Geschiedenis Examen: Hoofdstuk 1 - Nieuwe Tijd van Heksen en Duivels

[GESCHIEDENIS EXAMEN:] **Hoofdstuk 1: Nieuwe tijd van heksen en duivels HB p 9-15** 1. *Wat was het middeleeuwse beeld van een heks?* *Iemand die een deal met de duivel had gesloten in ruil voor magische krachten. (vooral vrouwen)* 2. *Welke gevolgen had de opkomst van de drukkunst vanaf 1450...

[GESCHIEDENIS EXAMEN:] **Hoofdstuk 1: Nieuwe tijd van heksen en duivels HB p 9-15** 1. *Wat was het middeleeuwse beeld van een heks?* *Iemand die een deal met de duivel had gesloten in ruil voor magische krachten. (vooral vrouwen)* 2. *Welke gevolgen had de opkomst van de drukkunst vanaf 1450 voor het geloof in heksen?* 3. *De drukkunst was lang niet de enige oorzaak van de soms grootschalige heksenvervolgingen in Europa vanaf 1450. Het gaat om [multicausaliteit.] Geef nog enkele factoren: [ ]* - *Nieuwe Juridische procedure: betekenis via foltering* - *Grote verschillen in tijd en plaats: vooral lokale overheden gingen op zoek.* - *Wanneer het economisch slechter ging meer nood aan een "zondebok", onzekerheid richt zich op heksen.* 4. *Een vaak terugkerende beschuldiging was dat de heks door een aanraking ( schouderklopje, omhelzing) een miskraam had veroorzaakt. Waarom is dat een drogreden?* *Er is geen oorzakelijk verband tussen aanraking en miskraam.* 5. *De meeste bronnen over de heksenwaan zijn geschreven vanuit hetzelfde perspectief? Welk?* *Mannelijke geleerde* 6. *Deze les over hekserij heeft ook bronnen vanuit een ander perspectief nodig. Welk ander perspectief lijkt jou het meest interessant?* *Dat van de van hekserij beschuldige mensen* 7. *Wat dacht de Europese bevolking in de vroegmoderne tijd over heksen en duivels.* *Nieuwsbrieven zoals D7. De meeste mensen vernamen enkel goedkope, sensationele nieuws in de volkstaal.* 8. *Wat dacht de Europese intellectuele elite in de vroegmoderne tijd over heksen en duivels.* *D5 en D6: handleiding heksenjagers en kritische tegenstem werden in Latijn geschreven. Enekel voor intellectuelen uit die tijd. D6 tien keer meer verspreid.* *!Was vooral lokale overheid die actief was, elite meer kritisch. Ook meer processen in afgelegen, landelijke gebieden (Zwitserland)!* 9. *Waar komt het idee van hekserij in de middeleeuwen vandaan?* 10. *Waaraan kon je een heks herkennen?* - *Een merkteken van de duivel: moedervlek, wrat, litteken...* - *Magische krachten (o.a. gedaanteverwisseling)* - *Hebben amper gewicht (ze moeten door de lucht kunnen vliegen)* - *In de heksenhamer staat er alles over heksen beschreven.* *Malleus Maleficarum = de hamer van de opzettelijke kwaaddoeners.* 11. *Wat is de heksensabbat?* - *Een heksenfeest, een nachtelijke bijeenkomst van heksen waarbij zij feest vieren of zich vervolmaken in de zware kunst.* 12. *Hoe werden heksen vervolgd?* - *Bewijzen dat iemand een heks is:* - *Straf: op de brandstapel (enkel als een heks verbrandt, verliest ze haar krachten)* - *De vrouwen die werden genoemd tijdens de\ martelingen werden opgepakt en het proces\ begon opnieuw.* - *De totale aantal heksenvervolgingen vonden plaats in het **Heilig Roomse Rijk** en het aantal t.o.v. de bevolking in **Zwitserland (kijk kaart in ppt)*** 13. *Hoe evolueert de heksenvervolging?* - *Vanaf de 17^de^ eeuw moet men bewijzen dat iemand schuldig is zonder martelingen. Daarnaast kan men veel meer verklaren vanuit de wetenschap waardoor de duivel minder belangrijk wordt.* 14. *Toon aan dat de houding van het Lierse stadsbestuur over hekserij doorheen de eeuwen veranderde.* *Evolutie van schuld aan heksenvervolging (1590), naar herdenking van slachtoffer van heksenvervolging (2012) naar uiteindelijke eerherstel en lofprijzing voor moed (2021) van Cathelyne van den Bulcke.* 15. *Op welke manier zou er misbruik gemaakt kunnen worden van hekserij?* *Je kan iemand vals beschuldigen om er zelf voordeel uit te halen. Bv een burenruzie: de ene beschuldigt de andere van hekserij om zo van hem af te zijn.* 16. *Bestaat hekserij en heksenvervolging vandaag nog?* *Ja, in heel wat culturen zoals veel Afrikaanse culturen, wordt er nog steeds geloofd in magie en hekserij. De problemen uit het dorp worden vaak toegeschreven aan iemand die in het dorp woont, meestal een buitenbeentje, of iemand dat net in het dorp is komen wonen.* 1. *Azteken:* - *Eerste indianen steken Beringstraat over tussen Siberië en Alaska.* - *Omstreeks 7000 V.Chr. schakelen indianen over van jacht naar landbouw.* - *Ontwikkeling diverse groenten-fruit, maïsplant.* - *Ontstaan stadstaten (1400 V.Chr.)* - *Ontwikkelen zich tot grote en machtige steden die grote delen van Mexico beheersen.* - *14^de^ eeuw; Azteken stichten bij Texocomeer hun stad Tenochtiltan.* - *Azteekse legende, vlag van Mexico* - *Azteken onderwerpen andere volkeren* - *Die moesten schatting betalen die bestaat uit producten (huiden, edelstenen, katoen, voedsel)* - *1519; 370 onderworpen steden* - *Politiek:* - *Leiding: gebieder* - *Diverse ambtenaren voeren zijn bevelen uit* - *Als gebieder sterft, kiest raad van priesters, krijgers en edelen nieuwe leider* - *Landbouw:* - *Drijvende landbouweilanden (chinampas)* - *Rieten vlot met vruchtbaar slib, verankerd in de bodem.* - *Cultuur:* - *Carrière; mensenoffers voor goden* - *Standensamenleving (adel, gewone burgers, slaven)* - *Beroepsgroepen (soldaten, kunstenaars, ambachtslieden, priesters...)* 2. *Spanjaarden veroveren in 2 jaar Azteken-rijk:* - *Betere wapens en hun paarden/bloedhonden jagen Azteken angst aan.* - *Azteken denken aanvankelijk dat conquistadores hun goden zijn.* - *Conquistadores hadden voldoende tijd om zwakke plekken Azteken rijk bloot te leggen.* - *Spanjaarden krijgen steun van andere Indianenstammen.* - *Azteken rijk wordt in 2 jaar tijd vernietigd* - *Spanjaarden roven al het goud en zilver en stichten kolonie Nieuw-Spanje.* - *Indianen zijn 2^de^ rang burgers, missionarissen bekeren hen tot het Christendom.* - *Veel indianen sneuvelen in oorlogen, meeste sterven van Europese ziekten (pokken, mazelen)* - *Volledige Indiaanse steden/stammen sterven zo uit* 3. *Amerikaanse kolonies hebben goedkope werkkrachten nodig* - *Spanjaarden en Portugezen hebben goedkope werkkrachten nodig* - *Inlandse bevolking (indianen)* - *Opstanden* - *Sterk verminderd door uitbraak ziekten* - *Krijgen na verloop van tijd meer rechten* - *Enige optie: invoer van slaven uit Afrika* 4. *Driehoekshandel* - *Slavenhandel ook georganiseerd door Frankrijk, Engeland en Nederland* - *Lot van de slaven:* - *Gescheiden van familie en leefomgeving* - *Velen sterven onderweg van uitputting en ziekte* - *Armoede en levenslange dwangarbeid* - *Driehoekshandel -- Columbian Exchange:* - *Pas in 19^de^ eeuw verbod op slavenhandel* - *Menslievendheid* - *Niet langer rendabel (opkomst machines)* - *Dankzij Driehoekshandel: globalisering* - *Uitwisseling van grondstoffen. Landbouwproducten uit Europa ook geïntroduceerd in Amerika (paard, tarwe) en omgekeerd (aardappel, tomaten en maïs kwamen vanuit Amerika naar Europa)* - *Columbian Exchange: uitwisseling van planten-dieren en micro-organismen* - *Interculturele contacten: impact op mens, milieu en cultuur* 5. *Historische vraagstelling:* - *Waarom stichten de Azteken hun hoofdstad bij het Texcomeer?* - *Legende van adelaar met slang in zijn bek. Daar moest volgens oude geschriften Azteekse hoofdstad komen.* - *Hoe is de Azteekse samenleving georganiseerd?* - *Aan het hoofd gebieder, standensamenleving met beroepscategorieën* - *Hoe doet men aan landbouw?* - *Chinampas; drijvende landbouweilanden* - *Welke voordelen hadden Spanjaarden t.o.v. Azteken?* - *Betere wapens, paarden, steun van andere indianenstammen, gebrek aan kennis bij Azteken (dachten dat Spanjaarden hun goden waren)* - *Hoe verliep de confrontatie tussen de Europeanen en de wereld buiten Europa.* - *De Europeanen namen het initiatief tot een driehoekshandel waar vooral zijzelf van profiteerden. Europa werd rijk door de slavenhandel en de koloniale producten (suiker, tabak,...) die men op plantages in Amerika kon telen. Ze roofden de Amerikaanse bevolking ook van zijn natuurlijke rijkdommen (goud en zilver)* - *Gevolgen van deze confrontatie:* - *Inheemse bevolking (Indianen) een droevig, miserabel lot. Ook vele Afrikanen werden geroofd van hun vrijheid en als slaaf gebruikt binnen de opgestelde driehoekshandel. Er kwam wel een uitwisseling van wederzijdse producten. Paarden en tarwe naar Amerika, aardappelen-maïs-tomaten naar Europa.* 6. *Werkboek:* - *Ptolemaeus had in de 2^de^ eeuw een behoorlijk correct beeld van de bekende wereld. Hij kende (gedeeltelijk) Afrika, Azië en Europa* - *Hoe waren deze continenten met elkaar verbonden sinds de klassieke oudheid? Zijderoutes verbonden Europa en Azië in de klassieke oudheid en zorgden voor de eerste duurzame contacten. West-Afrika was dooraderd met handelroutes die het continent op zijn beurt met Azië en Europa verbonden.* - *Welke twee koningshuizen gingen tegen het einde van de 15^de^ eeuw actief op zoek naar nieuwe handelsroutes om Azië te bereiken? Spaanse en Portugese koningshuizen* - *Geef de voornaamste beweegredenen van de Spanjaarden en de Portugezen om expedities naar nieuwe handelsroutes te steunen: Rechtstreekse toegang tot winstgevende specerijhandel. Nu moesten ze betalen aan de Arabieren* - *Wat was een onbedoeld gevolg van de reis die Columbus maakte richting India?* **Ontdekking onbekend continent: latere Amerika.** - *Vul aan. De wereldkaarten van Martin Waldseemüller en Piri Reis waren revolutionair omdat* *Ze een nieuw continent bevatten: Amerika, gebaseerd op verslagen van Amerigo Vespucci.* *Piri Reis tekende behoorlijk*  ***KIJK PPT; OORZAKEN-GEVOLGEN ONTDEKKINGSREIZEN*** - Vespucci noteerde in zijn Mundus Novus enkele opvallende kenmerken die hij als verschillend beschouwde met de vroegmoderne Europese samenleving. Geef voor elk domein in de samenleving ten minste één voorbeeld. - Politiek: *oorlogen, zonder kust of orde* - Cultureel: *gepiercete lichamen, weinig kleren, kannibalisme, geen godsdienst, liederlijk seksleven* - Economisch: *Geen enkele vorm van privébezit, alles is gemeenschappelijk* - Sociaal: *Polygamie, regelmatig echtscheidingen* - *Vanuit welk [perspectief] schreef Vespucci over de Amerikaanse bevolking? Vanuit het perspectief van een Europese bankier en veroveraar* - *Verklaar aan de hand van Vespucci's [standplaatsgebondenheid] waarom juist deze verschillen hem opvielen. Vespucci kwam uit het christelijk Europa, waar seks aan banden was gelegd voor de Kerk. Ook echtscheidingen konden er niet. Er waren in Europa machtige koningen en grote ongelijkheid tussen arm en rijk.* - *Wat was het totaal aantal vervoerde slaven van Afrika naar Amerika tussen de 16^de^ en 19^de^ eeuw? 9325000* - *Waar kwamen de meeste zwarte slaven terecht? Caraïben en Brazilië* - *In welke sector werden het meeste slaven tewerkgesteld? Suikerplantages* - *Geef vier voorbeelden die aantonen dat het grootste deel van de Afrikanen een mensonwaardig bestaan te wachten stond in de Amerikaanse kolonies.* - *Verwondingen en deden uitputtende fysieke arbeid* - *Kregen te weinig te eten* - *Leden vaak aan chronische infectieziekten* - *Stierven vaak als twintigers of dertigers* - Verklaar het begrip Columbian Exchange: *Planten, dieren en micro-organismen vonden ( gewild en ongewild) hun weg over de Atlantische oceaan in een tot dan ongeziene uitwisseling* - Geef één voordeel en één nadeel van de Columbian Exchange. *V: grotere variatie in voeding* *N: verspreiden van dodelijke ziektes* - Hoe overwonnen de Spanjaarden de eerste taalbarrière met de Azteken die Nahuatl spraken? *De eerste Spanjaarden maakten gebruik van (vrouwelijke) tolk La Malinche. Zij sprak zowel Spaans als Nahuatl en fungeerde als bemiddelaar.* - Leg uit welke duurzame invloed interculturele contacten hadden op hedendaagse talen. *Taalvermenging* - Hoe beïnvloeden interculturele contacten ons dagelijks leven? - *Mensen: DNA van mensen uit verschillende continenten is verstrengeld geraakt.* - *Milieu: Dankzij de Zuid Amerikaanse aardappel hebben wij nu frieten* - *Cultuur: Er wordt voorspeld dat bijna 90% van de Latijns-Amerikanen de komende decennian christen blijft.* - Hoe verliepen de interculturele contacten? *Culturele dominantie-cultuurvermenging-uitbuiting-wederzijdse impact:* - *Slavenhandel D9: uitbuiting* - *Gevonden skeletten D10: uitbuiting* - *Taalvermenging D12: wederzijdse impact* - *Catechismus D13: cultuurvermenging* - *Missionering D14: culturele dominantie*  Collectieve herrinering:   **Collectieve herinnering Columbus in de Verenigde Staten D15-16** *-Waarom is de keuze voor Columbus als nationale historische trots opvallen voor de jonge Verenigde Staten?* *Omdat Columbus Noord-Amerika nooit heeft betreden.* *-Hoe kwam de herinnering aan Columbus tot uiting in de Verenigde Staten?* *Namen van steden, scholen, een eigen feestdag, oprichten van standbeelden.* *-Waarom vonden de Amerikaanse politici dit schilderij passend in de politieke context van dat moment?* Indianen werpen zich aan voeten van beschaafde Europeanen. Native Americans werden in 19^de^ eeuw bestreden en hun cultuur uitgewist. Amerikaanse politici waren er van overtuigd dat ze beschaving brachten aan de "wilden" net zoals Colombus eertijds. **Collectieve herinnering aan Columbus kreeg steeds meer kritiek. D17-D19** *-Welke groepen gebruiken tegenwoordig Columbus als een negatief symbool? Met welk doel verwijzen zij naar de historische figuur Columbus?* *Mensen die het actuele racisme aanklagen en de discriminatie van Native Americans. Ook het deporteren van illegale migranten wordt aangeklaagd via Colombus.* **Hoofdstuk 4: Wel en wee van de bevolking HB p 31-39** - *Welke variabelen onderzoekt de historische demografie?* - *Nataliteit: geboorten Migratie: verhuizingen* - *Mortaliteit: sterften Urbanisatie: verstedelijking* - *Fertiliteit: vruchtbaarheid* - *Nuptialiteit: huwelijken* - *Hoe evolueerde de bevolking in de vroegmoderne tijd op de lange termijn?* *Het bevolkingcijfer steeg geleidelijk* - *Wat verklaart de schommelingen op kortere termijn?* *Na sterftecrisissen werd een inhaalbeweging gemaakt en groeide de bevolking zo weer aan.* - *Waarom doet dat aan een accordeon denken?* *De bevolking plooide zich open en weer dicht, zoals een accordeon* - [Juist of fout] - *De wereldbevolking verdubbelde ongeveer tussen 1400 en 1750:* *Juist* - *De wereldbevolking was aan het einde van de vroegmoderne tijd ongeveer even groot als vandaag:* *Fout* - *Europa was het meest bevolkte continent aan het begin van de vroegmoderne tijd:* *fout* - *Europa was het meest bevolkte continent aan het einde van de vroegmoderne tijd:* *fout* - *Het aandeel van de Aziaten in de wereldbevolking groeide nog in de loop van de vroegmoderne tijd:* *Juist* - *De Amerikaanse bevolking kende een opmerkelijke terugval in de loop van de 16^de^ eeuw:* *juist* - *Wat waren de gevolgen van oorlog op de economie?*  - *Welke mechanisme veroorzaakten hongersnoden en hongercrisissen?* - **havensteden en handelscentra bleken erg vatbaar voor infectieziekten.** - *Ze vormden knooppunten in transportnetwerken* - *Ze kenden een groot verloop* - *In drukke steden kon een besmetting zich sneller verspreiden.* *-Welke oplossing bedachten zij?* *Cordon sanitaire voor schepen uit risicozones in en vaardigen quarantainemaatregelen uit.* **Syfilis in een historische context.** - *Wanneer dook syfilis voor het eerst op?* - *1494* - *Waarom is het aannemelijk dat de ziekte vanuit de Nieuwe Wereld werd meegebracht?* *Omdat de Spanjaarden de ziekte verspreiden twee jaar na de ontdekking van Amerika.* - *Waar komt de benaming Venusziekte vandaan?* *Venus is de Romeinse Godin van de liefde en syfilis is een soa (geslachtsziekte)* *-Niemand krijgt graag de schuld voor het verspreiden van een vervelende ziekte.*  **Hoofdstuk 5: Een standenmaatschappij in ontwikkeling HB p43-49** - Welke maatschappelijke rol vervulde elk van de drie standen? - *Eerste stand:* Bidden - *Tweede stand: beschermen, recht spreken en besturen* - *Derde stand: werken* - *Waarom mocht ze niet ter discussie staan?* Omdat God het zo voorzien had. Wie zich verzette, trok gezag van God in twijfel. - *Wat gebeurde er met wie zich verzette tegen de sociale orde?* Sociaal verzet werd hardhandig neergeslagen. **Analyseer de vier sociale groepen** - *Welke groepen worden hier afgebeeld:* ***Clerus, adel, advocaten, boeren*** - *Wie wordt hier als de belangrijkste figuur afgebeeld?* De boer want hij is die echt werkt en zo iedereen van bestaansmiddelen voorziet. **Welke tegenstellingen bestonden er binnen de standen?**  - Wie viel uit de boot in deze samenleving? D4; dagloners, ongeschoolde werklieden, marginalen D5; de armen, die het moeilijk hebben  **Geleidelijke verstedelijking** - Waarom vormden sommige regio's en steden daar een uitzondering op? Politieke administratieve hoofdsteden Draaischijven voor handel - Waar lagen de handelscentra geografische vooral? Aan zee **Aantrekkingskracht steden (push/pullfactoren: wat jou aantrekt en weg zet)** Economische motieven: - vluchten om te overleven (push) -- Meer kans op werk (pull) Sociale motieven: - sociale status verbeteren (pull) -- bijstand krijgen (pull) -- meer divers anoniem (pull) Culturele motieven: - Groter aanbod aan diensten (pull) -- Open omgeving meer vrijheid (pull) **Tussen stad en platteland bleven er vormen van uitwisseling bestaan. Hoe kwamen mensen met elkaar in contact.** Urbane; stedelijk, Rurale; platteland -gewone mensen: via markten -Vermogende elite: via woonverblijven in de stad, via landhuizen op het platteland  - *Geef drie argumenten die aantonen dat de patriarchale orde in de vroegmoderne tijd bleef bestaan.* Getrouwde vrouwen bleven hun echtgenoot gehoorzaamheid verschuldigd.- Alleenstaande vrouwen kregen met vooroordelen te maken en dreigden in de armoede te verzeilen. -- De beeldvorming over vrouwen werd door mannen gedomineerd. - *Hoe deden ze dat?* *Ze voerden een officiële en publieke procedure in, met een aankondiging vooraf en een huwelijk in de kerk, onder leiding van een geestelijke en in het bijzin van getuigen. Het huwelijk werd geregistreerd in een parochieregister.* - *Waarom was dat belangrijk?* *Om discussies over de geldigheid van huwelijken te vermijden.* - *Na het overlijden van de echtgenoot kon een weduwe zich vaak staande houden. Waarom lukte haar dat?* *Omdat ze de zaak van haar echtgenoot kon verderzetten. -- Omdat ze steun kon krijgen van haar kinderen.- Omdat ze kon terugvallen op haar sociale netwerken.- Omdat ze gewend was het huishouden te beredderen en het budget te beheren.* **Vooroordelen t.o.v. vrouwen in beeldvorming** *Benoem vooroordelen over vrouwen:* - *Hoe bevestigde Martin Luther die vooroordelen?* *Vrouwen zijn enkel goed om hun rol als moeder op te nemen* - *Welke verklaring gaf Marie de Gournay voor de vooroordelen tegenover vrouwen?* *Het gebrek aan vrijheid*  **Hoofdstuk 6: Kwetsbare groepen HB p 53-61 (vraag 2 niet)** - *Wat zijn binnen de christelijke traditie de 7 werken van barmhartigheid? *    - *Welke armen verdienen volgens Juan Luis Vives bijstand? *    - *Welke armen verdienen geen bijstand? *    - *Welke rol moest de overheid spelen? *  - *Hoe konden de stad en het stadsbestuur ook iets verdienen aan het succes van de handelaars? Geef een voorbeeld uit Amsterdam* *Door het innen van belastingen en taksen. Paalrecht in Amsterdam. Belasting was afhankelijk van de herkomst van het schip en de winst die lading zou opleveren.* - **Welke factoren maakten van Antwerpen, Amsterdam en London handelsmetropolen?**  a. ***Schipbreuk*** b. ***Verlies van kostbare goederen, verlies voor*** a. ***Iemand die aan het sterven is, ziekte*** b. ***Zeker op grote schaal konden epidemieën, een***  a. ***Soldaten die aanvallen, oorlog*** b. ***Oorlog zaaide dood en verwoesting***  - *Leg uit waarin de beurs verschilde van een gewone markt.* *Handelaars verhandelen hun goederen op de beurs, maar die goederen waren niet fysiek aanwezig, anders dan op een (jaar)markt. Logistiek gezien was dit een hele vooruitgang.* - *Geef twee aspecten waarin de wisselbrief vernieuwend was.* - *Klinkende zilveren en gouden munten werd vervangen door waardepapier.* - *Er werd voor de eerste maal aan geldcreatie gedaan.* - *Wie mocht er bankbiljetten maken?* *Alleen een nationale of centrale bank mocht bankbiljetten maken, om te voorkomen dat er (te veel) waardeloos geld in omloop zou komen (gevaar voor hyperinflatie).* *Geef een voor-en nadeel van papiergeld.* *V: goedkoop materiaal (papier)* *N: makkelijk(er) te vervalsen*  **Mondialisering** - *Geef een definitie van dit begrip:* *Globalisering: overak ter wereld wordt handel met elkaar gedreven.* - *Geef drie goederen die dankzij de mondialisering in de vroegmoderne tijd verhandeld werden.* *Specerijen, suiker, mensen (slavenhandel)* - *Geef een positief en negatief gevolg van de mondialisering in de vroegmoderne tijd.* *Positief: - europeanen kwamen in contact met nieuwe producten. -- Europeanen ontdekten nieuwe afzetmarkten.* *Negatief: - leiddevaak tot oorlog en geweld.*