Eğitimde Ahlak ve Etik - 1. Hafta

Eğitimde Ahlak ve Etik Dr. Hatice Leblebici Kültür Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi 1-AHLAK VE ETİKLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR VE TEORİLER Kazanımlar Bu dersin sonunda; Etik ve Ahlak kavramlarını tanımlayabilecek; kavramlar arasındaki ilişkiyi sorgulayacaksınız....

Eğitimde Ahlak ve Etik Dr. Hatice Leblebici Kültür Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi 1-AHLAK VE ETİKLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR VE TEORİLER Kazanımlar Bu dersin sonunda; Etik ve Ahlak kavramlarını tanımlayabilecek; kavramlar arasındaki ilişkiyi sorgulayacaksınız. Etik teorileri farklı açılardan sınıflandırabilecek, Teorik ve uygulamalı etiğin farkını açıklayabilecek, Normatif etik, betimleyici etik ve meta-etik hakkında bilgi sahibi olacak ve teorileri karşılaştırmalı olarak analiz edebileceksiniz. Teolojik, deontolojik ve aksiyolojik yaklaşımlar hakkında bilgi sahibi olacak ve yaklaşımları karşılaştırmalı olarak analiz edebileceksiniz. Etiğin kendisine konu edindiği temel kavramları bilecek ve gündelik hayattaki karşılıklarını değerlendirebileceksiniz. GİRİŞ Etik; kültür, tarih, politika, hukuk, ekonomi, eğitim, bilim ve teknoloji gibi alanlardaki kişiler arası ilişkilerde bireyin tutum ve davranışlarına yön veren ve toplumsal bir varlık olmasından dolayı hiçbir bireyin dışında kalamayacağı ilke ve değerler bütünüdür. Özelde, Genelde, Nasıl Nasıl yaşamalı? davranmalı? GİRİŞ Bir etkinlik olarak etik; bireyin kişisel ve toplumsal yaşamındaki ahlaki sorunlarını ele alan, hayatının amacını sorgulayan, ahlaklı ve erdemli bir yaşam tarzının nasıl olabileceğini öneren, ahlaki nitelikteki davranış, eylem ve yargıları araştıran felsefenin sistematik bir çalışma alanıdır. & Etik ve Ahlak İlişkisi Etik ve ahlak kavramları aynı anlama mı gelmektedir? Etik ve Ahlak İlişkisi Latincede görgü ve geleneği ifade eden moralis sözcüğünden türetilmiş olan ahlak, en basit tanımıylabelli bir zaman diliminde ve belli bir kültürdeki ananeler ve normlardan oluşan ve iyi-kötü, doğru- yanlış gibi değer yargılarına yönelik emir kipi içeren somut toplumsal olgulardır. Yunanca da karakter ve davranış anlamına gelen «ethos» kelimesinden gelen etik felsefenin bir uğraş alanı olarak ahlaksal kuralların temellerini araştıran soyut bilgisel ölçütler sistemidir. & Etik ve Ahlak İlişkisi Her şeyden önce bu iki kavramın birbirinden farklı iki varolana işaret ettiğini belirtmek gerekir. Etik terimi bir bilgi alanını adlandırmaktadır. Bu alan, felsefenin ilk ve temel alanlarından birisidir. Ahlâk terimi ise tarihsel ve toplumsal nitelikli bir olguyu adlandırmaktadır. Ahlâkın bizi her yandan kuşatan toplumsal nitelikli bir olgu olma özelliğinin günümüzde daha çok vurgulandığını görmekteyiz. f Etik ve Ahlak İlişkisi «Etik ve ahlak kavramları arasında yakınlık olmasının yanında aralarında farklılıklar vardır. Kullandığımız ahlak ile ilgili terimleri ve ahlaki yargılarımızı analiz eden etik, yaptığımız ahlaki davranışlarımızın arkasında yatan davranışları ele alır. Etik ve ahlak birbirine özdeş kavramlar değildir (Bolat, 2006:18). Etik konulara kavramsal bakar ahlak üzerine konuşur. Etik ahlak üzerine olan konuları genel olarak tartışır. Ahlak ise insanın gündelik yaşamında davranışlarını ve inançlarını nasıl yaşamalarını ayrıntılarıyla düşünme pratiğidir.» & Etik ve Ahlak İlişkisi «Özetle insan kendi karakteriksel özellikler ile etik değerler arasındaki ilişki ve uyum ile ahlaki davranır. Ahlakın bir kısmı inançsal ve bireysel diğer yönü mesleki etikten oluşur. Mesleki değerlere uyulduğunda mesleki ahlaka uyulmuş olunur (Dönmez, 2015:526-527).» T Etik ve Ahlak İlişkisi “… Her ahlakın değer yargılarından, normlardan, ilkelerden oluştuğunu görürüz. Bunlarda bize neyin iyi, neyin kötü olduğunu, neyi yapmamız, neyi yapmamız gerektiğini söyler. Her ahlakın iyi olarak nitelendirdiği değer ve davranış biçimleri ile kötü olarak nitelendirdiği kimi değer ve davranış biçimleri vardır. Doğal olarak bunlar ahlaktan ahlaka farklılık gösterirler; ama sonuçta her ahlak kendi mensupları için, neyin iyi, neyi kötü olduğunu baştan ortaya koyan kimi değer yargılarına sahiptir. Buna karşılık etik sözcüğü bir felsefi disiplini niteler. Etik sözcüğünü ahlak alanına ilişkin felsefi araştırmayı nitelemek için kullanıyorum; etik ahlakın temellendirilmesini sorun edinen felsefe disiplinidir” (Tepe, 1998a, s. 65). & Etik ve Ahlak İlişkisi ‘Etik kavramının daha çok bireylerin karakterine yönelik olduğu algılanırken, ahlak kavramının, daha çok insanların birbiriyle ilişkileri kapsamında kullanılmakta olduğu görülmektedir.’(Oral, Çoban ve Bars, 2019) Etik kavramı iyi-kötü, doğru-yanlışın teorisi iken ahlak bunların hayat bulmasıdır. Yanı etik teori iken ahlak bu teorinin pratiğidir. X Etik ve Ahlak İlişkisi ‘iki kavram arasındaki temel farklılık, ahlakın kişilerin kendi değer ve inançlarına dayalı olması, bireyden bireye ve toplumdan topluma değişmesidir. Bu anlamda ahlak, bireyin çocukluğunda öğrendiği, içinde yaşadığı belli bir kültür ya da grubun doğru olarak kabul ettiği ve müzakere edilmemiş gelenek ve alışkanlıkların belirlendiği davranışlardır. Ahlakın tam tersine etik, belirli bir eylemin müzakere edilip açıklamayı gerektirir.’ (Oral, Çoban ve Bars, 2019) Etik Teorileri ve Sınıflandırmaları Etik Teorileri ve Sınıflandırmaları Normatif Etik T Norm “yargılama ve değerlerin kendisine göre yapıldığı ölçüt uyulması gerekli olan kural” (TDK, 2005) olarak açıklanmaktadır. Normatif etik ise, bireylere yaşamları esnasında rehberlik ederek kullanabilecekleri normlar sağlar (Cevizci, 1996). Başka bir anlatımla normatif etik ahlak standartlarının, ilkelerinin kavramlarının değerlerinin ve teorilerinin incelenme alanıdır (Resnik, 2004). Bu doğrultuda normatif etiğin uğraşı alanı bireyin ahlaki olarak nasıl bir birey olması gerektiği ve ne yapmasının uygun olacağı gibi konulardır (Flew, 2005). Her türlü mekan ve zaman şartlarından sıyrılıp sadece şekil ve kaideler üzerine odaklanır (Ülken, 2001). Normatif etik “Bir hayatı iyi yapan nedir? İnsan için ne tür erdemler vardır? Doğru eylem nedir? Nasıl bir insan olmalıyız? Nasıl davranmalıyız? Nasıl yaşamalıyız? Nasıl bir insan olmalıyız?” Sorularıyla ilgilenir (Flew, 2005, 179). Sorulardan da anlaşılacağı gibi birisi teorik diğeri ise pratik olmak üzere normatif etiğin iki düzeyi vardır (Cevizci, 1996). Birinci düzeyi itibariyle temel ahlaki ilkeleri belirlemeye çalışır; buna karşılık ikinci düzey ise özel alanla ilgili genel ahlaki sorunlarla uğraşır ve genel ahlaki ilkeleri özel alanlara uygular (Cevizci, 1996). Bu tür normatif etik teorilerinin en önemlileri: Kantçı etik, faydacı etik ve erdem etiği olarak sıralanabilir (Gürler, 2007). Etik Teorileri ve Sınıflandırmaları Teolojik Etik Teolojik etik eylemin ürettiği sonuç üzerine odaklanır ve ahlaki bir eylemin değerinin ürettiği sonuçla ölçüleceği savunulmaktadır (Cevizci, 1996). Teolojik etik kuramında bireyin davranışlarının beklenen sonucu ortaya çıkarıp çıkarmadığına bakılmaktadır (Kavi ve Koçak, 2011). Genel olarak ifade edildiğinde teolojik etiğin temel problemi “en yüksek iyi” olup, kişisel mutluluk, kendini gerçekleştirme ya da en büyük mutluluk elde edilmesi gereken nihai amaçtır (Cevizci, 1996). Teolojik etiğin yetkin örneği faydacılıktır (Cevizci, 1996). Etik Teorileri ve Sınıflandırmaları Deontolojik Etik Köken açısından irdelendiğinde Yunanca kökenli olan deontoloji kavramı ödev bilimi anlamına gelmektedir (Kavi ve Koçak, 2011). Deontolojik etik teorisi bir eylemin ahlaki değerinin, eylemin sonucuna göre değil ardındaki niyete bağlı olarak belirlenebileceğini savunmaktadır (Usta, 2011). Başka bir anlatımla ahlaki bir davranışın doğruluğu ya da yanlışlığı, eylemin ortaya çıkardığı sonuçlardan bağımsız bir biçimde onun bir kısım ahlaki ödevleri veya eylemlere ait kuralları yerine getirip getirmemesi tarafından belirlenir (Cevizci, 1996). Deontolojik etik Kant’ın ödev ahlakı kuramı olarak bilinir (Usta, 2011) ve Kant bu ahlak kuramında “Ahlakiliğin doğası nedir?” sorusuna cevap arar (Stroll vd., 2008). Deontolojik etiğe göre insan akıllıdır ve sorumluluk sahibi bir canlı olarak gerçekleştirmesi gereken bir takım ödevleri vardır (Cevizci, 1996). Bu nedenle ahlakın temelinde ödev yer alır (Cevizci, 1996). Ödev, yapmayı kendi isteğimizle üstlendiğimiz sorumluluğunu kabullendiğimiz bir buyruktur (Doğan, 2010). Bu bağlamda ahlaki davranış ortaya koyan bir birey ile ahlaki davranmayan arasındaki ayrım “eğilimden doğan davranışla”, “ödev duygusundan doğan davranış” arasındaki ayrımı yapmakla anlaşılabilir (Stroll vd., 2008). Diğer bir anlatımla iyi niyetli bir kişi, “görev için görev” arzusuyla motive olur. (Resnik, 2004). Çünkü görevde bir anlamda ödevdir ve yapmayı üstlendiğimiz bir tür sorumluluk olarak kendisini gösterir (Doğan, 2010). Etik Teorileri ve Sınıflandırmaları Betimleyici Etik Ahlak alanında bilimsel yaklaşımın uygulanmasının bir sonucu olarak ortaya çıkmış bir etik türüdür (Cevizci, 1996). Betimleyici etik bir savunu konusu olmaksızın ahlaklar hakkında tarafsız ve nesnel bir düşünme şekli geliştirir ve ahlakları özeliklerine göre betimler (Doğan, 2010). Bir anlamda ahlak alanında bilimsel veya materyalist yaklaşımı tanımlar (Cevizci, 1996). Betimleyici etik yaklaşımı kural koymaktan ziyade yalnızca bireylerin davranışlarını gözlem yoluyla elde ettiği sonuçlar üzerinden betimler (Cevizci, 1996). Ahlaki eylemler bağlamında olması gereken değer yerine var olanla ilgilenir (Cevizci, 1996). Bu bağlamda etik daha ziyade seyirci veya gözlemleyici durumundadır (Cevizci, 1996). Etik Teorileri ve Sınıflandırmaları Meta-Etik Yirminci yüzyılda Anglo-Sakson dünyada oldukça etkili olan meta etik kuramlar ahlaki yargıların ve etiğin doğası ile ilgilenmektedir (Kavi ve Koçak, 2011). En önemli işi analiz olduğundan meta etik bir tür analitik disiplin şeklinde değerlendirilebilir (Cevizci, 1996). Ayrıca ahlak konusunu kavramsal olarak inceleyerek, onun temelini, doğasını ve yapısını araştıran ahlak felsefesi dalıdır (Flew, 2005). Meta etik; etik standartların, değerlerin, ilkelerin ve teorilerin doğrulanıp doğrulanamayacağını ve ahlak terimleri ile kavramalarının anlamlarını araştırır (Resnik, 2004). Başka bir anlatımla meta etik ahlakın dilini ve bu dilde geçerli olan kavramların, önermelerin, yargıların anlamlarını çözümlemektedir (Gürler, 2007). Ancak notmatif yargı kendi başına bir düşünme şekli olmaktan ziyade ahlaki kavramların anlamlarını ahlak ve dil ilişkisi açısından analiz eden bir tür düşünme biçimidir (Cevizci, 1996). Etik Teorileri ve Sınıflandırmaları Meta-Etik Meta etik normatif etiğin çalışma alanı içerisinde ortaya çıkan ahlaki yargılar üzerine fikir üretir (Cevizci, 1996). “Ahlak nesnel midir?” ve “Ahlaki yükümlülüklerimizi neden yerine getirmek zorundayız” (Resnik, 2004). “Çeşitli ahlaki kavramların (yanlış, doğru, kötü, iyi) doğru tanımlarını yapmak mümkün müdür? Gerçekten ahlaki olgular var mı? Eğer ahlaki oğlular varsa ne tür olguları bu sınıflamanın içine alabiliriz?” (Flew, 2005) sorularına cevap arar. Bu doğrultuda filozofun görevi ise insanlara nasihat vermekten ziyade etik alanına giren kavramların anlamlarını açığa kavuşturmaktır (Gürler, 2007). Etik Teorileri ve Sınıflandırmaları Uygulamalı Etik Uygulamalı etik, etiğin davranışsal halidir. Zaman ve mekân bağlamındaki farklılıkları dikkate alarak bireylerin, grupların veya toplumun sorunlarını evrensellik ilkesi doğrultusunda ele alan bir felsefe yaklaşımıdır. Uygulamalı etik, teorik etiğin belirlediği genel kuralların belli somut bir durumda nasıl kullanılacağını gösterir. Uygulamalı etik, spesifik ve olağandışı olaylar olmak üzere iki gruba ayrılabilir. Spesifik olaylar, genellikle farklı meslek dallarının işleyişi ve etik sorunlar üzerine geliştirilen tıp etiği, siyasal etik vb. meslek etiği çalışmalarıdır. Olağandışı olaylar ise, ırkçılık, ötanazi, kürtaj gibi kamuoyunun tartışmalı konularını ele alır. Etikle İlgili Temel Kavramlar Ahlakilik Bir eyleme iyi olarak değerlendirme ihtimali veren niteliklerdir. Eylem (Davranış) Bireyin diğerleriyle ilişkilerinde gösterdiği tavırdır. Birey Diğerleriyle ilişki içerisinde olan, toplum içerisinde yaşayan insan. Ahlaki eylem Bireyin etik normlara uygun davranışlar sergilemesidir. Norm Toplumsal yaşamı düzenlemeye yarayan doğru eylemi belirleyen, uygun davranış için standartlar oluşturan ve istenmeyen davranışları yasaklayan araçlardır. Değer Bir nesne, kavram, olay veya olguya verilen önem veya bireylerin tercihlerini şekillendiren temel ölçüt. Etikle İlgili Temel Kavramlar Ödev Bireyin sahip olduğu ebeveyn, öğrenci , öğretmen vb. rollerden beklenen davranış kalıplarıdır. Özgürlük Etik açısından özgürlük, bireyi kısıtlayan herhangi bir etken olmadan, kendi hareket alanı içerisinde bilinçli bir şekilde «iyi» veya «kötü» davranıştan birisini seçebilme yetisidir. Bilinç Varlıklar, sistemler veya süreçlerin farkında olma durumudur. Sorumluluk Bireyin özgürce seçtiği eylemlerin sonuçlarını üstlenmesidir. Vicdan Bireyin bir tür iç muhakeme yaparak tutum ve eylemleri ahlaki veya değil olarak sınıflandırmasını sağlayan bireysel ölçüttür. Adalet Hak ve hukuka uygunluk; hak ve hukuku gözetme ve yerine getirme. Etikle İlgili Temel Kavramlar Kültür Bir toplumun yaşam biçimini oluşturan tarihi, dini, dili, gelenekleri vb. oluşturduğu bütünüdür. Erdem (Fazilet) Etik ilkelere ve yargılara uyarak yapılan eylemlerle bireyin ulaşılması beklenen tutum ve davranışların oluşturduğu karakteristik özelliklerdir. Bilgi Felsefî açıdan bilgi, özne (bilen) ile nesne (bilinen) arasında kurulan ilişkiden doğan üründür. 2-ETİK, ETİK İLKELER VE KURALLAR, MESLEK ETİĞİ VE HUKUK İLİŞKİSİ Kazanımlar Bu dersin sonunda; Etik kavramını tanımlayabilecek, Etik ve ahlak kavramlarının ayrımını yapabilecek, Etik ilkeler ve kurallarını açıklayabilecek, Meslek kavramını tanımlayabilecek, Meslek etiğinin gelişim süreci ve önemini açıklayabilecek, Meslek etiği kodlarını tanımlayabilecek, Hukuk, hak ve adalet kavramlarını tanımlayabilecek, Hukukun amacını ve kaynakları açıklayabilecek, Hukukun kurallarını tanımlayabilecek, Etik ve hukuk ilişkisini açıklayabilecek, Hukuk etiğinin ilkelerini açıklayabilecek, GİRİŞ Etik Kodlar Etik Hukuk ilkeler Kuralları Toplumsal - Düzen Etik, Ahlak ve Etik İlkeler Etik: İnsanların yaptığı işlerin ve yapma biçimlerinin doğru olup olmadığını Tarihsel süreçte araştırmaktadır. etik: İyi insan Kavram olarak Etik: nasıl olunmalı Ethos konusu Gelenek, düzen, üzerinde töre, karakter durmuştur. f Etik ve Ahlak Kavramlarının Ayrımı Etik, ahlak felsefesidir. Ahlak ise, etiğin araştırma İnsan davranışlarının nasıl konusudur. Belli bir dönemde, belirli insan olması gerektiğini toplulukları tarafından inceleyen ve ahlakı da benimsenmiş olan, kapsayan bir disiplindir. toplumsal hayatın nesnel ve Etik ahlakı meşrulaştıran özgül bir olayıdır. bir bilimdir. f Etik İlkeler İlke: İnsanlar arası ilişkilerde isteklerine ölçü getiren bir tür «gereklilik önermesi» olarak tanımlanmaktadır. İlkeler içeriksiz olup kurallar gibi belirli bir davranış biçimini belirlemezler, sadece belirli durumlarda neyin istenmesi ve yapılması gerektiğini açıklarlar. İlkeler, kurallara göre daha genel ve soyuttur. İlkeler, insanlara değerlendirme yapma ve yargıda bulunma fırsatını verirler. Etik ilkeler: Sosyal yaşamda insanın değerini korumak amacıyla nelerin yapılması veya yapılmaması gerektiğine ilişkin düşünceler veya çıkarımlardır. Meslek Etiği ve İlkeleri «… davranışları ahlaki olmayan bir hekim, insanlara iyi hizmet veremez» Meslek Etiği ve İlkeleri Aynı meslek üyelerinin sahip olduğu güç Mesleki Toplumdaki etkisi ve kültür Mesleğin saygınlık beş önemli bileşeni Meslek Eğitim ve etiği özel bilgiler Greenwood,1957 Meslek Etiği ve Kodları 1. Kodlar, meslek amaçlarına yönelik ve davranış düzenleyici olmalı. Daha sonra yeni ideallerin eklenmesine açık olmalıdır. 2. Kodlar, mesleğin hizmet ettiği kişilerin kamusal çıkarlarını koruma amaçlı olmalıdır. 3. Kodlar, açıkça ifade edilmeli ve dürüst olmalıdır. 4. Kodlar, hem denetlenebilen hem denetleyen olmalıdır. Hak, Adalet, Hukuk, Eşitlik, Özgürlük, Sorumluluk Genel olarak kişinin toplumdan isteyebileceği, talep edebileceği ve kullanabileceği meşru gerekçesi olan bir iddiadır. Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünü, tüze. Hak ve hukuka uygunluk, hakkı gözetme, doğruluk. Kişilerin dil, din, ırk, cinsiyet, sınıf, yetenek veya statü ayrımı yapılmaksızın insan olarak aynı değere sahip olmasıdır. Kişinin başkalarının özgürlüğüne zarar vermeden kendi iradesiyle istediğini düşünüp yapabilmesidir. Kişilerin kendisine, diğer insanlara, devlete ve topluma karşı üstlendiği görevler ve bunlara karşı davranışlarının sonuçlarına sahip çıkmasıdır. Hak, Adalet ve Hukuk Hak: Genel olarak kişinin toplumdan isteyebileceği, talep edebileceği ve kullanabileceği meşru gerekçesi olan bir iddiadır. Hukuk: Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünü, tüze. Adalet: Hak ve hukuka uygunluk, hakkı gözetme, doğruluk. Eşitlik: Kişilerin dil, din, ırk, cinsiyet, sınıf, yetenek veya statü ayrımı yapılmaksızın insan olarak aynı değere sahip olmasıdır. Özgürlük: Kişinin başkalarının özgürlüğüne zarar vermeden kendi iradesiyle istediğini düşünüp yapabilmesidir. Sorumluluk: Kişilerin kendisine, diğer insanlara, devlete ve topluma karşı üstlendiği görevler ve bunlara karşı davranışlarının sonuçlarına sahip çıkmasıdır. Hukukun Amacı Hukukun Amaçları 1. Toplumsal düzeni sağlamak 2. Hukuki güvenliği sağlamak 3. Toplumsal barışı sağlamak 4. Eşitlik sağlamak 5. Adaleti gerçekleştirmek 6. Sosyal ihtiyaçları karşılamak 7. Zihniyet oluşturma Hukukun Kaynakları Hukukun Kaynakları Yardımcı Asıl Kaynaklar Kaynaklar Yazılı Yazılı Olmayan Kaynaklar Kaynaklar Etik ve Hukuk İlişkisi/Hukuk Etiği Etik ve hukuk arasındaki benzerlikler İnsan davranışlarına sınırlama getirmektedir. Bazen yazılı bazen yazısız normlardan oluşurlar. Birbirini tamamlayan kavramlardır. Etik ve Hukuk İlişkisi/Hukuk Etiği Etik ve hukuk arasındaki farklılıklar Etik davranış standartlarını belirlerken hukuk toplumun huzur ve güven içerisinde yaşamasını sağlar. Etik, insanlar için «ne yapılması gerektiği»; hukuk ise «ne yapılabileceği»ni ortaya koyar. Etik sonucunda yaptırım yoktur fakat hukuka aykırı davranılması halinde yaptırım ve ceza uygulanır. Etik, bireyin kendisini kontrol etmesini, hukuk ise başka bireylerle ilgili davranışlarını kontrol etmesini sağlar. Etik ilkelerinin kaynağı devlet ya da farklı meslek kuruluşları olabilirken; hukuk kurallarının kaynağı devlettir. O Erdem Etiği (Aksiyolojik) Kant Ahlakı (Deontolojik Etik) Faydacılık (Teolojik Etik) Hak, Adalet, Hukuk, Eşitlik, Özgürlük, Sorumluluk Genel olarak kişinin toplumdan isteyebileceği, talep edebileceği ve kullanabileceği meşru gerekçesi olan bir iddiadır. Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünü, tüze. Hak ve hukuka uygunluk, hakkı gözetme, doğruluk. Kişilerin dil, din, ırk, cinsiyet, sınıf, yetenek veya statü ayrımı yapılmaksızın insan olarak aynı değere sahip olmasıdır. Kişinin başkalarının özgürlüğüne zarar vermeden kendi iradesiyle istediğini düşünüp yapabilmesidir. Kişilerin kendisine, diğer insanlara, devlete ve topluma karşı üstlendiği görevler ve bunlara karşı davranışlarının sonuçlarına sahip çıkmasıdır. Hak, Adalet ve Hukuk Hak: Genel olarak kişinin toplumdan isteyebileceği, talep edebileceği ve kullanabileceği meşru gerekçesi olan bir iddiadır. Hukuk: Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünü, tüze. Adalet: Hak ve hukuka uygunluk, hakkı gözetme, doğruluk. Eşitlik: Kişilerin dil, din, ırk, cinsiyet, sınıf, yetenek veya statü ayrımı yapılmaksızın insan olarak aynı değere sahip olmasıdır. Özgürlük: Kişinin başkalarının özgürlüğüne zarar vermeden kendi iradesiyle istediğini düşünüp yapabilmesidir. Sorumluluk: Kişilerin kendisine, diğer insanlara, devlete ve topluma karşı üstlendiği görevler ve bunlara karşı davranışlarının sonuçlarına sahip çıkmasıdır. Hukukun Amacı Hukukun Amaçları 1. Toplumsal düzeni sağlamak 2. Hukuki güvenliği sağlamak 3. Toplumsal barışı sağlamak 4. Eşitlik sağlamak 5. Adaleti gerçekleştirmek 6. Sosyal ihtiyaçları karşılamak 7. Zihniyet oluşturma Hukukun Kaynakları Hukukun Kaynakları Yardımcı Asıl Kaynaklar Kaynaklar Yazılı Yazılı Olmayan Kaynaklar Kaynaklar Etik ve Hukuk İlişkisi/Hukuk Etiği Hukuk, Etik ise ne kurallar/yasalar yapılması aracılığı ile ne gerektiğini ortaya yapılabileceğini koymaktadır. Etik ve Hukuk İlişkisi/Hukuk Etiği Etik ve hukuk arasındaki benzerlikler İnsan davranışlarına sınırlama getirmektedir. Bazen yazılı bazen yazısız normlardan oluşurlar. Birbirini tamamlayan kavramlardır. Etik ve Hukuk İlişkisi/Hukuk Etiği Etik ve hukuk arasındaki farklılıklar Etik davranış standartlarını belirlerken hukuk toplumun huzur ve güven içerisinde yaşamasını sağlar. Etik, insanlar için «ne yapılması gerektiği»; hukuk ise «ne yapılabileceği»ni ortaya koyar. Etik sonucunda yaptırım yoktur fakat hukuka aykırı davranılması halinde yaptırım ve ceza uygulanır. Etik, bireyin kendisini kontrol etmesini, hukuk ise başka bireylerle ilgili davranışlarını kontrol etmesini sağlar. Etik ilkelerinin kaynağı devlet ya da farklı meslek kuruluşları olabilirken; hukuk kurallarının kaynağı devlettir. Hukuk Etiği Hukuk etiğinin dört uygulama alanı vardır: Kural koyma Uygulama Yargılama Hukuk öğrenimi 3-ETİK, AHLAK VE EĞİTİM İLİŞKİSİ Kazanımlar Bu dersin sonunda; Etik, ahlak ve değer kavramlarını tanımlayabilecek, Etik, ahlak ve değer kavramlarının aralarındaki ilişkileri açıklayabilecek, Etik, ahlak ve değer kavramlarını analiz edebilecek, Etik, ahlak ve değer kavramlarının aralarındaki farkları açıklayabilecek, Etik, ahlak ve değer kavramlarının eğitimle ilişkisini açıklayabilecek, Etik, ahlak ve değer kavramlarının eğitim açısından önemini açıklayabileceksiniz. GİRİŞ Etik; kültür, tarih, politika, hukuk, ekonomi, eğitim, bilim ve teknoloji gibi alanlardaki kişiler arası ilişkilerde bireyin tutum ve davranışlarına yön veren ve toplumsal bir varlık olmasından dolayı hiçbir bireyin dışında kalamayacağı ilke ve değerler bütünüdür. Ahlak Değerler Etik Değerler Felsefesi «Değerler felsefesi olayları, nesneleri sahip oldukları veya temsil ettikleri değerleri açısından inceleyen felsefi araştırma alanıdır.» Etik-Ahlak ve Değer Kavramları Seçtiğimiz değerler, karşılaştığımız etik problemleri analiz ederken ve değerlendirirken bizi yönlendirir. Ahlak, değer ve eylem bileşkesinde var olan bir olgudur. Ahlaki eylemlerin iyi ya da kötü gibi değerlendirilmesi, insanın etik bir varlık oluşunun göstergesidir. İnsana ait sevgi, saygı, güven, dürüstlük vb. etik değerlerin çoğu ahlaki davranışlar sonucu ortaya çıkar. Ahlak ve Etik İlişkisi Ahlak: İnsanların toplum içerisindeki davranışlarını ve birbirleriyle ilişkilerini düzenlemek amacıyla uydukları kurallar sistemi, başka insanların davranışlarını olumlu ya da olumsuz biçimde yargılamakta kullanılan ölçütler bütünüdür. Etik: Ahlak üzerinde bir bilinç durumudur. Ahlak ve Etik İlişkisi Etik kavramı ahlak kavramı ile eş anlamlı olarak kullanılsa da, felsefenin ahlakı sistematik bir biçimde inceleyen bir dalıdır. Ahlaka ilişkin çeşitli soruların sorulması ve bunlara cevap araması ve ahlak sorunlarını sistematik bir biçimde incelemesi bakımından ahlaktan farklıdır. Etik ve Ahlak Arasındaki Farklar Türkçede etik sözcüğü “ahlak” sözcüğüyle eş anlamlı kullanılmaktadır. Ancak bu iki kavramın; ✓Anlam, ✓İçerik, ✓Nitelik, ✓Kapsam bakımından birtakım farklılıkları vardır. Etik ve Ahlak Arasındaki Farklar AHLAK ETİK Toplumun en genel standartları. Etiğin araştırma Ahlaki tavır geliştirme. konusudur. Ahlakı, çoğu zaman dini inançların (manevi değerlerin) Etik, insanların birbirleriyle ilişkilerinde yol gösterici parçası olan kuralları ve bu kurallara göre uyulması davranış kurallarına dayalı bir sistemdir. gereken davranış ilkelerini içerir. Hukuka, düşünmeye ve felsefeye dayalı davranış Ahlak ilkeleri görecelidir, töreseldir ve toplumdan ilkelerini içerir. topluma değişkenlik gösterir. Etik ilkeleri evrenseldir ve herkes (tüm toplumlar) için geçerlidir. Ben Biz Etik-Ahlak-Değerler ve Eğitim Etik-Ahlak-Değerler ve Eğitim 4-TOPLUMSAL, KÜLTÜREL, YASAL ve PROFESYONEL BİR MESLEK OLARAK ÖĞRETMENLİK Öğretmenlik Mesleği Meslek kavramının ortak noktaları: 1. Hizmetöncesi eğitim, 2. Eğitim sonucunda elde edilen sistemli bilgi, beceri, yöntem- teknikler, 3. Ücret karşılığında yapılması Öğretmenlik Mesleği İyi bir meslekte aranılan özellikler Psikoloji Topluma fayda sağlaması Uygun çalışma saatleri Uygun Stresin az olması Maddi meslek Duygusal seçimi Kaza ve ölüm riski taşımaması İş garantisi İyi bir ücret Sosyal Öğretmenlik Mesleğinin tercih nedenleri Öğretmen, toplumun eğitim Kadrolu olması hedefleri doğrultusunda Makul ücret bireylere eğitim ve öğretim sunmakla görevli kişiye İş garantisi verilen mesleki ünvandır. Türk Dil Kurumu sözlüğünde, Düşük riskli 'Mesleği bilgi öğretmek olan kimse' olarak tanımlanan Az stres öğretmenlik, alan eğitimi ve pedagojik formasyon gibi Mesai saatleri ve tatiller süreçlerin ardından edinilebilen Önem düzeyi yüksek, insanla ilişkili bir meslektir. Öğretmenlik mesleği bir meslek midir? 1. Mesleki kimlik ve sertifikalandırma Öğretmen Olma Şartları Nelerdir? Mesleki alan ile ilgili en az lisans 2. Aday öğretmenlerin mesleki oryantasyonu mezuniyet derecesine sahip olmak, Eğitim Fakültesi haricindeki 3. Mesleki gelişim faaliyetlerine katılım fakültelerden mezun olan kişiler için; pedagojik formasyon almış olmak, 4. Uzmanlaşma Öğretmenlik stajını tamamlamış olmak, 5. Karar vermede özerklik Ölçme Seçme ve Yerleştirme Merkezi tarafından yapılan Kamu Personel 6. Ödeme Seçme Sınavında başarılı olmak, 7. Saygınlık ve mesleğin sosyal konumu Mesleki mülakata girmek. Öğretmen Ne İş Yapar? Görev ve Sorumlulukları Nelerdir? Öğrencilerin problemleri çözmek için bilgiye ve teknolojik kaynaklara erişmeleri için fırsatlar sağlamak, Belirlenen müfredatın tamamını zamanında uygulamak, Öğrencileri aktif, uygulamalı, yaratıcı problem temelli öğrenmeye dahil etmek, Öğretimi, öğrencilerin gelişimindeki farklılıklara, öğrenme stillerine, güçlü yönlerine ve ihtiyaçlarına göre ayarlamak, Etkili sınıf yönetimi uygulamalarını planlamak ve uygulamak, Dersleri uygun şekilde planlayıp hazırlamak, Sınıf içi ve dışındaki öğrencilerin güvenliği ve gözetimi için gereken şartlara uymak, Öğrencileri yaratıcı düşünce ve disiplinler arası öğrenme deneyimlerine katmak, Öğrencilerin öz denetimini, öz disiplini ve başkalarına karşı sorumluluğunu geliştirmek, Öğrencilerin ilerleme ve gelişim kayıtlarını tutmak. Öğretmende Olması Gereken Özellikler Öğretmenlik mesleğinin temelini bireylerle birebir iletişim oluşturur. Bu sebeple, eğitimcinin mesleki yeterliliği kadar kişisel özellikleri de ön plana çıkar. Güçlü bir iletişim kabiliyetine sahip olmak, Temel eğitimcilik niteliklerini haiz olmak, İyi çalışma alışkanlıkları, güvenilirlik, dakiklik gibi vasıfları işinin bir parçası haline getirmek, Öğrenci davranışlarını yönetme becerisini göstermek, disiplin sorunlarına müdahale etmek ve çözmek, Dili, sözlü ve yazılı olarak doğru kullanmak Liderlik nitelikleri ve yurttaşlık sorumluluğuna uygun bir rol model olmak Mesleki Bilgi Mesleki Hizmet Öncesi Araştırmacı Gelişim Eğitim Uygulamacı Faaliyetleri İngilizce öğretmeni kimdir? İngilizce öğretmeni, ilkokul, ortaokul ve lise düzeylerindeki öğrencilere İngilizce kullanma yetkinliği kazandıran branş öğretmenliğidir. İngilizce öğretmeni, dil öğretmek dışında eğitim fakültesinde öğretilen öğretmenlik becerilerini de iş ortamında uygular. İngilizce öğretmeni, resmi ve özel eğitim kurumlarında çalışabildiği gibi özel ders ve dil kurslarında da mesleğini yerine getirir. İngilizce öğretmeni ne iş yapar? İngilizce öğretmeni, yabancı dil kullanma yetkinlikleri dışında iletişim becerilerini de kullanarak öğrencilere gerekli bilgi akışını sağlar. Genel olarak öğretmenlik yetkinliklerini kullanan İngilizce öğretmeni, branşının ders sunumunu hazırlayarak öğrencilere sunar. Genel olarak İngilizce öğretmeni aşağıdaki işleri ve sorumlulukları yerine getirir. Verimlilik ve doğru eğitim anlayışına uygun ders anlatmak. İngilizce okuma, anlama, yazma ve konuşma yetkinliklerini geliştirici uygulamalar hazırlamak. Sınıf ortamında öğrencilerle etkin iletişim kurabilmek. Derse girmeden önce ders materyallerini hazırlamak. Gerekli bilgi ve uygulamaları sunmak için ders öncesi hazırlık yapmak. İlgili konularda ve dili kullanmaya yönelik soru ve alıştırmalar hazırlamak. İngilizce konuşmaya teşvik edici sunumları ve uygulamaları etkinleştirmek. Mesleki gelişimini sürdürmeye yönelik etkinliklere katılma. Misyon ve vizyona sahip olarak görevini yerine getirmek. Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını takip etme ve buna uygun ders planlarını hazırlama. Öğretmen Özerkliği Öğretmen özerkliği öğretmenin öğretime ilişkin alınan kararlarda söz sahibi olmasını ifade eder.İki boyuttan oluşur. a) Özerklik b) Okul temelli karar verme Meslektaş Ağları Mentorluk Mesleki Oryantasyon Mesleki Gelişim Planı Meslektaş Geri bildirimi Mesleki Öğrenme Toplulukları 5-EĞİTİM HAKKI 5. Hafta Eğitim Hakkı Kazanımlar Eğitim hakkını tanımlar. Eğitim hakkının tarihsel gelişimini açıklar. Eğitim hakkı ile ilgili uluslararası düzenlemeleri açıklar. Eğitim hakkı ile ilgili ulusal düzenlemeleri açıklar. Eğitim hakkı ile ilgili uluslararası ve ulusal düzenlemeleri karşılaştırır. Eğitim Hakkı ve Tarihsel Gelişimi Hukuk (Toplumsal düzene yönelik devletin yaptırım gücünü belirleyen kurallar bütünü) Hak (Adaletin ve hukukun bireye sağladığı kazanç)  Vatandaşlık Hakkı Seçme Hakkı Seçilme Hakkı Hakların Sınıflandırılması sor Dilekçe Hakkı eiger Siyasi Parti Kurma Hakkı Siyasi Partiye Katılma Hakkı Halk oylamasına Katılma Hakkı Kamu Başdenetçiliğine Başvurma Hakkı Vergi Ödevi Vatan Hizmeti f Kamu Hizmetine Girme Hakkı Mal Bildiriminde Bulunma Eğitim Hakkı, sosyal ve - ekonomik haklar kapsamında ele alınmaktadır!! Eğitim hakkı, sağlık hakkı, çalışma hakkı, konut hakkı, ücrette adaletin sağlanması ve asgari ücret, sosyal güvenlik hakkı, beslenme hakkı ve bazı toplumsal kesimlerin (engelliler, çocuklar, yaşlılar gibi) Haklar korunması çerçevesinde devlete yüklenen yükümlülükler bu bağlamda zikredilebilir. & Kişisel Sosyal Ekonomik Siyasal Haklar ↓ HaklarLet t Haklar Haklar Kişisel haklarımız, fiziki ve ahlaki bütünlüğümüzü korur ve kişilerin kendi düşünce, din ve inançlarını ↓ ↓ Mülkiyet hakkı, eğitim, sağlık ve çevre, çalışma korumalarına izin verir. Eşitlik ve özgürlük hakkı, ve sözleşme hakları, adil ücret, sosyal güvenlik, kullanma oy düşünce ve ifade özgürlüğü, dini vecibelerini yerine konut haklarını da başlıca ekonomik haklar ve seame ve secilme getirme özgürlüğü, işkence görmeme ve öldürülmeme özgürlükler örnekleri olarak ifade etmek nakki hakları gibi mümkündür Eğitim Hakkı ve Tarihsel Gelişimi Eğitim Hakkı, hukuk düzeniyle bireylere sağlanan ve koruma altına alınan eğitim alma veya eğitim verme yetkisidir. Eğitimin insana sağlanan bir ayrıcalık olmadığı, temel bir insan hakkı olduğu 1948 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer almıştır. Eğitim Hakkı ve Tarihsel Gelişimi Antik Çağ: Halk göçebe topluluklar halinde, okullaşma yok, informal eğitim (plansız, rastgele ve deneyimsel). Eğitim nüfuzlu erkek çocuklarına verilmekte. Eğitim zorunlu değil. Orta Çağ: Avrupa’da eğitim kiliseye bağlı okullarda dini eğitim olarak verilmiş. İslam dünyasında ise eğitime önem verilmiştir. Yeni Çağ ve Yakın Çağ: Fransız İhtilali ile insan ve yurttaş hakları ilan edilerek herkese açık aynı zamanda modern ve laik bir eğitimin temelleri atılmıştır. Devletlerin, eğitimi bir hak olarak görmesi veya zorunluluk haline getirmesi bu dönemlerde gerçekleşmiştir. Özellikle Yakın Çağ’da Avrupa’da kadın ve erkek tüm yurttaşlar için ilköğretim zorunlu hale getirilmiştir. Osmanlılarda ise II. Mahmut 1824 yılında ilköğretimi zorunlu hale getirmiştir. Eğitim Hakkı İle İlgili Uluslararası Düzenlemeler Herhangi bir konuyla ilgili kanun, kanun hükmünde kararname, uluslararası antlaşmalar, yönetmelik gibi düzenlemelerin tümüne mevzuat denir. Eğitim Hakkı İle İlgili Uluslararası Düzenlemeler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Uluslararası Düzenlemeler Korunmasına İlişkin Sözleşme: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Mahpusların Islahı İçin Asgari Standart Kurallar Eğitimde Eğitim hakkı ile ilgili düzenlemeler Ayrımcılığa Karşı Sözleşme Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu’nun (UNESCO) Mesleki ve Teknik Ulusal Düzenlemeler Düzenlemeleri Eğitim Sözleşmesi Çocuk Hakları Sözleşmesi Eğitim Hakkı İle İlgili Uluslararası Düzenlemeler Teşkilat-ı Esasiye Kanunu: 1924 Anayasası Türkiye Cumhuriyeti Anayasası: 1961 Anayasası Ulusal Düzenlemeler İlköğretim ve Eğitim Kanunu Türkiye Cumhuriyeti Anayasası: 1982 Anayasası Milli Eğitim Temel Kanunu Diğer Ulusal Düzenlemeler Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Eğitim hakkı ile ilgili düzenlemeler