Endüstriyel Psikoloji Dersi 2. Hafta İş Analizi PDF

13.10.2024 ENDÜSTRİYEL PSİKOLOJİ DERSİ 2. HAFTA İŞ ANALİZİ DOÇ. DR. SÜLEYMAN KAHRAMAN [email protected] NEDEN İŞ ANALİZİ? Çalışan performansını arttırmak, bir iş için yeni birini işe almak, bir iş iç...

13.10.2024 ENDÜSTRİYEL PSİKOLOJİ DERSİ 2. HAFTA İŞ ANALİZİ DOÇ. DR. SÜLEYMAN KAHRAMAN [email protected] NEDEN İŞ ANALİZİ? Çalışan performansını arttırmak, bir iş için yeni birini işe almak, bir iş için yeni bir çalışanı eğitmek ya da bir işi değiştirmek veya yeniden tasarlamak için işin tam olarak ne olduğunu bilmem iz gerekir, işte bu bilgiyi sağlamak iş analizinin amacıdır. - 1  13.10.2024 İŞ ANALİZİ Bir işin gerektirdiği yapılacak adımların, görevlerin, sorumlulukların, bilgi, beceri ve yeteneklerin sistemli incelemesidir. İş analizi tüm personel işlevleri için başlangıç noktasıdır ve personel değerlendirme için çok önemlidir İŞ ANALİZİ İş analizi, işletmede yapılacak her bir işin niteliği, işin genel durumu ve özellikleri, işin yapılacağı çevre ve çalışma koşulları hakkında bilgi toplanması, toplanan verilerin sistematik şekilde incelenmesi, değerlendirilmesi ve bunlara ilişkin bilgilerin yazılı hale getirildiği bir süreç olarak tanımlanabilir. 2  13.10.2024 İŞ ANALİZİ İÇİN TOPLANAN BİLGİLER İş aktiviteleri İnsan gereksinimleri İnsan davranışları İŞ ANALİZİ İÇİN TOPLANAN BİLGİLER Makineler, araç- İşin bağlamı gereç ve malzemeler Performans standartları İŞ ANALİZİNİN ÖNEMİ 6 3  13.10.2024 İŞ ANALİZİNİN ÖNEMİ Meslek sınıflandırması Organizasyonel İş analiz değerlendirmesi Yasal yönergelere İş tasarımı uygunluk 7 İŞ TANIMI İşi yapmak için gerekli adımların ayrıntılı bir kaydını, işin süreçlerini ve çalışan için gerekli sorumlulukları; makineleri, aletleri; işin çıktısını (son ürün veya hizmet) ayrıntılı olarak açıklar. 4  13.10.2024 İŞ TANIMI İşin sınıflandırılması İşe özel durumlar İşin özeti İş tanımı Görev ve Çalışma koşulları sorumluluklar Otorite stansartları İŞ TANIMININ YAZILMASI Mümkün olduğunca kısa ve yalın cümleler kullanılmalıdır, Cümleler herkes tarafından aynı şekilde anlaşılacak nitelikte olmalıdır, İşin tüm yönleri ortaya konulmalıdır, Geniş zaman eki kullanılmalıdır (yapmak, sağlamak, yapar, sağlar) 5  13.10.2024 İŞ TANIMI İşi yapmak için gerekli adımların ayrıntılı bir kaydını, işin süreçlerini ve çalışan için gerekli sorumlulukları; makineleri, aletleri; işin çıktısını (son ürün veya hizmet) ayrıntılı olarak açıklar. İLGİLİ TANIMLAR İş gerekleri: bir işi yapmak için gerekli insan özelliklerinin tablosu İş değerleme: uygun ücreti belirlemek için bir işin göreli değerini tayin etme 6  13.10.2024 İŞ GEREKLERİ-TEMEL İŞ FAKTÖRLERİ İşi yapacak Yetenek Gerekleri, personelde aranacak Çaba Gerekleri, nitelikler dört Sorumluluk Gerekleri, ana grupta toplanmaktadır Çalışma Koşulları. İŞ KİMLİĞİ İŞİN ADI TARİH İŞİN KODU BÖLÜM BECERİ GEREKLERİ EĞİTİM DENEYİM ÖZEL BİLGİ VE YETENEK ÇABA GEREKLERİ BEDENSEL ÇABA DÜŞÜNSEL ÇABA SORUMLULUK MALZEME MAKİNA SORUMLULUĞU GÖZETİM SORUMLULUĞU DİĞER KİŞİLERİN KORUNMASI MALİ SORUMLULUK ÇALIŞMA KOŞULLARI İŞ ÇEVRESİ İŞ RİSKİ 7  13.10.2024 YETENEK GEREKLERİ Deneyim (iş Öğrenim öncesi-iş başında) Özel bilgi ve İnisiyatif ve beceriler yaratıcılık (karar (yabancı dil, verme ve sayısal modeller yargılama olarak kurabilme) da anılmaktadır) ÇABA GEREKLERİ Çaba gerekleri, bir işin amaçlara uygun biçimde Bedensel çaba gerçekleşmesi (taşıma, kaldırma), için harcanan güç ve enerji olarak Zihinsel çaba tanımlanır. Bu (yargılama, uyarlama). çaba, iki türlü olabilir: 8  13.10.2024 SORUMLULUK GEREKLERİ Sorumluluk bir şeyi yerine Gözetim sorumluluğu getirme ya da Malzeme ve donanım sorumluluğu yerine Mali sorumluluk getirilmesini sağlama Diğer kişilerin korunması sorumluluğu yükümlülüğü olarak İş ilişkileri sorumluluğu tanımlanabilir. ÇALIŞMA KOŞULLARI GEREKLERİ İş ortamı (ısı, gürültü, sıcaklık) İş riski (hastalık olasılığı ve fiziksel rahatsızlıklar) 9  13.10.2024 İLGİLİ TANIMLAR İŞ ANALİZİ SÜRECİ İş Hazırlı Analizi Raporl k Örgütl Uygul Yönte andır Aşama enme ama mi ma sı Seçme 10  13.10.2024 İŞ ANALİZİNİ KİM YAPMALI ? Kurum içi ekip Uzman kuruluş İŞ ANALİZİNE HAZIRLIK Örgütle ilgili bilgi toplama (amaç, yapı, işlevler, girdiler, çıktılar) Analiz edilecek işlerin (makamların) belirlenmesi (yöneticilerle görüşme, maaş bordoları, eski iş tanımları vb). 11  13.10.2024 İŞ ANALİZİ ÖRGÜTLENMESİ İş analizi ekibinin seçilmesi, İş sayısı ve analiz yöntemine dayalı olarak analizci sayısının belirlenmesi, Analizcilerin eğitimi ve gerekli niteliklerin kazandırılması, ön uygulama yaptırılması. ANALİZCİDE ARANAN NİTELİKLER Başkalarıyla iyi geçinme, Anlayış ve sabır, Tarafsız görüş, İyi görünüm, Veri analizi ve yorumlama becerisi, Kısa ve açık yazabilme yeteneği, Kendi başına çalışabilme yeteneği. 12  13.10.2024 İŞ ANALİZİYLE İLGİLİ SORUNLAR İş analizi yapmanın Çalışanların destek Analizcinin ihtiyacını olmaması önyargıları anlamama Tek veri kaynağı Yönetimin destek kulanmak olmaması 25 İŞ ANALİZİ YÖNTEMLERİ -GÖZLEMLER- İş analizcisinin belirli bir iş hakkında bilgi toplamasıyla ilgilidir. Bunun için analizci o an işi yapan çalışanı belirli bir süre izler, işin yapılışını kaydetmek için video kaydedici de kullanabilir. Genellikle gözlem yöntem inde analizci kesin yapılan işleri ve görevleri not alır. 13  13.10.2024 İŞ ANALİZİ YÖNTEMLERİ -GÖZLEMLER- Avantajlar İlk elden bilgi sağlar Bilgi bozulmasını azaltır Dezavantajları Zaman tükeniyor Tüm iş döngüsünü yakalamada zorluk İş yüksek düzeyde zihinsel aktivite içeriyorsa çok az faydası olur. İŞ ANALİZİ YÖNTEMLERİ -KATILIM- Bazı durumlarda iş analizini yapan uzman, bir işin nasıl yapıldığını daha iyi anlamak için ilk elden tecrübe etmek ihtiyacı duyabilir. İşin nasıl yapıldığını doğru bir şekilde anlamak ve bu işi yaparken gerekli olan becerileri kavramak için işi analizci yaparak çalışanla aynı tecrübeyi yaşamaya çalışır. 14  13.10.2024 İŞ ANALİZİ YÖNTEMLERİ -MEVCUT VERİLER- Birçok büyük ve organize olmuş şirket daha önceden şirket içinde bazı işler ve pozisyonlar için yapılan iş analizleriyle ilgili bilgi ya da kayıtlara sahiptir. İŞ ANALİZİ YÖNTEMLERİ -GÖRÜŞMELER- Görüşmeler diğer bir iş analizi yöntemidir. Açık uçlu olabilirler (işinde ne yaptığını anlatır mısın?) ya da yapılandırılmış ve standartlaşmış soruları kapsayabilirler. Avantaj Gözden kaçan bilgileri bulmanın hızlı, doğrudan yolu. Dezavantajları çarpık bilgi 15  13.10.2024 İŞ ANALİZİ YÖNTEMLERİ -ANKETLER- İş analizinin anket yöntemleri, çoğunlukla yanıt verenlerin doldurduğu ve iş analistine geri verdikleri bir kâğıt-kalem soru formunun yöneltilmesini kapsar. İŞ ANALİZİ YÖNTEMLERİ -İŞ GÜNLÜKLERİ- İş günlüklerinin avantajı çalışanın saat saat, gün gün işiyle ilgili detaylı bilgi vermesidir. Avantajlar İşin daha eksiksiz bir resmini üretir Çalışan katılımı Dezavantajları Bilginin bozulması Faaliyetlerini doğru bir şekilde hatırlamaları için çalışanlara bağlıdır 16  13.10.2024 ÖZEL İŞ ANALİZİ TEKNİKLERİ iş unsurları yöntemi kritik olay tekniği pozisyon analizi anketi fonksiyonel iş analizi ÖZEL İŞ ANALİZİ TEKNİKLERİ -İŞ UNSURLARI YÖNTEMİ- İş elementleri tekniği, analizi yapılacak işi, o işi yapmak için gerekli bilgi, beceri, yetenek ve diğer özellikler -BBYDö- açısından analiz eder. İş elementleri metoduna göre, iş analizini yapan kişi, iş hakkında bilgisi olan konu uzmanlarına (KU) güvenir. Bu konu uzmanları, verilen bir işin yapılabilmesi için gerekli tüm elementleri bilen kişilerdir ve bu elementleri işi yaparkenki önem derecelerine göre derecelendirirler ya da puanlarlar. 17  13.10.2024 ÖZEL İŞ ANALİZİ TEKNİKLERİ -KRİTİK OLAY TEKNİĞİ- Çalışanın iş performansını iyiye ya da kötüye yönlendiren belirli davranışları üzerinde odaklanır ve bu belirli davranışları kaydeder. ÖZEL İŞ ANALİZİ TEKNİKLERİ -POZİSYON ANALİZİ ANKETİ- Bilgi kaynaklan- Çalışan işini yapmak için ihtiyaç duyduğu bilgiyi nereden ve nasıl sağlar? Zihinsel süreçler- İşi yapabilmek için gerekli düşünme, sebeplendirme ve karar verme süreçleri. Örneğin, bir hava kontrolörü uçaklar için iniş ve kalkışın ne zaman güvenli olduğuna karar vermelidir. İşin gerektirdiği fiziksel eylemler- İşi gerçekleştirmek için yapılması gereken adımlar, kullanılan aletler ya da makineler. Örneğin, bir yazı işlemcisi klavye kullanarak metinleri yazar. 18  13.10.2024 ÖZEL İŞ ANALİZİ TEKNİKLERİ -POZİSYON ANALİZİ ANKETİ- Diğer insanlarla ilişkiler- İşi yapmak için diğer insanlarla kurulan ilişkiler. Örneğin, bir öğretmen öğrencileri yönlendirir, mağaza görevlisi bilgi vererek ve satışı gerçekleştirerek müşterileriyle ilişki kurar. İş bağlamı—İşin yapıldığı fiziksel ve/ya da sosyal bağlamlar. İş bağlamı unsurlarının örnekleri yüksek sıcaklıklarda çalışma ya da çok çatışmalı durumlarla uğraşma olabilir. Diğer iş özellikleri—İşi yapmak için zorunlu diğer faaliyetler, koşullar ya da özellikler. ÖZEL İŞ ANALİZİ TEKNİKLERİ -POZİSYON ANALİZİ ANKETİ- 19  13.10.2024 ÖZEL İŞ ANALİZİ TEKNİKLERİ -FONKSİYONEL İŞ ANALİZİ- Bir işteki ardışık görevleri ve onların tamamlandıkları süreçleri inceleyen yapılandırılmış bir iş analizi tekniğidir. İşin verilerle, insanlarla ve nesnelerle olan tipik ilişkilerini temsil eden üç geniş kategori kullanır. Veri malumat, bilgi ve kavramları kapsar. İşler, işi yapan insanın sahip olduğu sayılar, kelimeler, semboller ve diğer kısa elementler gibi verilerle etkileşim tipine ve miktarına bakarak değerlendirilir. İnsanlar, işi yaparken işin gerektirdiği diğer insanlarla kurulan iletişime vurgu yapar. Bu insanlar çalışma arkadaşları, amirler, müşteriler ya da diğer bireyler olabilir. Nesneler çalışanın cansız olan aletler, makineler, parçalar gibi diğer nesnelerle olan etkileşimine vurgu yapar. ÖZEL İŞ ANALİZİ TEKNİKLERİ -FONKSİYONEL İŞ ANALİZİ- 20  13.10.2024 İŞ DEĞERLEMESİ VE KARŞILAŞTIRABİLİR DEĞER Belirli bir işe ödenen ücret o iş için gerekli bilgi, beceri, yetenek ve diğer özelliklerle ilgili olmalıdır. Ancak değişkenlerin sayısı, potansiyel çalışan temini, şirkete göre işin değeri gibi başka faktörler de ücret üzerinde etkili olabilir. İŞ DEĞERLEMESİ VE KARŞILAŞTIRABİLİR DEĞER Ücret faktörleri? 21  13.10.2024 İŞ DEĞERLEMESİ VE KARŞILAŞTIRABİLİR DEĞER Ücretlendirmede ayrımcılık? 22 13.10.2024 23  13.10.2024 GÜNÜN ÖZETİ İLGİLİ OKUMA MATERYALİ: BÖLÜM-3 İş analizi İş gerekleri İş analizi yöntemleri SKAHRAMAN 47 24