Διάλεξη 1 και 2 PDF

Τι είναι Δημόσια Πολιτική; Βασικές έννοιες και ορισμοί Δημόσια Πολιτική Μάθημα 1ο  To μάθημα της «Δημόσιας Πολιτικής»  Πως λαμβάνονται οι αποφάσεις για ζητήματα και προβλήματα που αφορούν συνολικά την κοινωνία, και τα οποία απαιτούν αντιμετώ...

Τι είναι Δημόσια Πολιτική; Βασικές έννοιες και ορισμοί Δημόσια Πολιτική Μάθημα 1ο  To μάθημα της «Δημόσιας Πολιτικής»  Πως λαμβάνονται οι αποφάσεις για ζητήματα και προβλήματα που αφορούν συνολικά την κοινωνία, και τα οποία απαιτούν αντιμετώπιση  Αποφάσεις δημόσιας πολιτικής (ΔΠ) λαμβάνονται μέσα σε ένα πολιτικό σύστημα. Δημοκρατικό ή μη. Δημοκρατικό σύστημα: εκπροσώπηση και συμμετοχή, λογοδοσία και νομιμοποίηση, αποτελεσμτικότητα  ΔΠ που αφορά σταθερά και μακροπρόθεσμα ζητήματα (π.χ. Αν πρέπει να υπάρχει και πως είναι οργανωμένη η παροχή υπηρεσιών δημόσιας υγείας), αλλά και προβλήματα που εμφανίζονται ξαφνικά  Πως αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις και η ΕΕ την πανδημία του Covid-19; Ενιαία αντιμετώπιση, αλλά και διαφοροποιήσεις σε εθνικό επίπεδο, π.χ. Σουηδία. Σύνθετο πρόβλημα ΔΠ με πολλές διαστάσεις  Τι μέτρα πολιτικής προστασίας υιοθετεί η κυβέρνηση για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών και των πλημμύρων; Με ποια μέτρα θα αντιμετωπίσει τις κοινωνικές συνέπειες της αύξηση στις διεθνείς τιμές πρώτων υλών ενέργειας; Μάθημα 1ο 1. Πολιτική και δημόσια πολιτική 2. Είδη δημοσίων πολιτικών 3. Τα στάδια (ή ο κύκλος) της δημόσιας πολιτικής 4. Τα χαρακτηριστικά και τα όρια του δημοσίου τομέα 5. Δημόσιο συμφέρον 6. Από την κυβέρνηση στη διακυβέρνηση; 7. Eργαλεία πολιτικής Τι είναι πολιτική; Τι είναι πολιτική; →Διεκδίκηση της εξουσίας από πολιτικά κόμματα →Επιστήμη της διακυβέρνησης →Λήψη συλλογικών αποφάσεων →Κατανομή περιορισμένων πόρων και αγαθών →Παραπλάνηση και χειραγώγηση →Πολιτική δραστηριότητα και συμπεριφορά: π.χ. Εκλογική συμπεριφορά, κοινωνικά κινήματα →Αναγκαιότητα της πολιτικής: ζούμε σε ομάδες, κοινωνίες, σχέσεις με άλλες ομάδες. Η αδυναμία πολιτικής θα σήμανε και το τέλος μιας ομάδας Τι είναι δημόσια πολιτική;  Δημόσια Πολιτική (public policy)  Εστιάζει σε αυτό που η κυβέρνηση πραγματικά κάνει (όχι σε αυτό που θα έπρεπε να κάνει)  Διαφορετική από τις προθέσεις ή κυβερνητικές εξαγγελίες  Δημόσια πολιτική: συστηματικός σχεδιασμός και λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση δημοσίων προβλημάτων  «Οτιδήποτε η κυβέρνηση επιλέγει να κανει ή να μην κάνει» (Thomas Dye)  Ασκείται από επίσημους φορείς, σκόπιμη (όχι τυχαία) δράση (ή μη δράση), σειρά ενεργειών με χρονική διάρκεια,  Προκύπτει από αιτήματα πολιτικής για κάποιο δημόσιο πρόβλημα,  Βασίζεται στη νομοθεσία, είναι πράξη εξουσίας, εμπεριέχει το στοιχείο του καταναγκασμού, έχει συγκεκριμένα αποτελέσματα  Xaρακτηριστικά της δημόσιας πολιτικής  Εκατοντάδες παίκτες με διαφορετικές αντιλήψεις, συμφέροντα, προτιμήσεις, πήγες δύναμης  Διάρκεια μεσο-μακροπρόθεσμη, συχνά πέρα από τον εκλογικό κύκλο  Σε κάθε τομέα Δ.Π. λειτουργούν πολλά επικαλυπτόμενα προγράμματα  Οι αντιπαραθέσεις (π.χ. Γύρω από την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών στην εκπαίδευση, την αναδιάρθρωση ελλειμματικών ΔΕΚΟ, την προώθηση της πράσινης ενέργειας, κλπ) συχνά χαρακτηρίζονται από σκόπιμες στρατηγικές επηρεασμού των εμπλεκομένων. Επιλεκτική χρήση πληροφοριών για την προώθηση προτιμήσεων  Οι αντιπαραθέσεις έχουν και τεχνικό περιεχόμενο για την σοβαρότητα του προβλήματος και την επιλογή της εναλλακτικής  Κατηγορίες (είδη) δημοσίων πολιτικών  Διάκριση δημοσίων πολιτικών με βάση τις επιπτώσεις τους στην κοινωνία  1) Διανεμητικές πολιτικές: κατανομή υπηρεσιών σε συγκεκριμένες κοινωνικές και πληθυσμιακές ομάδες. Διανομή δημοσίων πόρων που προσφέρουν οφέλη σε λιγότερα ή περισσότερα άτομα, π.χ. Αγροτικές ενισχύσεις, φοροαπαλλαγές, δωρεάν εκπαίδευση  2) Αναδιανεμητικές πολιτικές: σκόπιμες προσπάθειες της Πολιτείας να ανακατανείμει την ευημερία, τα εισοδήματα μεταξύ κοινωνικών ομάδων (π.χ. Μέσα από τη φορολογία εισοδήματος)  3) Ρυθμιστικές πολιτικές: Θέτουν περιορισμούς και όρια στη συμπεριφορά ατόμων και ομάδων, π.χ. Έλεγχος ρύπανσης, προστασία του καταναλωτή, κλπ.  Η αυτορρύθμιση ως ειδική κατηγορία των ρυθμιστικών πολιτικών  Ο έλεγχος ασκείται από την ίδια τη ρυθμιζόμενη την ομάδα, ως μέσο προστασίας και προαγωγής των συμφερόντων των μελών της,  Π.χ. Γιατροί, δικηγόροι, δημοσιογράφοι, κλπ. O κύκλος της δημόσιας πολιτικής O κύκλος της δημόσιας πολιτικής 1. Συγκρότηση της κυβερνητικής ατζέντας (agenda setting) 2. Διαμόρφωση πολιτικής (policy formulation) 3. Λήψη αποφάσεων (decision making) 4. Υλοποίηση ή εφαρμογή πολιτικής (policy implementation) 5. Αξιολόγηση πολιτικής (policy evaluation)  Δημόσιος Τομέας  Ορίζεται διαφορετικά από χώρα σε χώρα  Διαφέρει η παρεμβατικότητα του κράτους, και το κοινωνικό κεφάλαιο (υπάρχοντα κοινωνικά δίκτυα και αίσθηση της κοινότητας)  Ο δημόσιος τομέας στην Ελλάδα: κεντρική κυβέρνηση (υπουργεία, αποκεντρωμένες διοικήσεις), ΟΤΑ, και οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης  Ένας πιο ευρύς ορισμός θα μπορούσε να περιλαμβάνει και και τις δημόσιες επιχειρήσεις, καθώς και τις ανεξάρτητες αρχές  ΗΠΑ: η υγεία και άλλες κοινωνικές υπηρεσίες δεν αποτελούν τμήμα του δημοσίου τομέα  Ποιο είναι το επιθυμητό μέγεθος του δημοσίου τομέα; Πόσες πρέπει να είναι οι δημόσιες δαπάνες σε σχέση με τη συνολική οικονομία; Πρέπει το κράτος να συμμετέχει άμεσα στην οικονομία;  Χαρακτηριστικά του δημόσιου (έναντι του ιδιωτικού) τομέα Δημόσια Ιδιωτική Πολύπλοκα και δυσεπίλυτα ζητήματα Εμπόδια στην εφαρμογή των αποφάσεων Αντισταθμίζει τις αποτυχίες της αγοράς Αυστηρά όρια αφοσίωσης και νομιμότητας Μεγαλύτερες δυνατότητες να αντιμετωπίσει τις κοινωνικές ανισότητες Πρέπει να εξασφαλίσει ένα μεγάλο επίπεδο δημόσιας στήριξης  Δημόσιος τομέας – διέπεται από το δημόσιο συμφέρον;  Δημόσιο (συλλογικό)/ συμφέρον (ατομικό; επιμέρους)  Κλασσική θεωρία της δημόσιας διοίκησης: θεωρεί το δημόσιο συμφέρον κεντρική έννοια στην κατανόηση και στη λειτουργία του δημοσίου τομέα/ ορθολογισμός, δημόσιοι λειτουργοί, αμερόληπτη η δράση τους, θεματοφύλακες του δημοσίου συμφέροντος  Σχέση μεταξύ πολιτικής και γραφειοκρατίας: στη βάση του μοντέλου «εντολέα-εντολοδόχου» (principle-agent model)  Σχολή «δημόσιας επιλογής» (public choice): έμφαση στα ατομικά κίνητρα των γραφειοκρατών και στην μεγιστοποίηση του κέρδους τους/ ανορθολογισμός ή «περιορισμένος ορθολογισμός» των δημοσίων λειτουργών/ η δράση τους πηγάζει και από ατομικές αξίες και συμφέροντα  Πόσο διακριτά είναι τα όρια μεταξύ πολιτικής και γραφειοκρατίας; Μπορεί οι δύο να ταυτίζονται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό  Δυσδιάκριτα όρια μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού Συμπράξεις δημόσιου ιδιωτικού τομέα → ο δημόσιος τομέας αναθέτει στον ιδιωτικό την παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών. Παραδείγματα; Υπηρεσίες σίτισης νοσοκομείων, αεροδρόμια, Αττική Οδός Αυξανόμενη συμμετοχή του εθελοντικού τομέα και των μη-κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) → Τρίτος τομέας  Η παραγωγή δημόσιας πολιτικής αφορά δημόσια αγαθά  Δημόσια αγαθά: είναι διαθέσιμα σε όλους, μη αποκλειστικής χρήσης, μη ανταγωνιστικά στην κατανάλωσή τους, π.χ. Εθνική άμυνα, καθαρό νερό και περιβάλλον, δημόσια υγεία, εκπαίδευση, επιβολή του νόμου. Το κόστος τους καλύπτεται μέσω της φορολογίας  Ιδιωτικά αγαθά: ανταγωνιστικά, αποκλειστικής χρήσης, δεν είναι προσβάσιμα σε όλους, δεν επωφελούνται όλοι από αυτά, το κόστος καλύπτεται από τους καταναλωτές. Μπορεί να είναι και υπηρεσίες υγείας  Ενδιάμεσης κατάστασης αγαθά: π.χ. Δρόμοι, δημόσιες συγκοινωνίες,  Αντιπαράθεση γύρω από το τι είναι δημόσιο και τι ιδιωτικό αγαθό  Κυβέρνηση (government)  Κυβέρνηση: κράτος κυβερνάται μέσω ενός ιεραρχικού γραφειοκρατικού μοντέλου διοίκησης (κυβέρνηση = διοίκηση = γραφειοκρατία)  Κανόνες δικαίου, όρια της νομιμότητας, αυστηρές διοικητικές διαδικασίες, διαφάνεια κανόνων και διαδικασιών, έλεγχος των πράξεων της διοίκησης, δημόσιος υπάλληλος ως λειτουργός, δημόσιο συμφέρον  Παραδοσιακό διοικητικό μοντέλο των κρατών της ηπειρωτικής Ευρώπης  Διακυβέρνηση (governance)  Στον αντίποδα της κυβέρνησης, το μοντέλο της διακυβέρνησης και του δημόσιου μάνατζμεντ → «λιγότερη κυβέρνηση, περισσότερη διακυβέρνηση»,  Αποκεντρωμένο σχήμα διοίκησης, η εξουσία δεν είναι συγκεντρωμένη σε ένα κέντρο, πολλοί δρώντες, πολυεπίπεδη (εθνικό, υπερεθνικό)  Διεθνής και δια-τομεακή αλληλεξάρτηση, αύξηση της σημασίας των μη κυβερνητικών μορφών διακυβέρνησης, το κράτος να ρυθμίζει και όχι να παρέχει υπηρεσίες (ρυθμιστικό ή επιτελικό κράτος), δίκτυα πολιτικής  Παραπέμπει σε ένα σύστημα που είναι κοντινότερο σε αυτό των αγγλοσαξωνικών χωρών (Μ. Βρετανία, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, ΗΠΑ). Έμφαση στον ανταγωνισμό, στην ευελιξία, στην απορρύθμιση  Χρηστή διακυβέρνηση (= αποδοτικότητα, διαφάνεια, αξιοκρατία, ισοτιμία) To μοντέλο του David Easton για το πολιτικό σύστημα (1980)  ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ  Τι εργαλεία μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι κυβερνήσεις;  Ρυθμιστικά εργαλεία, π.χ. Κανόνες που προβλέπουν ποινικές κυρώσεις. Πολεοδομικό σχέδιο (καθορίζει τις χρήσεις γης)  Τα ρυθμιστικά εργαλεία απαιτούν παρακολούθηση και επιβολή (π.χ. Πρόστιμα ή κατεδάφιση αυθαιρέτων, εξαναγκαστικό χαρακτήρα), τα οποία συνεπάγονται και κόστος  Συνήθως εφαρμόζονται αφού εμφανιστεί ένα φαινόμενο (π.χ. Παράνομη δόμηση), έχουν αντιδραστικό χαρακτήρα  Οικονομικά εργαλεία  Εναλλακτικά των ρυθμίσεων για να επηρεάσουν την συμπεριφορά  Χρηματοδοτήσεις, φορολογικές ελαφρύνσεις, τέλη χρήσης, οικονομικά κίνητρα  Π.χ. Ο αναπτυξιακός νόμος προβλέπει κρατική επιχορήγηση μια ιδιωτικής επένδυσης, ή επιδότηση θέσεων εργασίας  Π.χ. Πρόγραμμα «αυτονομώ εξοικονομώ» επιδοτεί εργασίες για την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών και επαγγελματικών κτιρίων  Το πλεονέκτημα αυτών των εργαλείων είναι ότι δεν έχουν εξαναγκαστικό χαρακτήρα  Μειονέκτημα: η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται από το πως θα ανταποκριθούν οι πολίτες και αν κινητοποιηθούν για να πράξουν προς την κατεύθυνση στην οποία στοχεύει μια δημόσια πολιτική  Επικοινωνιακά εργαλεία  Έχει αυξηθεί η σημασία τους τα τελευταία χρόνια  Προβολή και μετάδοση πληροφορίας  Π.χ. Η καμπάνια της κυβέρνησης «Μένουμε Σπίτι»  Συχνά τα επικοινωνικά εργαλεία δεν λειτουργούν από μόνα τους, αλλά συνδιάζονται και με ρυθμιστικά εργαλεία (π.χ. Ο περιορισμός των μετακινήσεων κατά τη διάρκεια της καραντίνας)  Κρίσιμο ζήτημα: ποια είναι τα πιο κατάλληλα και αποτελεσματικά εργαλεία που μπορούν να αξιοποιηθούν για κάθε δημόσια πολιτική;  Π.χ. Η δημόσια πολιτική κατά του καπνίσματος: συνδιασμός ρυθμιστικών, οικονομικών και επικοινωνιακών εργαλείων  Τα παράγωγα της δημόσιας πολιτικής Εκροές- Eυρύτερες επιπτώσεις Αποτελέσματα συνέπειες (Policy (Policy outputs) (Policy impacts) outcomes)  Αποτελέσματα: οι ενέργειες της κυβέρνησης (π.χ. Αυστηρότερες ποινές)  Εκροές-επιπτώσεις: οι επιπτώσεις των ενεργειών της κυβέρνησης στην αλλαγής της συμπεριφοράς (π.χ. περιορίστηκε η παραβατικότητα)  Ευρύτερες συνέπεις: επιτεύχθηκε ο βασικός στόχος της πολιτικής; Π.χ. Μειώθηκε η εγκληματικότητα;