Baş-Boyun Gelişimi PDF

BAŞ BOYUN GELİŞİMİ DR. ÖĞR. ÜYESİ BERNA YILDIRIM ATLAS ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ AD Baş bölgesini oluşturan mezenşim: ✓ Paraksiyal mezoderm ✓ Lateral mezoderm ✓ Nöral krest ✓ Ektodermal plakod (nöroektoderm) Paraksiyel mezoderm (so...

BAŞ BOYUN GELİŞİMİ DR. ÖĞR. ÜYESİ BERNA YILDIRIM ATLAS ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ AD Baş bölgesini oluşturan mezenşim: ✓ Paraksiyal mezoderm ✓ Lateral mezoderm ✓ Nöral krest ✓ Ektodermal plakod (nöroektoderm) Paraksiyel mezoderm (somitler): ✓ Kafatası tabanı ✓ Oksipital bölgenin bir kısmı ✓ Kraniofasial bölgedeki iskelet kasları ✓ Başın arkasındaki deri ve bağ dokuları ✓ Prosensefalonun kaudalindeki meninksler (beyin zarları) Lateral mezoderm: ✓ Laringeal kıkırdaklar (aritenoid ve krikoid) ✓ Laringeal bölgedeki bağ dokusu  Nöral krest hücreleri: ✓ Yüzün ortasındaki ve faringeal arkuslardaki iskelet yapıları (kıkırdak, kemik), diş, tendon, deri, pia, araknoid, duyu nöronları ve salgı bezi stroması Ektodermal plakod hücreleri ve nöral krest hücreleri birlikte şu kraniyal duyu gangliyonlarını oluşturur: ✓ 5, 7, 9 ve 10. kranial duyu ganglionları  Gelişimin 4. haftasının sonunda gelecekteki baş-boyun bölgelerinin her iki tarafında 4 çift faringeal arkus ayırt edilir (5 ve 6 rudimenter).  Faringeal (brankial) arkuslar; Gelişmenin 4. haftası başında nöral krista hücrelerinin gelecekteki baş ve boyun bölgelerine göç etmesi ile gelişmeye başlarlar. Yüz, nazal boşluklar, ağız, larinks, farinks ve boyun oluşumuna büyük oranda katkı sağlarlar. FARİNGEAL (BRANKİAL) KOMPLEKS: Baş-boyun oluşumuna katılan embriyonik yapılar; Faringeal arkuslar Faringeal yarıklar (cleft) Faringeal keseler (poşlar) Faringeal membranlar Faringeal arkuslar: Ektoderm Endoderm Mezenşim (paraksiyal ve lateral plak mezoderminden gelen mezenşimal hücreler ve yüzün kemik yapılarına katılacak nöral krest hücreleri) Arkusların orijinal mezodermi yüz ve boynun kas yapısını oluşturur. Faringeal arkus, poş, yarık ve tümseklerden köken alan bütün yapıların farklanması epitelyal-mezenşimal etkileşime bağlıdır; FGF, SHH,WNT  Nöral krest hücrelerinin göçüyle uyumlu olarak primordial kas oluşturmak üzere paraksiyal bölgelerdeki miyojenik mezoderm her bir arkusun içine doğru hareket eder. Böylece baş bölgesinde çeşitli kaslar oluşur  Faringeal arkuslar, faringeal yarıklar ile birbirlerinden ayrılan mezenşimal doku sütunlarıdır.  İlk faringeal arkus çifti (çene taslağı), gelişen farinksin lateralinde 4. haftanın başında görülür.  https://www.youtube.com/watch?v=fp3Z_Y--0jo 1. Faringeal arkus çift başlı gelişir. Maxillar parça stomodeumun her iki lateral sınırını oluşturur. Mandibular parça ise stomodeumun tek parça halinde alt sınırını oluşturur ve 4. haftada seçilebilir haldedir. 5 ve 6 rudimenterdir. 4’ün yapısına katılırlar. Tipik bir faringeal arkus; 1. Kas elemanı; baş ve boyun kaslarını yapar. 2. Aortic arcus; primordial (ilkel) kalbin trunkus arteriosus’undan köken alır, yutak etrafından dorsal aortaya ilerler. 3. Sinir (kranial sinir); arkustan köken alan mukoza ve kasları innerve eder. 4. Kıkırdak; arkusun iskeletini yapar (kıkırdak, kemik, ligament yapılarına katılır). Birçok mimik kası: 2.faringeal arkus Arcus aortadan gelişen arter yapıları: Sinir dalları ve inerve ettikleri bölgeler: Kıkırdak, kemik ve ligament yapıları:  BİRİNCİ FARİNGEAL ARKUS İlk faringeal arkus 2 çıkıntıdan oluşur: 1. Maksiller tümsek (Öne göz bölgesinin altına doğru uzanan parça) 2. Mandibular tümsek (Meckel kıkırdağını içeren parça) 4. haftanın sonunda stomodeumu çevreleyen 1. faringeal arkus çifti yüzün merkezini oluşturur. Stomodeum (ilkel ağız), yüzey ektoderminin 26. günde orofaringeal membranın hafif bir çöküntüsüdür. İlkel farinks (yutak) yırtılması ile ilkel farinks ve önbağırsak boşluğundan orofaringeal membran ile ayrılır. amniotik boşluk ile ilişkili hale gelir.  1. Faringeal arkus kıkırdağından köken alan yapılar; 1. faringeal arkus kıkırdağı (Meckel kıkırdağı) ; ✓ Kıkırdağın proksimal bölgesinden küçük nodüller ayrılarak orta kulak kemiklerinden malleus ve inkus’u oluşturur. ✓ orta parçası geriler fakat perikondriyumu malleusun anterior ligamentini ve sfenomandibular ligamenti oluşturur. 1. Faringeal arkus kıkırdağının ventral parçaları mandibula’nın taslağını oluşturur. Etrafındaki mezenşimin intramembranöz kemikleşmesi ile kıkırdak kaybolur. ▪ Maksillar çıkıntının mezenşiminin intramembranöz kemikleşmesi sonucu: maksilla, zigomatik kemik ve temporal kemiğin bir kısmı oluşur.  1. Faringeal arkus kaslarından köken alan yapılar; 1. faringeal arkusların kasları; çiğneme kasları (temporal, masseter, pterigoid) ve digastriğin ön karnı, milohiyoid, tensor timpani ve tensor palatini 1. Faringeal arkus sinirlerinden köken alan yapılar; Her arkus kendi kranial siniri tarafından inerve edilir. Yüz derisi V. Kranial sinir (trigeminal sinir) tarafından innerve edilir. Birinci faringeal arkustan köken alan yapılar trigeminal sinirin maksillar ve mandibular dallarından innervasyon alır. Yüzün duyusunu algılar ve çiğneme kaslarına motor kontrolunu sağlar.  İKİNCİ FARİNGEAL ARKUS Gelişimin 5. haftasında ikinci faringeal arkus genişler ve 3.-4. arkusların üzerinden büyüyerek servikal sinüs adı verilen ektodermal çöküntüyü oluşturur. 7. Haftanın sonunda 2.-4. faringeal arkuslar ve servikal sinüs kaybolur. Servikal sinüs kapanmazsa şişlik ya da fistür meydana gelebilir. 2. faringeal arkus kıkırdağının (Richert kıkırdağı); dorsal ucu kemikleşerek stapes’i ve temporal kemiğin stiloid çıkıntısını oluşturur. ✓ Kıkırdağın perikondriyumu stilohyoid ligamenti oluşturur. ✓ Kıkırdağın ventral ucu kemikleşerek hyoid kemiğin küçük boynuzunu ve gövdesinin superior parçasını yapar.  2. faringeal arkusların kasları; stapedius, stilohyoid ve digastriğin arka karnı, auriküler kaslar, mimik kasları Mimik kasları: https://www.youtube.com/watch?v=A8fSeIQEDc8  2. faringeal arkusun siniri: fasial sinir (VII. Kranial sinir) Yüzün mimik kaslarının motor innervasyonunu, digastrik kasın arka kısmını, stylohyoid kasını ve stapedius kasını innerve eder. Dilin 2/3 ön kısmından tat duyusunu algılar. Parotis bezi hariç dil altındaki tükürük bezlerini ve göz yaşı bezlerini innerve eder.  ÜÇÜNCÜ FARİNGEAL ARKUS Üçüncü arkus kıkırdağının ventral parçası kemikleşerek hyoid kemiğin büyük boynuzunu ve Hyoid kemik 2. gövdesinin inferior parçasını yapar. ve 3. faringeal arkuslardan gelişir.  3. faringeal arkusların kasları: stilofaringeus kası  3. faringeal arkusun siniri: glossofaringeal sinir (IX. Kranial sinir) Dilin 1/3 arka kısmında tat duyusunu algılar. Parotis bezinin parasemptaik innervasyonunu, stylofaringeus kasının motor innervasyonunu sağlar. Boyun bölgesi innervasyonu.  4-5-6. FARİNGEAL ARKUSLAR 4, 5 ve 6. arkus kıkırdakları epiglottis dışında larinks kıkırdaklarını (tiroid, krikoid, aritenoid, kornikülat ve küneiform) yapmak için kaynaşırlar. 5 ve 6, 4. faringeal arkusla birlikte hareket eder. Epiglottis kıkırdağı, 3. ve 4. faringeal arkuslardan köken alan embriyonik farinksin tabanındaki hipobrankial şişkinlikteki mezenşimden gelişir.  4. faringeal arkus kasları; krikotiroid, levator palatini ve farinksin konstriktörleri  4. faringeal arkusun siniri: Nervus vagus (X. Kranial sinir) Stylofarnigeus kası haric tüm laringeal ve faringeal kasların motor innervasyonu, sağlar. Tüm karın içi organların parasempatik innervasyonunu sağlar. Epiglottisten tat duyusunu algılar. Temel fonksiyonlardan biri sesin rezonansının sağlanmasında rol alan kasları innerve eder. Hasarlandığı zaman yutma fonksiyonlarının ve gag refleksinin kaybına sebep olabilir. Sinirler hangi yapıları inerve ediyor? Faringeal poşlar: İnsan embriyosunda 5 çift faringeal poş vardır Bunlardan 5. atipiktir ve 4. poşun bir parçası kabul edilir. Faringeal poş endodermi faringeal arkus ektodermi ile temas ederek 2 katlı faringeal membranları oluşturur. Buralarda mezenşim hücreleri yok denecek kadar az. Varlığını sürdüren tek membran 1. faringeal membrandır. 1.Faringeal poş: Gelecekte dış kulak yolunu oluşturacak olan 1. faringeal yarık epitelial yapısı ile temas eder ve tubatimpanik çukuru oluşturur. Tubatimpanik çukur epiteli kulak zarı (timpanik membran) oluşumuna katılacaktır. 1. faringeal membran aslında timpanik membrandır. 2.Faringeal poş: 2. faringeal poşun iç yüzeyini döşeyen epitel çoğalarak çevresindeki mezenşim içine doğru tomurcuklanır ve büyük kısmından palatin tonsiller gelişir. 3.-5. aylarda lenfatik doku infiltrasyonu olur. 3. Faringeal poş: Dorsal ve ventral iki yönde uzar. Dorsal parça inferior paratiroid bezine farklılaşır. Ventral parça ise orta hatta bir araya gelerek iki loblu timusu oluşturur. Embriyoda gelişen ilk endokrin bezdir. Bu iki yapı da zamanla farinks ile bağlantılarını keserler ve boyun bölgesine göç ederler. İnferior paratiroid bezi tiroib bezin alt arka yüzüne yerleşir. 4. Faringeal poş: Dorsal ve ventral iki yönde uzar. Dorsal parça: superior paratiroid bezine farklanır. Ventral parça: Tiroid bezinin folliküler (C, Kalsitonin) hücrelerini oluşturan ultimobrankial cisme ait hücreleri oluştururlar. 5. Faringeal poş: 4. poşun bir parçası olarak kabul edilir. Faringeal yarıklar: Faringeal arkusları birbirinden ayırır 1. faringeal yarık dorsal parçası, erişkindeki dış kulak yolunu oluşturur, kulak zarının oluşumuna katılır. 2.-4. faringeal yarık: servikal sinüste yer alırlar (gelecekte kaybolur). Faringeal membranlar: Faringeal yarıkların tabanında, Yarık ve cep epitellerinin karşı karşıya geldikleri yerde oluşurlar 1. faringeal membran erişkinde timpanik membranı oluşturur Diğer faringeal membranlar araya dolan mesenşimle (servikal sinüs) kısa sürede birbirinden ayrılır ve erişkin yapıların oluşumuna katılmazlar. Nöral krest hücreleri faringeal arkuslara arka beyinde bulunan Rombomerler (R1-8) adı verilen segmentlerden göç ederler. Göçleri etkileyen sinyal yolakları: Hox Retinoidler (retinoik asit) HOX gen ekspresyonunu düzenlemektedirler. RA yetersizliği/fazlalığında nöral krest hücre göçü engelleneceğinden ciddi kraniofasial deformiteler gözlenir.  Kraniofasial defektler Treacher Collins sendromu (mandibulofasial disostozis): Zigomatik kemikler az gelişmiştir, malar hipoplazi Mandibular hipoplazi Dış kulak deformasyonu, aşağı meyilli palpebral fissürler Otozomal dominant geçişlidir, %60 yeni mutasyonlar, retinoic asid !! Pierre Robin sendromu: 1. arkus yapıları, özellikle de mandibula etkilenir Mikrognatia Yarık damak Defekt hem genetik hem de çevresel faktörlere bağlıdır Primer defekt mandibula gelişimindeki yetersizlikten kaynaklanır; sonuçta dilin posterior yerleşimi damak raflarının kaynaşmasını önler. Goldenhar sendromu (hemifasial mikrosomi): Maksilla, temporal ve zigomatik kemikleri ilgilendiren kraniofasial anomaliler görülür Kulak, göz ve vertebra defektleri mevcuttur. Hastalığın nedeni bilinmiyor.