فلسفه تعلیم و تربیت در جمهوری اسلامی ایران

فرآيندي تعاملي كه زمينه ساز تكوين و تعالي پيوسته و هدايت متربيان به صورت يكپارچه و مبتني بر نظام معيار اسلامي است. هدف تربيت، آماده سازي متربيان براي تحقق آگاهانه و اختياري مراتب حيات طيبه در همه ابعاد آن است.

نوعي از تربيت كه در جوامع امروزي به صورت قانونمندي سازماندهي شده و به صورت همگاني با محوريت مدرسه توسط دولت ها يا با نظارت آنها به نسل نوخاسته ارائه مي شود.

دانشي است كه حاصل تفكر فلسفي درباره فرآيند تربيت رسمي و عمومي در مدرسه است. در اين دانش، به تمامي مولفه هاي تربيت، از جمله برنامه ها، اقدامات، سياست ها، عوامل و نهادها، نظريه ها، و ديگر امور مربوط به اين فرآيند پرداخته مي شود.

دانشي است كه حاصل تفكر فلسفي درباره فرآيند تربيت است. در اين دانش به همه ي مولفه هاي مربوط به تربيت، از جمله برنامه ها، اقدامات، سياست ها، عادات و سنن، عوامل اجتماعي و نهادها و... پرداخته مي شود.

وضع مطلوب زندگي بشر در همه ابعاد و مراتب بر اساس نظام معيار اسلامي. اين نوع زندگي آگاهانه و اختياري و با درک حقيقت هستي و تقويت رابطه با خدا در همه شئونات فردي و اجتماعي است.

منظور از آن پرورش جسم و روح و هدایت رشد همه جانبه شخصیت انسان است.

دانش و مهارت هايي كه انسان در گذشته به دست آورده است.

تجربه اي كه هر انساني براي خودش به دست اورده و مخصوص خودش است.

فرآيندي تعاملي است كه زمينه ساز تكوين و تعالي پيوسته و هدايت متربيان به صورت يكپارچه و مبتني بر نظام معيار اسلامي است. هدف تربيت، آماده سازي متربيان براي تحقق آگاهانه و اختياري مراتب حيات طيبه در همه ابعاد آن است.

كلمه اي كه بيشتر براي آموزش عمومي استفاده مي شود. در حالي كه واژه آموزش در ارتباط با امور تجاري و موسسه اي هم به كار مي رود، اما در اینجا به مواد آموزشی یا تدریس ها بستگی دارد.

عمل و تمرین حرفه ای یک معلم که شامل راهنمایی کردن، آموزش دانش، ابالغ کردن و رساندن است. بیشتر به فعالیت های کلاس معلم یا استاد در حضور دانش آموزان و دانشجویان، که در اغلب موارد به صورت کالمی انجام می شود، اشاره دارد.

ایجاد تغییرات نسبتا پایدار در رفتار و دانش و مهارت يك فرد به اثر تجربه و تعامل با محيط.

یکی از مهم ترین رویدادهای قرن 16 میلادی که باعث توجه بیشتر به موضوع کودکان و نوجوانان شد. مارتین لوتر، رهبر این نهضت، اعتقاد داشت که تربیت باید به هزینه ی دولت و برای همه ی مردم باشد. او همچنین تاکید داشت که کودکان و نوجوانان باید علاوه بر کتاب مقدس و زبان مادری، زبان های لاتینی و یونانی و علوم طبیعی و تاریخ را نیز فرا بگیرند.

یکی از چهره های برجسته آموزش و پرورش غرب در قرن هفدهم که بسیاری از صاحب نظران دوره های بعد از او الهام گرفته اند. کمنیوس، پدر آموزش و پرورش جدید غرب، عقیده داشت که برای شناخت طبیعت باید از راه حواس و تجربه استفاده کرد و مطالعه طبیعت کلید خداشناسی است.

یکی از متفکران تاثیر گذار بر انقلاب فرانسه. نظر او این بود که انسان از جسم و روح ترکیب شده است و روح او، که منشا الهی دارد، او را از موجودات زنده دیگر متمایز می کند. بنابراین، انسان قبل از آن که تحت تاثیر تمدن و زندگی اجتماعی ماهیت خود را از دست بدهد، متوجه خیر و کمال می باشد.

جریانی که خواهان جدایی دین از زندگی اجتماعی و تربیت رسمی است. این جریان با نفی تربیت دینی، با آغوش باز پذیرای همه ی عناصر اندیشه و تمدن غربی، از جمله مدارس جدید و تربیت غربی، در ایران بود.

جریانی که خواهان نفی هرگونه پذیرش دستاوردهای غرب بود. این جریان که شامل متدین ها یا غیرمتدین ها بود، تمام تربیت جدید و مظاهر آن را رد می کردند و به مخالفت کامل با ساختار نظام جدید آموزشی می پرداختند.

این گروه ضمن پذیرش تربیت مدرن و مظاهر جدید آن به دنبال اصلاح در دین و اتفاقات جدید، همچون تربیت مدرن، بودند. این جریان خواهان تلفیق دین با مقتضیات زندگی، از جمله تربیت جدید، بود.

این جریان خواستار احیای دین در متن زندگی اجتماعی و بر پایه تربیت دینی بود. با تاکید بر تربیت دینی و نگاه احیاءگرانه، به دنبال بازگرداندن ظرفیت‌های اصلی اسلام برای مدیریت جامعه بوده است.

نوعي از تربيت كه در نظام رسمي مدرسه اي صورت مي گيرد و در ماهيت و ويژگي هاي خود با معناي عام تربيت شباهت دارد.

مفهوم تعامل در تربيت مدرسه اي به ارتباط متقابل بین مربی و متربی یا معلم و دانش آموز اشاره دارد. این تعامل یکی از ارکان اصلی و خصوصیات نظام موثر تربیت مدرسه اي است. ارتباط بين معلم و دانش آموز در محيطي عاطفي و سالم به تربيت واقعی منجر مي شود.

فرایند تربیت مدرسه اي باید مبتنی بر فهم و درک دانش آموز و متناسب با خصوصیات رشدی و روانشناختی او باشد.

تربیت مدرسه اي باید بر اساس اختیار و آزادی اراده متربی باشد و کسب شایستگی ها و تلاش آگاهانه و ارادی او را طلب می کند.

فرایند تربیت مدرسه اي به عنوان ماهیت عمل مربی بوده و به دو شکل ایجابی و سلبی صورت می پذیرد. منظور از زمینه سازی ایجابی فراهم کردن شرایط و محرکات سودمند و مفید در موقعیت هاست و منظور از سلبی حذف یا کاهش تاثیرات برخی از عوامل منفی و رفع موانع از زنجیره ی موقعیت هاست.

نتایج و پیامدهای کوشش های آگاهانه و ارادی متربیان در پیوستاری از موقعیت های مختلف منجر به تكوين و تعالي هویت ان ها مي شود . پیامد و نتیجه ی عمل تربیت، رشد , تعالي متربیان و تكوين هویت آنهاست.

تربیت جریانی یکپارچه است و دربردارنده ی اجزاء و عناصر مختلفی است. جریان تربیت تمام اجزاء و شرایط مرتبط با تحول آزادانه و آگاهانه را فراهم می آورد. بنابراین، تفکیک و جدایی مفهوم تعلیم و تربیت یا آموزش و پرورش از یکدیگر نادرست است.

تربيت مدرسه اي از جمله اشکال مختلف تربيت است كه داراي كتربرد گسترده ی اجتماعي است. تربيت مدرسه اي به دو صورت فردي و اجتماعي صورت مي گيرد و اين دو به موازات يكد يگر توسعه مي يابند.

آن دسته از خصوصياتي كه به صورت كم و بيش يكسان در الگوهاي رايج تربيت مدرسه اي در كشورهاي جهان ديده مي شود و با فلسفه تربيت رسمي جامعه اسلامي ما توافق دارند.

آن دسته از ويژگي هايي كه در ديگر الگوهاي تربيت مدرسه اي به صورت موردي يافت مي شوند اما تاكيد آن ها در الگوي مطلوب کشور ما در تربیت مدرسه ای بيشتر است.

آن دسته از ويژگي هايي كه به صورت اختصاصي در تربيت مدرسه اي جامعه اسلامي ما قرار دارند و مي توانند به عنوان وجه تمایز اساسي بين الگوهاي مورد نظر در كشور ما با الگوي ساير كشورها باشند.

انسان ها بر حسب انسان بودن باید بتوانند به خودشناسی برسند و ظرفیت های وجودی خود را شناسایی کنند. انسان ها برای تجربه کردن نیاز به محیط های غنی دارند که بتوانند از عوامل و محرک های محیطی برای توسعه و تعالی خود بهره گرفته و به هویت حقیقی خودشان دست یابند.

دولت ها موظفند که افراد، گروه ها و صاحبان خرده فرهنگ ها و اقوام مختلف را در یک چهارچوب واحدی به نام پرچم و ملت واحد دور هم گرد آورند. آموزش و پرورش عمومی و رسمی افراد متنوع از اقوام و فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها را با آرمان ها و ارزش مشترکی تحت عنوان ملتی واحد سازمان دهند.

یکی از فریضه های دینی است که آیات و روایات بسیاری در ارتباط با آن بیان شده است.

تربيت مدرسه اي به عنوان یک حق برای فرزندان آحاد جامعه محسوب می شود. در بسیاری از اسناد بین المللی و ملی کشور های جهان تربیت مدرسه ای بخشی از حقوق انسان ها تلقی می شوند. سازوکار مدرسه باید در راستای این حقوق و تکلیف باشد.

مدرسه مصداقی جهت فراهم کردن موقعيت های تربیتی است که اعتبار قانونی داشته باشد و منجر به صدور گواهی یا مدرک گردد.

عدالت از جمله ويژگي هاي اجتماعي در فرهنگ اسالمی و آموزه های دینی محسوب می شود. هدف اساسی پیامبران برپا داشتن جامعه ی عادالنه است. تربیت مدرسه ای با تلاش برای تحقق عدالت توزیعی، فرصت های تربیتی با کیفیت استاندارد را به نحو برابر برای آحاد جامعه فراهم می کند.

توزیع برابر آموزش و پرورش مدرسه ای با کیفیت مطلوب بین همه ی آحاد و افراد جامعه است.

دسترسی برابر همه آحاد جامعه به آموزش و پرورش است. یعنی همه ی افراد بتوانند در مدرسه حضور یابند.

شناسایی عواملی که موجب نابرابری در دسترسی به تعلیم و تربیت می شوند و حذف و از بین بردن آنها.

یعنی عوامل اجتماعی به صورت یکسان در تمام نقاط کشور گسترش پیدا کرده باشند. عدالت توزیعی ایجاب می کند که عوامل اجتماعی که مانع از پیشرفت یادگیری و کسب شایستگی های ضروری است در جامعه مورد دقت قرار گیرند.

جهت تحقق عدالت در فرایند تربیت مدرسه ای باید رشد همه جانبه و همه ی جنبه های وجودی آدمی به طور متوازن و هماهنگ صورت گیرد .

در عین اینکه به مسائل مختلف فرهنگی، قومی و قبیله ای، زبان و نژاد توجه داریم به مسائلی که مربوط به وحدت ملی هست هم توجه کنیم. وحدت در کثرت به معنای انسجام و تنوع اجتماعی است.

یکی از مهم ترین اصول تعلیم و تربیت است. تعامل ارتباط متقابل بین معلم و دانش آموز است. گاهی نقش معلم یا دانش آموز در برخی از فرایندها پررنگ تر می شود.

انسان ها موجوداتی مختار آفریده شده اند و ذاتا میل به آزادی دارند. آزادی شرط تعالی آحاد جامعه و به تبع آن دین ورزی جامعه است.

تحوالت هویتی آدمی مشروط به وجود آگاهی و اختیار است. و این تحوالت وجودی انسان به سوی تحقق خردمندی، اختیار و آزادی عمل است.

معلم باید اقتدار داشته باشد اما محبوبیت و مقبولیت هم داشته باشد .

مسئولیت پذیری به معنای داشتن تعهد نسبت به نقش ها و وظایفی است که بر عهده فرد یا نهاد با سازمانی است. بر اساس این اصل هر نهادی می بایست در نقد و ارزیابی مستمر خود باشد. تربیت مدرسه ای نیز باید برای تحقق یافتن نقش خود متکی بر اصولی باشد و برنامه های خود را از این طریق طراحی نماید.

اصولی هستند که ناظر و انسجام درونی و کیفیت بخشی درونی هستند.