Elektrifikasyon Ders Notu PDF

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLET DEMİRYOLLARI İŞLETMESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM DAİRESİ BAŞKANLIĞI YAYINLARI DEMİRYOLU BAKIM TEKNİK ELEMANLARI (EST) EĞİTİM PROGRAMI Hizmet İçi Eğitim Ders Notları Versiyon 1.0 Yayın Tarihi 29.08.2018 Yayın Numarası TCDD.I.008 Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 1/86 DEMİRYOLU BAKIM TEKNİK ELEMANLARI (EST) EĞİTİM PROGRAMI “ELEKTRİFİKASYON SİSTEMLERİNE GİRİŞ” “KATENER HATTININ BAKIM VE ONARIMI” “KATENER HATTINI KURULMASI VE SÖKÜLMESİ” DERS NOTLARI DERLEYEN KONTROL EDEN ONAYLAYAN Fatih TUNCAY Ufuk Faik ENER ADI SOYADI Tanzer TAŞ Tahsin TAŞAR Cüneyt TÜRKKUŞU Kazım ATLAN Gürkan ÇILDIR © 2018 TCDD Eğitim Dairesi Başkanlığı Yayınları Bu ders notunun her hakkı saklıdır. Yayıncıdan yazılı izin alınmaksızın alıntı yapılamaz, hiçbir şekil ve teknikle çoğaltılamaz, yayınlanamaz ve dağıtılamaz. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 2/86 İçindekiler 1. DEMİRYOLU ELEKTRİFİKASYONU....................................................................................................... 7 1.1. ELEKTRİFİKASYONUN FAYDALARI............................................................................................... 8 1.1.1. Enerjiden En İyi Faydalanma:.......................................................................................... 9 1.1.2. Teknik Faydaları:.............................................................................................................. 9 1.1.3. İşletmedeki Faydaları..................................................................................................... 10 1.1.4. İktisadi Faydalar............................................................................................................. 10 1.1.5. Sosyal Faydalar.............................................................................................................. 10 1.2. AC ELEKTRİKLİ SİSTEMLERİNDE BESLEME................................................................................. 11 1.2.1. AT (Auto Transformatör) Besleme sistemi:................................................................... 11 1.2.2. BT (Booster Transformatör) Besleme Sistemi:.............................................................. 12 1.2.3. Koaksiyal Kablo İle Besleme Sistemi:............................................................................. 12 1.2.4. Doğrudan Besleme Sistemi:........................................................................................... 13 2. ELEKTRİFİKASYON SABİT TESİSLERİ.................................................................................................. 14 2.1. KATENER TESİSLERİ:.................................................................................................................. 14 2.1.1. Katener Hattı Donanımı:................................................................................................ 14 2.1.2. Katener Sisteminin Geometrik Karakteristikleri:........................................................... 16 3. TRANSFORMATÖR MERKEZLERİ....................................................................................................... 17 3.1. TELEKOMAND MERKEZİ............................................................................................................ 17 3.2. TRANSFORMATÖR MERKEZLERİNİN YERİNİN SEÇİMİ............................................................... 17 3.2.1. Gerilim Düşümünün Etkisi:............................................................................................ 18 3.2.2. Ulusal Enerji Şebekesinin Yer Seçimine Etkisi :.............................................................. 18 3.2.3. Trafo Merkezlerinin Kavşaklara Yakın Olması:.............................................................. 18 3.2.4. Trafo Merkezlerinin Elektriklenecek Hatta Yakın Olması:............................................. 18 3.2.5. Personel ve Malzemenin Ulaşımı:................................................................................. 18 3.2.6. Güvenlik......................................................................................................................... 18 3.3. TEK HAT DİYAGRAMI:............................................................................................................... 20 3.3.1. BESLEME PLANI............................................................................................................. 21 3.3.2. PİKETAJ PLANI................................................................................................................ 22 3.3.3. DERÜLAJ PLANI.............................................................................................................. 24 3.4. GÜÇ TRANSFORMATÖRÜ......................................................................................................... 26 3.5. AKIM VE GERİLİM ÖLÇÜ TRANSFORMATÖRLERİ...................................................................... 27 3.5.1. Akım Transformatörleri................................................................................................. 27 3.5.2. Gerilim Ölçü Transformatörleri..................................................................................... 27 3.6. Parafudr:................................................................................................................................... 28 3.7. Topraklama Sistemi ve Dönüş Akım Barası:............................................................................. 28 4. 641 NOLU TAMİM............................................................................................................................ 29 Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 3/86 4.1. ELEKTRİKLİ İŞLETME YAPILAN BÖLGELERDE UYULMASI GEREKEN HUSUSLAR:....................... 29 4.2. İŞLETMECİLİKTE KULLANILAN TERİMLER :................................................................................ 32 4.3. SİSTEMLER:............................................................................................................................... 33 4.4. İŞLEMLER:................................................................................................................................. 34 4.5. TELEKOMAND OPERATÖRÜNÜN YAPACAĞI İŞLEMLER............................................................ 35 4.6. TRAFO VE KATENER ŞEFLİKLERİNİN YAPACAĞI İŞLEMLER........................................................ 36 4.7. ELEKTRİFİKASYON ELEKTRİKSEL İŞARET LEVHALARI VE ANLAMLARI:....................................... 37 4.8. ELEKTRİKLİ İŞLETME YAPILAN HATLAR..................................................................................... 37 4.9. ELEKTRİFİKASYON ELEKTİRİKSEL İŞARET LEVHALARI VE ANLAMLARI....................................... 38 5. KATENER HATTI BAKIM VE ONARIMI............................................................................................... 40 5.1. BAKIM ÇALIŞMASININ ÖNEMİ.................................................................................................. 40 5.2. BAKIM ÇEŞİTLERİ....................................................................................................................... 40 5.2.1. Koruyucu Bakım............................................................................................................. 40 5.2.2. Önleyici Bakım............................................................................................................... 41 5.2.3. Düzeltici Bakım.............................................................................................................. 41 5.3. KATENER BAKIM İŞLERİ SÜRESİNCE GÜVENLİK........................................................................ 42 5.4. KATENER ARIZA VE BAKIM ÇALIŞMALARINDA GÜVENLİK........................................................ 43 5.4.1. ELEKTRİK TESİSLERİNDE İŞ GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ BAZI NOTLAR.................................... 43 5.4.2. KATENER SİSTEMİNDEKİ ÇALIŞMALARDA GÜVENLİK.................................................... 43 5.5. KATENER SİSTEMİNİN BAKIM PLANLAMA................................................................................ 44 5.5.1. TOPRAKLAMA, TOPRAKLAMA İNİŞ VE ELEKTROD KONTROLÜ...................................... 44 5.5.2. ANA HAT TOPRAKLAMASI............................................................................................. 44 5.5.3. ANA HAT TOPRAKLAMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR....................................... 44 5.5.4. İSTASYON İÇİ TESİSLERDE TOPRAKLAMA...................................................................... 45 5.5.5. IS (Ayırma Bölgesi) (İnsulated Section).......................................................................... 46 5.5.6. MAKAS KATENERİ.......................................................................................................... 48 5.5.7. EKİPMAN BÖLGE............................................................................................................ 48 5.5.8. SEKSİYONMAN BÖLGE................................................................................................... 49 5.5.9. NÖTR BÖLGE.................................................................................................................. 50 5.5.10. OTOMATİK GERGİ CİHAZI...................................................................................... 51 5.5.11. İZOLATÖRLER......................................................................................................... 51 5.5.12. DEVRE AÇMA KAPAMA CİHAZLARI:....................................................................... 53 5.5.13. ANTİŞÖMİNMAN................................................................................................... 55 5.5.14. KONSOL HOBAN TAKIMI........................................................................................ 55 5.5.15. DAR GABARİLİ YERLER VE ŞEZLER.......................................................................... 56 5.5.16. PORTİK SUPL SİSTEMLERİ...................................................................................... 57 5.5.17. PORTÖR TELİ.......................................................................................................... 58 Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 4/86 5.5.18. PANDÜLLER............................................................................................................ 59 5.5.19. SEYİR TELİ............................................................................................................... 61 5.5.20. BESLEME BAĞLANTISI............................................................................................ 63 5.5.21. İZOLMAN MESAFESİ.............................................................................................. 64 5.5.22. EMPEDANSBOND İNİŞ BAĞLANTILARI................................................................... 65 5.5.23. GERİLİM LİMİTÖRLERİ............................................................................................ 65 5.5.24. DİREKLER................................................................................................................ 65 5.5.25. ANKRAJLAR............................................................................................................ 66 5.5.26. BİTKİ ÖRTÜSÜ, ENGELLER VE BAKIMI.................................................................... 66 5.5.27. ÜST GEÇİT KORUMA PANOLARININ KONTROL VE BAKIMI.................................... 67 5.5.28. İKAZ LEVHALARI İLE KORUMA TECHİZATLARI VE BAKIMI...................................... 67 5.6. BAKIM EKİBİNİN HAREKET TİPLERİ........................................................................................... 68 5.6.1. PROGRAMLI İNCELEMELER............................................................................................ 68 5.6.2. KORUMA İNCELEMELERİ (YAYA TURNE)........................................................................ 68 5.6.3. FONKSİYONEL İNCELEME (MAKİNA İLE DEZEKSMAN KONTROLÜ)................................ 69 5.6.4. OLAĞANDIŞI İNCELEMELER........................................................................................... 69 5.6.5. OLAYLARA CEVAP.......................................................................................................... 70 5.6.6. İLETİŞİM METODOLOJİSİ................................................................................................ 70 5.6.7. ARIZA RAPORU.............................................................................................................. 71 5.6.8. BAKIM İÇİN GEREKLİ MALZEMELER............................................................................... 71 6. DİREKLERİN MONTAJI....................................................................................................................... 72 6.1. TEMELLERİN İNŞAASI................................................................................................................ 72 6.2. TEMEL TİPİNİN BELİRLENMESİ.................................................................................................. 73 6.3. TEMELLERİN KAZILMASI........................................................................................................... 73 6.4. KAROTUN YERLEŞTİRİLMESİ..................................................................................................... 73 6.5. BETON DÖKÜMÜ:..................................................................................................................... 74 6.6. KAROTUN SÖKÜLMESİ.............................................................................................................. 75 6.7. DİREKLERİN DİKİLMESİ.............................................................................................................. 75 7. HIZLI TREN HATTINDA DEMİR DONATI PARÇALARIN MONTAJ İŞLEMİ SIRASI................................. 76 7.1. MONTAJIN GENEL ÖZELLİKLERİ................................................................................................ 76 7.2. MONTAJ MALZEMELERİ VE ARAÇLARI...................................................................................... 76 7.3. MONTAJ SÜRECİ KOŞULLARI..................................................................................................... 76 7.4. DİREK ÜZERİNDEKİ PARÇALAR.................................................................................................. 77 7.5. KONSOL MONTAJLARI.............................................................................................................. 78 7.6. FİDER VE TOPRAKLAMA KABLOSU MONTAJI............................................................................ 80 7.6.1. MONTAJIN GENEL ÖZELLİKLERİ..................................................................................... 80 7.6.2. MONTAJ MALZEME VE ARAÇLARI................................................................................. 80 Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 5/86 7.7. PORTÖR TELİ ÇEKİLMESİ........................................................................................................... 81 7.8. SEYİR TELİ ÇEKİLMESİ................................................................................................................ 81 7.9. GERDİRME CİHAZLARI............................................................................................................... 82 7.10. ANTİŞÖMİNMAN...................................................................................................................... 82 7.11. Y PANDÜL (Y halatı).................................................................................................................. 83 IS SEKSIYON IZOLATÖR............................................................................................................. 83 7.12. BESLEMELER............................................................................................................................. 84 7.13. KATENER AYARI TEKNİK BİLGİSİ................................................................................................ 84 7.14. KATENER AYAR PROSEDÜRÜ.................................................................................................... 84 7.15. KATENER KESİMİNDE İZOLATÖR DEĞİŞTİRİLMESİ.................................................................... 86 7.16. HAT AYIRICISININ DEĞİŞTİRİLMESİ........................................................................................... 86 7.17. KOROZYON KORUMASININ YENİLENMESİ................................................................................ 86 Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 6/86 1. DEMİRYOLU ELEKTRİFİKASYONU Ulaştırma ekonomik faaliyetlerin oluşumunda zorunlu bir hizmettir. Bu hizmetin en elverişli, en ekonomik, en güvenli ve en hızlı bir sistemle gerçekleştirilmesi gerekir. Ulaştırma hizmeti, karayolu, demiryolu, denizyolu, havayolu ve boru hattı taşıma sistemlerinden bir ya da bir kaçının kombinasyonuyla gerçekleştirilir. Ulaştırma sektörleri içinde karayolu ve demiryolu en önemli taşıma sistemleridir. Demiryolunda birim taşıma maliyeti daha düşüktür. Ayrıca altyapı yapım maliyetleri daha düşük, enerji sarfiyatı ve doğal çevreye zararı en azdır. Bu nedenle raylı sistemlerin geliştirilmesi sosyal ve ekonomik bir zorunluluktur. Dünyada ulaştırma sektörlerinden hız, emniyet, konfor gibi kaliteyi belirleyen faktörlerin yükseltilmesinin yanı sıra, ekonomik bir işletmecilik olanağı sağlayan elektrifikasyon sistemlerinin devreye girmesiyle hat kapasitesi arttırılan demiryolu taşımacılığı cazip hale gelmiştir. Elektrikli Cer Sistemleri : Elektrifikasyon sistemleri kullanılacak elektrik enerjisinin şekli ne olursa olsun bu enerjinin elde edilme koşuları, enerjinin nakli, loko’larda kullanılacak faydalı duruma çevrilmesi, nihayet cer motorlarının inşa ve çalışma şartları göz önüne alınarak incelendiğinde; 1. Az yüksek gerilimli ( 600 ila 3000 V ) D.C. Sistemi 2. Özel frekanslı ve Yüksek gerilimli A.C. Sistemi 3. Ticari frekanslı ve Yüksek gerilimli A.C. Sistemi olmak üzere 3 sınıfa ayrılır. 1-Az Yüksek Gerilimli ( 600 İla 3000 V ) D.C. Sistemi; Doğru akım ile beslenen seri karakteristikli elektrik motoru ideal cer motorudur. Hacmi az, imali kolay ve sağlamdır. Hızı kolaylıkla ayarlanabilir ve çevirme momenti demarajda (kalkma anında) olsun, tam hızda olsun büyüktür. Lokomotifler için gerekli enerji Ulusal şebekeden alınan Alternatif akımın Doğru akıma çevrilmesi ile sağlanır. 600 ila 3000 Volt olan bu doğru akım katenere (veya bazen demiryolu yanına döşenmiş bir raya) verilir. Katener tesislerinde kullanılan iletkenlerin toplam bakır eşdeğer kesitleri 400 mm² ila 800 mm² arasında değişir. İletkenlerin boyutlarının büyük olması nedeniyle, direk ve temellerin boyutları büyüktür. En önemli özelliği dar gabaride, elektriki kleransları sağlamak kolay olduğundan, DC sistemler daha çok metro ve metro üstü olmak üzere, şehir içi raylı taşımacılıkta kullanılır. Katener tesisinin bazı bakım işleri gerilim altında yapılabilir. DC gerilimi uzak mesafelere taşımak, çok sık trafo merkezlerinin kullanılması ile mümkündür. En önemli teknik özelliği korozyon probleminin olmasıdır. Kaçak akımlar yeraltındaki Petrol, Doğalgaz, su boru hatları üzerinde malzeme kaybına neden olmaktadır. Bilindiği gibi doğru akım tek yönlü aktığı için alternatif akıma göre bu problem tedbir alınmadıkça telafisi olmayan tehlikelere neden olabilir. Görüldüğü gibi Km.lerce uzunluktaki bir güzergâhın kontrolü (Yeraltındaki borulardan, tanklardan) oldukça zordur. Alternatif akımda da bu tehlikenin olmasına rağmen, akımın sinüzoidal karakteristikte olması nedeniyle büyük bir problem oluşmayacaktır. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 7/86 2 2-Yüksek Gerilimli Ve Özel Frekanslı (16 Hz) A.C. Sistemi; 3 Bu sistemde cer enerjisinin üretimi, nakli ve lokolar da kullanışı alternatif akım şeklindedir. AC 2 motorlarda normal frekanstan daha düşük frekansta 15KV 16 Hz AC sistemleri Almanya, 3 İsviçre, İskandinav ülkelerinde inşa edilmiştir. Bu sistem ile enerjinin üretimi ve katenere kadar nakli kolay olup, Trafo merkezleri basit ve posta adetleri azdır. Katenerde gerilimin yüksek olması sebebiyle trafo merkezleri aralarındaki mesafe büyüktür. Katenerde yüksek akım çekilmediği için gerekli bakır kesiti azdır. Bilindiği gibi 16 2/3 Hz.lik hususi frekanslı akım ancak demiryollarında kullanıldığından ticari amacı yoktur ve bu sistemin en büyük mahsurlarından biridir. 3-Ticari Frekanslı Ve Yüksek Gerilimli A.C. Sistemi: 25 KV, 50 Hz AC ile beslenen hatlara sahip olan demiryolları, Ulusal Elektrik Şebekesinin müşterisi olarak, kendisine ait elektrik santralleri ve hatları yoktur. Trafo merkezleri basitleşmiş ve hacimleri küçülmüştür. İki transformatör merkezi arasındaki mesafe 50 -70 km.’dir. Lokomotif, 25KV,50 Hz Alternatif akımın doğru akıma çevrilerek, seri doğru akım motorlarına verilmesi marifetiyle cer edilmektedir. Diğer sistemlere göre ekonomiktir. Enerji kesilerek bakım yapılabilir. 1.1. ELEKTRİFİKASYONUN FAYDALARI Günümüzde, bir ülkenin ulaşım sisteminin yeterliliği, ekonomik gelişmişliğin bir göstergesi olarak düşünülmektedir. Ulaşım türlerinin toplam taşıma içindeki yerlerinin belirlenerek, optimal dağılımı sonucundaki ulaşım sistemi, ülkenin sosyo-ekonomik kalkınmasını destekler. Toplam taşıma içindeki payını artırmak isteyen Demiryolları talep artışındaki ihtiyaca cevap vermek için teknolojik gelişmelere uygun kapasiteyi artırıcı girişimler yapmak zorundadır. Modern bir taşıma sisteminin ucuzluk, güvenirlik ve hızlılığın yanı sıra yolcu taşımalarında konforlu olması zorunluluğu ile beraber, çevre ile uyum göstermesi, en az enerji tüketmesi ve çevre kirliliğine yol açmaması gereklidir. Hız, emniyet, konfor gibi kaliteyi belirleyen faktörlerin yükseltilmesi, çeken ve çekilen araç teknolojisinin geliştirilmesi ve parkının yeterli seviyeye getirilmesi, mevcut Demiryolu ağının fiziki ve geometrik standartlarının yükseltilmesi, tren trafiğinin sıklığı, güvenliği ve kontrolü sağlayan elektrifikasyon sistemlerinin devreye girmesi ile hat kapasitesinin arttırılmasıyla mümkün olur. Elektrikli Demiryolu taşımacılığını cazip hale getiren ve büyük ekonomik kazanç sağlayan faydalar aşağıda sıralanmıştır. 1-Enerjiden en iyi faydalanma 4-İktisadi faydaları 2-Teknik faydaları  Yakıt tasarrufu  Güç üstünlüğü  İşletim ve bakım kolaylığı  Aşırı yükleme imkânı  Personelden kazanç  Lokomotif sayısının düşürülmesi 3-İşletme faydaları  Kapasite artışı 5-Sosyal faydalar  Dizilerin teşkilinde büyük kolaylık Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 8/86 1.1.1. Enerjiden En İyi Faydalanma: Demiryolları elektrifikasyonu için gerekli enerjiyi; ulusal elektrik santrallerin (Termik, hidrolik, jeotermal, rüzgâr ve nükleer santrallerin) ürettiği enerjiden sağlar. Enerji kaynaklarından ithalata dayanmadan enerji üreterek, tüketime sunması ekonominin gereğidir. Bilindiği üzere ülkemiz petrol yönünden dışa bağımlı olup, bu durum döviz kaybına yol açmaktadır. Ancak elektrik enerjisi yönünden daha az dışa bağımlı olan ülkemiz, kendi enerji kaynaklarımızdan azami derecede istifade ederek, dışarıdan ithal edilen petrole ödenen dövizden tasarruf edebilecektir.. Elektrikli işletmede, dizel lokomotiflere mazot sağlayan tesislere gerek yoktur. Ayrıca petrol nakliyesi için çekilen araçlardan tasarruf sağlanır. 1.1.2. Teknik Faydaları: a-Güç üstünlüğü ve aşırı yükleme imkanı: Resimdeki elektrikli ve dizel olmak üzere yaklaşık aynı beygir gücünde olan lokomotifleri karşılaştırmaktadır. Düz çizgi 67,2 ton ağırlığında AC elektrikli lokomotifi ‘‘ED75’’ ve BO-BO 1900 KW şaft aranjmanlı makinenin performans eğrisini göstermektedir. Yatay eksende hız, düşey eksende ise çekiş gücü belirtilmektedir. Grafikten de anlaşılacağı üzere; örneğin: elektrikli lokomotifin çekiş gücü 40 Km/h hızla gittiği zaman dizel lokomotifin yaklaşık iki katı olmaktadır. Eğer lokomotifler aynı çekiş gücü ile işletmeye açılırsa, örneğin:10000 tonluk dizel lokomotifin çekiş gücü ile 40 Km/h’lik hızla gitmesine olanak verirken elektrikli lokomotifin aynı çekiş gücü ile daha hızlı yani 67 Km/h hızla gitmesi mümkündür. Lokomotifler yük treni olarak kullanılmak üzere, gidiş hızı düşük olmaktadır. Fakat bu karşılaştırma yüksek hız operasyonu lokomotifleriyle de aynı sonuçları vermektedir. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 9/86 Resimde dizel ile elektrikli lokomotifin eğimli bir kesimde hareketlerini karşılaştırılmaktadır. Aliyman kesimde ortalama hız, 1000 tonu çekiş için elektrikli lokomotifte 78 Km/h olurken, dizel lokomotifte 70 Km/h’dir. Eğer %10 eğimli bir güzergâhta işletilecek olursa elektrikli lokomotif için ortalama hız 55 Km/h (Aliyman kesime göre %29 daha düşük), dizel lokomotif için ise 29 Km/h (Aliyman kesime göre %59 daha düşük) olur. Genel olarak elektrikli lokomotiflerin yaptığı iş iki adet dizel lokomotifin yaptığı işe eşit görülmekteyse de, bazı ülkelerde bu oran 2,5 dizele eşittir. Böylece az tren ile çok yük daha kısa sürede cer edilir. 1.1.3. İşletmedeki Faydaları  Kapasite artışı Elektrikli lokomotiflerin güç üstünlüğü sebebiyle (iki adet dizel lokomotifin yaptığı işi bir adet elektrikli lokomotif ile yapmak mümkün olduğundan) aynı sayıda tren ile en az iki kat yük taşımak mümkündür. Az tren ile çok yük daha kısa sürede cer edileceğinden hat kabiliyeti artacaktır.  Dizilerin teşkilinde büyük kolaylık. Elektrikli lokomotiflerin çift kabinli olması nedeniyle, dizi teşkili daha kolaydır. Elektrikli trenler anlık olarak çalışmaya hazır hale getirilebilir. Dizel makinelerin ise sefere çıkmadan en az 1 saat önce bakımlarının yapılması gereklidir. 1.1.4. İktisadi Faydalar  Yakıt tasarrufu Elektrikli lokomotiflerin enerji sarfiyatı, dizel lokomotiflerin kullandığı yakıt sarfiyatının %33’üne karşılık gelmektedir. Yani elektrikli lokomotifte dizel lokomotife oranla yarıdan daha az bir yakıt tüketimi gerçekleşmektedir.  İşletim ve bakım kolaylığı Hareket için yüksek ısı ve basınç ile silindirlerde sırayla harekete geçen pistonlardaki enerjiyi, komplike aktarma organlarıyla şafta aktaran bir düzeneğe sahip Dizel lokomotif ile enerjisini direkt olarak motorlardan alan ve daha sonra basit bir aktarım sistemiyle şafta geçiren elektrikli lokomotifi karşılaştıracak olursak; elektrikli lokomotifler, yapısının dizel lokomotiflere göre daha basit olması nedeniyle, çok az bakım gerektirir. Mevcut uygulamalara göre belli bir zaman diliminde elektrikli lokomotifin bakım masrafı dizel lokomotifin bakım masrafının yaklaşık yarısı kadardır. Elektrikli trenlerin kurplarda daha yüksek hızda seyretmesi ile daha yüksek güç ile yüksek eğimli yerlerde çalıştırılabilmesinin yanı sıra yolun akışına göre dizilerin azaltılıp, çoğaltılması işletmecilik bakımından büyük esneklik kazandırır.  Personel sayısının azaltılması : İkiden fazla dizel lokomotifin yaptığı işin bir adet elektrikli lokomotif tarafından yapılması ile personelden tasarruf sağlanır. Ayrıca, bakım personeli sayısında da bakım kolaylığı nedeniyle azalma olur.  Lokomotif sayısının azalması : Aynı gerekçeler ile lokomotif sayısında azalma olur. 1.1.5. Sosyal Faydalar Şehir içinde elektrik enerjisi kullanılarak verimli ve yüksek kapasiteli bir demiryolu taşımacılığı çözümü geliştirilmesi; otomobil trafiğinin neden olduğu kirliliği, otoyol ve bireysel ulaşıma bağlılığı azaltacak ve anayolların arabaların park edilme bölgesi olarak kullanılmasına engel olunacaktır. Trafik sıkışıklıkları, kazalar, kirli hava ve aşırı gürültü şehrin sağlığı ve refahı için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Bu nedenle, çevre kirliliğine yol açmayan Elektrifikasyonun, dizel lokomotife göre tünellerde ve metro gibi yer altı sistemlerinde kullanımı daha uygundur. Duman ve kıvılcımın olmayışından ötürü, tren tahrikinde daha büyük emniyete haiz olup, çevreyi kirleten unsurlardan uzaktır. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 10/86 1.2. AC ELEKTRİKLİ SİSTEMLERİNDE BESLEME AC Elektrifikasyon için üç fazlı AC enerji, Scott transformatör bağlantısı ya da geliştirilmiş bir woodbridge transformatör bağlantısı ile faz dönüşümü sağlanarak tek faza indirgenir ve daha sonrada elektrikli trenlere katener tesisleri veya ray ile besleme yapılır. Uzun mesafelerde rayların dönüş akımı için kullanılması, toprağa kaçak akımların akmasına neden olur. Bu kaçak akımların (sızıntı) ise haberleşme hatlarında elektromanyetik girişime(interferance-haberleşme endüksiyonuna) yol açmaktadır. Haberleşme endüksiyonun azaltılabilmesi için AT ve BT elektrifikasyon sistemleri geliştirilmiştir. Dünyada şimdiye kadar geliştirilmiş ve halen araştırma konusu olan 4 çeşit elektrifikasyon sistemi vardır. 1) AT (Auto Transformatör) Besleme sistemi. 2) BT (Booster Transformatör) Besleme sistemi. 3) Koaksiyal kablo ile Besleme sistemi. 4) Basit Besleme sistemi. 1.2.1. AT (Auto Transformatör) Besleme sistemi: Dünyada özellikle Japonya’da standart bir AC besleme sistemi olarak benimsenmiştir. Elektromanyetik girişimin azaltılabilmesi için geliştirilmiş bir sistemdir.  Trafo merkezi gerilim çıkışı elektrikli trenlere uygulanacak gerilimden daha yüksek olduğu için yüksek enerji kaynaklarına uygundur. Gerilim düşme oranı çok azdır.  İki trafo merkezi arası mesafe daha uzun olduğu için, daha az sayıda trafo merkezi gereksinimi olmakta bu da bakım kolaylığını beraberinde getirmektedir.  Trafo merkezinin yeri enerji nakil hatlarına yakın seçileceğinden ilave enerji nakil hattı masrafı azalmış olacaktır.  Trafo sarım oranı 1/1 ‘dir. Katener ile besleme hattı arasındaki voltaj elektrikli trene uygulanacak gerilimin iki katıdır. Nötr noktaları raylara irtibatlandırıldığından besleme hattı ve katener, toprağa göre aynı gerilimdedir. Bu da izolasyon tasarımını kolaylaştırır.  BT sisteminde olduğu gibi BT seksiyonmalarına gerek yoktur.  Haberleşme özellikleri ise, ototrafolarının eşit dönüş akımı ve yük akımının komşu ototrafolar tarafından beslendiği göz önüne alındığında haberleşme endüksiyon gerilimi bastırılmaktadır. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 11/86 1.2.2. BT (Booster Transformatör) Besleme Sistemi: Bu besleme sistemi raylardan toprağa akan sızıntı akımdan ortaya çıkan haberleşme indüksiyonunu en aza indirmek için primer ve sekonder devre sarım oranı 1:1 olan transformatörler ile dönüş devrelerinde raydan ve topraktan akan akımları toplayan bir sistemdir. Booster Transformatörlerin bulunduğu seksiyonmanlardan, Elektrikli Tren geçerken pantografta arklar meydana gelmektedir. Bu durum pantografın veya iletkenin yıpranmasına hatta kopmasına neden olmaktadır. Bu sebeple dünyada çok kullanılmamaktadır. 1.2.3. Koaksiyal Kablo İle Besleme Sistemi: Koaksiyal kablo ile AC besleme sistemlerinde, iç iletken katener hattı ile dış etkende ray ile paralel bağlantı teşkil ederek ( 5-10 km aralıklar ile ) iç ve dış etkenler arasında yani katener hattı ile ray arasıda eş besleme sağlanır.  AT ve BT sistemlerindeki gibi transformatörlere gerek yoktur.  Haberleşme endüktansı düşüktür çünkü iç ve dış iletkenler arasındaki iç endüklem katsayısı yüksek olduğundan kabloların iç ve dış iletkenindeki raylardan dönüş akımının alınması yüksek orandadır.  Besleme sistemindeki empedans düşük olduğundan yükleme anında besleme sistemindeki gerilim düşümü de azdır.  Demiryolu hattı boyunca zemine döşenecek kablo yer üstü tespit malzemelerinin hacminde azalmaya neden olur.  Bakım ve işletme kolaylığı olmasına rağmen kablolar pahalıdır.  Bir kablo arızasında sistemi yeniden düzenlemek zordur.  Kablonun toprağa göre kapasitansı yüksek olduğundan, uzun besleme sistemlerinde rezonansı bastırıcı bir düzenek gerekebilir. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 12/86 1.2.4. Doğrudan Besleme Sistemi: En basit besleme sistemidir. Bir katener hattı ve raylardan teşkil edilmiş besleme sistemidir. Elektrikli tren için gerekli yük akımı katener hattı ile sağlanmaktadır. Trafolara dönüş ise ray ve toprak üzerinden yapılmaktadır. Dönüş akımının bir kısmı toprağa sızmakta ancak bu kaçak sızıntı akımları trafo merkezlerine yakın bölgelerde raylar tarafından toplanarak tekrar trafo dönüş akım barasından trafo’ya gönderilmektedir. Toprağa akan sızıntı akımlar rayın toprağa olan direncine göre değişmekte, elektrikli tren transformatör merkezine yakın olduğu zaman bu akım azalmaktadır. Daha öncede bahsedildiği üzere raylardan toprağa sızan kaçak akımlar, haberleşme endüktansına neden olmaktadır. Dönüş akımı ray ve topraktan ise;  Haberleşme empedansı yüksektir.  Ray potansiyeli yüksektir.  Tren yollarında yapılacak işler basit ve bakımı kolay olmaktadır.  Sistem empedansı BT sistemindekinin %70’i kadardır. Arıza noktasının tespiti de kolaydır. Arıza noktasının transformatör merkezine olan mesafesi ile arıza noktası arasında lineer bir bağlantı mevcuttur. Dönüş akımı için iletken bulunan bir sistemde ise;  Raylara paralel bir dönüş hattının bağlanarak tren yolu empedansının düşmesinin sağlanması ile birlikte ray potansiyelinin, dönüş hattı bulunmayan bir sisteme oranla daha düşük olması sağlanır.  Ray akımının bir kısmının dönüş hattına bağlanması haberleşme endüktansını biraz daha iyileştirir.  Dönüş akımına izolatör bağlanmaması nedeniyle, katener hattında meydana gelecek şok gerilimlerini kendi üzerine alır.(Yıldırım v.s.) Kapıkule-Sirkeci, Haydarpaşa-Kayaş arası Elektrifikasyon sistemi, dönüş akımı ray ve toprak ile sağlanan doğrudan basit besleme sistemidir. Divriği-İskenderun arası Elektrifikasyon sistemi, dönüş akımı ayrı bir iletkenle sağlanan doğrudan besleme sistemidir. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 13/86 2. ELEKTRİFİKASYON SABİT TESİSLERİ Hızlı, güvenilir ve ekonomik bir ulaşım demiryolu ulaşımıdır. Demiryollarını daha modern hale getirmek üzere, elektrikli işletme için kurulan tesislere elektrifikasyon sabit tesisleri denir. A)Katener Tesisleri Hızla seyir eden elektrikli trenlere ihtiyacı olan elektrik enerjisini ileten yol boyu tesislere katener tesisleri denir. Bir başka deyişle Elektrikli Cer hava hatları olarak da ifade edilir. B)Transformatör Merkezleri ve Cer Postaları: Ulusal şebekeden aldığı elektrik enerjisini, istenilen gerilim seviyesine dönüştürerek, katener tesisini besleyen merkeze transformatör merkezi denir. İstasyonlarda elektriksel manevrayı sağlayan postalara cer postaları denir. C) Uzaktan Kumanda ( SCADA ) Sistemi Bütün enerji sisteminin gözlendiği, kontrol edildiği ve hadise kayıtlarının tutulduğu, uzaktan kumanda ile elektriksel manevralarının yapıldığı merkeze Uzaktan Kumanda Merkezi (Telekomand) denir. D) Haberleşme Sistemi Trafo merkezlerinin, İstasyonların ve cer postaların UKM ve birbirleriyle haberleşmesini sağlayan, muhabere ve alarm telefonlarının da bulunduğu bir sistemdir. Alarm Telefonları, Hat boyu çalışmaları ve ihbarlar için tesis edilmiş bir “ priz hattı “, güzergâh boyunca tesis edilmiş prizlere portatif telefon ile girmek suretiyle UKM, trafo merkezleri, istasyonlar ve cer postaları ile haberleşmeyi temin eder. 2.1. KATENER TESİSLERİ: Katener sistemi kontak (seyir) teli, taşıyıcı (portör) tel, pandüller ile bu iletkenleri taşıyan, direk (Beton-Demir) üzerine izole edilerek takılan boru ile bağlantı parçalarından oluşur. Katener tesisleri, Elektrik enerjisini Trafo merkezlerinden alıp demiryolu boyunca pantoğraflı elektrikli trenlere iletir. Katener sisteminin yalnız kontak telinden teşekkül etmesi halinde en fazla 60 Km/h hız yapacağı deneyler ile bulunmuştur. Trenin hızını seyir telindeki sehim kesinlikle etkiler. Seyir telindeki sehimi azaltmak ve trenin hızını artırmak için Portör (Taşıyıcı Tel) ve Pandüller kullanılır. 2.1.1. Katener Hattı Donanımı: Katener sisteminin direklere izole edilerek asılması önemlidir. İzolatörlerin elektriki ve mekaniki değerleri dikkatle seçilmelidir. Güzergâhın durumuna göre hatlar elektriki olarak, kuvvetli ve normal izolman diye ikiye ayrılır. Buna göre izolatör seçimi yapılır. Kuvvetli izolman için muhtemel önlem alınacak bölgeler şöyle özetlenebilir. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 14/86 —Deniz sahili olan bölgeler —Hava kirliliği yaratan toz, duman, asit buharı, su buharı atan bölgeler —Maden cevheri, kömür doldurma ve boşaltma yapılan bölgeler. —Tünel içi —Köprüler —Elektriki kleransların sınırlı olduğu yerlerdir. Katener Hattı Donanımı: 1. Toprak teli klemensi tesbit demiri 15. Rapel kolu 2. Toprak teli klemensi 16. Antivan 3. Hoban bağlantı tiji 17. Delikli hoban tiji 4. Hoban izalatörü 18. Kroşeli portör kepçesi 5. Hoban tüpü 19. Halkalı kelepçe 6. Kelepçe 20. Portör için kroşeli askı pensi 7. Konsol ayağı bağlantı demiri 21. Seyir teli pensi 8. Tüp konsol için ayak 22. Tutucu pandül 9. Hareketli parça 23. Hareketli pandül 10. Konsol izalatörü 24. Antibalansan tüp için kolye 11. Konsol borusu 25. 10 luk etriye 12. Tüp konsol üzerine antibalansan bağlantısı 26. Seyirteli 13. Antibalansan tüpü 27. Portör 14. Kancalı rapel tutucu 28. Toprak teli Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 15/86 Özetle Katener donanımı;  İzole hoban  Rapel  Portör  İzole konsol  Antibalansan askısı  Seyir teli  Antibalansan  Y Halatı  Pandül ve  Rüzgâr tamburu bunların tüm bağlantı parçalarından meydana gelir. Bunlara ilave olarak koruma topraklaması, fider (kesiti artırmak ya da işletme bakımından By- bus olarak kullanılan) teli de söylenebilir. 2.1.2. Katener Sisteminin Geometrik Karakteristikleri: Sistem yüksekliği: Güzergâhın durumuna göre ve seçilen hıza göre tespit edilir. Ayrıca dar gabarili yerlerde şartlara göre hesap edilir. Ülkemizde sistem yüksekliği ortalama olarak konvansiyonel hatlarda 1.40 m, YHT hatlarında 1,60m.dir. Seyir teli yüksekliği: Güzergahtaki üst geçit, köprü, tünel, viyadük, v.b. göre ya da sisteme göre hesap edilir. Nominal seyir teli yüksekliği ortalama olarak konvansiyonel hatlarda 5.75 m, YHT hatlarında 5.30 m.dir. Tünel ve köprülerde 4.96, hemzemin geçitlerde 6.25 m, karayolu üzerindeki yüksekliği ise 6.00 m’ye kadar değiştirilebilir. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 16/86 3. TRANSFORMATÖR MERKEZLERİ 3.1. TELEKOMAND MERKEZİ Trafo merkezleri, trafo gruplarının genel elektrik şebekesine ve katenerlere bağlanmalarını ve bağlantılarının kesilmesini sağlayan cihazlar ile çeşitli koruyucu ekipmanla donatılmıştır. Bu cihazlarla ekipmanların tamamı ile hattaki tüm etapların kontrolü bir Trafik Yönetim Merkezi tarafından uzaktan yönetilmektedir. Bu merkezlere, telekomand merkezleri denir. Bütün sistemin bir merkezden kontrol ve kumandasının yapılabildiği telekomand merkezleri;  Trafo merkezlerinde, bölge ve istasyon postalarında bulunan ayırıcı, yük ayırıcı ve kesicilerin uzaktan kumanda ve kontrolünün yapıldığı,  İsteğe ve ihtiyaç durumuna göre enerjinin kesilip ya da verildiği,  Hadise kayıtlarının tutulduğu merkezlerdir. 3.2. TRANSFORMATÖR MERKEZLERİNİN YERİNİN SEÇİMİ a- Gerilim düşümü b- Ulusal şebekenin yer seçimine etkisi c- Trafo merkezlerinin kavşaklara yakın olması d- Trafo merkezinin elektriklenecek hatta yakın olması e- Personel ve malzeme ulaşımı f- Güvenlik hususları göz önüne alınır 3.2.1. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 17/86 3.2.2. Gerilim Düşümünün Etkisi: Yapılan hesaplamalar göstermektedir ki katener sitemleri için optimum besleme gerilimi 25 KV dur. Bu seçimde etkili olan ekonomik nedenlerdedir. Şöyle ki; daha yüksek gerilimlerde çalışıldığında, hem hata hem de kullanılan elektrik makinelerinde meydana çıkan izolasyon problemleri nedeniyle maliyet artmaktadır. Düşük gerilimlerde çalışıldığında ise istenilen gerilim stabilizasyonu sağlamak için besleme istasyonu sayısını artırmak gerektiğinden maliyet yine artmaktadır. Transformatör merkezinde gerilim düşümü göz önüne alınarak beslenebilecek maksimum uzaklık için yapılan hesaplar 68 km.lik hatta mümkün olmaktadır. Bu bir istasyonun tek taraflı besleyebileceği uzaklıktır. İşletme açısından bakıldığında transformatör istasyonlarının iki yönlü besleme yapması istenir. Bu durumda transformatör merkezi ortada düşünülürse sağ ve sola doğru 34 km.lik hat parçaları beslenecektir. Yani art arda gelen iki transformatör merkezi arasındaki 34 km. olmalıdır. 3.2.3. Ulusal Enerji Şebekesinin Yer Seçimine Etkisi : TCDD nin kendisine ait enerji üretim ve dağıtım sisteminin olmaması transformatör merkezlerinin yerlerinin belirlenmesinde T.E.İ.A.Ş ile karşılıklı çalışmayı gerektirmektedir. Bu durumda transformatör merkezleri için yapılan ön seçimin T.E.İ.A.Ş ın dağıtım sistemine uygunluğunun incelenmesi için ekonomik ve işletme koşullarına en uygun çözümün bulunması için gereklidir. 3.2.4. Trafo Merkezlerinin Kavşaklara Yakın Olması: İnşa edilecek transformatör merkezlerinin elden geldiğince elektriklenecek yolların kesiştikleri bölgelere yakın olması bu yolların elektriklenmesi için inşa edilecek fider hattını azaltacak veya ortadan kaldıracağından büyük ekonomik faydalar getirecektir. 3.2.5. Trafo Merkezlerinin Elektriklenecek Hatta Yakın Olması: Transformatör merkezlerinin elektriklenecek hatta yakın, mümkünse hemen yanında olması istenir. Bunun nedeni transformatör merkezinin gerilim düşümü olmaksızın, besleyebileceği hat parçasından maksimum faydayı sağlamak ve gerektiğinde demiryolu ile transformatör merkezine ulaşmaktır. Böylece hem beslenecek hattan maksimum fayda sağlayabilmekte, hem de arıza veya puant yükler durumunda istasyonun güç bakımından yetersiz kalması halinde hareketli transformatör merkezleri ile demiryolu kullanılarak arızalı bölgeye ulaşılacak, besleme yapılabilecek ve sistem normal çalışmaya devam edecektir. Bu güne kadar Türkiye’de elektriklendirilen hatları besleyen transformatör merkezleri Veliefendi Transformatör Merkezi hariç hepsi bir servis yolu ile hattı cariye bağlıdır. Geliştirilmesi ve inşası kendi imkânlarımızla mümkün olan bir hareketli transformatör merkezi yapılması ile bu yollardan yararlanarak arıza veya puant yük durumunda sistemi beslemek mümkündür. 3.2.6. Personel ve Malzemenin Ulaşımı: Transformatör merkezleri gerek elektrifikasyon sırasında ve gerekse inşaat devam ederken en kısa zamanda ulaşılabilecek konuma sahip olmalıdır. En ideal çözüm bir transformatör merkezine hem kara hem de demiryolu ile ulaşabilmektir. Bu sağlandığında inşaat için gerekli süre kısalacak ve arıza halinde ise ulaşım kolaylıkla yapılacaktır. Yer seçimi sırasında bu konunun da göz önünde bulundurulması gereklidir. 3.2.7. Güvenlik Bilindiği gibi transformatör merkezinde bulunan cihazların imalatında kullanılan malzemelerin çoğu ya porselen gibi kırılgan malzemelerden ya da transformatör yağı gibi yanıcı malzemelerden yapılmıştır. Bu izolasyon malzemelerinin yangın gibi aşırı sıcaklarla karşılaşması halinde olay daha da büyüyecektir. Bütün bunlar göz önüne alınarak transformatör merkezini yanıcı veya patlayıcı malzemelerin kullanıldığı veya depo edildiği ortamlardan uzakta inşa etmek gerekir. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 18/86 Ayrıca arazi yapısı da gözden geçirilerek sel baskınına karşı en uygun yerler seçilmeli veya önlemlerin ekonomik olarak alınabileceği inşaat tarzları uygulanmalıdır. Son olarak yukarıda anlatılmaya çalışılan faktörlerin işletmeye olan etkisi ve ekonomikliği değerlendirilerek transformatör merkezlerinin yeri hakkında kesin karar verilmelidir. Nihai olarak belirlenen transformatör merkezi besleme planında şematik olarak gösterilir. Tek yol, çift yol durumuna göre transformatör fider çıkışları besleme planında gösterilmelidir. Transformatör merkezleri arasında Nötr Bölge oluşturularak her iki kesimin farklı fazdan beslenmesi sağlanır. Bu şekilde beslemede Transformatör merkezinin önündeki nötr bölge, transformatör merkezinin bakımı sırasında, bu trafo merkezinin bölgesinin yakın olan transformatör merkezlerinden besleme yapılması halinde kullanılır. Transformatör merkezleri arasına veya Emergance olarak transformatör merkezi önüne konulması gereken nötr bölgenin seçiminde aşağıda hususlar göz önüne alınmalıdır. Trenin kendi hızıyla geçmesini sağlayacak şekilde a. Güzergâh aliyman ve ya büyük yarıçaplı kurp olmalıdır. b. Eğim fazla olmamalıdır. c. Kesici aç ve ya kesici kapa levhalarının görüşünü engelleyecek sabit tesis, ağaç v.s olmamalıdır. d. Sinyallerden, durak ve istasyonlardan en az 400m uzakta olmalıdır. Trafo merkezleri genellikle dik dörtken şeklinde 100x 100 m ebatlarında, veya arazi koşullarına göre 60 x 50 , 60 x 30 ebatlarında olabilir. Uzun kenarı hatta paralel olacak şekilde dizayn edilmelidir. Yüksek gerilim hatları Trafo merkezinin bir tarafından girmeli, 25 kV çıkışları ise Transformatörün tam aksi yönünden çıkmalıdır. Transformatör merkezlerinin önüne bir demiryolu servis yolu yapılması ağır malzeme ve donanımın taşınması ve içeri alınması açısından birçok kolaylıklar sağlayacaktır. Normalde bu servis yolu kullanılmaz ancak Transformatörlerin arızalanması veya değiştirilmesi gibi durumlarda istifade edilir. Ancak hafif araçların (kamyonet gibi) Trafo merkezlerine gelmesi ve içeri alınması için bir karayolu yapılması gerekmektedir. Servis yolunun yapılamaması durumunda yapılacak karayolu 100 tonluk karayolu araçlarını taşıyacak sağlamlıkta olmalıdır. Genelde trafo merkezine konacak tüm teçhizat açık hava tipidir. Trafo merkezine monte edilen ve edilecek trafolar demiryoluyla ve özel bir vagonla taşınacak şekilde dizayn edilmişlerdir. Monte işlemleri ve aksesuarları minimum düzeyde tutulmuştur. Trafolar tekerleklidir. Bu nedenle demiryolu servis yoluna indirilmesi, trafo merkezine alınması çok kolaydır. Trafo merkezinin bir kenarına yaklaşık 50 m. lik bir bina inşa edilir. Bu kapalı alana uzaktan kumanda panosu, röle gurupları, aküler, redresör, telefon gibi düşük voltajlı cihazlar monte edilir. Ayrıca mahallinden kumanda yapılmasını sağlayan pano bulunur. Koruyucu ve ilk yardım malzemeleri burada muhafaza edilir. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 19/86 3.3. TEK HAT DİYAGRAMI: Besleme durumunda YA1 veya YA2 yük ayırıcıları ve ilgili KS ve KK kesicileri kapalıdır. Bir neden ile enerji kesilmesi arzu edilirse, ayırıcı ve kesiciler açılarak enerjisiz bırakılır. T1 ve T2 güç transformatörleri tek fazlıdır. 15 dakika gücünün %50, 5 dakika için %100 lük aşırı yükü karşılayabilecek yeterlilikte imal edilirler. Kesiciler parafudurlarla korunmuştur. Transformatörlerin düşük voltaj tarafındaki sekonder sarımın çıkış terminallerinden biri direk olarak raya bağlanmıştır. Diğer ucu ise katener tesisine bağlanmıştır. Ani olarak enerjiyi kesmeye veya vermeye uygun cihazlarla bağlantı yapılır. Transformatör merkezinin önüne bir nötr bölge inşa edilir. Bu nötr bölge transformatör merkezinde bakım veya başka bir nedenle transformatörün devreden çıkarılması sırasında mücavir trafo merkezlerinden A ve B hattı beslenmesi halinde kullanılır. İki transformatör merkezinin arasına bir nötr bölge inşa edilerek faz çakışması önlenir. Her transformatör merkezinde yardımcı hizmetlerde kullanılmak üzere bir servis transformatörü bulunur. Bu düşük voltajdaki elektriği temin eder. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 20/86 Bakım çalışmaları çoğunlukla trafo merkezinden enerji kesilmeden yapılabilir. Enerjinin kesilmesi gerekiyorsa tren trafiğinin yoğun olmadığı saatlerde enerji kesilerek bakım yapılabilir. Bu sırada trafolardan bir tanesi tüm hattı besleyebilir. Transformatör merkezinin besleme planı buna göre dizayn edilmelidir. Bakım çalışmaları esnasında kullanılan, bazı belirgin ayırıcıların dışındaki ayırıcı ve kesici cihazların tümü mahallinden ve uzaktan kumanda edilmelidir. 3.3.1. BESLEME PLANI Bir demiryolu hattının elektrifikasyon tesisleri ile donatılması kadar, onun işletmecilik açısından verimli ve etkin olması da önemlidir. Elektrifikasyon tesisleri, hattaki bakım ve arıza zamanlarında işletmeciliğin mümkün olduğunca etkilenmemesini sağlayacak şekilde tasarlanmalı ve elektriksel olarak bölümlere ayrılmalıdır. Bu ayrımın elektrifikasyon tesisi inşa edilecek hat kesimi için nasıl yapılacağı, işletmecilik ve güvenlik koşulları ile yatırım maliyeti dikkate alınarak detaylıca tespit edilmeli ve yapılacak hattın tasarımı buna göre şekillenmelidir. Elektrifikasyon tesisleri ile donatılacak demiryolu kesimi için oluşturulan bu şematik plana, besleme planı denir. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 21/86 3.3.2. PİKETAJ PLANI Piketaj planında aşağıdaki bilgiler yer alır:  Direk numarası ve kilometresi,  Yol boyunca askı noktaları(Direkler/Şezler) arası açıklıklar,  Etap boyları,  Dezaksman değerleri,  Trafo merkezleri, postalar, hertzler ve sabit tesislerin kilometreleri,  Antişöminman yerleri ve antişöminman etap boyları,  Geri dönüş iletkeni paralelleme, irtibat ve ray bağlantı noktalarının ve topraklama istasyonlarının yerleri,  Fider ve geri dönüş iletkeni,  Ankrajlar ve tipleri,  Çoklu yollarda yollar arası mesafeler,  Yerleşim planına eklenecek özel işaretler listesi ile kullanılan semboller,  Numaralandırılan ankraj direkleri de dahil olmak üzere, her bir istasyon yoluna ait katener uzunlukları,  Kurp yarıçapları, klotoidler, dever değerleri, kurb başlangıç ve bitiş kmleri,  Makas merkezleri ve tipleri, hat kilometreleri ve tren işletmeciliği için tercih edilen yönlerde dahil yolun gerçek konumu,  Peronlar, peron markizleri ve demiryolu civarında bulunan binalar,  Yüksekliği, uzunluğu, hattı kesme açısı, genişliği gibi gerekli bilgiler ile birlikte trenlerin altından veya zerinden geçeceği yapılar(sanat yapıları)  Başlangıç ve bitiş kmleri belirtilmek üzere tüneller, viyadükler,  Gerilimi, amacı ve serbest yüksekliği ile demiryolunu kat eden elektrikli hatlar,  Portallar bulunur. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 22/86 Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 23/86 3.3.3. DERÜLAJ PLANI Derülaj planında aşağıdaki bilgiler yer alır:  Direk numarası ve direk tipi,  Yol boyunca askı noktaları (direkler, Şezler) arası açıklıklar,  Etap numarası ve boyları,  İletken yükseklikleri,  Dezeksman değerleri,  Sistem yükseklikleri,  İzolatörler, seksiyon izolatörleri (IS), katener çapraz noktaları, besleme irtibatları, ekipman ve seksiyoman bölgelerin yerleri,  Ayırıcılar ve bıçakların açma konumu,  Antişöminman yerleri ve antişöminman etap boyları,  Fider ve geri dönüş iletkeni,  Özel işaretler listesi ile kullanılan semboller bulunur. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 24/86 Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 25/86 3.4. GÜÇ TRANSFORMATÖRÜ Transformatörler elektrik enerjisini herhangi bir gerilim seviyesinden başka bir gerilim seviyesine endükleme vasıtası ile çeviren statik elektrik makineleridir. Raylı sistemler elektrifikasyonunda kullanılan güç transformatörleri ulusal elektrik şebekesine bağlıdır. 154 kV – 50 Hz lik elektrik enerjisini monofaze 27.5 kV -50 Hz lik enerjiye dönüştürüp katener tesislerini beslemektedirler. Şehir içi elektrifikasyon sistemlerindeki güç transformatörleri yine ulusal elektrik şebekesine bağlı olup 66 kV, 33 kV, 22 kV,6.6 kV 50Hz lik gerilimi 750V,600V,1500V veya 3000V gerilime dönüştürüp katener tesislerini beslemektedir. Elektrifikasyon sistemlerinde kullanılan güç transformatörleri monofaze çekirdekli 50 Hz frekanslı yağa daldırılmış genellikle açık hava tipindedir. Şehir içi elektrifikasyonda dahili tipte kullanılır. Transformatör 1. Manyetik devre; aralarında kâğıt veya vernik ile ayrılmış halde, Demir kısmı özel silisyumlu çelik saclardan meydana gelmiştir. 2. Elektrik devreleri: Alçak gerilim transformatörleri ve az güçler için primer ve sekonder sargılar, emaye bakır telden yapılmış bobinlerden teşekkül etmiştir. Her tabaka diğerinden izole kâğıtla ayrılmıştır. Yüksek gerilim ve büyük güçteki transformatörler için bazen yassı olarak sarılan bobinler, emdirilmiş lif, mika, pres bant, izolman kağıt, vernik gibi tecrit edici madde ile yalıtılmış, yassı veya yuvarlak telden sarılmışlardır. 3. Yalıtma; Sargı ve manyetik devre yalıtkan yağ ile dolu bir tanka veya (chloranel pyranol, dielektrot gibi) bir yalıtkan sıvıya batırılabilir. Yağın görünümü temiz ve berrak, tortu, yabancı madde, su ve petrol artıkları ihtiva etmemeli, düşük viskozite ve yüksek dielektrik dayanımına haiz olmalıdır. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 26/86 4. Akım çıkışları; Bobinlerin uçları, dış elektrik devreleri ile bağlantı teşkil eylemek için akım çıkış işini gören izolatörlere tespit edilir. Akım çıkışı içinden bir iletken geçen bir izolatörle tespit edilir. Yüksek gerilimlerde izolatör yağ ile doldurulabilir. Akım çıkışları veya uçları aygıt kapağındaki harflerle bulunurlar büyük harfler yüksek gerilim içindir. Örnek (A,B,C), küçük harfler alçak gerilim için, örnek (a,b,c) ve N ile n harfleri nötr (toprak) içindir. 5. Gerilim ayarı; Boşta kademe değiştiricisi vardır. Ayar sargıları ve kademe değiştirme sisteminin tamamı, gerilim dalgalarına ve bütün kademelerin nominal devamlı yük akımına aşırı ısınmaya uğramadan dayanabilecek ve tam kısa devre akımını hasara uğramadan taşıyabilecektir. 6. Boşta ayar tertibatı; İnsan boyu yüksekliğinde ve bir elle kumanda mekanizması vardır. Ayar tertibatı her pozisyonda kilitlenebilmelidir. 7. Transformatörlerin soğutulması; Yük veya akımlardan hasıl olan fuko kayıpları trafoların sıcaklığını yükseltirler. Sıcaklığı tehlikeli bir değere yükseltmemek gerekir. Yağlı trafolarda, sıvının alt ve üst tabakaları arasındaki ısı farkı, dış hava ile sıcaklığı düşürür. Tankın oluklu sacları veya boruları içindeki sıvı, hava ile soğutma yüzeyini artırmaktadır. 3.5. AKIM VE GERİLİM ÖLÇÜ TRANSFORMATÖRLERİ Yüksek gerilimle taşınan elektrik enerjisinin doğrudan ölçülebilmesi olanaksızdır. Yüksek gerilim sistemlerinde, ölçü ve koruma amacıyla ölçü transformatörleri kullanılır. Ölçü transformatörlerinin yüksek ve orta gerilim sistemlerinde kullanım amaçları: 1. Yüksek akım veya gerilim seviyesindeki sistemlere ölçü aletlerini koruma ve kontrol aygıtlarını doğrudan doğruya bağlamak olanaksızdır. Ölçü transformatörleri yardımıyla, yüksek gerilim ve yüksek akım değerleri bu aygıtların kullanabileceği seviyelere düşürülür. 2. Ölçü ve koruma aygıtlarını yüksek gerilime doğrudan doğruya bağlamak bu cihazlarla devamlı ilişki halinde bulunan işletme personeli için hayati tehlike yaratacağından, bu aygıtların yüksek gerilimden izole edilmesi gerekir. Bu izolasyon, ölçü transformatörleri ile sağlanır. 3. Ölçü transformatörleri genel olarak koruma ve kontrol amacıyla kullanılır. Bu işlevi yerine getirmek üzere ölçü transformatörlerinin sekonder devresine bağlanacak aygıtların, primer tarafındaki çeşitli yüksek akım veya gerilim değerlerinden bağımsız olarak belirli anma akım ve anma gerilimlerinde çalışmalarının sağlanması bu aygıtların standartlaşmasını sağlamaktadır. 3.5.1. Akım Transformatörleri Akım transformatörü normal kullanma koşullarında sekonder akımı primer akımla orantılı olan ve primer akımla sekonder akım arasındaki faz farkı yaklaşık sıfır derece olan bir transformatördür. Rölelerin ve ölçü aletlerinin yüksek gerilim sisteminden yalıtımını da sağlar. Devreye seri olarak bağlanan sargılarına primer; röle ve ölçü aletlerini besleyen sargılarına sekonder denir. 3.5.2. Gerilim Ölçü Transformatörleri Normal kullanma koşullarında sekonder gerilimi, primer geriliyle orantılı olan ve uygun biçimde bağlandığında, primer sekonder gerilimleri arasındaki faz farkı yaklaşık olarak sıfır derece olan bir transformatördür. Gerilim transformatörleri, endüktif (magnetik) ve kapasitif olmak üzere iki guruba ayrılırlar. Endüktif gerilim transformatörleri, 145 kV’a kadar daha ekonomiktir.145 kV’tan yüksek gerilimli sistemlerde kapasitif gerilim transformatörlerinin kullanılması daha uygundur. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 27/86 3.6. Parafudr: Alternatif akımlı güç sistemlerinde çesitli nedenlerle (yıldırım düsmesi, anahtarlamalar, vb) olusan gerilim yükselmelerini sınırlamak amacıyla tasarlanmıs; sistem ve teçhizatın hasarlanmasının önlenmesinde ve ene r j i be s l eme sür ekl i l iğinin sağlanmasında çok önemli bir görevi olan, vazgeçilmez bir koruma cihazıdır 3.7. Topraklama Sistemi ve Dönüş Akım Barası: Trafolarda, güvenlik için toprak bağlantısı kılavuzu, elektrik istasyonları ile trafolarda teknik kanun ve benzeri standartlar göz önüne alınarak topraklama ağı oluştururlur. Kurulacak trafo merkezi sahasında toprak özgül direnci ölçülerek elde edilecek değere göre ilgili standart dahilinde yapılacak hesaplamalar sonucu bir topraklama ağı kurulur. Topraklama ağı, tel fensin (iç ihata) 1 m dışına taşacak şekilde yapılır. Parafudrlar için ayrı, ayrı müstakil topraklama elektrotları, parafudr kaidesinin hemen yanına çakılacak, parafudrlar bu elektrota bağlanacak, aynı zamanda toprak ağı ile irtibatlandırılır. Şalt sahasında güç trafoları, yardımcı servis trafoları, gerilim trafoları vb. cihazlar ile diğer sistemlerin devrelerini tamamlayabilmek için bir dönüş akım barası vardır.. Dönüş akım barası raylara bağlı olacağından, şalt sahasının sekonder tarafında raya yakın mesafede kurulur. Buradan izoleli geri dönüş kabloları ile taşınarak şalt donanımı ve sistemler ile irtibatlandırılır. Tüm çelik konstrüksiyonun toprak bağlantıları 120 mm² kesitte iletkenle veya eşdeğer kesitteki bakırla irtibatlanır Trafo merkezlerinin kuruluşu öncesinde trafo merkezleri şalt sahalarında toprak özgül dirençleri ölçümleri yapılır, yapılacak olan Trafo merkezleri topraklama sistemleri için direnci 0,5Ω dan düşük olması gerekir. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 28/86 4. 641 NOLU TAMİM Elektrikli tren işletilen bölgelerde alınması gereken tedbirler ile dikkat edilmesi gereken hususlar ve taşıma belgelerine yazılacak uyarılar hakkındadır. Elektrikli tren işletilen bölgelerdeki elektrikli taşıtlara enerjinin iletiminde kullanılan katener 25 000 Volt, 50 Hz. yüksek gerilim elektrik enerjisi bulunur. Bu nedenle Elektrikli tren işletmeciliği yapılan bölgelerde, belirtilecek hususlara kesinlikle uyulacak ve bu tedbirler alınmadıkça yüksek gerilim bulunan elektrikli katener (havai hat) bölgesinde çalışma yapılmayacaktır. Elektrikli tren işletilen bölgelerdeki hizmetlerin yerine getirilmesi sırasında çalışanların can güvenliğinin sağlanması ve kazaların önlenmesi için alınması gereken tedbirler aşağıda belirtilmiştir. 4.1. ELEKTRİKLİ İŞLETME YAPILAN BÖLGELERDE UYULMASI GEREKEN HUSUSLAR: 1. Elektrifikasyondan sorumlu Tesisler Müdürlüğü yetkilileri tarafından kesin olarak teminat verilerek doğrulanmadığı müddetçe katener tesislerinin gerilim altında olduğu kabul edilecektir. 2. Gerilim altında bulunan katener hatlarına, bunların izolatör ve mesnetlerine, kopup yere sarkan veya düşen tellerine, aynı şekilde elektrikli taşıtların pantoğraflarına ve diğer elektrik teçhizatına tehlikeli olduğundan dokunulmayacaktır. 3. Katener hatlarında gerilim kesilmiş olsa da bunlara dokunulmayacaktır. Katener hatları gerilim kesildikten ve hatlar usulüne uygun şekilde topraklandıktan sonra tehlikesiz kabul edilecektir. 4. Gerilim altında bulunan hatlara ve teçhizata alet, araç, gereç veya öteki cisimlerle dokunulmayacak, katener hattına 2 metreden daha az olan mesafeye yaklaşılmayacaktır. Katener hattına 2 metreden daha az olan sabit tesislerde yapılacak çalışmalarda Katener Bakım Şefliği’ne haber verilecek, gerilim kesilip hat uygun şekilde topraklama yapıldıktan sonra çalışılacaktır. 5. Gerilim altındaki hat ve izolatörlere tehlikeli olduğundan su sıkılmayacaktır. 6. Elektrik cereyanına yakalanan ve elektrik hatlarıyla temasta kalanlara dokunulmayacaktır. 7. Transformatör merkezlerine yalnız işletme, kontrol ve bakım ile görevli personel girecektir. 8. Katener bölgelerinde elektrifikasyon tesislerine yakın olan veya tehlike arz eden yerlere uyarıcı levhalar ve yüksek gerilimi belirten işaretler konulacaktır. 9. Gerilim altındaki kısımlarda, platform merdiven veya taşınabilir merdivenler kullanılmayacaktır. 10. Katener hattına yakın mesafede ağaç kesilmeyecek ve budanmayacaktır. Ancak gerilimli bölgeye 2 metreden daha yakın olan çalışmalarda (ağaç kesme ve budama) Katener Bakım Şefliği’ne haber verilerek, gerilim kesilip hat usulüne uygun şekilde topraklandıktan sonra çalışma yapılacaktır. 11. Gerilimli bölgeye uzaklığı 2 metreden az olan mekanik emniyet tesisatı ve sinyal tesislerinde çalışılmayacaktır. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 29/86 12. Gerilimli hatlara 2 metreden daha yakın bir uzaklık içinde çalışmayı gerektirecek bina, markiz, üst geçit, aydınlatma direği ve benzeri tesislerin tamir, boya, badana işleri gerilim kesildikten sonra yapılacaktır. 13. Katener hattının bulunduğu yollarda, raylar cer dönüş akımını taşıdığından, raylar arasında ve rayla toprak arasında insan hayatı bakımından tehlikeli gerilim olabileceğinden; katenerde gerilim mevcut iken katener hattı altında yapılacak rayla ilgili her türlü çalışmadan önce Katener Bakım Şefliğine haber verilecek ve usulüne uygun topraklama yapılarak gerekli tedbirler alınacaktır. 14. Katener hattının bulunduğu yollarda ray ve makas değiştirmek ve kaynak yapmak gerektiğinde, dönüş akımının temini için en az 25 milimetrekare kesitli bakır bir iletkenle, değiştirilecek olan rayın iki yanındaki raylar birbirine bağlandıktan sonra değiştirilecek ray çıkartılacaktır. Dönüş akımının yolu temin edilmeden ray çıkarılmayacaktır. 15. Cer dönüş akımını temin eden raylara kaynaklı veya diğer bir usulle irtibatlanmış ray bağlantıları kopartılmayacaktır. Bu irtibatların koparılması halinde elektrikli sinyal bölgelerinde Sinyal Bakım Şefliğine, sinyalli olmayan bölgelerde Katener Bakım Şefliğine haber verilecektir. Bu şefliklerin talimatı doğrultusunda çalışma yapılacaktır. Yapılacak olan çalışmalar Sinyal ve Katener Bakım şefliklerinin nezareti altında yapılacaktır. 16. Katener geriliminden dolayı indüklenecek gerilimler insan hayatı için tehlikeli olabileceğinden, katener hattına paralel ray (yedek raylar dahil), yerüstü ve yer altı su ve gaz borusu, elektrik kablosunun metal aksamı v.b tesislerine topraklama yapılmadan direk temas edilmeyecektir. 17. Katener hattının gerilimi kesilmeden elektrifikasyon hattı direklerine kesinlikle çıkılmayacaktır. 18. Katener hattında bulunan üst geçitlerdeki koruma panolarına dokunulmayacak veya herhangi bir cisim ile temas edilmeyecektir. 19. Elektrikli işletme bölgesinde bulunan bütün markiz, üst geçit, aydınlatma direği ve benzerlerinin metalik aksamları topraklanmıştır. Bu gibi tesislerin üzerinde çalışacak personel tarafından topraklama irtibatları kesinlikle sökülmeyecek ve koparılmayacaktır. Çalışmalarda topraklama irtibatı sökülmüş ve kopmuş olduğu görüldüğünde çalışma yapılmayacak; ancak katener şefliğine haber verilerek, toprak irtibatı sağlandıktan sonra çalışmaya başlanılabilecektir. 20. Katener üzerindeki çalışmalarda, çalışılacak bölgenin gerilimi kesildikten sonra, bölge her iki taraftan mutlaka topraklanacaktır. Bu bölge 1000 metre ise her iki taraftan, 1000 metreden uzun olan çalışma bölgelerinde azami 1000 er metrelik parçalar halinde iki taraftan topraklanacaktır. 21. Katener topraklaması, topraklama çubuğu ve bu çubuğa bağlı en az 50 mm2 kesitli izoleli iletkenle ile yapılacaktır. Topraklama çubuğuna bağlı iletkenin bir ucu ray izole değilse raya, raylar izole ise katener toprak teline veya geri dönüş iletkenine sıkıca bağlanacak ve daha sonra öteki ucu katener hattına irtibatlanacaktır. Topraklamanın sökülmesinde ise önce katener irtibatı sökülecek ve daha sonra ray veya toprak teline ve geri dönüş iletkenine yapılan bağlantı sökülecektir. Topraklamanın yapılmasında ve sökülmesinde yukarıdaki sıraya kesinlikle uyulacaktır. 22. Depo önündeki yolların geriliminin kesilmesi istendiğinde, depo yetkilisince (Cer Müdürlüğü personeli) Katener Bakım Şefliğinden depo yollarının geriliminin kesilmesi talep edilecektir. Gerilimin kesilmesinden sonra, depo yetkilisince görevlendirilecek yetkili depo elemanları tarafından depo yollarına ait seksiyonerler açılacak ve seksiyonerlerin açıldığı depo yetkilisi tarafından Katener Bakım Şefliğine bildirilecek ve Katener Bakım Şefliğince söz konusu yollara tekrar enerji verilecektir. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 30/86 23. Katener hattından sarkan veya kopan tellerde her an tehlikeli gerilim olduğu göz önüne alınarak, bu tellere dokunulmayacak veya 10 metreden az mesafeye yaklaşılmayacaktır. Bu gibi durumlarda her personel en seri vasıtayla Tesisler Müdürlüğüne, Katener Bakım Şefliğine veya İstasyon, Gar ve diğer ilgililere haber verecek ve düşen veya sarkan tele yaklaşılmamasını temin edecektir. 24. Elektrikli lokomotif ve elektrikli tren makinistleri seyir sırasında, katenerde bir sarsıntı veya anormal bir durum gördüklerinde hemen taşıtı durduracaklar ve durumu Katener Şefliğine, TSİ kumanda merkezine, Telekomand Merkezine ve diğer ilgililere haber vereceklerdir. 25. Herhangi bir tehlike anında veya acil hallerde, Yol, Cer, Ticaret, Hareket Müdürlüklerince yapılacak olan çalışmalarda, gerilim kesilmesi talepleri ile çalışılacak bölge ve çalışma saatleri telgrafla Katener Bakım Şefliğine bildirilecek, ancak Katener Bakım Şefliğinden gerilimin kesildiğine ve gerekli emniyet tedbirlerinin alındığına dair kesin teminat alındıktan sonra çalışma yapılacaktır. 26. Katener bölgesindeki yüksek gerilimin kesilmesine kumanda eden katener hattı seksiyonerleri ile yük ayırıcıları daima kilitli olarak tutulacak ve Katener Şeflikleri tarafından açılıp kapatılacaktır. 27. Katener olan bölgelerde yapılacak olan çalışmalar en az bir hafta öncesinden programlanarak (Acil ve önemli haller hariç) Tesisler Müdürlüğüne veya Katener Şefliklerine bildirilecek ve gerekli tedbirlerin önceden alınması sağlanacaktır. 28. Katener arıza bakım ve onarım çalışmaları için talep olduğunda bakım araçlarının seyrini sağlayacak makine, personeli ile birlikte Bölge Müdürlüklerince temin edilecektir. 29. Katener olan bölgelerde, yolda yapılacak her türlü geometrik yapı değişiklikleri için Tesisler Müdürlüklerinden mutlak surette muvaffakat alınacaktır. Katenerli bölgelerde, yol çalışmaları (Boraj) yapılacak yolda geometrik yapı değişikliği için kırmızı kot ideal ray mantarı ile seyir teli yükseklik 5 metreden aşağı olmayacaktır. 30. Elektrifikasyon bakım ve onarım çalışmaları için çalışma saatleri Bölge Müdürlükleri tarafından trafik durumuna göre belirlenecektir. 31. İstasyon ve duraklarda aydınlatma direklerinde yapılacak çalışmalarda gerilimli bölge ile 2 metrelik emniyet uzaklığının daima bulunması sağlanacaktır. 2 metreden az olan mesafelerde yapılacak çalışmalarda mutlak surette gerilim kesilecektir. 32. Katener bölgesindeki yollarda bulunan lokomotif ve vagonlarda meydana gelen yangınlarda, yanan lokomotif ve vagonlar katener hattı bulunmayan bir yola çekilecektir. Bu mümkün olmazsa, araçlar tali yollara çekilecek ve yanan araç, izolatör ve direklerin hasara uğramaması için direk yakınına bırakılmayacaktır. 33. Katener altında yangın söndürme çalışmaları yapılırken gerilim kesilmeden su sıkılmayacaktır. Bunun için yangın söndürme işlemine başlamadan önce katener sistemindeki gerilim kesilerek usulüne uygun olarak topraklanacaktır. 34. Katener hatları yakınında bulunan diğer tesislerde meydana gelecek yangınlarda da söndürme işlemi için aynı şekilde hareket edilecektir. 35. Katener bölgesinde su sıkılarak vagon temizlenmeyecektir. 36. Katener bölgesinde ve yakınında ateş yakılmayacak, ot ve çalılıklar ateş yakılarak temizlenmeyecektir. 37. Katener hatları ve cihazlarına ip, tel veya benzeri cisimler atılmayacaktır. 38. Yer altı ve yerüstü kablolarına, elektrik cihazlarına kaçak akımlar düşünülerek gerekli tedbirleri alınmadan dokunulmayacaktır. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 31/86 39. Trafo merkezleri ve cer postaları binalarına yetkili elemanlar bulunmadan girilmeyecektir. 40. Katener olan bölgelerde peronlarda yapılacak yükseltmelerde Tesisler Müdürlüğünden onay alınmadan çalışma yapılmayacaktır. 41. Elektrikli tren işletme bölgesindeki işyerlerinde çalışacak personel, servisler ve işyeri amirleri tarafından elektrikli tren işletmesinde, yüksek gerilimden meydana gelebilecek tehlikeler hakkında uyarılacak ve bu emrin maddeleri kendilerine okutularak imza karşılığında işyeri amiri tarafından tebliği edilecektir. 4.2. İŞLETMECİLİKTE KULLANILAN TERİMLER : 1. Kesici (Disjonktör) : Yüksek gerilim devrelerinde yüksüz,yüklü,aşırı yüklü ve kısa devre akımlarını kesen,bu devrelerde ani olarak açma ve kapama yapan cihazlardır. 2. Ayırıcı (Seksiyoner): Yüksek gerilim devrelerini yüksüz olarak açıp kapayan ve açık konumda gözle görülebilen bir ayırma aralığı oluşturan cihazlardır. 3. Yük Ayırıcı (Enterrüptör) : Yüksek gerilim devrelerinde Kısa devre kesme gücü olmayan, normal yüklü elektrik devrelerini açıp kapayan cihazdır. 4. Topraklı Ayırıcı : İstasyon yükleme yollarındaki katener hattının enerjisini kesereken aynı zamanda diğer bıçağı ile katener hattını topraklama sistemi ile irtibatlandıran, enerji verilmesinin talep edildiğinde bu bölümün toprak irtibatını kesip, kapama yapan cihazdır. 5. Parafudr : Teçhizatı, yıldırımın meydana getirdiği yüksek gerilimlerden veya benzeri aşırı gerilimlerden koruyan cihazdır. 6. Akım Trafosu : Yüksek gerilim devrelerinde bağlı oldukları devreden geçen akımı istenilen oranda (1 veya 5 amper olarak), küçültüp, yüksek gerilim devresinden izole ederek,ölçü aleti,sayaç ve koruma rölelerine veren özel trafolardır. 7. Gerilim Trafosu :Yüksek gerilim devrelerinde gerilimi istenilen oranda(100 volt olarak) küçültüp, yüksek gerilim devresinden izole ederek,ölçü aleti,sayaç ve koruma rölelerine veren özel trafolardır. 8. Bypass Fideri : Tek yollu hatlarda gerekli görülen istasyonlarda, istasyon içinde bir arıza söz konusu olduğu zaman, enerjinin devamlılığını sağlayan iletkendir. 9. Takviye Fideri (Paralel Fider) : Trafiğin yoğun olduğu ve yol eğiminin fazla olduğu sürekli fazla akım çekildiği bölgelerde katener hattının kesitini arttıran iletkendir. 10. Hat Ayırıcı İzolatörü (IS) : Açık hattaki katener bölümün veya istasyon içerisindeki yolları birbirinden elektriki olarak ayıran havai hat izolatör sistemidir. 11. Yüksüz Devre : Gerilim altında iken akım çekilmeyen devredir. 12. Yüklü Devre : Akım çekilen devredir. 13. Geri Dönüş Devresi : Çekilen elektrik akımının trafo merkezlerine dönüşünü sağlayan ray–toprak veya dönüş iletkeninden oluşan devredir. 14. Nötr Bölge (Trafo Merkezleri Önünde) : Farklı fazlardan beslenmeleri nedeniyle iki komşu Trafo Merkezinin katener hattı üzerinde farklı potansiyellerde oluşundan dolayı bu Trafo Merkezlerinin enerjilerini ayıran, izole edilen enerjisiz katener bölgesidir.Bu bölgeler iki komşu Trafo Merekezi arasında olduğu gibi her Trafo Merkezinin önlerinde de nötr bölgeler oluşturulmaktadır. 15. Seksiyonman Bölge (Overlap) : Katener hattını elektriki olarak ayırmak suretiyle bölge oluşturur. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 32/86 16. Elektriksel Manevra : Sistemin muhtelif kısımlarına uzaktan kumanda merkezinden veya mahallinden enerji vermek veya kesmek için, kesiciler, ayırıcılar ve yük ayırıcıları ile yapılan işlemlerdir. 17. Elektrik Güvenlik Sorumlusu: Sistem üzerinde yapılacak olan bir çalışmadan önce gerekli güvenlik önlemlerini alan veya aldırtan, çalışmanın bitiminde bu tedbirlerin kaldırılmasını sağlayan veya isteyen ve üzerinde çalışma yapılan sistemin enerjisinin kesilebileceğini veya enerjinin verilebileceğini uzaktan kumanda merkezine ya da trafo merkezine bildiren sorumlu şahıstır. Elektrik güvenlik sorumlusu olarak, mühendis, katener–trafo şefi, yardımcıları, elektrik teknikerleri veya teknisyenleri, ekip şefi ve postabaşı görevlendirilebilir. 18. Dezeksman : Pantoğrafın seyir teline aynı noktadan sürtünmesini önlemek amacıyla, yol eksenine göre seyir teline verilen her iki yönde kaçıklık miktarıdır. 19. Operatör: Görevli olduğu uzaktan kumanda merkezinde, elektrik güvenlik sorumlusunun talebi üzerine veya acil durum ihbarlarında işletme şartlarını göz önünde tutarak ilgili talimatlara uygun elektriki manevrayı yapan kimsedir.Operatör olarak görev yapan personel her iki yılda bir Tesisler Müdürlüğünce sınava tabi tutulur.Başarılı olamayan operatörlerin eğitim görmesi gerekir. 20. Trafik Kontrolörü (trafik dispeceri) : Görevli olduğu kumanda merkezinden makas ve sinyaller yardımıyla tren trafiğini idare eden kişidir. 21. Yüksek gerilim : Etkin değeri 1000 volt üzerindeki gerilimdir. 4.3. SİSTEMLER: 1. RCC, Telekomand : Trafo merkezlerinde, bölge ve istasyon postalarında bulunan ayırıcı, yük ayırıcı ve kesicilerin uzaktan kumanda ve kontrolünü gerçekleştirip,katener hatlarındaki yüksek gerilimin kontrolünü sağlayan ünitedir. 2. Katener : Pantoğraf aracılığı ile elektrik çeken lokomotif ve ünitelere güç dağıtımını sağlayan havai hat sistemidir. Katener; seyir teli, taşıyıcı halat (portör) ve pandülden oluşur. 3. Trafo Merkezi : Elektrikli tren işletmeciliğinin enerjisini sağlamak için ulusal elektrik şebekesinden (TEİAŞ) alınan 154 kV. yüksek gerilimi güç transformatörleri vasıtasıyla 25 kV. Gerilime düşürüp, bu enerjiyi kontrol ve kumanda ederek katener sistemini besleyen merkezlerdir. 4. Cer Postaları : I– İstasyon Postası : İstasyon içindeki katener hatlarının elektriki manevrasını ve gerektiğinde istasyon yollarını by-pass ederek beslemenin devamlılığını sağlar. II– Bölge Postası : İki komşu trafo merkezi arasındaki gerilimsiz (nötr) bölge olup, gerektiğinde diğer bölgenin enerji aktarımını temin edecek şekilde teçhiz edilmiştir. III – Lokal Kumanda Paneli : Cihazların mahallinden kumanda ve kontrolünü temin eder. 5. Elektrifikasyon Haberleşme Sistemi: Elektrifikasyon haberleşme sistemi, muhabere, alarm ve harici telefonlardan oluşur. I – Muhabere Telefonları : Elektrifikasyon işletmeciliğinin yapıldığı bölgelerdeki trafo merkezlerinin, cer postalarının, trafo ve katener şefliklerinin ve uzaktan kumanda merkezlerinin (RCC, Telekomand) birbirleriyle haberleşmesini sağlar. II – Alarm Telefonları : Elektrifikasyon işletmeciliğinin yapıldığı bölgelerde, hat boyunca belirli mesafelere yerleştirilmiş olan telefon soketleri üzerinden seyyar telefonlar veya telsizler vasıtasıyla uzaktan kumanda merkeziyle haberleşmeyi sağlar. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 33/86 III – Harici Telefonlar : Uzaktan kumanda merkezinin özel durumlarda enerji temin eden kuruluşlarla veya iletim hattındaki sorun anında elektrifikasyonlu bölgedeki birimlerle görüşmesini band kaydıyla sağlayan telefondur. 6. TSİ Kumanda Merkezi: Bölgesindeki Tren trafiğini sinyaller ve kumandalı makaslar ile idaresini güvenli bir şekilde merkezden sağlayan ünitedir. 4.4. İŞLEMLER: 1- Elektriki Manevralar : I– Normal İşletme Manevraları : Elektrikli tren işletmeciliğini etkilemeden, sistemin devamlılığını ve kontrolünü sağlamak amacıyla ayırıcı, yük ayırıcı ve kesicilere yapılan kumandalardır. II– Acil Hallerde Manevralar : Bir kaza riskini en aza indirmek veya kaldırmak için ayırıcı, yük ayırıcı ve kesicilere yapılan kumandalardır. Acil manevralar aşağıdaki hallerde yapılır : a. Herhangi bir kişi veya cihazın elektriğe maruz kalması, b. Yangın ihbarlarında, c. Elektrikli makinedeki bir arızadan dolayı makinistten gelen acil kesme isteği ile, d. Trafik kontrolöründen tehlikeli bir durum üzerine gelen ihbar nedeniyle, e. Görevlilerin gördükleri olağandışı bir durum üzerine, f. Sistemleri etkileyen arıza durumlarında III– Programlı Manevralar : Daha önceden emirle belirlenmiş bakım ve onarım yapmak maksadıyla veya Bölge Müdürlüğünce iş programı onaylanmış üçüncü şahısların katenerli güzergah üzerinde yapacağı çalışmalar için tespit edilen bölgedeki sistem üzerinde yapılan manevralardır. 2- Elektriki Manevralarda Uygulanacak İşlemler: Enerji Kesilmesi Talebi ve Kesilmesi: Talep, yetkili şahıslar tarafından veya elektrik güvenlik sorumlusunca, uzaktan kumanda merkezi operatörünce yapılır. Talebi yapan; a- İsim ve ünvanını belirterek bildirerek kendini tanıtır ve bulunduğu yeri bildirir. b- Yapacağı çalışmanın yerini ve süresini bildirir. c- Uzaktan kumanda merkezi operatörü, talep üzerine bölgenin enerjisini trafik kontrolörü (trafik dispeçerleri) ile anlaşarak keser. Şayet mahallinden kumanda yapılması gerekiyorsa talep edene enerji kesme yetkisi verilir. d- Enerjinin kesildiğinden emin olunduktan sonra talep edene enerjinin kesildiğini bildirilerek teminat verir. e- Uzaktan kumanda merkezi operatörü enerjinin kesilmesi ve saati, koordinatı talep eden yetkiliyi “Operatör Kayıt Defterine” işler. f- Uzaktan kumanda mimik paneline “Kumanda Yapmayınız” plakasını asar.Enerji kesilmesi kesiciler veya yük ayırıcılarıyla yapıldıktan sonra, ayırıcı veya topraklı ayırıcılarla devre açılarak korunmalıdır. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 34/86 3-Çalışma Yapılacak Kesimdeki Koruma Tedbirlerinin Alınması: Enerji kesilerek yapılacak çalışmalarda aşağıdaki koruma tedbirlerinin alınması gerekir. Bu tedbirleri bizzat elektrik güvenlik sorumlusu almalıdır. a- Talep eden, operatörden aldığı talimatı tekrarlayarak teyit eder. b- Çalışma kesiminde yetkili şahısça, hattın korunması usulüne uygun olarak yapılır. c- Çalışma kesiminin her iki tarafı topraklanır. Topraklanmamış kesimde enerji olmasa dahi dokunulmayacaktır. d- Trafik kontrolünden çalışma müsaadesi; ilgili yönetmeliklere göre alınmalıdır. 4- Enerjinin tekrar verilmesi: Enerji kesilerek çalışmaların yapıldığı kesimdeki çalışmaların tamamlanmasından sonra çalışma yapılan katener bölümüne yeniden enerji verilmesi için aşağıdaki maddelerde belirtilen işlemler yapılmalıdır. a- Enerjinin kesilmesini talep eden elektrik güvenlik sorumlusu, çalışmaların bitiminde korumaları usulüne uygun olarak kaldırıp, hattın enerji verilmesine hazır halde olduğunu operatöre bildirerek teminat verir. Verilen bu teminatı operatör tekrar eder. Sonra talep edene teyit ettirir. b- Telekomand Operatörü usulüne uygun olarak gerekli elektriki manevrayı yapar. c- Telekomand Operatörü, enerjinin verildiğini trafik dispeçerine bildirir. d- Telekomand Operatörü, enerjinin verildiği saati, koordinatı, talep eden yetkiliyi “Operatör Kayıt Defterine” işler. 4.5. TELEKOMAND OPERATÖRÜNÜN YAPACAĞI İŞLEMLER Operatörler, görevleri süresince ve görevi kendinden sonra gelene teslim ettiğinde, operatör defterine sistemle ilgili tüm olayları özellikle aşağıda belirtilenleri yazmalıdır. Operatörün yapacağı işlemler şunlardır. a- Enerjinin kesik olduğu bölgedeki çalışmaların devam ettiğini, b- Trafo merkezlerindeki nöbet esnasında fonksiyon değişikliklerini, c- Arıza halleri sonucunda elektrikli tren veya lokomotif makinistlerine verilen bir talimat varsa bildirir, örneğin “Pantograf indir veya tren veya lokomotifin kesicisini aç” gibi, d- Nöbeti devrederken gözden kaçabilecek herhangi bir durumu, e- Normal veya programlı enerji kesmelerinde ilgili trafik dispeçerine mutlaka bilgi verilmelidir. Enerji kesme işlemi trafik dispeçeri ile mutabakat sağlandıktan sonra yapılmalıdır. f- Acil kesme işlemi hemen yapılmalıdır. Enerjinin o bölgede kesildiği işlem yapıldıktan sonra trafik dispeçerine bildirilmelidir. g- Önemli arızalar Tesisler Müdürlüğü yetkililerine bildirilmelidir. h- Arızalara müdahale edilmesini sağlamak için ilgili elektrifikasyon ünitelerine bilgi verilmelidir. Konu ile ilgi telgraf çekilmelidir. i- Trafik dispeçerine bildirimlerde tren trafiğinin aksamasına yol açabilecek durumlardaki ihbarlar band kayıt sistemine bağlı telefonlarla bildirilmelidir. j- Operatörün sorumluluğu elektrifikasyon sistemindeki tesisler ile sınırlıdır. Tren trafiği ile ilgili konulardan sorumlu tutulamaz. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 35/86 4.6. TRAFO VE KATENER ŞEFLİKLERİNİN YAPACAĞI İŞLEMLER 1-Yapılan ihbar üzerine hemen en kısa zamanda en uygun araçla olay yerinde inceleme yapar ve gerekli emniyet tedbirlerini alır. Durumu uzaktan kumanda merkezine bildirir. 2-Katener üzerinde çalışma yapılabilmesi için mutlaka enerji kestirilerek usulüne uygun topraklama yapılmalıdır. 3-Çalışılacak kesim her iki taraftan topraklanmalıdır. 4-Uzaktan kumanda merkezi ile yapılacak “Enerji” ile ilgili tüm görüşmeler kayıt sistemine bağlı hatlar aracılığı ile olmalıdır. 5-Topraklanmamış katener hatlarında enerji olmasa dahi dokunulmayacaktır. 6-Katener hatlarında elektrikli trenlerin pantografları aracılığı ile seksiyonman bölgelerde devre tamamlanabileceğinden çalışma bölgesinin en az bir mümkünse iki sonraki ayırıcıdan ve her iki yönden enerji kesilmesini talep edecektir. 7-Uzaktan kumanda merkezi ile irtibatın doğrudan yapılmadığı anlarda diğer kanallar aracılığıyla yapılacak görüşmeler sonunda gerekli işlemler yapılacaktır. 8-Elektrik güvenlik sorumlusu olarak madde A 17’ de tanımlanan kişi elektrikle ilgili çalışmalar sırasında tüm önlemleri alacaktır. O an için başka bir sorumluluk yüklenemez. 9-Uzaktan kumanda merkezi ile bilgi iletiminde kesinti olduğu ve kontrolün kaybolduğu anlarda iletimin kesintiye uğradığı her trafo merkezine el telsizi ile birlikte birer enerji açma-kapama yetkisine haiz eleman görevlendirilecektir. Bu elemanlar aracılığı ile gerekli elektrikli manevralar yapılacaktır. 10- Trafo merkezlerinde enerji kesildikten sonra yapılacak çalışmalarda mutlak suretle topraklamadan önce voltaj dedektörü ile topraklama yapılacak kesimde enerji olup, olmadığı kontrol edilecektir. Enerji olmadığına ilişkin bilgi alındıktan sonra topraklama yapılacaktır. 11- Trafo merkezlerindeki (154 kV) giriş seksiyoneri topraklama uçları enerji temin eden kuruluş TEİAŞ yetkililerin “yazılı ve imzalı” talebi ile kapatılacaktır. Bunun dışında bu uçlara dokunulmayacaktır. 12- Güzergâh üzerinde uyarı işaretleri, tehlike işaretleri ve elektriksel işaretleri yıllık bakım programına uygun olarak düzenler. 13- Kilitli ayırıcılara uzaktan kumanda merkezine “bilgi” vererek mahallinden kumanda edilebilir. Diğer tüm lokal açma-kapama için acil durumların dışında uzaktan kumanda merkezinden izin alınmalıdır. 14- Yolda gördüğü deformasyonları en kısa sürede yol, şube, kısım şefliklerine düzeltilmesi için ihbar etmelidir. Yol düzeldikten sonra katener değerleri yeniden ölçülmelidir. 15- Trafo ve katener şeflikleri güvenlik sorumlusu olarak görev yapanların dışındaki personeli her dört yılda bir bu emir ve diğer ilgili yönetmeliklerden sınava tabi tutar. Başarılı olmayanlara eğitim uygular. Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 36/86 4.7. ELEKTRİFİKASYON ELEKTRİKSEL İŞARET LEVHALARI VE ANLAMLARI: Elektrifikasyon elektriksel işaret ve levhaları, işletmecilik uyarı levhaları ve koruyucu uyarı levhaları olmak üzere ikiye ayrılır. Güzergahın muhtelif noktalarına yerleştirilen bu işaretlere elektrikle cer edilen tüm araç sürücülerinin riayet etmesi zorunludur. Gerekli olmayan işaretler katener veya trafo şefliklerince kaldırılacaktır. Elektriksel işaretlerin anlamları ve yerleri aşağıda verilmiş olup, ek-1 de sunulan şematik gösterimde çizgili kısımlar mavi, boşluklar beyaz kabul edilecektir. EL 3,4,5 işaretleri, katener hasarları, kazalar, tabii afetler gibi olağan dış durumlarda geçici olarak kullanılırlar. EL 1,2 işaretleri süreklidir. Bölge postaları veya trafo merkezi önündeki nötr bölgelerde kullanılır. EL 6 işareti kullanımı süreklidir. Enerjisiz kateneri veya katenerin bittiğini belirtir. 1. Elektriksel İşletmecilik Uyarı Levhaları: Mavi zemin üzerinde beyaz renkli, kare işaret levhaları olup, elektrikli işletmecilik yapılan yerlerde katener ve trafo şefliklerinin belirleyeceği katener direkleri üzerinde bulunur. Bu işaretlere elektrikle cer edilen tüm araçların sürücüleri uymak zorundadır. 2. Koruyucu Uyarı Levhaları: Bu işaretler, personeli, müşterileri, yolcuları ve üçüncü şahısları yüksek gerilimden korumak amacıyla kullanılır ve tesis edilir. Dikdörtgen beyaz zemin üzerinde kırmızı şekil ve uyarı yazılarından oluşur. Hemzemin geçit, yükleme yol ve rampaları ile üçüncü şahısların kullandıkları demiryolu arazisi girişlerine konulur. Elektrikli işlemecilik uyarı levhaları ile koruyucu uyarı levhalarının anlam ve şekilleri aşağıda gösterilmiştir. NOT: 26.02.0997 Tarih.B.11.2.DDY.0.14.00.09/01/1019.977.1184 SAYILI Genel müdürlük emri ile oluşan komisyon tarafından 641 nolu tamime ek olarak düzenlenmiştir. 4.8. ELEKTRİKLİ İŞLETME YAPILAN HATLAR 1.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ  İSTANBUL-HALAKALI-KAPIKULE  H.PAŞA-ESKİŞEHİR-GÖKÇEKISIK-POLATLI  ARİFİYE-ADAPAZARI  HIZLI TREN KORİDORU 2.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ  POLATLI-ANKARA-LALAHAN  HIZLI TREN KORİDORU 4.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ  ÇALTI-ÇETİNKAYA-KANGAL 5.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ  DEMİRİZ-ÇETİNKAYA-MALATYA-BATTALGAZİ 6.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ  K.MARAŞ-NARLI-SALMANLI-  FEVZİPAŞA-ISLHİYE-GÜNYAZI-  TOPRAKKALE-İSKENDERUN Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 37/86 4.9. ELEKTRİFİKASYON ELEKTİRİKSEL İŞARET LEVHALARI VE ANLAMLARI DEMİRYOLU ARAÇLARI İÇİN UYARI LEVHASI EL-1 EL-2 KESİCİYİ(DİSJÖNKTÖRÜ)AÇ KESİCİYİ(DİSJÖNKTÖRÜ) KAPAT EL-3 EL-4 BUNDAN SONRAKİ İŞARET LEVHASINDA KESİCİYİ (DİSJÖNKTÖRÜ) AÇ KESİCİ AÇILACAK VE PANTOGARFI İNDİR PANTOGRAF İNDİRİLECEK EL-5 EL-6 PANTOGARFI KALDIR ELEKTRİKLİ CER İŞLETME SONU KESİCİYİ (DİSJÖNKTÖRÜ) KAPAT Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 38/86 SEYİRTELİ YÜKSEKLİĞİ YÜKLEME YOLARI İÇİN UYARI NORMALKARAYOLU HEMZEMİN İŞARETİ GEÇİTLERDE UYARI LEVHASI YAPILAR ÜZERİNDEKİ UYARI TRAFO MERKEZLERİ VE ODALARIN LEVHASI KAPISINDAKİ UYARI LEVHASI Elektrifikasyon Sistemleri Ders Notu Sayfa No 39/86 5. KATENER HATTI BAKIM VE ONARIMI 5.1. BAKIM ÇALIŞMASININ ÖNEMİ Elektrifikasyon tesislerinde bakım, katener hattını güvenli bir şekilde kullanılabilir kılmak ve ekipmanların fonksiyonlarını yerine getirmesini sağlamak için yapılmaktadır. Bu hedefe ulaşabilmek, zaman içinde oluşabilecek hasarların önüne geçmek için düzenli olarak montajları kontrolden geçirmek ve nihai proje değerleri ile karşılaştırmak sayesinde gerçekleşir. Bu hedefler doğrultusunda, arıza ve hasarlar eğer hattın trafiğini etkileyecek düzeyde ise en kısa zamanda tamir edilmelidir. Örneğin: kırık pandüller, seyir teli kopmaları, hasarlı izolatörler vs. Hattın trafiğini etkileyecek düzeyde değiller ise (örnek o

Elektrifikasyon Ders Notu PDF

Document Details

Tags

Related

Summary

Full Transcript

Upgrade to continue