Jeugdrecht en Jeugdhulp Hoofdstuk 1 2024-2025 PDF

JEUGDRECHT EN JEUGDHULP AC A D E M I E J A A R 2 0 2 4 – 2 0 2 5 P RO F. D R. RU D I RO O S E 1. Inleiding  INTERVENTIEGRONDEN Als hulpverleners komen we in de jeugdhulp actueel tussen op basis van volgende interventieg...

JEUGDRECHT EN JEUGDHULP AC A D E M I E J A A R 2 0 2 4 – 2 0 2 5 P RO F. D R. RU D I RO O S E 1. Inleiding  INTERVENTIEGRONDEN Als hulpverleners komen we in de jeugdhulp actueel tussen op basis van volgende interventiegronden: 1. Op vraag van kinderen en/of ouders; 2. Verontrustende Opvoedingssituaties (VOS) 3. Jeugddelicten. 2  ARRANGEMENTEN Deze interventies zijn georganiseerd in specifieke arrangementen van jeugdhulp, voornamelijk geregeld via het decreet integrale jeugdhulp (2013), het decreet jeugddelinquentierecht (2019) en recent het decreet Vroeg en Nabij (2024) Interventies kunnen vrijwillig (buitengerechtelijk) dan wel gedwongen (gerechtelijk) zijn Interventies zijn ambulant, semi-ambulant en residentieel Met zeer verschillende intensiteit 3  DE CONTOUREN VAN HET HUIDIGE STELSEL MOETEN GEKEND ZIJN https://www.jeugdhulp.be/organisaties 4 5  GROTE ETAPPES IN DE JEUGDHULP Afhandeling VOS Afhandeling Jeugddelict Centrale noties Wet kinderbescherming 1912 Wet kinderbescherming 1912 Pre-delinquentie Wet jeugdbescherming 1965 Wet jeugdbescherming 1965 Kind in gevaar Decreten bijzondere Wet jeugdbescherming 1965 POS - MOF jeugdbijstand 1990 Wet jeugdbescherming 2006 Decreet integrale jeugdhulp Decreet VOS - jeugddelict 2013 jeugddelinquentierecht 2019 6 Decreet Vroeg en Nabij 2024: Geintegreerd jeugd- en gezinsbeleid  DISCOURS VAN VOORUITGANG Afhandeling VOS Afhandeling Jeugddelict Discours interventierecht – recht op hulp? Wet kinderbescherming 1912 Wet kinderbescherming 1912 Interventierecht: sterk moraliserend en dwang Wet jeugdbescherming 1965 Wet jeugdbescherming 1965 Meer nadruk op participatie ouders, maar met stok achter de deur Decreten bijzondere Wet jeugdbescherming 1965 Sterkere scheiding jeugdbijstand 1990 Wet jeugdbescherming 2006 vrijwilligheid en dwang Bijstandsnotie ipv bescherming Decreet integrale jeugdhulp Decreet Recht op hulp in decreet 2013 jeugddelinquentierecht 2019 Scheiding delinquentie – non delinquentie 7  VOORUITGANG Jeugdhulp: een verhaal van vooruitgang Van bescherming naar participatie Van dwang naar recht op hulp Van deficit geörienteerd naar krachtgericht Van individueel werken naar netwerken …. 8  VOORUITGANG? Maar …. ervaringen/onderzoek in de jeugdhulp geven een ander beeld Vaststellingen van gebrek aan transparantie Vaststelling van gebrek aan continuïteit Vaststelling van selectieve interventies tav gezinnen in armoede Vaststelling van negatieve impact van diagnostiek … ”De verhullende macht van de taal”? 9  GEBREKKIGE IMPLEMENTATIE Reden voor problemen wordt vaak gelegd bij gebrekkige implementatie van regelgeving/beleid We hebben niet genoeg middelen (wachtlijsten) We werken niet genoeg samen (nood aan netwerken) We hebben niet voldoende goede methodieken (meer evidence based werken) We komen niet vroeg genoeg tussen (detectie en preventie) … 10  PROBLEMATISCHE LOGIC A’S! Voorgaande implementatieproblemen kunnen mogelijk (soms) terecht worden aangehaald, maar er is meer/iets anders aan de hand Problemen van de jeugdhulp hebben (ook) te maken met de logica’s van waaruit de jeugdhulp werkt 11  ENKELE VOORBEELDEN VAN PROBLEMATISCHE LOGIC A’S Bijvoorbeeld Vertaling maatschappelijke problemen in pedagogische/klinische problemen Het geloof in diagnostiek De verwachting van motivatie … 12  ESSENTIALISTISCHE BENADERING Vooruitgangsdenken is vaak een essentialistische benadering Essentialisme: idee dat de ‘waarheid’ bestaat en dat we die kunnen kennen en dan dus ook wijzigen door de ‘juiste interventies: Een VOS is een VOS en een delinquent is een delinquent … Diagnostiek zegt iets over hoe de mens werkelijk in elkaar zit …. 13  NON-COMMUNIC ATIEVE PEDAGOGIE Historisch en actueel vaststelling dat essentialistische benadering leidt tot ervaring van kinderen en gezinnen dat ze niet ondersteund worden: leidt tot een beheersingsgerichte en non-communicatieve pedagogie (Roose, 2006; De Vos, 2015; Naert, 2019). 14  NON-COMMUNIC ATIEVE PEDAGOGIE Een non-communicatieve pedagogie, want de professional wordt een uitvoerder van methodieken, die moet slagen, …. dus weinig ruimte voor omgaan met ambiguïteit/complexiteit, … >< ervaringen van jongeren en gezinnen over wat ze als ondersteunend ervaren Engagement – Partnerschap – Aanwezigheid – Besef van macht, … 15  MEER VAN HETZELFDE Vaststelling dat jeugdhulp niet ‘werkt’, leidt paradoxaal historisch vaak tot meer van hetzelfde Meer van hetzelfde: idee dat we moeten vroeger tussen komen/beter tussen komen/strenger tussen komen/meer tussen komen/… Tragiek van boemerangbeleid (Stellaard): wensdenken, korte termijn, individueel, …. https://www.socialevraagstukken.nl/jeugdzorgbeleid-hoeft-geen-boemerangbeleid-te-zijn/ 16  COMMUNIC ATIEVE PEDAGOGIE Belangrijk om uit die logica/het boemerangbeleid van ‘meer van hetzelfde’ te stappen en te kijken naar ‘anders’ denken over de jeugdzorg Analyseren van logica’s van/in de jeugdhulp! 17  CONSTRUCTIVISME Communicatieve pedagogiek veronderstelt een constructivistische ipv essentialistische benadering Interventie als constructivistische logica houdt geen relativisme in, maar wel voortdurende reflectie over de opvattingen die we hanteren in het tussenkomen in situaties die we als problematisch benoemen. Bijvoorbeeld “dat is een slechte moeder” 18  CONSTRUCTIES Besef dat de wijze waarop we problemen benoemen, de opvattingen over wat een goede tussenkomst is, de opvatting over wat een wenselijke tussenkomst is, de opvatting over wat delinquentie is, de opvatting over wat goede opvoeding is, … 1. Constructies zijn 2. Die tijdsgebonden, perspectiefgebonden en contextgebonden zijn (Hemrica, 2004). 19  CONSTRUCTIES 1. Tijdsgebonden: vb. vroeger was spijbelen een jeugddelict, nu niet meer 2. Contextgebonden: vb. druggebruik in een rijk gezin wordt mogelijk op een andere wijze geproblematiseerd dan in een arm gezin 3. Perspectiefgebonden: vb. een pedagoog/sociaal werker zal mogelijk naar andere aspecten in de situatie kijken dan een psycholoog, criminoloog, … 20  EVIDENTIES DECONSTRUEREN Een communicatieve benadering van jeugdrecht en jeugdhulp betekent dat we de evidenties in de logica’s die in het tussenkomen aanwezig zijn ook in de praktijk deconstrueren/in vraag stellen Belang van Een maatschappelijk perspectief: problemen worden gedefinieerd in een niet evidente relatie tussen individu en samenleving Vb. waarom benoemen we problemen als opvoedingsproblemen? Een historisch perspectief: continuïteit en discontinuïteit ipv (enkel) vooruitgang 21  CENTRALE VRAAGSTELLING Wat is de centrale vraagstelling in de cursus? Vanuit welke maatschappelijke en professionele logica’s wordt, historisch en actueel, ingegrepen op de situatie van ouders en kinderen, en wat betekent dit voor ouders en kinderen? Hoe kunnen we een communicatieve pedagogie ontwikkelen? 22  OPBOUW (TENTATIEF) 26/09: Inleiding 03/10: Preventie 10/10: Vrijwilligheid en dwang 17/10: Integraliteit 24/10: Jeugddelict 31/10: Evidence based practice 07/11: Partnerschap en diagnostiek 23  OPBOUW (TENTATIEF) 14/11: Continuïteit 21/11: Het instituut en veiligheid (colleg Dries Cautreels en Matthias Remmery) 28/11: VOS en maatschappelijke noodzaak (college Dieter Oorlynck) 05/12: Het dossier 12/12: Besluit 24  CURSUS Opnames, slides + notities Examen: schriftelijk - open vragen 25  REFERENTIES De Vos, K. (2015). Voorstructureringen in de zorg : een sociaal-pedagogisch perspectief op de evolutie in de omgang tussen opvoeders en jongeren in de bijzondere jeugdzorg. Proefschrift ingediend tot het behalen van de graad van doctor in de Pedagogische Wetenschappen. Ugent. Hemrica, J. (2004). Kind-zijn.Tussen opvoeding en recht. Een grondslagenonderzoek naar kindbeelden in discussies op het grensvlak van opvoeding en recht. Universiteit van Amsterdam. Naert, J. (2019). A life world perspective on continuity of care in youth services. Proefschrift ingediend tot het behalen van de graag van doctor in de Pedagogische Wetenschappen. Ugent. Roose, R. (2006). De bijzondere jeugdzorg als opvoeder. Gent: Academia Press. Stellaard, S. (2023). Boemerangbeleid. Over aanhoudende tragiek in onderwijs- en jeugdzorgbeleid. Boom Bestuurskunde. 26