Grade 8 Aralin 3: Mga Sinaunang Kabihasnan sa Meso-Egypt, Indus, at Tsina (PDF)

PAGBUO AT PAG-UNLAD NG MGA SINAUNANG KABIHASNAN SA DAIGDIG Aralin 3 Ang kabihasnan ay tumutukoy sa ugnayang panlipunan na karaniwang binubuo ng magkakaibang lungsod-estado na kakikitaan ng kani-kaniyang nalinang na katangiang kultural at teknolohikal.  SINAUNANG KA...

PAGBUO AT PAG-UNLAD NG MGA SINAUNANG KABIHASNAN SA DAIGDIG Aralin 3 Ang kabihasnan ay tumutukoy sa ugnayang panlipunan na karaniwang binubuo ng magkakaibang lungsod-estado na kakikitaan ng kani-kaniyang nalinang na katangiang kultural at teknolohikal.  SINAUNANG KABIHASNAN SA MESOPOTAMIA  Heograpiya MESOPOTAMIA Kilalang fertile crescent, ang hugis arkong lupain na nagkaloob ng napakayamang lupaing sakahan sa rehiyon. Binubuo sa ngayon ng Iraq, Syria, Jordan, at Israel- Palestine. Tinaguriang “Lundayan ng Kabihasnan”  Kabihasnang Mesopotamia MESOPOTAMIA “Lupain sa pagitan ng dalawang ilog” Matatagpuan sa pagitan ng ilog ng Tigris at Euphrates mula sa Turkey patungog Syria, at Iraq pa-timog silangan hanggang sa Persian Gulf Sumerian, ang unang pangkat ng taong nanirahan sa lungsod-estado ng Sumer, na bahagi ng katimugang Mesopotamia noong 3300 BCE. KABIHASNAN SA SUMER Ang UR ang pinakamatandang lungsod- estado sa Sumeria. Dito matatagpuan ang kamangha-manghang Great Ziggurat sa lalawigan ng Dhi Qar, Timog ng Iraq. Ang konstruksiyon ng ziggurat ay sinimulan ni Haring Ur- Nammu at tinapos ng kaniyang anak na si Haring Shulgi.  Kabihasnang Mesopotamia Mga hamon na hinarap ng mga Sumerian: Dahil sa kawalan ng likas na hangganang proteksiyon, ang mga pamayanang Sumerian ay sinalakay ng mga nagging makapangyahirang pangkat ng mga Akkadian, Babylonian, Assyrian, Chaldean, at Persian. Limitado lamang ang likas na yaman sa rehiyon.  Kabihasnang Mesopotamia Mga solusyon sa pagharap sa mga hamong nabanggit: Natutuhan ng mga Sumerian ang paggawa ng irigasyon, at kanal na nagpadaloy ng tubig sa mga sakahan. Gumawa rin sila ng imbakan ng tubig upang maiwasan ang pagbaha sa mga sakahan. Nagtayo rin ang mga Sumerian ng pader na gawa sa putik at bato upang magsilbing pananggalang sa mga nananalakay. Nagawan din nila ng paraang makipag-kalakalan ng mga butil, damit, at iba pang kagamitang ipinagpapalit ng kahoy, metal, at bato. KULTURA  PAMAHALAAN Theocracy - ang uri ng pamahalaang Sumerian. Patesi – ang pinunong pari ng mga Sumerian. Siya ang makapangyahirang tagapamagitan ng tao sa kinikilalang diyos.  EKONOMIYA Sa kauna-unahang pagkakataon, may mga taong naging manggagawa sa pamahalaan,mangangalakal,relihiyos ong pinuno, at iba pa. Division of labor ang taguri sa kaayusang ito.  RELIHIYON Politeismo – ang uri ng pananampalataya ng mga Sumerian. Enlil – diyos ng bagyo at hangin, bilang pinakamakapangyarihang diyos.  EKONOMIYA Cultural diffusion – tumutukoy sa pakikilahok o pagsasama ng isa o ilan pang kultura. LIPUNAN Binubuo ng mga hari at pari Mayayamang mangangalakal Binubuo ng ordinaryong mamamayan na nagsasaka at artisan Binubuo ng mga alipin, mga dayuhang nahuli sa digmaan at mga ipinagbili bilang kabayaran sa pagkakautang KONTRIBUSYON NG MGA SUMERIAN KONTRIBUSYON NG MGA SUMERIAN  Ang mga Sumerian ay nakatuklas din ng sariling paraan ng pagsusulat, ang Cuneiform  Cuneiform – itinuturing na pinakaunang sistema ng pagsulat, na binubuo ng higit sa 500 pictograph at simbolong nakasulat sa tabletang luad gamit ang stylus. Nalinang ng mga Sumerian ang paggamit ng arithmetic at geometry. Gamit nila ang SEXAGESIMAL SYSTEM o sistema ng numero na nakabatay sa 60 na pinagmulan ng makabagong yunit sa pagsusukat ng oras (60 Segundo = 1 minuto) Higit sa lahat, ang mga Sumerian ang unang sumulat ng kodigo ng batas (Code of Law)  Ang mga Sumerian ang unang tumuklas sa paggamit ng gulong, layag, at araro sa dahilang sila ang unang gumamit ng bronse. ANG MGA AKKADIAN  KABIHASNANG AKKADIAN Ang mga Akkadian ay pangkat ng mga taong semitic na nagmula sa Arabian Peninsula na dumayo sa Fertile Crescent sa pamumuno ni Sargon I.  KABIHASNANG AKKADIAN Sargon I – ang kinilalang kauna- unahang dakilang pinuno sa kasaysayan ng pangkat semitic. - Siya ang kauna-unahang nagtatag ng imperyo sa daigdig sa ilalim ng pamamahalang hereditary monarchy  KABIHASNANG AKKADIAN Nang mamatay si Sargon I, siya ay pinalitan ng kaniyang apo na si Naram-sin, na itinanghal bilang “Hari ng ikaapat na bahagi ng Daigdig”.  KABIHASNANG AKKADIAN Polytheistic ang mga Akkadian at sumamba sa mga diyos at diyosa.  KABIHASNANG AKKADIAN Acculturation- ang tawag Pagkuha o paggamit ng mga kultura ng mga Sumerian at ilan pang kultura  ANG MGA BABYLONIAN  KABIHASNANG BABYLONIAN Ang kapangyarihan ng mga Akkadian sa Mesopotamia ay humina sa pagpasok ng pangkat ng mga Amorite na nagtatag ng sinaunang lungsod ng Babylonia.  KABIHASNANG BABYLONIAN Natamo ng Imperyong Babylonia ang katanyagan sa ilalim ng pamumuno ni Haring Hammurabi.  KABIHASNANG BABYLONIAN Ipinagawa ni Hammurabi ang mga kanal at dike ng Babylonia upang makapamuhay nang masagana ang mga nasasakupang lungsod-estado.  KABIHASNANG BABYLONIAN Lumikha rin si Hammurabi ng kodigo ng batas na tinawag na “Code of Hammurabi”  KABIHASNANG BABYLONIAN Saklaw ng Code of Hammurabi ang pampolitika, panlipunan, at pangkabuhayang organisasyon ng Babylonia.  KABIHASNANG BABYLONIAN Tampok sa kodigo ng batas na ito ang paraan ng pagpaparusang naaayon sa prinsipyong Lex talionis- “mata para sa mata at ngipin para sa ngipin”  (nagmamay-ari ng mga UPPE lupain, mga pari, at R pinunong militar CLAS S MIDDLE (artisan, magsasaka, at CLASS iba pang manggagawa) LOWER (mga alipin na CLASS naakusahang nagkasala)  MARDUK - Ang kinikilala nilang pangunahin at pinakamakapangyarihang diyos. STEELE OF HAMMURABI HAMMURABI SHAMASH - Kinikilalang diyos ng katarungan sa Babylonia KABIHASNANG PHOENICIAN  KABIHASNANG PHOENICIAN PHOENICIAN -kinilala bilang “Dakilang mangangalakal at Kolonyalista ng Sinaunang Kabihasnan”  KABIHASNANG PHOENICIAN PHOENICIA (LEBANON) - Ay hindi napag-isa bilang isang bansa. - Sila ay nagtatag ng ilang mayayamang lungsod-estado sa paligid ng Mediterranean na kung minsa’y nagiging magkakatunggali.  KABIHASNANG PHOENICIAN Oligarkiya (Oligarchy) Ang pamahalaan ng mga Phoenician. Pinamunuan ng dalawang suffete o mahistrado, na pinipili ng mga pamilyang aristokrata.  KABIHASNANG PHOENICIAN Ang lungsod ng Byblos, Tyre, at Sidon ang pangunahing sentro ng kalakalan ng Phoenicia.  KABIHASNANG PHOENICIAN Ang kinikilala nilang mga diyos ay pinangungunahan ni El at Ashtar KABIHASNANG PHOENICIAN Carthage Ang pinakatanyag na kolonya ng Phoenicia.  KABIHASNANG PHOENICIAN Phonetics -Sistema ng pagsulat ng mga Phoenicians. -Sa kanila rin nagmula ang salitang alphabet na mula sa unang dalawang letra ng alpabetong Phoenician na aleph at beth. KABIHASNANG PALESTINIAN (HEBREO)  KABIHASNANG PALESTINIAN -Ang lokasyon ng Palestine ay maituturing na daang krus ng kultura.  KABIHASNANG PALESTINIAN Ang mga Hebreo ay nanahan sa Canaan (pangalan ng Palestine na batay sa Bibliya)  KABIHASNANG PALESTINIAN Ayon sa Bibliya, ang Canaan ay ang lupaing ipinangako ng Diyos sa mga Israelite (Hebreo).  KABIHASNANG PALESTINIAN Si Abraham ang kinikilalang tagapagtatag ng Palestine.  KABIHASNANG PALESTINIAN Ang mga Israelites ay kilala nang pangkat ng mga nomad o gala.  KABIHASNANG PALESTINIAN Sa kanilang paggala, ang mga Israelites ay napadpad sa lupain ng Goshem, Egypt kung saan sila ay inalipin na hindi naglaon a matagumpay naming nailigtas ni Moses noong 1275 BCE.  KABIHASNANG PALESTINIAN Inilikas ni Moses ang mga Israelite mula sa Egypt sa layuning maibalik ang mga ito sa Palestine.  KABIHASNANG PALESTINIAN EXODUS Ang tawag sa isinagawang paglikas na ito ng mga Israelite mula sa Egypt.  KABIHASNANG PALESTINIAN Nang mamatay si Moses, ang mga Israelite ay bumalik sa Palestine. Sa panahong ito sila ay binubuo ng 12 tribo.  KABIHASNANG PALESTINIAN Sila ay nag-isa sa ilalim ni Saul – ang naging kauna- unahang hari ng mga Israelites.  KABIHASNANG PALESTINIAN Sa mga Israelite nagmula ang bibliya na naging pundasyon ng relihiyong Judaismo at Kristiyanismo.  KABIHASNANG PALESTINIAN Sa kanila rin nagmula ang ideyang Monoteismo – o paniniwala sa isang Diyos lamang.  KABIHASNANG PALESTINIAN Ayon sa bibliya, si Moses ang nagpasimula ng pananampalataya kay Yahweh – ang tawag ng mga sinaunang Hebreo sa kanilang Diyos.  KABIHASNANG PALESTINIAN - At kay Moses ibinigay ng Diyos ang Sampung Utos sa Mount Sinai. KABIHASNANG PALESTINIAN Torah Kung saan nakasulat ang batas ng mga Hebreo  KABIHASNANG PALESTINIAN Mosaic Law Kodigo ng batas ng mga Hebrew KABIHASNANG HITTITE  KABIHASNANG HITTITE Nang mamatay si Hammurabi, humina ang Imperyong Babylonia. Ito ay nilusob ng pangkat ng mga Hittite noong 1530 BCE.  KABIHASNANG HITTITE Sinakop ng mga Hittite ang sinaunang rehiyon ng Anatolia na kilala ring Asia Minor at kasalukuyang Turkey.  KABIHASNANG HITTITE Kinupkop at ihinalo ng mga Hittite ang kultura ng kanilang nasasakupan sa kanilang nakagisnang kultura.  KABIHASNANG HITTITE Hiniram nila ang ideya sa literature, sining, politika, at batas ng mga Sumerian.  KABIHASNANG HITTITE Ang mga Hittite ang unang naglinang ng teknolohiyang bakal.  KABIHASNANG HITTITE Ang mga Hittite ang unang naglinang ng teknolohiyang bakal. KABIHASNANG ASSYRIAN  KABIHASNANG ASSYRIAN Ang mga Assyrian ay kabilang sa mga nandayuhang pangkat semitiko sa lambak-ilog ng Tigris-Euphrates.  KABIHASNANG ASSYRIAN Ang mga Assyrian ay kinilala bilang pinakamalupit, at mapanghamok na pangkat ng sinaunang kabihasnan.  KABIHASNANG ASSYRIAN Tiglath-Pileser I Ang kauna-unahang dakilang mandirigma ng mga Assyrian.  KABIHASNANG ASSYRIAN Nang mamatay si Tiglath- Pileser I, ang mga Assyrian ay pinamunuan ng ilan pang mga pinuno hanggang sa dumating si Ashurbanipal.  KABIHASNANG ASSYRIAN Napagbuklod ni Ashurbanipal ang magkakahiwalay na lung-sod estado.  KABIHASNANG ASSYRIAN Nineveh Ang kabisera (capital) ng imperyong Assyrian, kinilala bilang simbolo ng kalupitan at katayugan ng mga Assyrian.  KABIHASNANG ASSYRIAN Ang kultura ng mga Assyrian ay pinaghalong kultura ng mga Sumerian at Babylonian. KABIHASNANG ASSYRIAN Ang wikang Assyrian ay nakasulat sa Cuneiform  KABIHASNANG ASSYRIAN Hiniram din nila ang relihiyon ng mga Sumerian at idinagdag si Ashur bilang pangunahing diyos. KABIHASNANG CHALDEAN  KABIHASNANG CHALDEAN Noong 612 BCE, magkatulong na tinalo ng mga Indo- European, Medes, at Semitic Chaldean ang Assyria sa pamumuno ni Nabopolassar, isang rebeldeng gobernadora ng Babylonia.  KABIHASNANG CHALDEAN Nang namatay si Nabopolassar noong 605 BCE, siya ay pinalitan ni Nebuchadnezzar, ang pinakatanyag na pinuno ng mga Chaldean.  KABIHASNANG CHALDEAN BABYLONIAN CAPTIVITY Ang paglusob ng mga Chaldean sa Jerusalem at natalo ng mga Chaldean ang libo-libong Jew at dinala sila sa Babylonia bilang mga alipin.  KABIHASNANG CHALDEAN HANGING GARDENS “Seven Wonders of the Ancient World” KABIHASNANG CHALDEAN  KABIHASNANG CHALDEAN Ang mga Chaldean ay tinagurian ding “Stargazers of Babylon” dahil sa pagkahilig nila sa astronomiya. Dahil dito, natutuhan ng mga Chaldean ang manghula ng kinabukasan ng tao.  KABIHASNANG CHALDEAN Sa kanila nagmula ang kaalaman tungkol sa 12 simbolo ng zodiac. 12 ZODIAC SIGNS KABIHASNANG PERSIANO  KABIHASNANG PERSIANO Ang mga Persiano ay nagmula sa lupaing Persia na Iran sa kasalukuyan.  KABIHASNANG PERSIANO CYRUS THE GREAT Ang unang namuno sa mga Persiano.  KABIHASNANG PERSIANO CAMBYSES Kaniyang anak na nagdugtong sa Egypt sa imperyo.  KABIHASNANG PERSIANO DARIUS THE GREAT Kinilala bilang isang magaling at bihasang tagapangasiwa ng imperyo.  KABIHASNANG PERSIANO “ROYAL ROAD” Lansangang nagdurugtong sa mga lungsod na saklaw ng kaniyang imperyo na nagmumula sa lungsod ng Susa sa Persia at nagtatapos sa Sardis ng Anatolia.  KABIHASNANG PERSIANO “SATRAPY” Ang paghahati-hati ni Darius sa kaniyang imperyo sa 20 lalawigan, na pinamahalaan ng mga gobernador na tinawag naman niyang satrap.  KABIHASNANG PERSIANO “COINAGE” Pinasimulan ang paggamit ng salaping barya na yari sa ginto at pilak.  KABIHASNANG PERSIANO “Zoroastrianism o Mazdaismo” Ang tawag sa relihiyon ng mga Persiano. Ito ay itinatag ni Zoroaster.  KABIHASNANG PERSIANO AHURA MAZDA Ang kinikilalang diyos ng katotohanan  KABIHASNANG PERSIANO AHRIMAN Ang kinilala nilang diyos ng kasamaan at kadiliman.  KABIHASNANG PERSIANO ZEND AVESTA Ang kinikilalang banal na kasulatan ng relihiyon.  SINAUNANG KABIHASNAN SA EGYPT HEOGRAPIYA  HEOGRAPIYA NG EGYPT Tinawag ni Herodotus – ang kinikilalang Ama ng Kasaysayan na “Gift of the Nile” ang Egypt. KASAYSAYAN  KASAYSAYAN NG EGYPT EGYPT UPPER EGYPT LOWER EGYPT Hedjet Deshret  KASAYSAYAN NG EGYPT HARING MENES UPPER EGYPT LOWER EGYPT KASAYSAYAN NG EGYPT  ANG TATLONG KAHARIAN LUMANG (2686 – 2181 BCE) KAHARIAN GITNANG (2055 - 1650 BCE) KAHARIAN BAGONG (1570 - 1050 BCE) KAHARIAN  LUMANG KAHARIAN Paraon (pharaoh) -kinikilalang hari at diyos (God-King) ng mga Ehipsiyano.  LUMANG KAHARIAN Djoser ang unang paraon ng Lumang Panahon Nagsimulang magpatayo ng bai- baitang na piramide “Panahon ng Piramide” LUMANG KAHARIAN PYRAMID OF GIZA Pinakatanyag at pinakamalaking piramide sa daigdig. Ipinagawa ni Khufu, noong 2540 BCE  LUMANG KAHARIAN “Panahon ng Kadiliman”  GITNANG KAHARIAN Ang mga paraon ng panahong ito ay kinilalang “tagapangalaga ng mga tao” (shepherd of the people)  GITNANG KAHARIAN Bumuo sila ng mga dikeng imbakan ng tubig mula sa Nile upang magamit sa irigasyon.  BAGONG KAHARIAN Itinatag ni paraon Ahmose ang ika-18 dinastiya at Bagong kaharian ng Egypt. RELIHIYON  RELIHIYON NG EGYPT Polytheistic ang mga Ehipsiyano. Ra- kinikilalang sun god ang pinakamahalagang diyos, Osiris – ang diyos ng kamatayan Isis – inilalarawan ang pagiging isang butihing ina at asawa  RELIHIYON NG EGYPT MUMMIFICATION  RELIHIYON NG EGYPT Sinasamahan nila ng mga sulatin ng himno at panalangin na kung tawagin ay “Book of the Dead” RELIHIYON NG EGYPT CANOPIC JAR LIPUNAN EDUKASYON  EDUKASYON NG EGYPT Hieroglyphics - Tawag sa Sistema ng pagsulat ng mga Ehipsiyano at ito ay nakaukit sa Rosetta Stone  EDUKASYON NG EGYPT Natuklasan din nila ang paggawa ng sinaunang papel mula sa papyrus reeds o tambo. TEKNOLOHIYA  TEKNOLOHIYA NG EGYPT Naglinang ang mga Ehipsiyano ng kalendaryo  SINAUNANG KABIHASNAN SA LAMBAK NG INDUS HEOGRAPIYA  HEOGRAPIYA NG INDUS Ito ay dinadaluyan ng dalawang ilog ng Indus at Ganges. KASAYSAYAN  KASAYSAYAN NG INDUS Harappa at Mohenjo Daro - Ang mga unang lungsod na nahukay noong 1920s ni Sir John Marshall sa lambak ng Indus KONTRIBUSYON  KONTRIBUSYON NG INDUS Great Bath Dibuhong grid Batayang timbangan at panukat Palayok Gumamit ng dice at chess  SINAUNANG KABIHASNAN SA LAMBAK NG HUANG HE AT YANGTZE HEOGRAPIYA  HEOGRAPIYA Huanghe - tinawag na Yellow River dahil sa dilaw na loess na idinedeposito nito sa lambak tuwing ito ay umaapaw. Ang pagbaha sa Huang he ay mapaminsala dahil dito ang ilog ay tinaguriang, “China’s Sorrow”  HEOGRAPIYA Yangtze - Matatagpuan sa gitnang bahagi ng bansa na dumadaloy pasilangan patungong Yellow sea. KASAYSAYAN  KASAYSAYAN DINASTIYANG SHANG -naghari sa lambak at unang pamilya ng dinastiyang nag- iwan ng nakasulat na tala ng kabihasnan.  KASAYSAYAN ANYANG -ang pinakauna at mahalagang lungsod noong panahon ng mga Shang. LIPUNAN  (nagmamay-ari ng mga MAHARLI lupain) KA (namamahala sa mga NOBLE sakahan, at nagbabayad ng buwis sa pamahalaan) (nagsasaka, may kasanayan MAGBUBUKI sa paggawa ng kagamitan o D artisano) RELIHIYON  RELIHIYON SHANG DI -ang kinilalang pinakamataas na diyos ng mga Shang.  RELIHIYON Kinokonsulta ng mga haring Shang ang kanilang mga diyos at Espiritu ng kanilang mga ninuno gamit ang mga oracle bones.  RELIHIYON Pyromancy (divination of fire) - Prosesong pag-ukit sa buto o bahay ng pagong ng mga tanong na maaaring may kinalaman sa pangyayaring maaaring maganap sa hinaharap.  RELIHIYON Pyromancy (divination of fire) - Prosesong pag-ukit sa buto o bahay ng pagong ng mga tanong na maaaring may kinalaman sa pangyayaring maaaring maganap sa hinaharap. TEKNOLOHIYA  TEKNOLOHIYA Lutuan at mga kagamitan Armas na yari sa bronse at ornamental na gawa sa jade.