document (4).pdf

9700-SPOR VE SAĞLIK BİLİMLERİ I Bölüm 4: Sporcu Sağlığı ve İlk Yardım I zamanı ve propriosepsiyon), kurallar ve düzenlemeler Sağlık Kavramı ve Sporda Sağlık Organizasyonu...

9700-SPOR VE SAĞLIK BİLİMLERİ I Bölüm 4: Sporcu Sağlığı ve İlk Yardım I zamanı ve propriosepsiyon), kurallar ve düzenlemeler Sağlık Kavramı ve Sporda Sağlık Organizasyonu şeklinde kabaca açıklanabilir. Sağlık, fiziksel zihinsel ve sosyal yönden iyi olma hâlidir. Egzersiz ve spor bu bağlamda sağlıklı yaşamın Spor yaralanmalarını önlemede hedef bir spor branşı, vazgeçilmez bir ögesidir. Belirli bir spora katılım cinsiyetlere özgü spor branşları vb. olabileceği gibi çok sık göstermek, bireylerde fiziksel aktiviteyi artırmada önemli rastlanan spesifik bir yaralanma tipi de olabilir. Daha bir stratejidir. Her türlü sportif faaliyette, vücutta sonraki adım hedeflenen grup üzerinde yapılan risk mikrotravmalara bağlı küçük yaralanmalar oluşmaktadır. faktörü analizidir. Gelecekteki yaralanmaların en iyi Akut ve kronik olarak bir dokuya uygulanan stres, belirleyicisi olarak “önceki yaralanma hikayesi” varlığı dokunun bu stresi “absorbe” edebilme yeteneğinden daha gösterilmektedir. Piramitteki ikinci basamak ise yüklenme büyük olduğunda, yaralanma oluşur. Spor branşları yönetimidir. Hem yetersiz hem de aşırı yüklemeler uygulanırken basit sıyrıklardan, çok ciddi, sporcunun yaralanma riskini artırır, fiziksel uygunluk seviyesini ve spora geri dönmesini engelleyebilecek türde yaralanmalara takım performansını düşürür. Yaralanma önleme kadar bir çok farklı türde spor yaralanması meydana piramidinde üçüncü basamak ise atletik gelişim, kuvvet ve gelebilir. kondisyon kalitesinin iyileştirilmesidir. Takım fizyoterapistleri, her oyuncuyu atletik gelişim açısından Spor Yaralanması ve Etkili Faktörleri değerlendirmeli, bireysel kuvvetlendirme ve dayanıklılık Vücuttaki dokuların hareket sırasında oluşan strese karşı programı oluşturmalıdır. Spor yaralanmalarının önlenmesi dayanabildikleri bir sınır vardır. Bu sınır aşıldığı zaman açısından bir diğer basamak hareket verimliliğidir. Sporcu vücut yapılarında yaralanma meydana gelir. atletik açıdan geliştikçe sportif beceri ve verimlilik de artar. önceki yaralanmalar ve rehabilitasyon süreci, Hareket sistemi yaralanmaları, sportif aktiviteler sırasında piramitte en üst noktada kendine yer bulur. Önceki sıklıkla rastlanan yaralanmalardır. En sık gözlenen spor yaralanmalar, sporcular için tekrar yaralanma açısından yaralanmaları aşağıdaki gibidir: büyük bir risk oluşturur. Kişisel faktörlerin olduğu kadar, Bağ zedelenmesi çevresel risk faktörlerinin de en aza indirilmesi Kırıklar ve beraberinde oluşan yumuşak doku yaralanmaları önlemede odaklanılması gereken hasarı parametrelerden biridir. Koruyucu ekipman kullanımı özellikle futbol, hokey ve beyzbol gibi takım sporlarında Eklem ve kıkırdak zedelenmeleri yaralanma oranını (paralizi veya ölüm) oldukça azaltır. Kas lifi kopmaları Kas ezilmeleri Spor Yaralanmalarında İlk Yardım ilkeleri ve Tendon yaralanmaları (kanama ya da kopma) Ön Tedavi Burkulmalar İlk yardım; herhangi bir nedenle yaralanan ya da aniden Yaralanmalar için risk faktörleri 2’e ayrılır: hastalanan kişilere, sağlık personeli tarafından kişilerin sağlık durumlarının daha da kötüleşmesini önlemek adına, 1) Kişisel risk faktörleri: Önceden yaralanma olayın oluştuğu yerde, eldeki olanaklar kullanılarak geçici öyküsü, yaş (özellikle 12-15 yaş daha risklidir), olarak yapılan ilaçsız müdahalelere denir. cinsiyet (kadın cinsiyete sahip olma), yetersiz fiziksel uygunluk (biyomekanik dizilim İlk yardımın öncelikli amaçları; hayati tehlikenin ortadan bozuklukları, yetersiz uyku, yetersiz beslenme, kaldırılması, yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesinin yetersiz sıvı alımı), psikososyal faktörler sağlanması, hasta/ yaralının durumunun kötüleşmesinin (yorgunluk, yaralanma korkusu, tecrübesizlik- önlenmesi, iyileşmenin kolaylaştırılmasıdır. İlkyardımın sportif beceri eksikliği, konsantrasyon eksikliği, temel ilkeleri: hazır hissetmemek). Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise aşağıdakiler hızla 2) Çevresel Faktörler: Ekipman (koruyucu/ değerlendirilmelidir: ayakkabı)- zemin, ışıklandırma, oynanan pozisyon, hava koşulları (ortam sıcaklığının 25ºC Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi ve minimum sıcaklığı 16ºC olarak belirtilmiştir), Solunumun değerlendirilmesi (Bak-Dinle- spor tipi, aşırı antrenman/maç yoğunluğu, teknik Hisset) yanlışlıklar, Sporcu-antrenör anlaşmazlığıdır. Dolaşımın değerlendirilmesi (Şah damarından 5 saniye nabız alınarak yapılır) Spor Yaralanmalarının Önlenmesi Spor yaralanmaları, yaralanmalara neden olan risk Nabız: Kalbin kasılmaları sonucu oluşan damarlardaki faktörlerinin belirlenip, bu risk faktörlerine yönelik basınç dalgalanmalarıdır. Nabız atım sayısı yetişkinlerde yapılan müdahalelerle önlenebilir ve/veya sıklığı 60-100, çocuklarda 80-100 arasındayken sporcularda 40- azaltılabilir. Spor yaralanmalarını önlemek için 60 arasındadır. yapılabilecek müdahaleler, ekipman desteği (breysler, Solunum: Normal nefes alma kolay olup solunum sayısı ortezler, koşu zeminleri, kıyafet ve ayakkabı), eğitim (kas 12-20 dakikadır. Sporcularda solunum sayısı dakikada 6- kuvveti, enduransı, eklem hareket açıklığı, reaksiyon 8 arasındadır. 1  9700-SPOR VE SAĞLIK BİLİMLERİ I Bölüm 4: Sporcu Sağlığı ve İlk Yardım I Kan basıncı: İç organ yaralanmaları, şiddetli kanama veya Spor Yaralanmalarında Ön Tedavi kalp krizinde kan basıncının önemli ölçüde düşmesiyle Sporcularda ilk yardıma başlamadan önce sporcuda şok oluşur. yaralanmanın şiddeti ortaya konulmalıdır. Uygulanacak ön Göz bebekleri: Göz bebeklerinin genişlemesi bilinç tedavide öncelikli amaç yaralanan bölgede oluşan kaybını gösterir. semptomları azaltmaktır. Vücut sıcaklığı: Normal vücut sıcaklığı 37 oC civarındadır. Özellikle sporcularda görülen kas iskelet sistemi yaralanmalarını tedavi etmede kullanılan en güncel ilk Cilt rengi: Egzersiz sonrasında normal cilt görünümü yardım metodu “POLICE” olarak bilinen yöntemdir. Bu kırmızı ve parlaktır. yöntemi açıklarsak; Bilinç durumu: Normal bir kişi, kendine yöneltilen tüm P (Protection), Koruma: Yaralanmış bölge korumaya uyarılara cevap verir. alınır. Hareket Yeteneği: Sporcunun alt ve üst uzuvlarının OL (Optimal Loading), Uygun dozda yüklenme: Eski hareketinin varlığı gözlenir. protokolde (PRICE) yaralanmış bölgenin istirahat etmesi Ağrıya tepki: Göğüs kafesinin ön tarafına (iman tahtası sağlanarak iyileşmenin hızlanması beklenirdi ama yapılan üzerine) uygulanan bir basınç ya da aşil tendonunun çalışmalarla uygun düzeyde yüklenme ile dokuda sıkıştırılması ile ağrı oluşturularak tepkinin nasıl olduğu iyileşmenin daha iyi olduğu gözlenmektedir. değerlendirilir. I (Ice), Buz: Yaralanan bölgeye 2 saat arayla on beşer Sahada Sporcunun İlk Yardım Açısından dakikalık buz uygulaması yapılır. Buzun direkt deriye Değerlendirilmesi temas etmesi önlenmeli, mümkünse yaralanan bölge bandajlandıktan sonra uygulanmalıdır. Spor yaralanmaları, çoğu zaman hayati tehlike taşımasa da sporcunun kariyerini etkileyecek boyutta olabilir. Bu C (Compression), Kompresyon: Yaralanan bölge elastik nedenle sporcular normal hasta profilinden biraz daha bandaj ile bandajlanarak kompresyon sağlanır. Böylece farklı davranırlar ve hemen iyileşmek isterler. yaralı bölgenin hem desteklenerek hareket etmesi Sporcularda, yaralanmanın daha ciddi boyutlara kısıtlanır hem de şişmesi engellenmiş olur. ulaşmasına engel olmak açısından ilk yardım kritik öneme E (Elevation), Elevasyon: Yaralanmış bölge kalp sahiptir. Hastanın da ilk yardım konusunda bilgili olması, seviyesinden daha yukarı doğru kaldırılarak zedelenmiş hem tedavi süresinin kısalmasına yardımcı olur hem de dokuda yerçekimine bağlı olarak gelişen şişliğin (ödem) başka problemlerin ortaya çıkmasını engeller. İlk yardım oluşması engellenmiş olur. uygulayıcısının en önemli görevi, daha ileri yaralanmanın önlenmesidir. Sporcuyu değerlendirmeye başlamadan kişi hem kendi için hem de sporcu için alanın güvenli olup olmadığından emin olmalıdır. Spor Yaralanmalarında İlk Yardım Spor sahalarında olan yaralanmalarda ilk yardım öncelikle saha içi ve/veya saha kenarında yapılmalıdır. Bu yüzden bu tür durumlarda sağlık ekipleri her daim gerekli tıbbi malzeme ile hazır olmalıdır. Özellikle doğası gereği yaralanmaya açık spor branşlarında tedaviye erken başlayabilmek kişide iyileşme süresini ve istenmeyen komplikasyon riskini azaltırken, sporcunun spora erken dönebilmesini sağlar. Motor ve bisiklet sporları başta olmak üzere tüm spor branşlarında meydana gelen kazalar sonrasında ilk prensip tüm sporcuların ve ilk yardım personelinin güvenliğinin sağlanmasıdır. Burada amaç sporcuların yeni bir yaralanmaya maruz kalmaması ve oluşabilecek başka olumsuzlukların önüne geçilmesidir. Sahada Bulundurulacak İlk Yardım Gereçleri Spor sahalarındaki ilk yardım çantasında bulunması gereken malzemeler sıradaki gibidir: 1. Pansuman 2. Araç-gereçler 3. İlaçlar 2