Fizyolojik Psikoloji XIII. Hafta PDF

**Fizyolojik Psikoloji XIII. Hafta** **Limbik Sistem ve Duygular** - **Limbik sistem** Multimodel Asosiyasyon bölgelerine dahil ve diğer sistemlerle entegre çalışan yapılardan biridir. - **Limbik Korteks:** Evrimsel açıdan korteksin en eski bölümüdür. Evrim sürecinde neokorteks gelişe...

**Fizyolojik Psikoloji XIII. Hafta** **Limbik Sistem ve Duygular** - **Limbik sistem** Multimodel Asosiyasyon bölgelerine dahil ve diğer sistemlerle entegre çalışan yapılardan biridir. - **Limbik Korteks:** Evrimsel açıdan korteksin en eski bölümüdür. Evrim sürecinde neokorteks gelişerek insanda limbik alanları gölgede bırakmıştır. - **Serebrum *(Amaca Yönelik Davranışlar)*: İkiye ayrılmaktadır. Bunun bir kısmı neokorteksten bir kısmı limbik sistemden gelmektedir.** - **1-Neokorteks:** Çevre ile spatiotemporal *( Uzamsal-Zamansal, yani cisimlerin uzaklığı, uzaydaki mutlak konumu vb. )* ilişkinin düzenlenmesi ve Entelektüel yetenekler ile ilgilidir. - **2-Limbik Sistem:** Duygulanım ile ilgilidir. Harekete yol açan dürtüler: kişinin motivasyonel etkileşimi ve duyguları ile ilişkilidir. Buna ek olarak öğrenme ve bellek ile bağlantılıdır. Son olarak iç ve dış çevreden alınan enformasyonun ( bilgi ) birey için öneminin belirlenmesinde *(yani kişi okul ortamında acıkıyor bu içsel bir bilgi ancak şuan derste ve ortamı terk edemez bu da dışsal bilgi. Kişi "dersten sonra yerim" diyerek orta yolu buluyor ve dengeleniyor )* ve amaca yönelik davranışın şekillendirilmesinde etkilidir. - Neokorteksin sınırında, iki taraflı halka şeklinde yerleşmiş kortikal alanlar ( limbus = sınır demektir. ) Bu bölgelerin neokorteksi beyin sapı ve hipotalamustan ayırdığı kabul edilmiştir. **MacLean: Limbik Sistem Modeli** - MacLean beyni üçe ayırmaktadır. Bunlar sırasıyla: ***Protoreptilian, paleomammalian ve neomammalian*** olacak şekildedir. - **a- *Protoreptilian: ( Sürüngen Beyin )*** Beyin sapı, diensefalon ve bazal çekirdekten oluşur. İçgüdüsel davranışların yönetildiği en temel ve gelişmemiş insan beyni bölgesidir. "Sürüngen beyni" denilen ilkel ve dürtüsel davranışların merkezi olarak görülmektedir. - **b- *Paleomammalian ( Limbik Sistem ):*** Doğada bilincin gelişmesinde ilk adımdır. Orta bölgedir. - **c- *Neomammalian: ( Neokorteks ):*** Konsept geliştirme, aksiyon için strateji oluşturma, geleceği planlama gibi özellikler paleomammalian tarafında gerçekleşir. - **Bu bir hiyerarşik organizasyon modelidir.** **Limbik Sistemin Bölümleri** - **A-Kortikal Bölümler:** Burada hipokampüs 'ün kesin olarak bulunduğunun bilinmesi gerekmektedir. Zira kaynaktan kaynağa bölümler değişebilmektedir. Diğer bölgelerin sınav açısından hatırlanması, üzerinde durmaya gerek yok. 1. **Hipokampüs: ( Ammon boynuzu, dentat girus ve subikulum )** 2. **Parahipokampal girus: ( entrorinal alan ve presubikulum )** 3. **Singulat Girus ( Subkallosal Korteks )** 4. **Olfaktör Beynin Yaşlı Elemanları ( Bulbus olfaktoris, olfaktör tüberkül, Amigdala'nın üzerindeki kortikal alanlar )** - Bazı yazarlar; ***Orbitofrontal korteks, insular korteks ve temporal korteksin*** ***bazı bölümlerini*** de dahil etmektedir. - **B- Subkortikal Bölümler:** Amigdala'nın bilinmesi ve öneminin hatırlanması da bu bölüm için yeterlidir. 1. **Amigdala** 2. **Septal Çekirdekler** 3. **Anterior Talamik Çekirdekler** - Kez bazı yazarlar bu bölümlere ek olarak ***preoptik alan, hipotalamus ve korpus mamillare'yi*** *(beynin alt yüzeyinde yer alan ve ara beynin limbik sisteme katılan bir parçasını oluşturan bir çift küçük yuvarlak cisimdir. )* dahil eder**.** - **Not:** Çoğul Eksitasyon Devreleri *( Parahipokampal girus, Hipokampüs, forniks, septum, korpus mamillare, ant. Talamus, Singulat Girus ve singulum bölgeleridir. )* duyguların nöral substratı ve bellek oluşumunda görevlidir. **Neokorteks ile Bağlantı** - **Frontal Korteks:** Limbik sistemin neokortikal kontrol elemanları, hipotalamusa direkt nöronal bağlantılı tek neokorteks bölgesidir. - **Temporal Korteks:** Görme, işitme ve somatosensorial korteks'ten amigdala ve hipokampüse. **Limbik Sistemin Fonksiyonları** - Koku algılanmasındaki rolü vardır. Otonom yanıtlar ile ilişkilidir. - **Emosyonel Davranış:** Aksiyona yol açabilecek tüm kompleks motivasyonel ve içsel faktörlerdir. - Değişen çevreye adaptasyon ile ilişkilidir. Beslenme, Türün ve bireyin korunması, sosyo seksüel davranış şeklinde sıralanabilmektedir. - Türe özgü davranışlarla ilgilidir. Emosyonel davranış örüntüleri ile ilişkilidir. - ***Cinsel Davranış:*** Cinsel eylemlerin motor bileşenleri her ne kadar omurilik ve alt beyin sapında yerleşik reflekslerle düzenlense de, cinsel eylemin davranışsal bölümleri limbik sistemin ve hipotalamusun üzerinden gerçekleşir. Seks hormonlarıyla da ilişkilidir. - **Not:** Vücutta nöron üretiminin yetişkinlikte dahil devam ettiği bölgeler sırasıyla: ***Hipokampüs ve Olfaktör 'dür.*** *( kraniyal sinirlerden birincisi olarak kabul edilen sinir. Özel visseral afferent bir duyu olan koku duyusunu burundan alıp koku korteksine (rhinencephalon) taşır.* ) **Amigdala Fonksiyonları** - Amigdala, türe özgü ve türün korunmasına yönelik davranışlar için gerekli olan davranışsal, otonomik ve endokrin yanıtları, çevreden gelen sinyaller ile koordine etmektedir. - Yeme içme davranışları, savaşma davranışı, eşleşme davranışı, annelik davranışı, fiziksel veya emosyonel stresörlere verilen yanıtlar ile ilişkilidir. - Amigdala lezyonları ( hasarlanma ) emosyonel stres sırasında görülmesi beklenen otonomik ve davranışsal yanıtları azaltır. **Amigdala'nın Çift Taraflı Biletaral Hasarlanması** - Homeostatik yanıtlar *(Vücudun iç ortamının dinginliği dış çevrede koşullar değişse bile korunması ile ilgili yanıtlar )* etkilemez, sosyal davranış bozulur. Sosyal içerikli uyaranlar etkilenmez. Hayvan kaygılı ve güvensizdir. - **Klüver Bucy Sendromu:** Görsel agnozi (psişik körlük), yenebilir veya yenilemez şeyleri ayırt edememe ve her şeyi çabuk unutma gözlemlenir. Her şeye karşı aşırı merak, korku ve kızgınlık yanıtlarında azalma, cinsel aktivite de artış gözlemlenir. - **Not:** Normal insanlarda korku ifadesi taşıyan yüzlerin görülmesi, ***sol amigdalayı etkinleştirir.*** Etkinleşmenin derecesi, yüz ifadesindeki korkunun yoğunluğu ile orantılıdır. Mutlu bir yüz ifadesi böyle bir yanıt oluşturmaz. - **Tempro-Amigdalar Sistem:** Öğrenilmiş motive davranış ve duygular ile ilişkilidir. Bilgi geçmişte edinilmiş olanlarla karşılaştırılır. Ardından önemli hale getirilir. Duygu ifadesinin davranış paternleri incelenir. Amigdala, hipotalamik mekanizmaları aktive veya inhibe eder. - **Temporal Lob:** Çevreye ilişkin bilgileri içerir. **+** **Hipotalamus:** İç ortam hemostastazına ilişkin bilgileri içerir. = ***Amigdala:*** Sinaptik bağlantılar değişip kalıcı bellek oluşur. **Septal Çekirdeklerin Fonksiyonları:** - Üreme fonksiyonlarının nöroendokrin modülasyonu ile ilişkilidir. - **Bellek:** Hipokampüse yoğun kolinerjik projeksiyonu ile ilişkilidir. **Septal Çekirdeklerin Fonksiyonları Hasarlanmasında** - Genelde davranışsal olarak aşırı reaksiyoner olma durumu ( Septal sendrom ) - Bazı aşırı uyarılma durumlarında Septal hiddet ( Septal Rage ) oluşabilir. **Hipokampüs** - Temporal lobun orta kısmının altında lateral ventrikülün orta duvarını oluşturur. - ***Kısımları sırasıyla:*** Subikulum ( entorinal kortekse komşudur ), Granül hücreler içeren dentat girus **Hipokampal Formasyonun Anatomik Organizasyonu** **Hipokampüs Fonksiyonları** - Çevrenin haritalandırılmasında görev alır. - Dekleratif Bellek ( Örneğin, " Sabah kahvaltıda ne yediğimizi hatırlamamız" ile ifade edilebilen hatıralar ) - Nöroendokrin Kontrol - Hareket -- Yürüme ve diğer motor işler sırasında hipokampüsteki ritmik yavaş dalga EEG aktivitesi değişmektedir. **Hipokampüsün Uyarılması** - Diğer limbik yapılar gibi hipokampüsün değişik alanlarının uyarılması da öfke, aşırı seks güdüsü gibi hemen her türlü davranış biçimine neden olur. - Hipokampüsün diğer bir özelliği de aşırı uyarılabilmesidir. Hafif elektriksel uyaranlar, uyarı kesildikten sonra saniyeler süren lokal epileptik nöbetlere neden olmaktadır. - Hipokampüsün epileptik nöbetleri sırasında insanalar, koku, görme, işitme, dokunma, gibi halüsinasyonlar içeren çeşitli psikomotor etkiler yaşarlar; Kişi bilinci kaybetmemiş olsa ve yaşananların gerçek olmadığını bilse de halüsinasyonlar önlenemez. **Limbik Korteksin İşlevleri** - Subkortikal limbik yapıları saran serebral korteks halkasıdır. Korteksle limbik yapılar arasında karşılıklı iletişim sağlayan bu bölge davranışı kontrol eden bir asosiyasyon alanı gibidir. - ***Ön temporal korteksin çıkarılması:*** Her zaman amigdala tahribine neden olur. Sonuçta Klüver-Bucy sendromu oluşur. - ***Arka Orbitofrontal korteksin çıkarılması:*** Çift taraflı çıkarılması yoğun motor huzursuzluk sonucu uykusuzluğa yol açar. Hayvan sürekli hareket halindedir. - ***Ön Singulat ve subkallozal girusların çıkarılması:*** Bu alanlar limbik yapılarla prefrontal korteks arasındaki bağlantıyı sağlar. Çift taraflı çıkarıldığında septum ve hipotalamustaki öfke merkezlerinin prefrontal inhibisyonu ortadan kalktığından hırçınlık ve öfke nöbetleri oluşur. **Güdüler -- Dürtüler ve Duygulanım** - **Emisyon ( Emotion ):** Belirli bir olay, durum karşısındaki anlık olarak ortaya çıkan yoğun, kısa süreli bir psikofizyolojik tepkidir. Duygular genellikle belirgin bir tetikleyiciye bağlıdır. Fizyolojik değişikliklerle beraber kendini gösterebilir. - **Mood ( Duygudurum ):** Mood ise, belirli bir tetikleyiciye bağlı olmayan, daha uzun süreli, daha az yoğun ve daha genel bir duygusal durumdur. Ruh halleri gün boyunca devam edebilir. Genel yaşam algısını etkileyebilir. - **Not:** Duygular ( Emotion ) duygudurum ( mood) üzerinde etkili olabilir. Örneğin, olumlu bir duygu ruh halini ( neşe ) etkileyebilir. - **His ( Feeling ):** Hisler, duygusal deneyimlerin bilinçli farkındalığıdır. Bir duygunun beyinde değerlendirilmesinden sonra, bireyin o duyguyu öznel olarak nasıl yaşadığını ve nasıl algıladığını ifade etmektedir. Hisler, duyguların zihinsel ve kişisel deneyimi olarakta tanımlanabilir. - **Kandel: Duygu (Emotion) sıklıkla ve karıştırılarak iki yönde kullanılır.** - 1- Bazen özel bir tip uyarana fizyolojik yanıta ( tehlike olduğunda kaslarımız sertleşir, kalbimiz çarpar ) duygu denir. - 2- Bazense vücut yanıtlarının da eşlik edebildiği bilinçli deneyime duygu denir. **Duygunun Periferal Ölçümü** - - - - - - **Korku ve Hiddet** - Korku ve hiddet birbirleri ile yakın ilişkili duygulardır. - Limbik sistemin korku ve hiddete ilişkisi Klüver ve Bucy tarafından gösterilmiştir. Maymunlarda ***amigdala ile birlikte temporal lobotomi yapmışlar*** ve maymunlarda şu sonuçlara ulaşmışlardır: ***Aşırı korkusuzluk, her şeye karşı meraklı olma hali, çabuk unutma, her nesneyi ağıza götürme ve yemeye çalışma, aşırı cinsel dürtüler***. **Korku** - Korku ve hiddet tepkileri, çevredeki tehlikelere karşı birbirleriyle ilişkili içgüdüsel korunma yolları olabilir. - Hipotalamus ve Amigdala'nın uyarılması ile ortaya çıkarılabilir. - Amigdala'nın korku uyandıran anıların kodlanması ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. - Amigdalaya giden yolaklarda LTP engellenirse korku öğrenilmesi bozulur. - Amigdala lezyonu bulunan insanlarda, görsel ve işitsel uyaranlara karşı korku yanıtı azalır. **Anksiyete = Kaygı** - **Kaygı:** Hasta, başa çıkamayacağı bir tehlike ile ( gerçek veya hayali olması fark etmez ) karşı karşıya kalmasıdır. **Motor bozukluklar** ve **otonomik bozukluklar** (terleme, uykusuzluk, ağız kuruluğu, hipertansiyon vb. ) görülür. - Anksiyete temporal lobların ön ucundaki belirli bölgelerde, kan akımının çift taraflı artışı ile ilişkilidir. - GABA reseptörlerine bağlanıp etkin olan benzodiazepinler ile azaltılabilir. **Duyguların Nöral Bağlantıları Anlaşılmaya Başlanmıştır** - PET kullanılarak yapılan bir fonksiyonel görüntüleme çalışmasında normal deneklere dört duygu ile ilgili ( üzüntü, mutluluk, öfke ve korku ) anılarını hatırlamaları ve o durumu aynen yaşamaları istenmiştir. - Denekler hangi duyguyu hazırladıklarını testin sonunda söylemişler bu arada deri direnci gibi psikofizyolojik parametrelerde kaydedilmiştir. - Aktivite her duygu için farklı aktivite paternleri oluşmuştur. - Aktivite paternleri çakışmamıştır. Bu nedenle farklı aktivite paternlerinin duygularının oluşumundan sorumlu olabileceği fikri doğmuştur. - Prefrontal korteksin bazı bölümlerinin hasarı sosyal duyguları ve ilişkili hisleri kayda değer bir biçimde bozar. - Ek olarak bu hastalar sosyal davranışlarında gelişimsel sosyopatik kişilikli hastaların davranışlarına benzer değişiklikler gösterirler. - Prefrontal korteksin bazı bölümlerinin hasarı olan hastalar işlerini kaybederler. Sabit sosyal ilişkileri ve finansal bağımsızlıklarını sürdüremezler. Aile ve arkadaşlık bağlarını bu durumun başlayışı ile kırmaları alışıldık bir durumdur. - Bu hastalar ahlaki yargılarının da bozulduğunu da göstermiştir. - Böyle frontal lezyonlu hastalar resmi kusursuzca tanımlayabilmelerine rağmen duygu oluşturabilen uyaran verildiğinde kalp hızında, avuç terlemesinde değişiklik göstermezler. - Riskli karar verirken normal kişilerde görülen sempatik aktivasyonunun göstergesi olan direnç değişkenliğini de göstermezler - Ödül ya da cezanın önemli bir faktör olduğu şartlar altında karar vermede başarısız olurlar. - Cezalandırma, ödül, sorumluluklarla ilgili sorular sorulduğunda kuralların temel bilgilere sahip olmamalarına bunu uygulamadıkları görülür. - **Capgras sendromunda,** tanıdık kişilere karşı otomatik yanıtlar oluşmaz. *( normalde sevdiğimiz ya da sevmediğimiz kişilere karşı otomatik tepkiler veririz. Tıpkı neşe, heyecan ya da tiksinme gibi )* - ***Capgras Sendromu:*** Capgras Sanrısı olarak da bilinir, bir sahtekarın yanlışlıkla bir aile üyesinin veya yakın bir arkadaşın yerini aldığına inanılan nadir bir psikolojik durumdur. Bir tür sanrısal yanlış tanımlama sendromudur.