Διάλεξη 1- ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ PDF

IMPH-280 Δημόσια Υγεία Διάλεξη 1 Εισαγωγή στη δημόσια υγεία Click to edit Master sub1tle style Δρ Άντρια Σαββίδου...

IMPH-280 Δημόσια Υγεία Διάλεξη 1 Εισαγωγή στη δημόσια υγεία Click to edit Master sub1tle style Δρ Άντρια Σαββίδου [email protected] Οι διαφάνειες ετοιµάστηκαν από: Δρ Άντρια Σαββίδου Μαθησιακοί Στόχοι ü Κατανόηση της εννοίας της υγείας ü Διαστάσεις της υγείας ü Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία ü Αλφαβητισμός στην υγεία ü Δείκτες προσδιορισμού των επιπέδων υγείας ü Δημόσια υγεία: ορισμός ü Πρόληψη και παρέμβαση στη δημόσια υγεία ü Βασικές λειτουργείες της δημόσιας υγείας ü Τομείς επαγγελματικών κλάδων της δημόσιας υγείας ü Τα 10 επιτεύγματα της δημόσιας υγείας ü Οι προκλήσεις της δημόσιας υγείας τον 21ο αιώνα ü Η πολιτική της ΕΕ για τη δημόσια υγεία 2 Υγεία § Ορισμός: “Υγεία είναι μια κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας” (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) § Η παγκόσμια ημέρα υγείας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 7 Απριλίου (07/04/1948-ημέρα γέννησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας) § Αποτελεί ένα από τα πιο βασικά αγαθά και ένα από τα πιο σημαντικά δικαιώματα του ανθρώπου § Είναι μια πολυδιάστατη έννοια 3 Διαστάσεις της Υγείας q Φυσική Υγεία § Υγειές σώμα, ικανότητα εκτέλεσης των καθημερινών δραστηριοτήτων, απουσία κάποιας νόσου, απουσία κάποιας φυσικής ανικανότητας q Ψυχική - Συναισθηματική Υγεία § Η ψυχολογική κατάσταση θα πρέπει να διατηρείται σε κατάλληλο επίπεδο συναισθηματικών προσαρμογών. Η καλή ψυχική υγεία υποδεικνύει τον τρόπο διαχείρισης του άγχους, των σχέσεων, των συναισθημάτων και της αυτό-εκτίμησης. 4 q Πνευματική Υγεία § Κατανόηση των πεποιθήσεων, των ηθών και της ηθικής, σεβασμός-ανοχή στις απόψεις των άλλων, δεκτικοί σε νέες ιδέες και πράγματα («ανοικτά μυαλά») § Αντίληψη του λόγου ύπαρξης και κατεύθυνσης στη ζωή q Κοινωνική Υγεία § Κοινωνικοποίηση με άλλα άτομα q Περιβαλλοντική Υγεία § Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία, το νερό , τον αέρα, το έδαφος κ.α q Υγεία στο Χώρο Εργασίας § Σχετίζεται με τον εργασιακό χώρο και το επάγγελμα 5 Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία Πλεια& δα παραγο& ντων δρουν ταυτο& χρονα και επηρεα& ζουν το επι&πεδο υγει&ας ενο& ς ατο& μου η& ενο& ς πληθυσμου& Διαχωρίζονται στις εξής κατηγορίες: Genes and age qΤο γενετικό υπόβαθρο και η ηλικία qΟι συνήθειες και ο τρόπος ζωής qΤα κοινωνικά χαρακτηριστικά qΟι υπηρεσίες υγείας και η ιατρική φροντίδα qΟι περιβαλλοντικοί παράγοντες qΟι πολιτικοί παράγοντες 6 q Το γενετικό υπόβαθρο και η ηλικία § Γενετικό υπόβαθρο: Όλοι εμείς έχουμε κληρονομήσει έναν μοναδικό συνδυασμό γονιδίων από τους γονείς μας. Αυτή η αρχική σύσταση και η επίδραση διαφόρων περιβαλλοντολογικών παραγόντων καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής μας εξηγούν τις διαφορές από άτομο σε άτομο αναφορικά με την εμφάνιση μας, την ευαισθησία και ανταπόκριση σε ορισμένες φαρμακευτικές αγωγές, την προδιάθεση σε ορισμένες ασθένειες κτλ. Για την συντριπτική πλειοψηφία των ασθενειών, τα γονίδια επηρεάζουν εν μέρει τις πιθανότητες κινδύνου ανάπτυξης τους § Ηλικία: Η αύξηση της ηλικίας επηρεάζει εν μέρει τις πιθανότητες κινδύνου ανάπτυξης ασθενειών 7 q Οι συνήθειες και ο τρόπος ζωής § Διατροφικές συνήθειες -Διατροφή πλούσια σε κορεσμένο λίπος αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων -Διατροφή δυτικού τύπου (κατανάλωση έτοιμων προπαρασκευασμένων γευμάτων και ροφημάτων π.χ fast food, αναψυκτικά κ.α) σχετίζεται με αύξηση του βάρους και της παχυσαρκίας § Φυσική Δραστηριότητα -Μείωση του στρες, της κατάθλιψης -Μείωση του κίνδυνου παχυσαρκίας § Κάπνισμα -Αύξηση του κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων -Αύξηση του κινδύνου του καρκίνου των πνευμόνων § Αλκοόλ -Κύρωση ήπατος -Παγκρεατίτιδα 8 9 q Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά Τα δομικά χαρακτηριστικά και καταστάσεις στις όποιες ένα άτομο γεννιέται, εργάζεται και μεγαλώνει. Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά αναφέρονται στο: § Οικονομικό Επίπεδο -Η αύξηση του εισοδήματος οδηγεί σε βελτίωση της υγείας, καθώς παρέχει τη δυνατότητα για καλύτερη κατοικία, για πιο ασφαλές και υγιεινό περιβάλλον, για επαρκή διατροφή, καθώς και για πολλούς άλλους κοινωνικούς και υλικούς παράγοντες που σχετίζονται με την υγεία. Επίσης, υψηλότερο εισόδημα σημαίνει περισσότερους πόρους για πρόληψη, περίθαλψη και άλλες κοινωνικές υπηρεσίες –περισσότερη πρόσβαση των ατόμων στις υπηρεσίες υγείας (health care access) § Κοινωνικό Επίπεδο -Άτομα με χαμηλό βιοτικό επίπεδο –χαμηλό κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο είναι πιο πιθανόν να επηρεάζεται η υγεία τους αρνητικά 10 § Εκπαιδευτικό Επίπεδο -Παιδιά που προέρχονται από οικογένειες με χαμηλό οικονομικό επίπεδο είναι λιγότερο πιθανόν να λάβουν ολοκληρωμένη εκπαίδευση. Επιπλέον το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο έχει ως αποτέλεσμα το άτομο να μην έχει την ικανότητα να χρησιμοποιήσει την πληροφορία υγείας αποτελεσματικά ώστε να ενισχύσει τις αποφάσεις και δράσεις του για να λάβει την καλύτερη ιατροφαρμακευτική φροντίδα και περίθαλψη. § Κοινωνική υποστήριξη - «συναλλακτική, επικοινωνιακή διεργασία που περιλαµβάνει την λεκτική και µη λεκτική επικοινωνία, µε στόχο τη βελτίωση της αίσθησης του ατόµου αναφορικά µε την ικανότητα διαχείρισης του προβλήµατός του, της αυτοεκτίµησης καθώς και της αίσθησης του ανήκειν». Σχετικά µε τις µορφές της κοινωνικής υποστήριξης, οι Schaefer et al (1981) αναφέρονται σε πέντε τύπους: α) τη συναισθηµατική υποστήριξη, β) την υποστήριξη σε επίπεδο εκτίµησης, γ) την υποστήριξη από το κοινωνικό δίκτυο, δ) την υποστήριξη σε επίπεδο πληροφόρησης και ε) την έµπρακτη/υλική/πρακτική υποστήριξη. § Πολιτισμικά χαρακτηριστικά -Ο πολιτισμός καθορίζει σε σημαντικό βαθμό, τις γενικότερες αντιλήψεις για την υγεία, την αρρώστια, και συνακόλουθα το θάνατο. -Ανάλογα με τις πολιτισμικές επιδράσεις, η ίδια αρρώστια μπορεί να θεωρείται βλάβη ή χάρισμα, τιμωρία ή επιβράβευση, αμαρτία ή ιερότητα. Χαρακτηριστικές είναι οι επιδράσεις αυτές σε πολιτισμούς όπως ήταν ο κλασικός Ελληνικός, ο Κινεζικός, και αργότερα ο Δυτικός. - Η μαγική σκέψη, που κυριαρχούσε στο παρελθόν και που τη συναντάμε ακόμη σε παραδοσιακές κοινωνίες, η θρησκεία στις διάφορες εκδοχές της, η επιστήμη αργότερα, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και στην αντιμετώπιση των φαινομένων της υγείας και της αρρώστιας. -Παράδειγμα πολιτισμικό αποτελεί το γεγονός ότι σε κάποιες χώρες σήμερα δεν είναι αποδεκτός ο δημόσιος μητρικός θηλασμός 11 q Υπηρεσίες Υγείας και η ιατρική φροντίδα § Μη ικανοποιητική παροχή ιατρικής φροντίδας σχετίζεται με πρόωρο θάνατο § Η μη λήψη προληπτικής ιατρικής φροντίδας αυξάνει την ανάγκη για τις πρώτες βοήθειες ή νοσηλεία που θα μπορούσε να προληφθεί § Έλλειψη μέσων πρόσβασης στην ιατρική φροντίδα αποτελεί σημαντικό παράγοντα μείωσης της ιατρικής φροντίδας 12 qΠεριβαλλοντικοί παράγοντες § Καθαριότητα, χώρος πρασίνου, κλιματική αλλαγή § Πως είναι η δομή στο περιβάλλον, τα κτίρια, τα πεζοδρόμια, οι ποδηλατοδρόμοι και δρόμοι § Εργασίες, σχολεία και χώροι αναψυχής § Έκθεση σε τοξικές ουσίες ή άλλους φυσικούς κινδύνους § Στέγαση/ σχεδιασμός κοινότητας § Αισθητικά στοιχεία (καλός φωτισμός, πάρκα/δέντρα) (Healthy people, 2020) qΠολιτικοί παράγοντες § Σύνταγμα, ιδεολογία κομμάτων – κυβέρνησης, δημόσια διοίκηση, γραφειοκρατία κ.ά 13  Ο αλφαβητισμός στην Υγεία (Health Literacy) και η σημασία του στη διατήρηση της υγείας § Ορισμός: «Είναι οι προσωπικές, γνωσιακές και κοινωνικές δεξιότητες που καθορίζουν την ικανότητα των ατόμων να εξασφαλίζουν πρόσβαση, να κατανοούν και να χρησιμοποιήσουν την πληροφορία για την διατήρηση και τη προώθηση της υγείας.» (Nutbeam Health Prom Inter (2000)) § Προσδιοριστές του αλφαβητισμού στη υγεία αποτελεί το οικονομικό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό επίπεδο του κάθε ατόμου § Χαμηλά επίπεδα αλφαβητισμού συσχετίστηκαν με: -μειωμένη χρήση της φαρμακευτικής αγωγής -μειωμένη πιθανότητα κατανόησης των οδηγιών λήψης της φαρμακευτικής αγωγής -αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων -αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας ανεξαρτήτως της αιτίας 14 § Εμπόδια ατόμου με χαμηλό αλφαβητισμό σε θέματα υγείας: Ø Πρόσβαση στην πληροφορία υγείας Ø Αξιολόγηση πληροφορίας υγείας Ø Αναζήτηση περισσότερων ποιοτικών πληροφοριών για το θέμα υγείας του Ø Υπολογισμός κινδύνων και οφελών για την υγεία Ø Υπολογισμός δόσης φαρμάκων Ø Μετάφραση αποτελεσμάτων ιατρικών και άλλων εξετάσεων υγείας Ø Συζήτηση και κατανόηση με επαγγελματίες υγείας § Η προσέγγιση του επαγγελματία υγείας σε άτομο με χαμηλό αλφαβητισμό σε θέματα υγείας: Ø Τίθεται περιορισμένος αριθμός στόχων Ø Χρήση απλών και συχνών λέξεων Ø Χρήση μεταφορών και αναλογιών Ø Χρήση φωτογραφιών Ø Έναρξη προτάσεων με ρήματα Ø Διατήρηση απορρήτου, να μην αποσπάται η προσοχή του Ø Ζητάει να επαναλάβει τι του είπε και τι κατάλαβε 15 Δείκτες προσδιορισμού των επιπέδων υγείας q Ορισμός: § Είναι παράμετροι που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση του επίπεδου υγείας ή μεταβολών αυτού σε μια κοινότητα, ένα πληθυσμό ή μια ομάδα. q Χαρακτηριστικά: § Αξιοπιστία: Επανειλημμένες έρευνες κατα@ την ίδια χρονική περίοδο δίνουν το ίδιο αποτέλεσμα. § Ακρίβεια: Όταν η μέτρηση μπορει@ να προχωρήσει στον απαραίτητο βαθμό λεπτομέρειας. § Αλήθεια: Όταν αποτυπώνουν με ακρίβεια την κατάσταση για την οποία προορίζονται § Ευαισθησία: Οι μεταβολές στην υπό μελέτη κατάσταση αντανακλώνται πλήρως σε ταυτόχρονες μεταβολές στους δείκτες. 16 § Πληρότητα: Υπάρχουν διαθέσιμοι σε όλα τα Κράτη - Μέλη. § Συγκρισιμότητα: Οι ορισμοι= τους, η μεθοδολογία συγκέντρωσης των δεδομένων και η μέθοδος των μετρήσεων είναι οι ίδιες ή βασίζονται στις ίδιες αρχές σε όλα τα Κράτη – Μέλη § Συνέπεια: Είναι συγκρίσιμοι διαχρονικά. § Επικαιρότητα: Η συγκέντρωση και επεξεργασία των στοιχείων και η δημοσιοποίηση των δεικτών γίνονται σε ένα χρονικό διάστημα απο= την περίοδο στην οποία αναφέρονται, τέτοιο που να αντιστοιχει= στη χρήση για την οποία προορίζεται ο δείκτης. § Ομοιογένεια: Δεν υπάρχει διαχρονική μεταβολη= στη γεωγραφική περιοχη= την οποία καλύπτουν. 17 q Οι πιο γνωστοί δείκτες υγείας: § Δείκτες Θνησιμότητας Ø Προσδόκιμο ζωής Η μέση διάρκεια ζωής σε χρόνια ατόμων που ζουν σε ένα πληθυσμό εάν ο παρόν ρυθμός θνησιμότητας διατηρείται ο ίδιος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Εκτιμάται ανά φύλο και ανά ηλικία. Είναι δείκτης κοινωνικο- οικονομικής ανάπτυξης Ø Προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννα Η μέση διάρκεια ζωής σε χρόνια ενός νεογνού που αναμένεται να ζήσει εάν ο παρόν ρυθμός θνησιμότητας διατηρείται ο ίδιος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του νεογνού 18 Ø Βρεφική Θνησιμότητα Ο αριθμός θανάτων βρεφών < 1 έτους ανά 1,000 ζωντανές γεννήσεις σε ένα έτος. Είναι δείκτης του επιπέδου υγείας για όλο το πληθυσμό, δείκτης κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών. Ø Νεογνική Θνησιμότητα Ο αριθμός των θανάτων νεογνών ηλικίας