Çocuklarda Acil Olgu Yönetimi 25 Mart (6).ppt

1  Çocuk olsam yeniden… Bir tek düştüğüm için acısa içim, Ve kalbim; çok koştuğum zaman çarpsa sadece… Cemal SÜREYA 2 3 AMAÇ: Bebek ve çocuklarda acil olgu yönetimi konusunda bilgi ve beceri kazanmak. 4 5  ÖĞRENİM HED...

1  Çocuk olsam yeniden… Bir tek düştüğüm için acısa içim, Ve kalbim; çok koştuğum zaman çarpsa sadece… Cemal SÜREYA 2 3 AMAÇ: Bebek ve çocuklarda acil olgu yönetimi konusunda bilgi ve beceri kazanmak. 4 5  ÖĞRENİM HEDEFLERİ Katılımcılar bu oturumun sonunda; Bebek ve çocuklarda,  Acil olgu yönetimini tanımlayabilmeli Acil olgu yönetimi öncesinde yapılacak hazırlıkları söyleyebilmeli Acil olgu yönetiminde iletişiminin ve onam almanın önemini açıklayabilmeli Acil olgu yönetiminde çocuk değerlendirme üçgeni bileşenlerini sayabilmeli Acil olgu yönetiminde çocuk değerlendirme üçgenini uygulayabilmeli Acil olgu yönetiminde birincil değerlendirme yaklaşımını uygulayabilmeli Acil olgu yönetiminde ikincil değerlendirmeyi açıklayabilmeli Acil olgu yönetiminde tanı ve tedavi yaklaşımlarını açıklayabilmeli Acil olgu yönetiminde nakil ve teslim yaklaşımını söyleyebilmeli 6 ÇOCUKLARDA ACİL OLGU YÖNETİMİ Acil sağlık hizmetlerine gereksinim duyulan bir durumda, yaşamsal bulguların sürekliliğinin sağlanması, sorunun daha kötüye gitmesinin önlenmesi amacıyla; bir ekip liderinin yönlendirmesiyle ekip çalışması anlayışı içinde çocuğun değerlendirilerek durumunun anlaşılması, zamanında ve uygun müdahalesinin ardından tedavisinin sürdürüleceği sağlık kuruluşuna taşınmasını ve uygun şekilde teslim edilmesini içeren sağlık hizmeti bütünüdür. 7  ÇOCUKLARDA ACİL OLGU YÖNETİMİ BASAMAKLARI 1-Ön hazırlık, 2-Olay yeri güvenliği ve gerekli ise triaj 3-İletişim ve onam alma, 4-Ekip ve malzeme yerleşimi, 5-Hızlı genel bakı 6-Birincil değerlendirme, 7-İkincil değerlendirme, 8-Ön tanı/Tanı 9-Tedavi 10-Nakil ve teslim. 8  GİRİŞ Sağlık çalışanı çocuklarda etkin acil olgu yönetimini gerçekleştirebilmek için;  Çocuğa ait normal gelişim basamaklarını bilmeli,  Yaş gurubuna özgü değerlendirme becerisine sahip olmalı, Çocuk hastalar için hazırlıklı olmalıdır. 9 1-ACİL OLGU ÖNCESİ ÖN HAZIRLIK Hastanın ihtiyacı olan acil sağlık hizmetinin zamanında ve etkin bir şekilde karşılanabilmesi uygun ön hazırlığın yapılmasına bağlıdır. İki bölümde ele alınır: a-Olağan Hazırlık b-Olguya Özel Hazırlık 10  OLAĞAN HAZIRLIK  Ekipman ve malzemelerin düzenli aralıklarla kontrolü ve kalibrasyonunu sağlanmalı,  Pediatrik ekipman ve malzemeleri, yetişkin ekipman ve malzemelerden ayırmalı,  Kısa sürede ulaşmak için malzemeleri boy ya da kiloya göre ayırarak düzenlenmeli,  Akılda tutulması zor bilgileri görülebilir alanlarda bulundurmalı. 11  OLGUYA ÖZEL HAZIRLIK  Akış şemaları gözden geçirilmeli,  Ön tanıya göre malzeme ve ekipman hazırlanmalı,  Görev dağılımı yapılmalı,  Olguya ilişkin ön bilgilenme amaçlı görüşmeler yapılmalıdır. 12  2-OLAY YERİ GÜVENLİĞİ Genel olay yeri güvenliği yaklaşımı geçerlidir. Genellikle ev ve kapalı ortamlarda müdahale edildiği için güvenlik sorunu bu ortamdan kaynaklanır. 13  3-İLETİŞİM VE ONAM ALMA Tanıtım hem çocuğun yakınına hem de çocuğa yönelik olmalıdır. İlk değerlendirme önce yakınından sonra çocuktan onam alınmalıdır. Çocuk bilgilendirilmeli ve tedavi sürecine katılımı sağlanmalıdır. Çocuğa ismi ile hitap edilmelidir. 14  3-İLETİŞİM VE ONAM ALMA Aileler en önemli varlıklarını size emanet ederler, Çocuk ve aileye karşı anlayışlı ve sabırlı olmalı, Aileyi eleştirici ve suçlayıcı yaklaşımlardan kaçınılmalıdır. 15  4-EKİP VE MALZEME YERLEŞİMİ Arrest durumunda ekip lideri çocuğun baş tarafında yer alır. Çocuğun bilinci açıksa ekip lideri çocuğun sağ tarafında yer alır. Arrest durumunda tıbbi çanta ve oksijen kaynağı çocuğun sol omuz hizası üzerinde; defibrilatör, aspiratör, ventilatör gibi cihazlar sağ omuz hizası üzerinde yer alır. Ekip ve malzeme yerleşimi çocukla iletişimi zorlaştırmayacak ve çocukta tedirginliğe yol açmayacak biçimde olmalıdır. 16 5-ÇOCUK DEĞERLENDİRME ÜÇGENİ (Hızlı Genel Bakı) Acil olguyla ilk karşılaşmada başlayan, görsel ve işitsel So üm değerlendirmeye dayalı ilk lun rün um değerlendirme Gö Çocuk Ça ba basamağıdır. Bu aşamada Değerlendirme sı Üçgeni 3 parametre değerlendirilir. Cilt Dolaşımı Görünüm Solunum Çabası Cilt Dolaşımı 17 GÖRÜNÜM Ç Çevreyle Etkileşim A Avutulabilirlik B Bakış/Göz Teması U Uygun Konuşma ve Ağlama K Kas Tonusu 18  SOLUNUM ÇABASI  Anormal solunum sesleri (hırıltı, hışıltı, inleme),  Anormal pozisyon (tripod, koklama)  Çekilmeler  Burun kanadı solunumu,  Solunumla kafanın sallanması,  Siyanoz. 19  CİLT DOLAŞIMI  Solukluk, soğukluk, aşırı terli cilt,  Benekli veya alacalı görünüm,  Siyanoz. 20 ÇOCUK DEĞERLENDİRME ÜÇGENİ BİLEŞENLERİNİN YORUMLANMASI GENEL İZLENİM GÖRÜNÜM SOLUNUM CİLT ÇABASI DOLAŞIMI STABİL NORMAL NORMAL NORMAL SOLUNUM SIKINTISI NORMAL ANORMAL NORMAL SOLUNUM ANORMAL ANORMAL NORMAL YETMEZLİĞİ KOMPANZE ŞOK NORMAL NORMAL ANORMAL DEKOMPANZE ŞOK ANORMAL NORMAL ANORMAL METABOLİK ANORMAL NORMAL NORMAL BOZUKLUKLAR / SSS İŞLEV BOZUKLUĞU KALP / SOLUNUM ANORMAL ANORMAL ANORMAL DURMASI 21  ÇOCUK DEĞERLENDİRME ÜÇGENİ BİLEŞENLERİNİN YORUMLANMASI Çocuk değerlendirme üçgeni ile çocuğun önsel olarak durumunun stabil (dengede) veya stabil değilse sorununun görünümle, solunumla, dolaşımla ya da solunum ve dolaşımın birlikte yokluğu (arrest) ile ilgili olduğu tespit edilir. Çocuğun bilincinin kapalı ya da belirgin uykuya eğiliminin olduğu durumlarda çocuğa dokunmadan değerlendirme gecikmelere yol açabilir. Bu durumlarda çocuk değerlendirme üçgeni süresi en aza indirilerek doğrudan birincil değerlendirmeye (ABCDE) geçilmelidir. 22 6-BİRİNCİL DEĞERLENDİRME Öncelikli sorunu tespit etmeye yönelik değerlendirmedir. A Airway(Hava Yolu Kontrolü) B Breathing(Solunum kontrolü) Circulation(Dolaşımın C Kontrolü) Disability(Kısa Nörolojik D Değerlendirme) E Exposure(Vücudun Kontrolü) 23  6-BİRİNCİL DEĞERLENDİRME Birincil değerlendirmede bir sorun saptanmamışsa, ikincil değerlendirmeye geçilir. Bir sorun saptanmışsa; saptanan sorun temelinde acil olgu yönetimi sürdürülür. Saptanan sorunla doğrudan ilgili ya da ilgili olduğu düşünülen iş ve işlemler, birincil değerlendirme kapsamında değerlendirilir. 24  6-BİRİNCİL DEĞERLENDİRMEDE SOLUNUM SORUNUNA YAKLAŞIM Solunum sisteminin muayenesi, Solunumla ilgili vital bulguların alınması, Solunum sorunu odaklı tıbbi öykünün alınması önceliklidir. Sorunun çözümünün gerektirdiği hallerde tedavinin başlatılması (oksijen uygulama), Tanıya özel tedavi(astımlı çocukta salbutamol kullanımı gibi) de birincil değerlendirme içinde yer alır. 25 6-BİRİNCİL DEĞERLENDİRMEDE DOLAŞIM SORUNUNA YAKLAŞIM Dolaşım sistemi muayenesi, Dolaşımla ilgili vital bulguların alınması, Dolaşım sorunu odaklı öykü alımı önceliklidir. Öyküde gastrointestinal kayıp yönünde bulgu varsa muayene karnın muayenesi ile genişletilir. Sorunun çözümü doğrultusunda tedavi (damar yolunun açılması ve sıvı yükleme), Tanıya özel tedavi (sıvı tedavisine yanıt vermeyen hipovolemik şokta dopamin kullanımı gibi) birincil değerlendirme içindedir. 26 6-BİRİNCİL DEĞERLENDİRMEDE ARREST SORUNUNA YAKLAŞIM Bilinç kontrolü, Ağız içi kontrolü ve havayolu açıklığının sağlanması, Solunum kontrolü, Dolaşım kontrolü, Tedavi (kalp masajının başlatılması ve solunumun desteklenmesi), Vital parametreler (erken monitorizasyon, oksijen saturasyonu), Tanıya özel tedaviler (elektriksel tedavi), Sorun odaklı öykü alınması, Sorun odaklı vital parametreler, Sorun odaklı muayene birincil değerlendirme kapsamındadır. 27  6-BİRİNCİL DEĞERLENDİRMEDE EKİP ÇALIŞMASI İLKELERİ Yönetim, önceliklerin gözetildiği bir sıra dahilinde yerine getirilmelidir. Ekip lideri, ekip üyelerini hiçbirinin çalışmanın dışında kalmadığına dikkat etmelidir. Yönetim ve yönlendirme, ekip üyelerinin beceri ve kapasiteleri doğrultusunda olmalıdır. Ekip lideri ekip üyesinden beklediği işi açık ve net olarak bildirmekle kalmamalı aynı zamanda uygun şekilde yerine getirildiğini de izlemelidir. 28  7-İKİNCİL DEĞERLENDİRME İkincil sorunların tespitine yöneliktir. Ekip liderinin yönlendirmesiyle eşzamanlı yürütülür; Tam vücut muayenesi Tıbbi öykü alma Vital parametrelerin izlemi 29  Tam vücut muayenesi Süt çocukları ve okul öncesi çocuklar da ayaktan başa muayene; ergenlerde ise baştan ayağa muayene sıralaması kullanılır. Çocuğun kıyafetlerindeki leke ve kokular da değerlendirilmelidir. Soyma işlemi kademeli olarak gerçekleştirilmeli ve çıkarılan kıyafetler saklanmalıdır. 30  Tıbbi Öykü Alma Hastalığın başlangıç belirtisi, bulgular, ağrı ve ateşin B Bulgular karakteri Alerji A Bilinen ilaç allerjileri veya diğer alerjiler öyküsü Son olarak ne yediği veya içtiği, mama veya anne sütü Son yediği de dahil olmak üzere en son ne zaman beslendiği S sorgulanır. Kullanmakta olduğu ilaçlar, en son dozun yemek zamanı ve miktarı İ İlaçlar Kullandığı ilaçlar sorgulanır Hamilelik, doğum ve sonrası öyküsü, geçirdiği hastalık Tıbbi T ve yaralamalar, aşı geçmişi, kronik hastalık varlığı, Özgeçmiş yakın tarihli hastaneye yatış Şikâyetlerine yönelik odaklanmış tıbbi öykü (Örnek ÖYKÜ Öykü öksürük yakınması varsa, kaç gündür var, ateş eşlik ediyor mu gibi) 31 Vital Bulguların İzlemi  Solunum hızı ve  Kapiller geri dolum derinliği zamanı  Kalp hızı  Kan şekeri  Vücut ısısı  Kan basıncı  Soluk sonu  Ritim karbondioksit ölçümü  Oksijen  Bilinç durumu satürasyonu 32  8-ÖN TANI/TANI Sağlık ekibi acil olgu değerlendirme basamaklarının her birinde Değerlendir- Karar ver-Uygula yöntemini kullanmalıdır. Son basamakta değerlendirme sonuçları birleştirilerek bir ön tanıya ulaşılır. KKM danışman hekimi ile paylaşılan bu ön tanı çerçevesinde hastanın tedavisi ve nakledileceği hastane belirlenir. 33  9-TEDAVİ Temel ilke yaşamsal bulguların stabilizasyonudur. Tedaviye başlamak için her aşamada değerlendirmenin tamamlanması beklenmez. İlaç ve sıvıların dozu çocuğun kilosuna göre hesaplanır. Bu yüzden ağırlık tahmini için bazı yöntemler geliştirilmiştir (yaşa dayalı tahminler, uzunluğa dayalı tahminler, deneyim v.s). 34 BEST GUESS FORMÜLÜ (Vücut Ağırlığı İçin) Best Guess Formülü