Этнология 1 пр сабақ PDF

1.3. Дүние жүзілік діндер пән: этнология Топ: Тарих-құқық негіздері 301 Орындаған: Айкенова А., Даниярқызы А., Крымова П., Ержанқызы А.  Дін деген не? қасиеттілік, құдайылық - абсолютті бастаудың, Құдайдың бар екендігінен туындайтын және соған сәйкес мінез-құлық,...

1.3. Дүние жүзілік діндер пән: этнология Топ: Тарих-құқық негіздері 301 Орындаған: Айкенова А., Даниярқызы А., Крымова П., Ержанқызы А.  Дін деген не? қасиеттілік, құдайылық - абсолютті бастаудың, Құдайдың бар екендігінен туындайтын және соған сәйкес мінез-құлық, өмір сүру тәртібін, өмір салтын қалыптастыратын көзқарас, дүниетаным; адамға күш беретін, тірек болатын, өзіне табындыратын тылсым күшпен байланыстылық және оған тәуелділік сезімі. Дін өзінің кең таралуы мен маңызына қарай әлемдік және ұлттық дін болып бөлінеді.Дүние жүзі халқы ұстанатын әлемдік 3 дін бар: 01 Христиан діні 02 Ислам діні 03 Буддизм Христиан діні әдебиеті негізгі төрт жанрдан тұрады: 1. Інжілдер* (Матфей, Марк, Лука, Ионн); Христиан діні 2. апостолдардың арнаулы хаттары; 3. Христос шәкірттерінің істері туралы Әлем бойынша ең көп таралған дін. Шамамен жазбалар; 2.2. млрд христиан. Христиандардың басым 4. ақыр заман туралы өсиет. бөлігі Исаның Құдайдың ұлы және Көне өсиетте айтылған адамзатты құтқарушы екеніне сенеді. Інжіл – Иса пайғамбарға (а.с.) түскен кітап. Апостол (грек. apostolos — елші, уәкіл) — христиандықтың алғашқы кезеңдерінде бір қауымнан екінші қауымға жаяу жүріп жетіп, дін уағыздаған әулиелер. Олар осылайша христиан қауымының аумағын кеңейтті.  Бұдан басқа несториандық, монофизиттік сияқты шағын тармақтар Тарихы мен да кездеседі. Бұл ағымдар догматтардың әр түрлі түсіндіріліп, киелі кітапқа, діни ғұрыптарға әр алуан көзқарастары таралу жолы негізінде қалыптасқан. Дүние жүзінің діни жүйесінде 16-ғасырда католик шіркеуінен Христиан діні догматикасы протестант шіркеуі бөлініп анағұрлым кең таралған дін түрі - 4 — 6 ғасырларда шықты. Сөйтіп, даму барысында христиандық, біздің дәуірімізге қалыптасты. Христиан діні: дейін I ғасырда пайда болады: Орта ғасырлардан бастап Рим шіркеуі Иудейде – Рим империясының христиандарды өзіне бағындыруға шығыс провинциясында. православие тырысты. Бұған шығыстағы Византия қарсы болды. Нәтижесінде 9 — 11 ғасырларда Христиан діні: католик “Батыс шіркеуі” (католиктер) протестантизм “Шығыс шіркеуі” (православтар) Христиан дінінің ұстанушыларының жартысынан көбі - католиктер.Католиктер Еуропаның оңтүстігінде,Орталық және Оңтүстік Америкада, Филиппинде көп таралған.Католик шіркеулерінің басшысы-рим папасы.Дүние жүзі католиктерінің жиналатын жері-Ватикан. Католиктердің діни сенімі православиелік діни сеніммен көп жағынан үндес келгенімен, айтарлықтай айырмашылығы да бар. Католиктік шіркеу басшысы Рим папасы болып табылады. Православ шіркеуі — христиан дінінің негізгі тармағының бірі. 395 ж. Римнің батыс және шығыс империясына бөлінуіне байланысты туындады. Православ шіркеуінің теологиялық негізі Византияда 9 — 11 ғ-ларда қалыптасты. Ресейде 1448 жылдан орыс православ шіркеуі бар. Діни сенім негізі Інжілге және киелі өсиетке жүгінеді. Қазақстандағы христиандардың басым бөлігін православ сеніміндегілер құрайды. Бұл сенімдегілердің дүние жүзіндегі саны 150 млн. шамасында.  Ислам діні Ислам діні - 610 жылы Арабия түбегінде пайда болды.Ислам дінін ұстанушылар 2 тармаққа бөлінеді: Суниттер Шииттер Иранда,Оңтүстік Ирак пен Солтүстік Йеменде шииттер,басқа мұсылман елдерде ислам дінінің суннит тармағы басым таралған.Мұсылмандар үшін қасиетті жер болып-Сауд Арабиясындағы Мекке (Мұхаммед (с.ғ.с) пайғамбардың туған жері) Медине(Мұхаммед (с.ғ.с) пайғамбардың жерленген жері) саналады. Мұсылмандар негізінен Азияда шоғырланған,бірақ соңғы уақыттарда мұсылмандардың саны Африка және Еуропа елдерінде біршама көбейді.  «Ислам» сөзі «бейбітшілік», (Алланың заңдарына) «мойынсыну, бағыну» болып табылады. Ал шариғат терминологиясында «ислам» — толық мойынсыну, Алланың алдында парыздарды орындау, одан басқа құдайларға табынбау болып есептеледі. Ислам дінін ұстанушы жан мұсылман деп аталады. Исламның ортақ тұлғасы — Мұхаммед пайғамбар. Мұсылмандардың негізгі діни кітабы — Құран Кәрім — классикалық әдеби араб тілінде Алла тарапынан түсірілген деп сеніледі. “Сунна” араб тілінде “жол” деген мағына береді. Cуннилер Шийттердің төрт тармағы бар, Исмайлиттер хадистерді нағыз мұсылмандар жүретін жол деп таниды. (карматтар), “шеткілер” (гулаттар), Зайдиттер, Осыдан олар өздерін “аһли ас-сунна”, немесе “аһли әхли- Имамиттер. сунна уа жамағат” - “сунна адамдары”, - деп атайды. Сонымен бірге олар Мұхаммед пайғамбардан соңғы төрт Сунниттік бағыттың шийттік бағыттан басты айырмашылықтарының бірі, олар Мұхаммед халиф құрметіне “аһли шариар” деп те аталады. пайғамбарымыздан кейін адамдар мен Алла тағала Суннилер негізгі төрт мазхабқа бөлінеді. арасында елшінің болғандығын және Алидің басқа халифтерден басым ерекше екендігін, әрі оның ұрпақтарының имаматқа (мемлекет басқаруға) толық ханифийлер немесе имам мұрагер екендігін мойындамайды. Шийттер үшін имаматтық Ағзам Абу Ханифи жолындағылар ханбалилер Алла тағаланың әмірі. Сондықтан да болар шийттік баспалардан шыққан Құран кәрімдерде Алиді ерекше марапаттаушы қосымша сүре жазылған. Шийттерде шафиғилер мәликилер хадистер жинағы Ахбар (жаңалықтар)деп аталады. Сунниттер өзі өз ішінен асхабу рай, асхабу хадис болып екіге тармақталады.  Буддизм дүниежүзіне кеңінен таралған негізгі 3 діннің бірі. Б.з.б. V-VI Үндістанның бүгінгі Бихар штатында пайда болды. Буддизмнің негізін салушы Сиддхарта Гаутама деп есептеледі. Буддизм басқа ілім-танымдарды бойына оңай сіңірді және оның негізгі қағидасы жан иесіне жамандық жасамау болғандықтан, жер жүзіне соғыссыз тарады. Қазіргі кезде Буддизм дінін 1 млрдқа жуық адам ұстанады. діни шығармалар жинағы «Трипитакада» («Үш себет») баяндалған. Буддизмнің уағыздарының өзіне тән ерекшеліктері бар. Буддизмде дүниені жаратушы құдай жайындағы идея айтылмайды. Буддизм фәни өмірдің азаптары — ауру, кәрілік, өлімнен құтылу жолын іздейді. Буддизмдегі негізгі ең ірі бағыттар - хинаяна және махаяна. Буддизм өзінің даму барысында үш кезеңнен өтті: хинаяна, әркімді туу — өлу айналымынан құтылуды үйрететін алғашқы даналық мектебі (б.з.д. V ғ. — б.з. басы); екінші, бодхисаттва — құтқарушы көмегімен құтылу; үшінші, махаяна (б.з. V ғ.-ына дейін) кезі.  әлем елдеріндегі буддалық тұрғындар Буддизм таралған аймақтар:Қытай, Жапония,Корея,Шри- Ланка,Тибет,Тайланд,Моңғолия,Бутан,Вьетнам,Камбоджа,Лаос,М ьянма. Буддизм дінінің қауымдастықтары Оңтүстік және Оңтүстік Шығыс Азияның елдерінде бар. Азияның көптеген елдерінде Буддизм қазіргі кездің өзінде қоғамдық және жалпы мемл. өмірге елеулі ықпал етіп отыр. Бұл елдердің бірқатарында Буддизм мемлекеттік дін болып есептеледі. Соңғы он жылдықта необуддизм немесе метабуддизмнің бірқатар жаңа бағыттары пайда болды. Қазіргі уақытта будда ұйымдары Азия елдерінде әртүрлі әлеуметтік рөл атқарады. Олардың кейбіреулері отаршылдыққа қарсы, ұлттық тәуелсіздік үшін күреске белсене қатысуда. Буддизмнің көзқарасына дүниеден безушілік, жеке даралық тән. Қанаушы қоғамда байлық, күш, өкімет кімнің қолында болса, соған жалбарыну жер бетіндегі азап шеккені үшін күнәдан құтқарады деп түсіндіреді. Сондықтан адам өткінші, жалған өмір сүретін мысал денесін ойламай, мәңгі өмір сүретін жанын құтқарудың қамын ойлауы керек. Бұл — қанаушылармен келісуді уағыздайтын Буддизм діннің реакциялық жақтарынан бірі. Ол дінді қабылдаған елдердің өміріне едәуір ықпал жасады. Буддизмнің таралуы синкретикалық мәдени комплекстердің құрылуына әсер етті. Бұлардың жиынтығы будда ұйымы — 1950 ж. құрылған буддашылардың дүниежүзілік бауырластығы. Назарларыңызға рахмет!