Notatki z Filozofii Nauki PDF

Wprowadzenie przedmiot Filozofia nauki data @October 7, 2024 powórka status_zadania Done typ notatka typ zajęć wykład obowiązkowa Chalmer A.F....

Wprowadzenie przedmiot Filozofia nauki data @October 7, 2024 powórka status_zadania Done typ notatka typ zajęć wykład obowiązkowa Chalmer A.F. - Czym jest to, co zwiemy nauką (Wrocław: Siemiogród) Kołakowski L. - Filozofia pozytywistyczna, Od Hame’a do Koła Wiedeńskiego (rozdziaał 1,2,3,8 i zakończenie) część historyczna - historia pozytywizmu część systematyczna - wybrane problemy filozofii nauki (psychologii) plan kursu: 1) historia pozytywizmu naturalizm a antynaturalizm w XIX w pozytywizm logiczny - źródła i podstawowa charakterystyka pozytywizm logiczny/neopozytywizm - trudność i ewolucja falsyfikacjonizm Popper Wprowadzenie 1  Kuhn (psychologia predykcyjna a rozumienia) - Laktos (rdzeń teori) anarchistyczna teoria wiedzy Feyerabenda - anything goes 2) struktura teorii naukowej matematyczność nauki pomiar i metody ilościowe w psychologii wyjaśnienie naukowe redukcja i typy nauk - niczego się nie traci po kolei, tracenie rzeczy nieważnych w danym kontekście dlaczego w ogóle uprawia się filozofię nauki? → czym jest metoda naukowa? która daje szczególnie niezawodne/użyteczne wyniki status nauki (współczesny) ma 2 aspekty aspekt opisowy → fakty - historii i socjologii, psychologii nauki aspekt normatywny → nazwanie czegoś nauką ma charakter oceniający jakie jest dzisiejsze znaczenie ekspertów? autorytet nauki i uczonych - jak bogowie trochę ig czyje miejsce zajęła nauka? → religii rozróżnienie nauki a pseudonauki (charakter wartościujący negatywnie) eksperci i ekspertywność Wprowadzenie 2  sukces technologiczny - tu nie wiem co mówił bo wyszłam na chwilę ale obstawiam że technologia dała duży kredyt zaufania dla ekspertów dziedzin naukowych? naukowe autorytety jednak często mają sprzeczna zdania i poglądy przykład wypadku smoleńsk - podzielone zdania ekspertów czy był to zamach mimo że mają takie same dowody) przykład superniani i superdziecka - różne poglądy na “właściwy” sposób wychowania (borderline różne) kwestie magii i spirytualizmu - naukowa? psychoterapia nawet naukowa psychoterapia - ma swoje własne kryteria, wiele sprzeczności itd. sens życia odnajdziemy w psychologii - the ultimate questions - https://www.youtube.com/watch?v=aboZctrHfK8&ab_channel=riktw na magazynach psychologicznych sprzeczne tezy i kontrowersyjne(?) musimy umieć zadać pytanie aby dostać i rozumieć odpowiedź - filmik z tym komputerem co liczył i czekali na odpowiedź z jakiej puli odpowiedzi wypadnie? - nie wiemy jakiej odpowiedzi oczekiwać bo nie wiemy o co zadajemy pytanie pytając o “sens życia” zdroworozsądkowe spojrzenie na naukę wiedza naukowa jako wiedza dowiedziona teorie naukowe wyprowadzone z faktów doświadczenia przez obserwacje i eksperyment nie ma miejsca na osobiste przekonania, wizje, jest obiektywna, niezawodna ponieważ udowodniona w obiektywny sposób krytyka - pojawia się problem indukcji - tego że na podstawie próby wnioskujemy o populacji Wprowadzenie 3  naiwny indukcjonizm - zdroworozsądkowe spojrzenie na naukę oferuje sposób opisania jak naukę widzą “ludzie z ulicy”, urok (wg chalmersa) tkwi w jej ofiarowaniu sformalizowanego opisu szeroko rozpowszechnionych przekonań co do tego czym nauka jest - jej mocy wyjaśniającej i predyktywnej, obiektywności i niezawodności zdania pojedyncze sytuacji → tworzymy zdania ogólne w nauce problem indukcji jak uzyskać zdania ogólne ze zdań szczegółowych z obserwacji (pojedyncze zjawisko i stan rzeczy, konkretne miejsce i czas) składnikiem wiedzy naukowej są zdania ogólne (wszelkie zjawiska rzeczy danego rodzaju, wszelki czas i miejsce) odpowiedź indukcjonistyczna - to nie wielki problem, przy odpowiednich warunkach można w uprawniony sposób dokonywać uogólnień wnioskowanie statystyczne - to uogólnienie wykonujemy podczas gdy 1. duża ilość zdań obserwacyjnych 2. różnorodne warunki obserwacji (czcionka) 3. żadna obserwacja nie może przeczyć wyprowadzonemu zdaniu ogólnemu zasada indukcji duża ilość przedmiotów A została zaobserwowana w różnorodnych okolicznościach i jeżeli wszystkie, bez wyjątku zaobserwowane A posiadały właność B, to wszystkie A mają własność B rozumowanie indukcyjne - od szczegółu do ogółu Wprowadzenie 4  wizja rozwoju nauki - ciągłość i zasadnicze znaczenie ilości danych obserwujących nauka powinna iść więc w kierunku wyjaśniania i predykcji obserwacja (eksperyment) + indukcja → daje nam prawa i teorie naukowe które później używamy do → wyjaśnienie i predykcja (instrurmentalna manipulacja) rola rozumowania dedukcyjnego w wyjaśnianiu i predykcji - od ogółu do szczegółu Wprowadzenie 5  Pozytywizm przedmiot Filozofia nauki data @October 14, 2024 powórka status_zadania Done typ notatka typ zajęć wykład POZYTYWIZM - 4 oblicza (kołakowski) nurt literacki punkt widzenia w teorii prawa - prawniczy w kwestiach teologicznych stanowisko filozoficzne (Whitehead i opinia, że filozofia jest zbiorem przypisów do Platona - historia filozofii nauki to odwołania do pozytywizmu) zbiór stanowisk dot. ludzkiej wiedzy, nurt, idea epistemologiczna dot. poznania o najwyższym statusie epistemologia - zainteresowanie wiedzą!!! a nie mniemaniem normy pozwalające odróżnić to co stanowi przedmiot możliwego pytania od tego o co pytać niepodobna - poznanie a pseudopoznanie, szukanie prawdziwego poznania dla nich metafizyka i religia nie jest kluczowa - nie przypisują jej wartości Pozytywizm 1  trochę też zaciągnięte z wittgensteina - o czym nie można mówić, trzeba milczeć (tu chyba głównie neopozytywiści) wittgenstein byl zainteresowany obszarami ktore pozytywisci chcieli wyrzucic (etyka, religia, metafizyka) - wzięli część jego opinii i je użyli, pomijając fakt, że wittgenstein nie był pozytywistą 4 główne cechy pozytywizmu fenomenalizm - przykład ze skypem? zakładanie że rzecz sama w sobie przejawia się fenomenem (założenie że to co widzę i słyszę jest odbiciem czegoś większego i prawdziwszego) - pozytywizm sprowadza się do tego że nie ma różnicy między doświadczeniem a tym co jest naprawdę, ukryte właściwości nie istnieją), spór o istnienie rzeczy których nie da się udowodnić (w sensie fenomeny itd.) krasnale które po prostu są - nic nie robią, ma charakter typowo werbalny, nie ma to żadnej wartości, bóg transcendentny wgl bezsens → pozytywiści zakładali że można badać rzeczywistość obiektywnie - CHYBA w takim razie odrzucali fenomenalizm bo mówili że jest sposób obiektywnego poznawania rzeczywistości nominalizm - mówi o tym że nazwy (pojęcia ogólne) są jedynie wytworem języka, a nie prawdziwymi, realnymi, obiektywnymi, istniejącymi poza umysłem, pozytywizm zakłada że pojęcia ogólne (np. „student” czy „gatunek”) muszą mieć swoje konkretne odpowiedniki w rzeczywistości, w postaci jednostkowych obiektów odrzucenie wartości poznawczych sądów nominalnych (wartościujących) - rozróżnienie fakt-wartość - mówienie jak jest a jak powinno być - wg Hume’a to dwa rejestry językowe odizolowane od siebie (zabójstwo - moralny opis a logiczny opis czynu), wg pozytywistów badać można tylko fakty, sądy wartościujące nie mają żadnej wartości poznawczej (morderstwo jest złe), nauka się tym nie może zajmować jedność metody wiedzy - to co istnieje (świat składa się z różnego rodzaju materiałów), monizm - jeden rodzaj substancji = jeden sposób zdobywania wiedzy, jedna filozofia nauki, różne dyscypliny nauki (przedmioty w szkole) ale jedna jest fundamentalna (badająca wszechświat) i porządkuje się je na Pozytywizm 2  podstawie tego jak podobne są do fundamentalnej (FIZYKA) postulat redukcji wszystkich nauk do fizyki (program fizykalizmu) pozytywizm popularny wśród biologów, przyrodników - matematycy raczej Platon (idee) Pozytywizm 3  Od Bacona do Hume’a przedmiot Filozofia nauki data @October 21, 2024 powórka status_zadania Done typ notatka typ zajęć wykład novum organum Bacona - miał taki impact jak Arystoteles w średniowieczu - jego dzieła w średniowieczu to zbiór narzędzi logicznych, aby racjonalnie świat badać Bacon proponuje żeby to wyrzucić i proponuje nowy, zebrał rozproszone idee w całość ŚREDNIOWIECZE od XIII w. - okowy Arystotelesa, jego logiki i metafizyki!!! silny wpływ jego idei i koncepcji Arystoteles - stworzył zestaw kategorii pojęć wg których należy opisywać przyrodę - pojęcie substancji substancja ma swoje własności → istotowe (bez których przedmiot nie byłby tym czym jest) i przypadłościowe (inne ale niekonieczne) porównanie pojęcia idei na przestrzeni wieków: Arystoteles: nie ma idei ale trójkątność jest w tym trójkącie!!!!! Od Bacona do Hume’a 1  Platon: to tylko idea trójkąta !!! dla nominalistów jedyne co łączy wszystkie trójkąty ze sobą to język (nie żadne idee trójkątności ani idee trójkąta), klasy powstają tylko nazywając obiekty , dla pozytywistów istnieją tylko przedmioty pojedyncze - nie ma idei głównej, nominalizm odmawia istnienia uniwersaliów i idei “trójkąta w ogóle” pozytywiści traktowali terminy ogólne (jak "gatunek" czy "człowiek") jako wytwory języka odnoszące się jedynie do rzeczywistych, jednostkowych przypadków, a nie do jakichś niezależnych, abstrakcyjnych idei SPÓR O UNIWERSALIA (podsumowanie) → dziedzictwo Arystotelesa - też w pewnym stopniu dziedzictwo Platona - miał wpływ → Arystoteles mówi o bycie tu i teraz (idee są w rzeczach), Platon o bycie jako idei (w świecie idei), pozytywiści/nominaliści zaprzeczają istocie idei u Arystotelesa idea była użyta do odkrywania np. praw i zasad JAN BURIDAN I MIKOŁAJ Z ORESME w średniowieczu - pragmatyczne ujęcie wiedzy ku temu kieruje się pozytywizm idea stosowalności - z wiedzy powinno coś wynikać → powinno się coś z tym zrobić ocena wiedzy powinna się odbywać w kategoriach pragmatycznych te idee pojawiły się przy mistycyzmie (teologia ? doświadczenie religijne i tradycja religijna) - to co jest zapisane ma wartość o tyle o ile pomaga się zbliżać do doświadczenia podczas medytacji ? - chodzi chyba o to że religie nie szukają odpowiedzi na to czym jest bóg i jaki jest bóg, tylko proponują praktyczne sposoby zbliżenia się do niego (np. przez modlitwę) nie chodzi o sublimacje teoretyczną a prostotę i przekaz wiedzy? - w sensie badanie naukowe o neuroprzekaźnikach vs podręcznik jak Od Bacona do Hume’a 2  medytować krok po kroku nie pyta o korespondencje (sąd a wiedza) a to jak to coś działa - np. nie pytanie o to czy świadomość istnieje - tylko praktyczne podejście terapeutyczne ROGER BACON franciszkanin z Oksfordu (XIII w.) wiedza ma podlegać kontroli eksperymentalnej jak i technicznej /pragmatycznej pomysł sprowokowanej empirii? - eksperyment z wpływami empiryczność ma też dotyczyć mistycyzmu - religia wyraża trudno weryfikowalne tezy, teologowie odpowiadają że no nie da się ich zweryfikować lol mistycy bronią że da się zbadać bo doświadczenie religijne jest rodzajem wejścia WILLIAM OCKHAM obrona radykalnego nominalizmu (tez Roscelin - warto pamiętać) brzytwa Ockhama 1. zasada prostoty naszym celem jest poznawcze opanowanie natury - tylko proste rozwiązania! - są przedmioty i mają własności 2. nie należy mnożyć ponad potrzebę 3. należy odrzucić teologię naturalną (przy dowodzeniu istnienia bogu) mieszała domenę poznania naturalnego? (naukowego) a religijnego Od Bacona do Hume’a 3  nauki niezgodne z nauką kościołem się nie rozwijały tego co boskie nie da się poznać siłami rozumu - należy oddzielić wiedzę świecką a religijną !!!! JAN Z MIRECOURT I MIKOŁAJ Z ATRECOURT wiedza ma charakter heterogeniczny? - kluczowe dla pozytywizmu 1. analityczna - zdobywana rozumem, definicja weryfikuje prawdę stwierdzenia, analiza pojęcia przedmiotu o którym mówimy 2. doświadczeniowa - zewnętrzne lub wewnętrzne doświadczenie - zdobywanie wiedzy na drodze doświadczenia, wiedza syntetyczna dodaje coś nowego do przedmiotu o którym mówimy = zmysły! RENESANS powstają idee jeszcze nie pozytywistyczne, ale w pozytywizmie rozwinięte, epoka chciwości poznawczej GALILEUSZ fenomenalistyczny program badań ilościowych (tam gdzie Arystoteles szukał natury rzeczy, pewnych własności jaka ona jest) - on mówił że należy mierzyć!!! i twórzmy wzory matematyczne opisujące ruch uznanie doniosłości idealizacji - zakładanie czegoś co nie jest prawdą, omijanie różnych czynników na koszt obliczeń (abstrakcje) PIOTR GASSENDI Od Bacona do Hume’a 4  krytyka arystotelizmu, metafizyki i teologii racjonalnej duch wstrzemięźliwości poznawczej, wyzwanie ascetyczne, rzucone wszystkim spekulatywnym filozofom przyrody i metafizyce nauka na bogato: Freud, Jung wstrzemięźliwość: behawioryzm niedoskonałość poznania naturalnego - jako ludzie nie dostaniemy pełnego doświadczenia i pełnego doznania - dostaniemy pewne prawdopodobieństwo jak interpretować to prawdopodobieństwo ? FRANCISZEK BACON Skinner - nowa Atlantyda INDUKCJA ENUMERACYJNE - rozumowanie indukcyjne wymienianie pewnych zależności, numerowanie indukcja zupełna - przetestowanie wszystkich, rozumowanie konieczne indukcja niezupełna - przebadanie części populacji (próba) i wnioskuje o całej populacji EKSPERYMENT KRZYŻOWY eksperyment który w jednoznaczny sposób rozstrzyga która z konkurencyjnych teorii naukowych jest zdecydowanie prawdziwa, a która fałszywa usystematyzował taką tradycję eksperymentalną kontrowersje w sprawie ważności nowej teorii obalono Arystotelesa → badacze ilościowi Od Bacona do Hume’a 5  trzeba było udowodnić DLACZEGO i w jaki sposób nie miał racji → Bacon z nową metodą naukową nauka - porównanie pomiędzy dwoma nurtami Arystoteles - kontemplacyjna, czysta Bacon - środek do celów praktycznych, ma służyć panowania człowiekowi nad przyrodą, wiedza ma wartość gdy ma zdolność manipulacyjną (zmiany na których nam zależy) → koncentracja na technologii i przyrodoznawstwie czynny charakter nauki - dane empiryczne powinny być zdobywane aktywnie , nie tylko zastanawianie się i obserwowanie - rola eksperymentu!!! METODA NAUKOWE BACONA część negatywna - to co powinno być odrzucone teoria (idola) - złudzeń umysłu 1. złudzenie plemienne (natury ludzkiej) antropomorfizm, finalizm, doszukiwanie się regularności (idola trubus) 2. złudzenia jaskini - wykształcenie i wychowanie - złudzenie indywidualne (idola specus) 3. złudzenia rynkowe - związane z mową i potocznymi znaczeniami (idola fori) 4. złudzenia teatru - związane z tradycją filozoficzną (arystoteles) (idola theatri) część pozytywna - co powinno się robić praca indukcyjna materiał dostarczony przez eksperyment Od Bacona do Hume’a 6  materiał należy uogólnić i odnaleźć stałe związki wykaz obecności - lista obecności (też np. stopnie obecności - 1,2,3 pkt) badanie własności współwystępujących - powiązania (między innymi zajęciami w planie) wypadki szczegółowe INDUKCJA ENUMERACYJNA A INDUKCJA ELIMINACYJNA - problem kurczak Russella “jeśli jest farmer to dostane jeść” w sobotę przychodzi farmer - kurczak cieszy się na widok farmera - ale ten w pewną sobotę ścina mu głowę nie możemy zakładać że zjawisko zawsze będzie wyglądać tak samo i że nie przyjdzie dzień w którym wszystko się zmieni - problem indukcji enumeracyjnej odpowiedzią indukcja eliminacyjna - dowód nie wprost? lista skończonych hipotez (wszystkie) - gdzie jedna z nich prawdziwa prowadzę eksperymentu aby te hipotezy po kolei wykluczać łabędzie są białe - szukanie wszystkich rzeczy które nie są białe - gdy znajdę i żadna z nich nie jest łabędziem to wszystkie łabędzie są białe NOWA ATLANTYDA BACONA kraina Bensalem. szczęśliwości - osiągnięta na drodze realizacji technologicznego sukcesu idea że eksperci zawsze osiągną sukcesy i wyniki - rząd fachowców należy rozwijać naukę - tak osiągniemy szczęście Dom Salomona - wzór instytutu badawczego Od Bacona do Hume’a 7  Od Bacona do Hume’a - druga część przedmiot Filozofia nauki data @October 28, 2024 powórka status_zadania Done typ notatka typ zajęć wykład WIEDZA KONIECZNA nurt europejski - poszukiwanie związków koniecznych Kartezjusz - rola rozumowania dedukcyjnego w nauce, zainspirowany Elementami Euklidesa - traktatem geometrycznym i arytmetycznym z podstawowymi zagadnieniami tych nauk Kartezjusz, (jak Euklides) dążył do odkrycia wiedzy która jest absolutnie pewna i niepodważalna. W geometrii Euklidesa pewność pochodziła z aksjomatów i logicznych wnioskowań. Kartezjusz pragnął stworzyć podobną strukturę dla filozofii i nauki, zaczynając od najbardziej fundamentalnych prawd. Euklides zaczyna od prostych, oczywistych twierdzeń (aksjomatów) i poprzez dedukcję dochodzi do bardziej złożonych wniosków - Kartezjusz przyjął tę metodę jako wzór dla swoich rozważań filozoficznych i naukowych Od Bacona do Hume’a - druga część 1  dążenie do uzyskania wiedzy koniecznej a nie tylko faktycznie trafnej wątpienie metodyczne - absolutny gestalt??? gestalt jako całość, definiująca każdy pojedynczy element - wątpienie metodyczne Kartezjusza miało doprowadzić do odkrycia takiej struktury, takich zasad - wgląd może? dowód ontologiczny (Kartezjusz) - Frank interpretował Cogito Kartezjusza jako dowód ontologiczny istnienia świadomości i bytu, Kartezjusz dowód na istnienie Boga formułował na podstawie zawartej w ludzkiej jaźni idei bytu nieskończonego zasada racji dostatecznej (Leibniz) - nic nie może zaistnieć czy też być prawdą, jeżeli nie ma racji dostatecznej po temu, by było to takie a nie inne nurt empiryczny - brytyjski poszukuje FAKTYCZNEJ. a nie tylko koniecznej wiedzy paralelny do tego europejskiego? John Locke - jakości pierwotne i wtórne, empiryzm wg empirystów jak zamykam oczy to koloru nie ma (kolor jako jakości wtórne) - pozostają tylko jakości pierwotne, niezależne od mojej subiektywnej percepcji jak kształt, rozmiar, ruch, liczba itd. własności które ma badać fizyka - np. słowo obrażające kogoś ma rozciągłość w przestrzeni jako fala dźwiękowa, zawsze tam są!!! - niezależnie czy jest podmiot odbierający te jakości czy nie (jakości pierwotne), natomiast to czy coś jest obraźliwe lub subiektywnie doświadcza słowa jako dźwięku zależy od obecności podmiotu odbierającego (jakości wtórne) fala dźwiękowa yass - dźwięk jako doświadczenie nahhh buu!!! Od Bacona do Hume’a - druga część 2  George Berkeley - esse est percipi (jogurt istnieje bo pan bóg patrzy) empiryzm - nie będziemy spekulować i ufać temu co widzimy ponieważ to co widzimy też nie jest czyste i klarowne przywiązanie do faktu, oświecenie i zwrot do świata przyrodzonego DAVID HUME - sceptyzm “Badania dotyczące rozumu ludzkiego” doprowadził empiryzm do swojej finalnej formy - początki empiryzmu były trywialne i niewinne Kołakowski nazywa go “właściwym ojcem filozofii pozytywistycznej” dwa rodzaje treści poznawczych impresje - odciśnięcie się na aparacie poznawczym, treści doświadczenia bezpośredniego idee - wywodzące się z impresji percepcję pamięciowe lub imaginacyjne o słabszej intensywności (przypominanie sobie obiektów lub wyobrażanie), słabsze kopie wrażeń (impressions), które powstają w umyśle w wyniku przetwarzania doświadczeń zmysłowych lub wewnętrznych przeżyć idee proste i złożone proste: pojedyncze, niepodzielne (np. idea czerwieni). złożone: powstałe w wyniku łączenia prostych idei (np. idea złotego górala – połączenie idei złota i góry, lichwiarz jabłek) WIEDZA O IDEACH I FAKTACH Od Bacona do Hume’a - druga część 3  matematyka - nauka o ideach w naszym umyśle i ich związkach (podobieństwa, przeciwieństwa, stopnie jakości, proporcje) - wiedza pewna racjonaliści platonizują - mówią o tym że istnieje specjalny świat o którym mówi matematyka (wyciąganie ze świata idei) empiryści - matematyka mówią o relacji w światach naszych umysłów percepcja bezpośrednia i wiedza o związkach czasowych i przestrzennych faktyczność (krzesło tam stoi) ale brak dowodów że ono musiało tam stać ???? - nie widać przyczyny w faktycznym stanie rzeczy przyczynowość łączy nauki przyrodnicze np. my widzimy związek czasowo przestrzenny przy czynności klaskanie rękami - widzimy że faktycznie 2 przedmioty stykają się w jakimś miejscu o jakimś czasie - nie mamy wiedzy o mechanizmie związku i temu dlaczego ten związek miałby być (przyczynowości) mechanicznie w przypadku przyczynowości - należy pozostać na gruncie matematycznym w przypadku realności i faktyczności -obserwowanie świata materialnego przy zmysłach (nic nie jest konieczne) do odkrycia przyczyny konieczne jest wyjście poza bezpośrednią obserwację krytyka pojęć substancji, jaźni i przyczynowości dlaczego krytyka przyczynowości? przyczynowość i prawa naukowe = konieczność (wynikające z rozumowania dedukcyjnego) + realność (wynikająca ze spostrzeżeń zmysłowych) niemożliwość stwierdzenia następstwa jakości na sposób aprioryczny niemożliwość stwierdzenia konieczności następstwa na podstawie spostrzeżenia Od Bacona do Hume’a - druga część 4  wg Hume- nie da się rozwiązać jego problemu psychologiczna interpretacja wnioskowań przyczynowych kołakowski 2 rozdział Od Bacona do Hume’a - druga część 5  Spór naturalizmu z antynaturalizmem XIX w. przedmiot Filozofia nauki data @October 28, 2024 powórka status_zadania Done typ notatka typ zajęć wykład Naturalizm – stanowisko głoszące, że wszelkiego typu zjawiska można wyjaśnić jedynie działaniem praw przyrody i w związku z tym zjawiska te da się sprowadzić do przedmiotu badań nauk empirycznych. AUGUST COMTE pierwszy współczesny filozof nauki kurs filozofii pozytywnej stworzył projekt religii ludzkości problemy interpretacyjne z jego pozycją u Comte filozofia pozytywna - termin pozytywizm ale dość trudno go nazwać pozytywistą w kwestii filozofii polityki i społeczeństwa - miał swój projekt na to jak wyglądać ma społeczeństwo, ale no ogólnie to był Comte był wpływowy naukowo i społecznie i politycznie - towarzystwa promujące jego idee polityczne Spór naturalizmu z antynaturalizmem XIX w. 1  flaga Brazyli - Comte, miłość jako zasada i porządek (Love as a principle and order as the basis; progress as the goal), formulated by the French philosopher Augusto Comte, which inspired the original motto in the flag → wpływ w ameryce południowej Mill uważa że Comte był dobry i zły Comte bardziej jak Wokulski niż Ochocki historiozofia Comte’a - podział epok w zmianie historycznej stara się znaleźć porządek i zasady, podzielić to na stadia Comte (inspiracja Saint Simon) podzielił historię na różne epoki epoki krytyczne - krytykują poprzednie epoki organiczne - proponuje nowe idee każda epoka ma 3 stadia faza teologiczna metafizyczna pozytywna faza I - TEOLOGICZNA od fetyszyzmu,politelizmu aż po monoteizm teokracja jako bezpośrednia władza warstwy religijnej kategoria pewnej pary pytanie dlaczego → poszukiwanie utajonej natury rzeczy odpowiedź, pierwsze i ostateczne przyczyny - odpowiedzi zalążkowa postać wiedzi Spór naturalizmu z antynaturalizmem XIX w. 2  faza II - METAFIZYCZNA pytanie dlaczego - odpowiedzi pozaświatowe, tego co nie widać (siły, moce, własności, jakości) może to przyjąć myślenie naukowe zsekularyzowana postac boga zakładamy że istnieje jakaś głębia pytaniem dlaczego faza III POZYTYWNA pytanie JAK - horyzontalne, sięga po nie dlaczego (wertykalne) - idzie wgłąb i szuka przyczyn poza zjawiskami i doświadczeniami determiznim u comte’a każdy pozytywista dojdzie do wniosku hume’a - związki przyczynowe nie są proste podział nauk wg comte’a 1. matematyka - ilość 2. astronomia - ilość i siła 3. fizyka - ilość, siła, jakości 4. chemia - substancje różnych jakości 5. biologia 6. socjologia w podziale brak metafizyki i psychologii Spór naturalizmu z antynaturalizmem XIX w. 3  ✅ podział ma logiczny sens - mająca ogólność i rosnąca złożoność podział ma historyczny sens - po kolei podział pedagogiczny - trzeba zacząć od początku (matematyki) - wcześniejsze etapy są potrzebne aby opanować niższe Utylitarne kryterium oceny i jedność nauk Możliwości przewidywania i możliwości praktycznego wpływu jako odwrotnie proporcjonalne – znaczenie technologii ciężko z predykcją, wpływ jest program reformy społecznej i religii ludzkości - pozytywna polityka Comte’a socjologia jako nauka drożąca wiedzę tego programu jednostka jako wtórna względem społeczeństwa - przywoływał metaforę: ciało ludzkie z organami (każdy inna funkcja) - tak samo ludzie i jednostki/instytucje są częściami społeczeństwa z konkretnymi funkcjami, społeczeństwo pierwotne względem jednostki każdy człowiek ma organy = każde społeczeństwo ma instytucje tkanki ciała - rodzina, własność, religia (moralność i polityka), język, władza świecka i władza duchowa “religia ludzkości” przedmiotem kultu jest Ludzkość pozytywne dogmaty Spór naturalizmu z antynaturalizmem XIX w. 4  kalendarz liturgiczny sakramenty i kapłaństwo gdy zakochał się w Clotilde de Vaux - dodał prymat serca do projektu religii ludzkości (cute) Claude Bernard francuski lekarz i fizjolog badanie homeostazy, trawienia i układu oddechowego próba ustanowienia metody naukowej w medycynie działało to to i to, nie działało to to i to wzór postawy badacza konsekwentnie neutralny wobec wszystkich kwestii filozoficznych, bezwzględniej uległej wobec faktu skrupulatnym w doświadczeniu rygoryzm eksperymentalny (Wstęp do medycyny eksperymentalnej) i przełom w filozofii źródłem swojego programu uczynił refleksje nad własną pracą eksperymentatorską- najpierw badał a później zastanawiał się nad tym, co robi - spisał więc: metody które działały przymus faktu - badacz powinien podporządkować swoje hipotezy i teorie obserwacjom empirycznym, fakty wynikające z eksperymentów mają pierwszeństwo przed spekulacjami czy subiektywnymi przekonaniami reguła metodyczna - ścisły determinizm zjawisk (wg Hume’a trudny) - nie jako że wszystko ma przyczynę - takie założenie to heurystyka i zła interpretacja!!!, chodzi o założenie że jeśli chce postępować naukowo to muszę zauważyć że rzeczy mają swoją przyczynę neutralność wobec pytań filozoficznych Spór naturalizmu z antynaturalizmem XIX w. 5  rola kontrpróby - aspekt wychowawczy, sprawdzeniu, czy wynik eksperymentu nie wynika z czynników przypadkowych lub nieprzewidzianych, eksperyment kontrolny, który służy do weryfikacji wyników badań., ma wynikać z pokory - to JA staram się sprawdzić czy na pewno mam rację a nie dokonać przewrotu (tak jak mówił Popper) pytania naukowe i filozoficzne - odrębne filozofia naturalna - poznać prawa zjawisk problem eksperymentalny sprowadza się do predykcji i manipulacji zjawiskami wyjaśnienie - dlaczego to i owo się wydarzyło predykcja - co się wydarzy manipulacja - jak na to wpłyniemy Spór naturalizmu z antynaturalizmem XIX w. 6  Hermeneutyka i antynaturalizm przedmiot Filozofia nauki data @November 4, 2024 powórka status_zadania Done typ notatka typ zajęć wykład Wilhelm Dilthey antypozytywista i antynaturalista - przyczynił się do przełomu antypozytywistycznego okres po Heglu w niemieckiej filozofii nauki humanistyczne i przyrodnicze - obie są naukami (symetryczność) Hegel- teza o jednolitości nauki, duch Hegla w tych naukach (nazwa) - obiektywizacja (materialne), wszystko to co znaczące i co możemy próbować zrozumieć wpływ Hegla na myślenie Diltheya o naukach i filozofii → Hegel uważał, że wszystkie nauki są ze sobą powiązane i tworzą jednolitą całość, a proces zrozumienia świata (czy to materialnego, czy duchowego) jest procesem obiektywizacji. Znaczenie rzeczy, które są badane w naukach humanistycznych (np. kultura, historia, społeczeństwo), jest obiektywowane, co oznacza, że są one obecne w materialnym świecie i mają znaczenie dla zrozumienia ludzkiego doświadczenia obiektywizacja - uprzedmiotowienie, subiektywne doświadczenia, emocje, idee stają się obiektywnie dostrzegalne i uchwytne. W filozofii Hegla, idee i duch, Hermeneutyka i antynaturalizm 1  które na początku są subiektywne (są wyrazem ludzkiej świadomości), stają się obiektywne, czyli mają realny wpływ na świat materialny, historię i kulturę. Przykładem może być wpływ idei filozoficznych na politykę, społeczeństwo, sztukę. wg Dilthey’a wszystko, co jest znaczące (np. kultura, historia, sztuka, psychologia) można zrozumieć jako obiektywnie ukształtowane i materialnie obecne w świecie HERMENEUTYKA - sztuka interpretacji narodziła się jako dosłownie umiejętność interpretacji - metafory itd. - została przełożona na wszystkie typy tekstów - Dilthey poszerzył hermeneutyczne rozważania do wszystkich oznak ludzkiego życia- ich znaczenia zmieniają się w zależności od kontekstu i nie są nigdy ostateczne - gesty, sztuka, styl, przepisy, architektura są zrozumiałe tylko w kontekście znaczenia jest metodą nauk humanistycznych (znaczenia instytucji itd.?) ogólna teoria doświadczenia i sposób istnienia człowieka człowiek może zostać zrozumiany ale też sam stara się zrozumieć auto referencja tożsamość jest uwarunkowana do tego jakie historię sobie opowiadamy (terapia narracji) - sensotwórczość przedmiot: tekst - wytwory człowieka - człowiek sam - 3 komponenty? podstawa metodologii humanistycznej - dociekanie do poznania człowieka dlaczego tak ważna dla nauk społecznych? ponieważ dotyczą one tekstów, hermeneutyka jako interpretacja i analiza w kontekście pozwala na zrozumienie intencji autora danego tekstu lub dzieła Hermeneutyka i antynaturalizm 2  wydobycie sensów ukrytych w kulturze i społeczeństwie zrozumienie historii i kontekstów, w jakich powstały dane dzieła lub zjawiska interpretację znaczenia w różnych okresach historycznych i w różnych kontekstach kulturowych TEORIA ŚWIATOPOGLĄDÓW Dilthey’a w stosunku do pozytywizmu (naturalizmu) uważał, że nie jest to jedyny punkt widzenia, ale jeden z wielkich światopoglądów w myśli ludzkiej (zwłaszcza w filozofii) światopogląd - odczuwanie i nastawienie do świata i życia perspektywiczność i zróżnicowanie życia oraz rzeczywistości → zróżnicowanie światopoglądowe zróżnicowane światopoglądy bo zróżnicowane życia i rzeczywistości w jakich żyjemy, każdy ma swoją perspektywę ŚWIATOPOGLĄD NATURALISTYCZNY - charakterystyka animalność człowieka i rola ciała - postrzeganie człowieka jako zwierzęcia, ciało częścią przyrody, instynkty ku pozytywizmowi (badanie tylko tego co można mierzyć jako pewna wiedza) - sensualizm (jedynym źródłem poznania są nasze zmysły) i materializm (cały świat złożony z materii - m.in myśli też) mechanistyczność i rozwój nauki - świat jako maszyna, wszystko co się dzieje wynikiem mechanizmów przyczynowo skutkowych Epikur, Hume, Comte - przedstawiciele tego światopoglądu IDEALIZM WOLNOŚCI I OSOBOWOŚCI - charakterystyka zwraca uwagę na niezależność człowieka, jego duchowość i wolność w stosunku do świata przedmiotowego. Hermeneutyka i antynaturalizm 3  niezależność ducha (świadomości i woli)- od ciała i materialnych okoliczności, autonomiczny, zdolny do samodzielnego kształtowania siebie i swojego losu. poglądy że człowiek posiada wolną wolę i zdolność do duchowego rozwoju niezależnie od zewnętrznych uwarunkowań. niezależność jednostki od świata przedmiotowego (przyczynowości) - istota duchowa - byt, który może oddzielić się od fizycznego świata przedmiotowego i kierować się własnymi, wyższymi wartościami (Kant i moralność ig) wolność i etyka - moralność i duchowy wybór Sokrates, Platon, Św. Augustyn, Św. Tomasz, Kant, James IDEALIZM OBIEKTYWNY - charakterystyka istnieje obiektywna rzeczywistość duchowa lub idea, która jest pierwotna wobec świata materialnego Duch - tożsamy z absolutem świat jako eksplikacja Boga (Absolutu) panteizm (utożsamianie boga z całym wszechświatem, przenika wszystko) i kontemplacja sensu całości w idealizmie obiektywnym kontemplacja całości to próba uchwycenia absolutnego ducha lub idei, które są źródłem wszelkiego istnienia - tak jak bóg jest źródłem wszelkiego istnienia w świecie w panteizmie - refleksja nad wszechświatem jako boskim przejawem, gdzie każda cząstka rzeczywistości wyraża boską naturę. uniwersalna sympatia i poczucie jedności - powiązanie że my wszyscy uczestniczymy w tej samej historii ducha, połączeni przez logos a nie sentyment np. Spinoza, Schopenhauer, Heraklit, Hegel zarzut w stronę pozytywizmu - absolut w nauce (jako jedyny dobry sposób) Hermeneutyka i antynaturalizm 4  Dilthey: swoistość humanistyki i nauk humanistycznych wobec filozofii i przyrodoznawstwa przedmiotem badania miały być obiektywizację życia duchowego (te obiektywne przejawy stanów subiektywnych w materialnym świecie) jako przedmiot dla niego humanistyka to ekonomia polityczna, nauka o państwie, filozofia, psychologia przedmiot badań humanistyki bywa wspólny z przyrodoznawstwem - np. ludzkie ciało - ale zupełnie inaczej jest brane pod lupę w przyrodniczym a w humanistycznym sensie rozróżnienie na: reasons > causes a 'cause' is a direct relationship between two events, where one event (the cause) leads to another event (the effect). a 'reason', on the other hand, is an explanation for why an event occurred or why someone did something ktoś mówi “koniec z nami” - 2 płaszczyzny wyjaśnianie - powód dlaczego tak mówi - erklaren rozumienie - neurony i neuroprzekaźniki, impulsy pobudzające mięśnie twarzy itd. - verstehen dlatego przedmiotem humanistyki jest człowiek w sensie społecznym, historycznym i kulturowym a nie człowiek biologiczny - chodzi nam o sensy i znaczenie a nie przyczyny i skutki 📌 krytyka pozytywizmu - sens ludzkiego znaczenia jest gubiony w naturalistycznym sposobie widzenia, potrzebujemy sensu Hermeneutyka i antynaturalizm 5  Frankl - stożek, kula, walec - różne perspektywy, po rzuceniu na drugi wymiar wyglądają tak samo - to nam tłumaczy jak sens i znaczenie może być zagubione w pozytywistycznym podejściu do nauki (pozytywizm jako dwuwymiarowa perspektywa) np. psychoza, epilepsja, mistycy słyszący głosy - odpowiedzialny płat skroniowy (na podstawie neurologicznej) - przez sprowadzenie do przyczyny gubi się różnica pomiędzy nimi humanistyka eksploruje rozumienie i czucie - poszerzanie swojego życia psychologia częścią takiej humanistyki wykład kolejny NEOPOZYTYWIZM disclaimer Wittgenstein i traktat logiczno-filozoficzny - on nie był neopozytywistą ale koło wiedeńskie zabrało mu traktat 😟 😟 i używali jako argumentu FILOZOFIA ANALITYCZNA szczególny ruch umysłowy celem jest przekonanie że właściwym powołaniem filozofii jest praca nad analizą języka, dokładne wyjaśnienie sensu pojęć, twierdzeń i sporów też lwowsko-warszawska szkoła (pl) należała do tego nurtu anglosaskie nazwiska! skłonność metodyczna i niechęć do metafizyki - metodyczność polegała na stosowaniu ścisłych narzędzi logicznych i naukowych do rozwiązywania problemów, zamiast rozważań nad abstrakcyjną naturą rzeczywistości FILOZOFIA KONTYNENTALNA Hermeneutyka i antynaturalizm 6  niemieckie i francuskie nazwiska NEOPOZYTYWIZM wszyscy odrzucają sądy syntetyczne a priori zdania syntetyczne prawdziwe dzięki temu, co mówią o świecie, a nie tylko z definicji. są zazwyczaj a posteriori - np. w naukach przyrodniczych - wiedza pochodzi na podstawie zmysłów, odwołujemy się do czegoś co np. zaobserwowaliśmy, dodają coś do pojęcia podmiotu - kawaler ma na imię Adam a priori (te odrzucone) - „Każde zdarzenie ma przyczynę.” - nie musimy obserwować każdego zdarzenia by stwierdzić, że ma przyczynę - to prawda, którą przyjmujemy na podstawie struktury naszego myślenia o świecie, jego znaczenie nie wynika z definicji “zdarzenie” lub “przyczyna” - ma w sobie coś nowego, zdania analityczne prawdziwe dzięki samej definicji pojęć, bez potrzeby odwoływania się do doświadczenia są zazwyczaj a priori - np. w matematyce - o podmiocie orzeka to co w pojęciu jest zawarte - kawaler nie ma żony), np. dowody matematyczne zawierające symbole, można je osiągnąć z pominięciem aspektu zmysłowości a posteriori - to konkretne równanie matematyczne ma rozwiązanie (rzadkie, ponieważ analityczne prawdy zazwyczaj nie wymagają doświadczenia) - ta figura geometryczna, którą właśnie narysowałem, jest trójkątem i ma trzy boki zdania syntetyczne a priori - mogę generować wiedzę która nie odwołuje się do zmysłów wg neopozytywistów nie ma czegoś takiego!!! → nowa wiedza wymaga zmysłów, nowa wiedza powstaje wyłącznie dzięki zdaniom empirycznym opartym na doświadczeniu czyli syntetycznym a posteriori. Hermeneutyka i antynaturalizm 7  neopozytywiści zgadzali się, że istnieją pojęcia i struktury logiczne, które nie są zdobywane przez doświadczenie (np. logika, matematyka, prawa języka) - były one traktowane jako narzędzia do organizowania wiedzy, a nie jako źródła nowych prawd o świecie. wiedzę można rozwijać przez analizę pojęć (zdania analityczne), ale to nie jest „nowa wiedza” o rzeczywistości – raczej doprecyzowanie lub wyjaśnienie tego, co już zawiera struktura języka i logiki LUDWIG WITTGENSTEIN traktat logiczno-filozoficzny - wczesny Wittgenstein dociekania filozoficzne - późny Wittgenstein dociekania filozoficzne dwa dzieła - zupełnie inne filozofie należą do jednego nurtu TRAKTAT LOGICZNO FILOZOFICZNY ogromny wpływ na neopozytywizm wbrew intencjom Wittgensteina poznanie kształtu języka to poznanie kształtu świata jednostkami świata nie są rzeczy ale fakty - każdy fakt to zdanie (atom) pełna wiedza o świecie polega na wygenerowaniu wszystkich możliwych zdań - którym odpowiada dany fakt problemy z interpretacją - koło wiedeńskie wzięło jego dzieło i uczynili je ważnym dla swojego nurtu mimo tego że autor (Wittgenstein) nie był neopozytywistą wiedza to zdania syntetyczna aposteriori (o faktach) albo tautologie (logika) CYTATY - TLF Hermeneutyka i antynaturalizm 8  “Granice mego języka oznaczają granice mego świata” “Cokolwiek da się w ogóle pomyśleć - da się jasno pomyśleć. Co się da powiedzieć - da się jasno powiedzieć” “O czym nie można mówić, o tym trzeba milczeć” - mistyczne milczenie pozytywiści wzięli i to co “milczenie” jako bełkot - niepotrzebna wiedza Hermeneutyka i antynaturalizm 9  Neopozytywizm i nowy - behawioryzm przedmiot Filozofia nauki data @November 18, 2024 powórka status_zadania Done typ notatka typ zajęć wykład wpływ TLF na neopozytywizm krytyka metafizyki jako pozbawionej znaczenia weryfikacyjna teoria znaczenia- znaczenie zdania jest związane z możliwością jego weryfikacji, czyli sprawdzenia jego zgodności z rzeczywistością dwie klasy zdań sensownych - koło wiedeńskie przejęło od Wittgensteina ideę, że sensowne zdania to te, które można zweryfikować empirycznie lub które są tautologiam analiza języka KOŁO WIEDEŃSKIE - neopozytywiści Seminarium Moritza Schlicka - Otto Neurath, Rudolf Carnap, Bela Juhos, Alfred Ayer inne miejsca: Hans Reichenbach, Karl Hempel, Karl Popper, polska szkoła lwowsko-warszawska Neopozytywizm i nowy - behawioryzm 1  kanoniczny neopozytywizm - publikacje Ernest Nagel - “Struktura nauki” Karl Hempel - “Filozofia nauk przyrodniczych” Rudolf Carnap - “Wprowadzenie do filozofii nauki” neopozytywizm: pytanie o uprawomocnienie wiedzy - Kant i pytanie quid iuris - co to jest prawo? doxa i episteme gdzie sądy nauki mają swój początek uprawomocnienie źródło nauki w faktach atomowych - zdania atomowe, sprawozdawcze, protokolarne zdanie atomowe - różne od zdania złożonego - atomowe z perspektywy faktu, a nie złożoności składni czy budowy - zdania atomowe to najbardziej podstawowe zdania opisujące rzeczywistość, każde takie zdanie wyraża prosty fakt o świecie, którego nie można już rozłożyć na prostsze części. zdanie sprawozdawcze - zdaje sprawę z faktu w świecie - zdania opisujące obserwowane fakty w sposób zgodny z doświadczeniem., są one bardziej ogólne niż zdania atomowe, ale nadal mają na celu przedstawienie rzeczywistości zdanie protokolarne - spisuje fakt po fakcie - zdania protokolarne to szczególny rodzaj zdań sprawozdawczych - rejestrują bezpośrednie obserwacje i są uznawane za podstawowe twierdzenia nauki, opisują dokładnie to, co zostało zaobserwowane w danym momencie i miejscu ilościowe prawa mają wyjaśniać i uprawiać predykcję prawa mają mieć bazę empiryczną problem indukcji - nie ma miejsca gdzie przebadamy wszystkie przypadki (nie uzyskamy pełnego obrazu wszystkich przypadków aby dojść do ogółu), baza jest Neopozytywizm i nowy - behawioryzm 2  skończona BRIDGMAN i operacjonizm kryterium jest oddzielne od treści kryterium weryfikacyjność jako kryterium sensowności → weryfikacja jako sensowność licznik w samochodzie a jazda - zepsuty licznik pokazuje nam 200 km/h a stoimy w miejscu - przedmiot pomiarowy (kryterium) nie świadczy o prawdziwości faktu (treść kryterium) ufanie przedmiotom pomiarowym - filozofowie: nie skleja się to ze sposobem użycia terminów każda metoda oznacza inną zmienną!!! - dwa różne testy inteligencji to dwie zmienne wg niego każda metoda z definicji jest dokładna, pomiar słupka rtęci odsyła nas do wielkości słupka rtęci (odsyła do tego czego dotyczy) operacjonizm utrzymuje że znaczenie terminu jest zdeterminowane w pełni i wyłącznie przez jego definicję operacyjną to podejście, które definiuje pojęcia naukowe przez operacje, czyli procedury, które wykonujemy, aby je zmierzyć lub zaobserwować definicje operacyjne (testy psychologiczne) - do metod badawczych doklejone są opisy teoretyczne NATURALIZM FIZYKALIZM I REDUKCJONIZM tendencje trwałe logicznego empiryzmu - Kołakowski 1. racjonalizm -jako przeciwieństwo irracjonalizmu 2. nominalizm - odrzuca istnienie uniwersaliów 3. orientacja antymetafizyczna - Wittgenstein Neopozytywizm i nowy - behawioryzm 3  4. scjentyzm jako wiara w metodyczną jedność nauk - fizyka ma “połykać” wszystkie nauki NATURALIZM metodologiczny → słabszy, teza dotycząca metody nauk społecznych - że nauki społeczne należy uprawiać tak jak przyrodnicze przedmiotowy → teza na temat przedmiotu nauk społecznych - że nauko społeczne badają ten sam materialny świat co nauki przyrodnicze, nie ma w nim nic więcej niż zbada nauka przyrodnicza teza o jedności nauki (Hegel)- wszystko da się poznać za pomocą jednej metody, wszystkie stany rzeczy są jednego rodzaju, zdania nauki można wyrazić w jednym języku istnieje coś najbardziej ogólnego, proponowane podejścia: fizykalizm - wskazywany jako ta ogólna, pogląd zgodnie z którym język fizyki jest uniwersalny i może służyć jako podstawowy język nauki- fizyka jako jedyna ogólna nauka redukcjonizm - złożoną strukturę da się sprowadzić do prostszej i ogólnej, opisującej więcej rzeczy na raz (fizykalizm wskazuje CO jest tą strukturą, a nie tylko mówi o redukcji) redukcjonizm sprawdzanie praw i pojęć jednej nauki do praw i pojęć innej nauki, uchodzącej za bardziej podstawową tłumaczenie terminów psychologicznych na fizyczne, później redukcja praw (złożonych z pojęć), prawa pomostowe biologia - chemia kryteria poprawnej redukcji Neopozytywizm i nowy - behawioryzm 4  jeśli po redukcji coś wyjaśnia ale średnio przewiduje - nieudana redukcja - np. teoria ewolucji wyjaśnienie ewolucji za pomocą mutacji genetycznych, doboru naturalnego czy praw chemii i fizyki pomaga zrozumieć jak procesy ewolucyjne zachodzą. jednak redukcja nie pozwala przewidzieć jak dokładnie rozwinie się życie w przyszłości jeśli po redukcji mamy podobne wyjaśnianie i przewidywanie - udana redukcja, skromniejszymi środkami osiągamy ten same sens co środkami rozbudowanymi krytyka redukcjonizmu- odpowiedz Chomsky’ego do Skinnera, obrona języka i krytyka sprowadzenia go do behawioru behawioryzm jako przejaw neopozytywizmu w psychologii BURRHUS SKINNER psychologia jako nauka o zachowaniu - przyrodoznawstwo behawioryzm - filozofia nauki, zainteresowana przedmiotem i metodami psychologii behawioryzm bada przedmiot i metody psychologii, opierając się na założeniu że zachowanie człowieka i zwierząt jest wynikiem oddziaływań środowiskowych, a nie wewnętrznych procesów psychicznych - psychologia jako dziedzina zajmującą się badaniem relacji między środowiskiem a zachowaniem oblicze fizykalistyczne (odrzucenie mentalizmu, sprowadzanie do fizyki) i obserwacjonistyczne (pomiar?) - to tylko moje strzały o co chodziło bo nie słuchałam go wtedy Neopozytywizm i nowy - behawioryzm 5  antyteoretyczność - charakterystyczne dla Skinnera, sprzeciw wobec mentalizmu i wyjaśnień fizjologicznych, odrzuca zmienne teoretyczne analiza funkcjonalna i związki między zmiennymi konsekwencje tego stanowiska dla tradycyjnej problematyki psychologicznej: świadomość - zmienna mentalistyczna - jako epifenomen i pseudowyjaśnienie (motyw, intencja, emocja są pseudowyjaśnieniem o ile nie można ich sprowadzić do związków funkcjonalnych) pojęcie jak myśli czy wyobrażenia (i odczucia proprioceptywne) istnieją ale są specyficznym zachowaniem (prywatnym) późny Wittgenstein i problem języka prywatnego (każdy ma innego żuka a opisują go podobnie - używanie słów w ten sam sposób mimo różnych doświadczeń prywatnych) Skinner żeby tego problemu nie mieć odrzuca całą idee (procesy poznawcze, świadomość, procesy fizjologiczne) Clark Hull najbliższy do neopozytywizmu odwołanie się do terminów biologicznych system aksjomatyczny - matematyczno-dedukcyjna teoria uczenia się na pamięć deprywacja, potrzeba, popęd - terminy odnoszą się do ściśle zdefiniowanych pojęć Edward Tolman pomost behawioryzm - poznawcza behawioryzm celowościowy - neobehawioryzm Neopozytywizm i nowy - behawioryzm 6  molarność i molekularność poszerza pojęcie behawioryzmu o celowość zachowania mapy poznawcze szczurów, szczury wykazywały różne zachowanie aby osiągnąć ten sam cel prawda typu S-O-R i narodziny psychologii poznawczej Krytyka i ewolucja pozytywizmu ZDANIA PROTOKOLARNE - neopozytywiści pierwotnie rozumiane takie zdania które z absolutną prostotą, bez jakiegokolwiek uformowania, przekształcenia lub dodatku wyrażają fakty, absolutnie niepowątpiewalne punkty wyjścia całego poznania kwestia bazy empirycznej nauki Karl Popper i pytanie o to co i z jakiego względu ma być obserwowane Neopozytywizm i nowy - behawioryzm 7  koniec protokolarnych i początek Poppera przedmiot Filozofia nauki data @November 25, 2024 powórka status_zadania Done typ notatka typ zajęć wykład Popper - co i w jaką stronę pójdziemy, co chcemy obserwować to co mierzymy zależy jaką perspektywę przyjmujemy hipoteza - uprzednie i konieczne dla obserwacji, badacz kieruje się hipotezą klasyczny neopozytywizm zakładał że istnieje punkt widzenia znikąd (neutralny), ze jest jakiś preferowany i właściwie naukowy - dzisiaj - nie istnieje - zawsze trzeba obserwować z jakiegoś punktu widzenia porządek czasowy hipoteza przed obserwacją - hipotezy biorą się z teorii ponieważ zaczynamy w punkcie który jakiejś teorii wymaga - następuje uteoretyzowanie obserwacji ponieważ sam proces obserwacji wiąże się z narzędziem pomiaru które przyjmuje jakąś inną teorię (np. obserwuje przez mikroskop - mikroskop narzędziem pomiaru daje pośredni obraz ponieważ sama konstrukcja lunety zakłada optykę - przyjmuje inną teorię) w psychologii - np. metody kwestionariuszowe, psychometryczne pojęcie wykładowca - zrozumiałe po zrozumieniu siatki wiedzy potocznej (światopoglądu - noworodek nie rozpozna bez rozumienia struktury koniec protokolarnych i początek Poppera 1  uczelni np.) - uwikłanie w teorię → podważa punkt neopozytywistów (wątpliwość Poppera) żeby zrozumieć treść obserwacji musimy posiadać teorię a żeby stworzyć hipotezę na podstawie obserwacji musimy znać teorię porządek logiczny nasuwa że to treść obserwacji przed teorią powrót do kartezjusza i berkeleya Carnap: w takim razie zdania protokolarne opisują treści naszych przeżyć? mamy różne nauki o różnych przeżyciach - problem żuka Wittgensteina (nie ma podstaw do myślenia że perspektywy są takie same) ominięcie problemu intersubiektywności droga koherencyjna - nie porównujemy napisów z rzeczywistością i stanem faktycznym, porównujemy napisy między innymi napisami - mówimy że coś jest spójne/sprzeczne (koherencyjna teoria prawdy zakłada że prawdą jest to co jest wewnętrznie spójne) - natomiast kończymy w tym miejscu gdzie spójnych odpowiedzi może być więcej niż jedna → problem -np. odnaleziono stanowisko kolczaka zbrojnego → replikacja badań i znaleziono coś innego (np. elfa) - na jakiej podstawie mam uznać że jedno badanie jest lepsze od drugiego skoro oba są spójne droga nominalna/konwencjonalna - zdania protokolarne to napisy, na ich podstawie budujemy naukę trzeba na początku znać rzeczywistość żeby zdecydować a podejście że wszystko jest umowne odcina się od tej rzeczywistości wniosek: “do uznania ich za pewne zdania konwencjonalne, w istocie zawsze tylko hipotetyczne i zależne od teorii, na gruncie której są formułowane. Nie są też one źródłem poznania, ale służą uzasadnianiu twierdzeń naukowych” koniec protokolarnych i początek Poppera 2  alternatywne wersje neopozytywizmu krytyka neopozytywizmu Schilicka: zastępowanie rzeczywistości nauką, faktami ujętymi tylko w sądach a nie rzeczywistych, granice ich języka są granicami ich świata (Wittgenstein), uniwersum dyskursu (nauka jako system sądów) nie stanowi całego uniwersum Bela von Juhos i Alfred Ayer - odrzucali radykalny fizykalizm i przyjmowali autonomię języka prywatnego ewolucja neopozytywizmu - odrzucanie wczesnych i radykalnych postulatów odrzucenie indukcjonizmu naiwnego i uwzględnienie roli teorii w poznaniu naukowym (dostarcza hipotezy, konstrukcja narzędzi) dopuszczenie kontekstu odkrycia von reichenbach? - kontekst odkrycia (intencje, motywacje badaczy, po co badają to co badają) i kontekst uzasadnienia (nauka apersonalna - same tezy bez ludzi - zdania protokolarne złączone logicznie, grunt czysto teoretyczny) - kontekst odkrycia konieczny - nauka odsuwająca się od tych którzy tą naukę robią conflicts of interest - józio pałeczka? nie pamiętam co mówił ale mnie bardzo rozbawiło zweryfikowane - weryfikowalne - potencjalne weryfikowalne (sprawdzalność zasadnicza a techniczna) to co nie jest zweryfikowane, weryfikowalne i nie możemy wyobrazić sobie świata aby to sprawdzić - to odrzucamy naukowo sprawdzalność zasadnicza a nie techniczna (jaka jest dostępna metoda sprawdzenia i weryfikacji) Carnap - prawa empiryczne (łączą terminy empiryczne) a teoretyczne (z terminami teoretycznymi) koniec protokolarnych i początek Poppera 3  operacjonalizm nie zadowoli sprowadzenie temperatury do tego co widać na termometrze rtęciowym - uważność na to co jest naprawdę a tym co wskazuje termometr - definicje operacyjne a pojęcia teoretyczne ciężko sprowadzić dane teoretyczne do empirii teoria jest niezdeterminowana przez empirię z istnienia grawitacji wynika coś do empirii, dla krasnala grawituszka nie w kierunku postempirystycznej filozofii nauki → Kuhn, Lakatos, Feyerabend Kołakowski - paralele marksizm a chrześcijaństwo jego take na neopozytywizm: wpływ neopozytywizmu był nikły - na kulturę i społeczeństwo duży wpływ na filozofię: samowiedza filozofii - skłonność do myślenia że filozofia sprowadza się do metarefleksji nad nauką (filozofia nauki) krytyka naturalizmu - współczesna hermeneutyka każda teoria - fundamentalistyczna - jest pewien fundament na którym budujemy w danym punkcie - współcześnie - nauka to nie tyle wieża tylko łódka na morzu - nie jest jasne co jest fundamentem a co nie, projekt rozpoczęcia budowy od nowa jest niefortunny, zawsze na czymś się stoi nawet żeby dokleić inne - koło hermeneutyczne - zawsze jestem gdzieś w dyskursie (nie da się zacząć od początku) skąd neopozytywizm wyrósł? wizja pragmatyczna, instrumentalna, wiedza jest czymś z czym można coś zrobić - technokractwo - psychologia stosowana koncepcja normatywna - opiera się na konkretnych wartościach, jest też nieoczywista - nie musi tak być, logika nie wymusza żeby za wiedze uznać x a nie y (bacon) - jest relatywna do kultury koniec protokolarnych i początek Poppera 4  intencje natury ideologicznej -tolerancja, umiarkowanie, odpowiedzialność za słowo, wstrzemięźliwość kontekst polityczny - okres międzywojenny - socjaldemokracja i demokracja parlamentarna a skrajne ruchy faszystowskie i mniejsze komunistyczne pozytywizm jako humanitarny proces przeciwko światu uwikłanemu w krwawe starcia - 210 optymizm ruchu - neopozytywizm był scjentystyczny i wierzył że ludzi da się przekonać - że jak zrobi się sensowną naukę i coś dostatecznie mocno wyjaśni to ludzie za tym pójdą (coś jak pelagianizm - ruch religijny), naiwna teza marksizm - rewolucja, wpływ neopozytywistyczny (odcisnęli się na historii, a nie na neopozytywizmie konkretnie) racjonalizm silniejszy niż irracjonalne siły ludzkości - uwarunkowania ekonomiczne naukowcy wierzący że wszyscy są jak naukowcy - w świecie jest więcej ideologów i wyznawców - Kołakowski Karl Popper - wykład Hume - próba uzasadnienia problemu indukcji → w efekcie trudno powiedzieć dlaczego ją wgl przyjmujemy (znalazł wiele innych problemów) tradycja brytyjskiego empiryzmu Locke - tabula rasa, czysta karta, wszystko wpada zmysłem i empirycznym poznaniem, empiryzm Berkeley - radykalizacja, nie tylko wiedza dociera empirycznie ale przedmiotem naszej wiedzy są treści percepcyjne, poznajemy rzeczy które sprowadzają się do tego co widzimy koniec protokolarnych i początek Poppera 5  Hume - problem indukcji, zaczynamy od treści zmysłowej dot. przeszłości lub teraźniejszości, a za istotę nauki uważamy prawa ogólne dot. przyszłości perspektywa specyficzna dla pozytywizmu - jeśli da się przeprowadzić rozumowanie to albo dedukcja (prawa logiki wymuszają na nas pewne rozwiązanie, odwołanie się do znaczenia pojęcia kwadrat) albo indukcja dwie możliwości rozwiązania problemu indukcji: 1 - dedukcyjne rozwiązanie problemu indukcji 2 - indukcyjne rozwiązanie problemu indukcji podkopanie indukcji vs intencje Hume’a racjonalna rekonstrukcja metody naukowej opisanie zasad którymi się kierują doświadczenie (eksperyment) jako kryterium dla hipotez czym jest pozytywny przykład naszej hipotezy łabędzie Karl Popper krytyka marksizmu i psychoanalizy - jako teorii - nie są naukowe bo nie są falsyfikowalne za każdą tezą naukową nie powinna stać weryfikacja tylko falsyfikacja Popper: nie udało się z weryfikacjonizmem, to falsyfikujmy - nasze teorie nie muszą być sprawdzalne, teza musi mieć możliwość tego że można ją obalić - pytanie co by musiało się stać abyśmy teorię odrzucili? koniec protokolarnych i początek Poppera 6  Popper przedmiot Filozofia nauki data @December 2, 2024 powórka status_zadania Done typ notatka typ zajęć wykład idea falsyfikacjonizmu hipoteza: wszystkie łabędzie są białe ile łabędzi potrzebujemy zaobserwować? wg falsyfikacji szukamy czarnego (czyt. nie-białego) łabędzia wystarczy więc jeden czarny łabędź - naukowcy powinni szukać kontrprzykładów zakłada skrajnie rzadki przypadek w nauce gdzie mamy zbiór zamknięty - czyli dostęp do wszystkich łabędzi aby znaleźć jednego czarnego łabędzia - nigdy nie będziemy pewnie że zbadaliśmy wszystkie łabędzie większość hipotez naukowych dotyczy otwartych zbiorów, które obejmują nieskończoną lub potencjalnie nieskończoną liczbę elementów i dotyczą każdego elementu teza Poppera miała podwójny charakter - kierunek falsyfikacjonizmu: tak się powinno postępować w nauce twierdzi że naukowcy tak robią - starają się zderzyć teorie z materiałem empirycznym tak mocno jak się da Popper 1  falsyfikacja jako kryterium naukowości 1. wszystkie reguły metody naukowej (empirycznej - nie logika i matematyka) projektować należy tak aby nie chroniły żadnego twierdzenia nauki przed falsyfikacją w psychologii dzisiaj - naukowa jeśli poddaje się falsyfikacji (zakłada się wtedy że nie musi być prawdziwa, aby być naukowa) hipoteza włączona w obręb nauki gdy poddaje się falsyfikacji przetrzyma sprawdziany (próby, testy) obmyślone by ją sfalsyfikować na siłę teorii składają się: im więcej różnorodnych testów teoria przetrwa tym większa jest jej siła → liczebność sprawdzianów teoria powinna działać w różnych kontekstach → różnorodność sprawdzianów narażają teorię na potencjalne falsyfikacje w sytuacjach gdzie jej założenia są szczególnie trudne do spełnienia → surowość sprawdzianów stopień w jakim teoria przybliża się do prawdy → prawdoupodobnienie przykład - chalmers 64-65 “deszcz nigdy nie pada w środy” “upuszczone ciężkie przedmioty np. cegła spadają swobodnie w kierunku powierzchni ziemi” “pada albo nie pada” “wszyscy kawalerowie są nieżonaci” Popper 2  “może spotka cię szczęście w zakładach” czy hipotezę naprawdę można sfalsyfikować? logiczna struktura falsyfikacji z czego wynika oczekiwany wynik doświadczenia konieczność odwołania się do dodatkowych założeń auxiliary hypotheses auxiliary assumptions co zostało sfalsyfikowane? - testowana hipoteza czy jedna z hipotez pomocniczych przykład z gazem idealnym: według wcześniejszych teorii i wzorów (w ogóle dobytku naukowego) powinno nam wyjść p=8,31 Pa (N/m2) wychodzi nam jednak p=5 Pa irracjonalnym krokiem będzie dzwonienie do science i próba obalenia ich teorii ponieważ zaobserwowaliśmy/wyliczyliśmy coś innego, odbiegającego od wcześniejszych założeń projekt degeneracyjny przykład z pozycją na niebie Jowisza i Saturna: w XIX wieku oparte na mechanice Newtonowskiej przewidywania pozycji na niebie Jowisza i Saturna nie sprawdzają się problem w mechanice Newtona, instrumentach astronomicznych czy czymś zupełnie innym? - teoretycznie takie obserwacje falsyfikują teorię i narzędzia ponieważ nie są silne (nie przetrwały sprawdzianu) okazało się jednak że na błędy wpływały pominięte zmienne - Neptun i Uran Popper 3  ++++ fikcyjny przykład Lakatosa - Chalmers 94-95 (doczytać) wnioski dla programu falsyfikacjoznimu prawo naukowe nie tylko nie może zostać ostatecznie potwierdzone ale też nie może zostać ostatecznie sfalsyfikowane (grey area) ostateczne potwierdzenie: nie możemy uznać żadnej teorii za absolutnie prawdziwą, ponieważ przyszłe obserwacje mogą ją obalić ostateczna falsyfikacja: nawet jeśli teoria zostanie podważona przez nowe dowody, zawsze istnieje możliwość jej modyfikacji lub interpretacji wyników w sposób, który uratuje teorię opisowa (naukowcy tak robią tzn. obalają tezy) i preskryptywna (naukowcy powinni tak robić) teza Poppera teza o racjonalności w ekonomii → kontraprzykłady → odrodzenie dzięki teorii gier (przykład poprawiania teorii i ewolucji idei) klasyczna ekonomia zakładała, że ludzie działają w sposób racjonalny, maksymalizując swoje korzyści, w praktyce pojawiły się liczne kontrprzykłady (np. zachowania irracjonalne, emocje, heurystyki). teoria gier pomogła "odrodzić" tezę o racjonalności, wprowadzając bardziej złożone modele ludzkiego zachowania, które uwzględniają strategię, współpracę, rywalizację i ograniczoną racjonalność. Einstein zaproponował teorię względności - masywne obiekty zakrzywiają czasoprzestrzeń co wpływa na bieg światła. ekspedycja do Brazylii (1919) → w czasie zaćmienia Słońca ekspedycja naukowa zmierzyła odchylenie światła gwiazd przechodzącego w pobliżu Słońca co potwierdziło przewidywania Einsteina → surowy test dla jego teorii, który teoria przetrwała, zyskując ogromne uznanie → testy nadają teoriom siłę naukową + dowód na to że pewne teorię mogą być potwierdzone dopiero z czasem (narzędzia i okazje do testowania) Popper 4  teza o niezdeterminowaniu teorii przez doświadczenie oficjalna epistemologia neo-pozytywizmu i współczesnej nauki empiryzm - nasza wiedza jest uzasadniona dzięki doświadczeniu jak obserwacja, zbieranie danych i eksperymenty uproszczając jeśli mamy dane empiryczne mamy teorię (narzuca się ona z logiczną koniecznością) ostateczny koniec badań empirycznych - problem spójności zakładając że mamy pełną wiedzę empiryczną moglibyśmy stworzyć teorię która systematyzuje i wyjaśnia wszystkie obserwacje → taka teoria byłaby logicznie spójna i obejmowałaby wszystkie dostępne dane nawet jeśli mamy pełen zbiór danych empirycznych, może istnieć więcej niż jedna teoria która wyjaśnia te dane w sposób spójny przykład: Możemy mieć różne teorie grawitacji (np. Newtonowską, Einsteina, lub inne, które jeszcze nie zostały odkryte), które wszystkie są zgodne z tymi samymi obserwacjami. jak wybrać konkretną teorię spośród wielu??? mimo tezy o niezdeterminowaniu teorii przez obserwację (nie opieranie się wyłącznie na doświadczeniu) to nie obserwujemy nieskończonej liczby konkurujących ze sobą teorii ponieważ proponowane teorię zazwyczaj muszą się charakteryzować prostotą, ekonomią i przede wszystkim spójnością z pozostałą wiedzą są też względy inne niż empiryczne (i nawet irracjonalne) które wpływają na wybory danych teorii i popularność konkretnych nurtów w empirii jak np. czynniki filozoficzne religijne, estetyczne, psychologiczne i społeczne dostrzegamy jakie założenia biasują naukę innych ludzi dopiero z perspektywy historycznej, patrząc do tyłu - ciężko nam dostrzec teraz co na nas wpływa ważna otwartość na kierunek!!! Popper 5  polecajki banickiego: wojciech sady - kanał na yt kopernikus college Popper 6  Kuhn, Feyerabend, Imre Lakatos przedmiot Filozofia nauki data @December 9, 2024 powórka status_zadania Done typ notatka typ zajęć wykład w kierunku nie-empirycznych determinant historii nauki nowe narzędzia i badanie nauki jako zjawisko społeczne empiria niewystarczająca do ani potwierdzenia ani falsyfikacji hipotezy naukowej Thomas Kuhn nurt odejścia od prób złapania empirycznego “Struktura rewolucji naukowych” 1962 zmiana a postęp odrzuca linearny postęp na rzecz epizodycznych zmian (każda rewolucja naukowa tworzy nowy sposób rozumienia rzeczywistości) próba dostarczenia historii nauki wpływ na późniejszą filozofię nauki historia nauki wg Kuhna Kuhn, Feyerabend, Imre Lakatos 1  interesują go przewroty w historii nauki/filozofii badając te przewroty chciał stworzyć koncepcję nauki która przetrwałaby krytykę opartą na danych historii nauki (ig żeby nie można było zarzucić że dane podejście empiryczne jest wynikiem panującego wtedy okresu historycznego) historia oparta na pojęciu paradygmatu - jako kryterium naukowości składniki paradygmatyczne: model całego uniwersum równania, prawa, tezy naukowe zestaw narzędzi badawczych strategia rozwiązywania problemów metodologia, filozofia nauki, metafizyka nie można porównać dwóch paradygmatów między sobą - różne składniki 1. stadium przed-paradygmatyczne - przed wykształceniem spójnego sposobu nauki, nie ma jeszcze dominującego paradygmatu (np. astronomia przed Kopernikiem,) 2. paradygmat i okres normalnej nauki - działanie wg dominującego paradygmatu Rosenberg (długi cytat z prezentacji) trzy typy badań w normalnej nauce (służące rozwijaniu i umacnianiu paradygmatu) naukowcy potwierdzają wcześniejsze wyniki poprawiając dokładności danych (lepsze i precyzyjniejsze pomiary) badania dla potwierdzenia które same w sobie nie mają dużej wartości ale pomagają wykazać poprawność paradygmatu Kuhn, Feyerabend, Imre Lakatos 2  rozwiązywanie problemów w ramach paradygmatu - naukowcy badają zagadnienia wynikające z przyjętego przez nich paradygmatu, zamiast go kwestionować (nie muszą podważać fundamentów aby tłumaczyć anomalię) zmiana paradygmatu konserwatywny charakter normalnej nauki naukowcy działający w ramach nauki normalnej nie odrzucają paradygmatu w obliczu anomalii – raczej szukają wyjaśnień które ratują teorię przykład - w jaki sposób interpretowano teorię astronomiczne przy odkryciu Saturna, Uranu i Neptuna saturn - nieprawidłowości w ruchu przypisywano błędom obserwacyjnym/niedokładnym obliczeniom zamiast odrzucania modelu Newtonowskiego uran - orbita wykazywała anomalię - zamiast odrzucenia Newtona to założyli że istnieje nieznana planeta zakłócająca ruch uranu odkrycie neptuna wzmocniło mechanikę Newtonowską 3. anomalie wywołują kryzys w nauce a. ilość anomalii - im więcej tym trudniej ignorować/tłumaczyć jako błędy b. fundamentalność - im bardziej podważają kluczowe założenia teorii tym trudniej je zignorować c. uciążliwość - jeśli są uciążliwe to trudno ignorować komety Arystotelesa (założenie o doskonałości i niezmienności a posiadały nieregularne orbity i przecinały sfery niebieskie) -model utrzymywał się długo dzięki dodatkowym założeniom ale rewolucja kopernikańska zastąpiła paradygmatem heliocentrycznym (ruch komet przestaje być problemem) Wolfgang Pauli - fizyka jako stan okropnego pomieszania Kuhn, Feyerabend, Imre Lakatos 3  4. rewolucja naukowa (nie zawsze i nie automatycznie) 5. nowy paradygmat zwycięża → zmiana obrazu świata i nowa nauka normalna koło się powtarza i znowu następuje kryzys o śmierci paradygmaty nie decydują względy empiryczne/racjonalne - ważność czynników psychologicznych (preferencje) i socjologicznych (społeczność naukowa) zmiana paradygmatu jak przewrót kulturowy a nie wymiana hipotez - zdobywa nowych zwolenników a obrońcy wymierają (trochę harsh statement) Chalmers: te nauki które nie przetrwają rewolucji naukowej na pewno umrą (po przystanku w katedrze filozofii) teza o niewspółmierności nie można porównywać paradygmatów pod względem mocy opisowej, wyjaśniającej, predykcyjnej po Popperze i Kuhnie - nie ma jednego kryterium (dlaczego oceniamy dane zagadnienie pod względem x a nie y) - brak neutralnego kryterium więc nie wiemy pod którym kątem oceniać dany paradygmat niemożliwość opracowania wspólnej miary - pozorność przekładu każdy wybór jest biased- teorie mają tendencje wybierać kryteria promujące te naukę zmiana ale nie postęp Kuhn twierdzi że nauka zmienia się ale niekoniecznie robi postęp w kierunku odkrycia prawdy (zmiany jako rewolucje a nie linearny postęp) przetarg przy zmianie paradygmatu - co tracimy w wyniku zmiany? - niemożliwość dokonania przetargu Kuhn, Feyerabend, Imre Lakatos 4  konwersja a nie racjonalna zmiana przekonań - zmiana sposoby patrzenia na zagadnienie, zmiana percepcji, adaptacja przez naukowców nowego sposobu patrzenia na świat psychologie poznawcze (rzetelność) a psychoanaliza (brak badań) - to czy współczynniki rzetelności są ważne i obiektywną sprawą to druga kwestia w zmianie paradygmatu chodzi bardziej o polityczną siłę i wpływ społeczny niż rzeczywiste lepsze dowody empiryczne - epistemiczny relatywizm→ wiedza (i prawda) jest względna w odniesieniu do schematu pojęciowego, punktu widzenia lub perspektywy kontekstu społecznego konsekwencje podejścia Kuhna: relatywizm - porzucenie patrzenia na naukę jako zbliżającą się do prawdy utrata epistemicznego priorytetu przez naukę wielki wpływ na dalszy namysł nad nauką - najczęściej cytowane dzieło o nauce socjologiczne podejście do nauki weak program - podział nauki na dobre i rzetelne projekty badawcze i te patologiczne (pseudonauka) strong program w socjologii - socjologia nauki ma zastąpić filozofię nauki, zdegenerowane i rzetelne projekty badawcze tak samo poddają się analizie socjologicznej - nauka jako społeczna działalność a nie racjonalny proces odkrywania prawdy David Bloor - sukces i klęska nauki są wyjaśniane na tej samej, socjologicznej, podstawie - symetryczność wyjaśnień sukces w nauce powinien być traktowany jako wynik społecznych procesów a nie obiektywne i wniesione ponad społeczne wpływy osiągnięcie - klęska też konsensus naukowy na drodze negocjacji Kuhn, Feyerabend, Imre Lakatos 5  laboratorium Latoura i Woolgara stworzyli antropologiczne badanie pracy w laboratorium biologii molekularnej - aby pokazać że nauka to wynik społecznych interakcji i dyskusji wśród naukowców a nie odkrywanie obiektywnych prawd analizowali co się dzieje w tych laboratoriach i doszli do wniosku że: zwycięzcą negocjacji jest grupa o najwyższej mocy społecznej - ich konsensus ma znaczenie wyniki eksperymentów nie mówią same za siebie - są kreowane przez dyskusje, spory i negocjacje, muszą być interpretowane i przegadane podobne podejście Shapir i Schaffer “Royal Society of London” (XVII w) → proces naukowy to nie tylko obiektywne odkrywanie faktów, jakie wyniki uznawane zależało od argumentacji naukowców a nie “niezależnych dowodów” Paul Feyerabend prowokacyjna teoria - anarchizm metodologiczny “Przeciw metodzie” 1975 - radykalizacja stanowiska Kuhna “żadna metodologia nie odniosła sukcesu” klęska filozofii nauki jako projektu metodologicznego - program taki jest nierealistyczny i zgubny (aby znaleźć jeden sposób na naukę) paradygmaty wewnątrz siebie są niewspółmierne - każda rewizja na nią wpływa: (Willard Van Orman Quine) holizm w kwestii znaczenia - wszystkie zdania znaczą coś w kontekście teorii i całości - zmiana jednego elementu zmienia całość - wtedy systemy nie są już porównywalne!!! problem wyboru teorii Chalmers: niewspółmierność nie równa się niemożliwości porównania czy nowe teorii łatwiej radzą sobie z przyjmowaniem nowych faktów (adaptacja) i czy są koherencyjne - które kryterium wybrać do wyboru teorii Kuhn, Feyerabend, Imre Lakatos 6  wybór teorii nie jest czynnością racjonalną, obiektywną i jednowymiarową → jest złożoną dyskusją obejmującą sprzeczne preferencje + propaganda do oceny pozostają: oceny estetyczne, sądy smaku, przesądy metafizyczne, subiektywne życzenia, pragnienia religijne → po prostu nasze subiektywne życzenia niespecyficzność nauki wobec innych form wiedzy (racjonalności) - religia, magia, astrologia krytykujący np. religię mają małą wiedzę o tym co jest krytykowane asymetria → jesteśmy w czymś osadzeni i krytykujemy to do czego nie należymy - nie ma podstaw do wnioskowania aby nasz sposób organizowania faktów uważać za fundamentalny albo lepszy racjonalne rekonstrukcje uznają “podstawową wiedzę naukową” za oczywistą ale nie wykazują że jest ona czymś lepszym od “podstawowej wiedzy czarownic i szamanów” Chalmers: istniejące w społeczeństwie przekonanie o istnieniu uniwersalnej metody naukowej jest szkodliwe - pojmuje się tą metodę w sposób prymitywny/empirystyczny/indukcyjny; dot. zwłaszcza teorii społecznych - narzędzia manipulacji aspektami życia społecznego (powierzchownie) wszystko wolno - zasada poznawcza anything goes - there is no cognitive basis to choose between theories z wikipedi: sens reguły anything goes wyrazić można tak: dla dowolnej reguły metodologicznej prawdą jest, że z biegiem czasu hamować zacznie rozwój nauki, a w związku z tym korzystniej będzie, nie chcąc tego rozwoju hamować, zastąpić ją regułą inną, co do której również oczekiwać należy, że, z biegiem czasu, zostanie zastąpiona inna regułą. Nigdy nie wiemy, co tak naprawdę może być, zwłaszcza w przyszłości, dla rozwoju nauki korzystne, a zatem: wszystko jest dozwolone. Kuhn, Feyerabend, Imre Lakatos 7  relatywizm i jego efekty emancypacyjne - otwiera drogę do uznania różnych form wiedz, odrzucanie niektórych ścieżek nauki, swoboda eksperymentu i kreatywności relatywizm etyczny - to pogląd, który uznaje, że wartości moralne ludzkich działań oraz norm działania są względne, zgodnie z tym przekonaniem to samo działanie może mieć różną wartość etyczną która zależy od intencji (celów), motywów, skutków lub warunków działania albo też od samego działającego szaleniec rozsądny naukowiec broni punktu widzenia w pierwotnej formie prowadzi dalsze badania ignoruje/nie zauważa problemów eksploruje problemy różnica pomiędzy podejściami nie tkwi w tym czy zaproponowana teoria ostatecznie odniesie sukces - tkwi w dalszych badaniach, szczegółowości, świadomości, trudności, znajomości Imre Lakatos próba przywrócenia racjonalności, proptegowany Poppera tak jak Feyerabend miał swoją odpowiedź na stanowisko Kuhna “Dowody i refutacje. Logika odkrycia matematycznego” widzi zalety u Kuhna i słabości Poppera Kuhn widzi ciągłość w nauce- nie odrzucamy teorii przy jednej falsyfikacji, teorie mogą rozwijać się w oceanie anomalii Słabość Kuhna: rewolucje naukowe jako mistyczne konwersje próba racjonalnej rekonstrukcji postępu naukowego research program - program badawczy (paradygmat zajmuje) jednostka analizy na poziomie makro - zdania, formuły i tezy Kuhn, Feyerabend, Imre Lakatos