Aralin 1: Ang Simbahang Katoliko sa Panahong Medyibal PDF

AP 8 (II) Aralin1:AngsimabahangKatolikosaPanahongMedyibal p.167-171 Hudaismo(Judaismo)  Paniniwalang monotiestikona naniniwalasapagdating ng Mesiyas (messiah) Mesiyas(Messiah)  Nangangahulugang “ pinagpalang tagapagligtasng mga hudyo”.  Sa wikang griyego ay tinatawag na Kristos o“ sugo’. Kristi...

AP 8 (II) Aralin1:AngsimabahangKatolikosaPanahongMedyibal p.167-171 Hudaismo(Judaismo)  Paniniwalang monotiestikona naniniwalasapagdating ng Mesiyas (messiah) Mesiyas(Messiah)  Nangangahulugang “ pinagpalang tagapagligtasng mga hudyo”.  Sa wikang griyego ay tinatawag na Kristos o“ sugo’. Kristiyanismo  Tumutukoy sa paniniwala, tradisyon, kaugalian, ritwal, at Samahan ng mgataong sumusunod at naniniwalasa tagapagligtasna si Hesukristo. 12Apostles  Ang mgadisipulo ni Hesus nakasama niya sakanyang pangangaral sa iba’ t ibang lugar.  Sila ang nagpatuloyng mga turoni Hesus pagkatapos ng kanyang pagpapako saKrus. LumangTipan– Mga kwento nanaganap bagoipanganak si Hesus. BagongTipan– Mgasalaysaytungkol sa buhay, pagtuturo, pagkamatayat pagbubuhaymuli ni Hesukristo. Hentile(Gentile)– tawag samga hindi Hudyo na nahikayat samga turoni Hesus Christianoi  Nangangahulugang “ tagasunod ni Kristo”  Layunin nila ang pagpapalaganap ng mabuting balita ng Diyos sa maraming bahagi ng mundo. “ DakilangPersukusyon” (Greatpersecution) – Malawak na persekusyon ng mgaKristiyano na naganap noong panahon ni Emperor Diocletian ConstantineI– Unang kristiyanong Emperador EdiktongMilan– Nagtakda ng Kalayaan ng mga Kristiyano sapagpapahayag ng kanilang pananampalataya at nagbalik sa kanilang mgakinumpiskang ari-arian. KonsehongNicaea– Konsehona ibinubong mga pinunong Simbahang Kristiyano sa Nicaea. Dito nagmula ang Nicene Creed. NiceneCreed – Ipinatibay nito ang unang turong Kristiyanismo hinggil sakatangian ng Diyos, Ama, Espiritu santo, at ni Kristo. EdiktongThessalonica– Nagtalaga sa Kristiyanismobilang opisyal narelihiyon ng imperyong romano. Ipinasa ni Emperor Theodosius Diyosesis(diocese)– Distrito napinamumunuan ng obispo bilang pinunong lahat ng Kristiyano sa lugar See– Opisyal na lugar apinamumunuan ng isang obispo  1. Roma 2. Constantinople 3. Jerusalem 4. Antioch 5. Alexandria – Ang titulo naginagarawan saobispong romana ang ibig sabihin ay “ ama” , dahil itinuturing siyang ama ng Kristiyano sa mundo. GreatSchism– Opisyal na naghiwalayang simabahang katoliko saSilangan at kanluran SimabahangOrtodoksto(GreekOrthodox)– Simabahan sa Silangan SimbahangKatoliko– Dominanteng simbahan, sa Kanlurang Europa 1. SantoPapa– Pinakamataas napinuno ng Simbahang Katoliko 2. Kardinal– Tagapayong santo papa at tagapamahalasamga tungkulin ng Simbahan 3. ArsobispoatObispo– Arsobispo ay namumunosarehiyon, ang obispo sa lalawigan 4. Pari– Lokal na pinunong bawat bayan, lungsod, o nayon 5. Ordenmonastika– Pangkat ng mgataong relihiyosong naninirahan sa mga monastery CanonLaw  Batas na ibinuo ng mgapinuno ng Simbahan para sakaayusan ng Simbahan.  Dito nakalatag ang herarkiya ng pamunuan ng simbahan at ang tungkulin at posisyon ng bawat pinuno. Monastismo– Pamaraan ng pagtalikod ng mgarelihiyososamakamundong pamumuhay. Monasteryo– Tahanan o gusaling tiniriahan ng mga monghe Krusada  Mahabang labanan, kilusang panrelihiyon  Layunin bawiin ang banal na lungsodng jerusalem Ekskomunikasyon– Itiniwalag kang simbahan – [no right tosaveyour soul] Interdict– Hindi na maaring makatanggap ng sacramento Inquisition- Nagsilbing hukuman – [something heresy] Heresey– Ano man gawain laban sa gawain ng simbahan Seljukturk– Pangkat ng Muslim nasumakop sa Jerusalem, nanakop din ng Constantinople Aralin2:AngBanalnaImperyongRomanop.176-179 1. Goth– Nomadikong pangkat na kilala sakanilang mandirigmang kultura at nagsagawa ng mgapagsalakaysa mga hilagang hangganan ng Imperyong Romano a. Visigoth– Kanlurang Europa b. Ostrogoth– Silangang Europa 2. Vandal– Naitalanoong 70 ce ni Pliny theElder, isang romanong historyador, sa kaniyang paglalarawan sa isang pangkat ng tao sagitnang Europa, kasalukuyang Poland.  3. Burgundian– Naitala ng mgaromano sa sulatin ni Tacitus noong 98 ce. Lumaganap sa katimugang bahagi ng kasalukuyang Poland 4. Lombard– Nagmula sa Scandinavia at unang nanirahan sapampang ng Ilog Elbe 5. Frank– Pinakakilalang tribu, nagkaroon ng malawak na lupain at impluwensiya sa Kanlurang Europa. DinastiyangMerovingian  Ipinangalan kay Haring Merovich  Tinatag ni Haring Clovis I DinastiyangCarolingian  Itinatag ni Pippin III at ipinangalan niyasakaniyang ama nasi Charles Martel ClovisI  Nagtatag ng dinastiyang Merovingian  Pinalawak ang lupain ng teritoryong Frank sa mga hukbong nakapalibot sa kanilang lupain. CharlesMartel  Mayordomo na siyang nagwakas sailang taong digmaang sibil sa kaharian ng mga Frank.  Dahil sakaniyang tgumpaysa mga digmaang sibil ay nakuha niya ang apalayaw naMartel na ang ibig sabihin ay“ martilyo” , kung saan siya nakilala bilang Charles“ the hammer”. PippinIII(Pippintheshort)  Iginawad ni Papa Zacharius sakanya ang titulong “ hari ng mga frank” sab isa ng banal na katayuan ng papa. Charlemagne  Ang kanyang pangalan ay nangangahulugang “ Charles, ang dakila” n amulasacarolus Magnus sawikang Latin  Kinoronahan siya ni Papa LeoIII bilang “ Emperador ng mgaRomano”  Kinilala ang kaniyang panahon ng pamumuno bilang “ HolyRoman empire’ LouisthePious  Anak ni Charlemagnena pumalit sakanya matapos ang kanyang pagkamatay. 1. Charles theBald 2. Louisthe German 3. Lothair Viking– Pamayanan mula saScandinavia nanagsasagawa ng mgapagsalakayat pananakop sa mga pamayanan samga baybayin ng Europa. KasunduansaVerdun– Hinati satatlo ang imperyo ng Roma PanahonngKarinlan– Naranasan ng mgaromano at ang buong Europea RomulusAugustus– Huling Emperor ng Roma Aralin3:PiyudalismoatManoryalismop.182-185 Medyibal  Gitnang panahon (middle age) at tinatawag na “ panahonngpananampalataya” (ageoffaith)  Tumagal ng 500-200 bce Piyudalismo  Uganayan ng feudalord at Maharlika  Ugnayang politikal at panlipunan  Sistemang pagbibigay ng lupa sa mgatapat na tauhan o kamaganak ng isang mataasna pinuno, kabilang naang hari. Manoryalismo  Ugnayang ekonomikosapagitan ng mga feudalord, Maharlika,at mgaserf  Sistemakung saan ang buhayng mga mamamayan ayumiikot sa mgamanor na sentrong lipunang medyibal. Kabalyero/Knight  Tanyag na hukbo ng panahong medyibal.  Dalubhasang mandirigma ng kanilang lipunan dahil ang kanilang pagsasanay ay ibasa karaniwang sundalo. Chivalry  Sistemang katangian na dapat meron ang kabalyero  Uri ng pamumuhay ng mgakabalyero na lumaganap saEuropa 1. Katapngan 2. Kakayahang protektahan ang mgamamamayan at mahihirap 3. Patas 4. Pagiging magalang/magaling Feudallord - Panginoong may lupa - Nagbibigay ng lupa Basalyo(Maharlika) - Nangako samgafeudalord nabibigyan sila ng proteksiyon at suporta. - Tumanggap ng fiefmula sa mgapanginoong may lupa o feualord. Fief - Ang lupang ibinibigay bilang pasasalamat - Ang lupang ipimahagi o iginawadng isang panginoong may lupao feudalord Homage - Pagsagawa ng panunumpang isang basalyo sa panginoong maylupa ng kaniyang lubos na katapatan at kahandaang makipaglaban sapanahon ng digmaan parasa feudalord - Seramonyana ginaganap paramaging opisyal ang ugnayan ng basalyosafeudalord. Serf - Pinakamababang antas salipunang Piyudalismo - Magsasakang tagapaglingkod 1. Feudalord 2. Basalyo 3. Kabalyero 4. Pisante 5. Serf Manor - Tawag sa lupain ng feudalord Aralin4:Renasimyentop.212-216 BubonicPlague(1347)  Tinatawag din na“ Black death”  Mula sa mgamangangalakal galing saSilangan.  Pinatay ang 60% ng populasyon sa Europa Renasimyento  Nagsimula noong ika-14 na siglo  Hango sa salitang Pransesna “ renaistre” na nangangahulugang “ muling pagsilang” (rebirth)  Panahon kung saan ibinalik ng mga Europeoang mga kaalamang klasiko mula sa Gresya at Roma PamilyangMedici– Tagapagtaguyodng Renaissance  Lorenzode’ Medici  Cosimode’ Medici Italya– Kung saan unang umusbong ang Renaissance Milan– Pamilyang Sforza Venice– Mayayamang mangangalakal Florence Venice Pisa Ginoa Humanismo– Termino na ginamitupang ilarawan ng isang kilusang intelektuwal na nagpapahalaga sa pag-aaral ng klasikal na literaturena mgaGriyego at Romano noong panahon ng renasimyente. Pilosopiyang nagbigay halaga sa bawat indibiduwal Uomouniversale(universalman)– Ang pagkakaroon ng maraming kakayahan  FrancescoPetrarch - Amang Renasimyento - Amang Humanismong Italyano - Nanunulat sa Italyano at Lati - Nagsulat ng song book na koleksiyon ng sonata ng pag-ibig - Nagsulat ng 366 sonnets parasakanyang iniibig na si Laura, nanamatay noong black death.  GiovanniBoccacio - Mayakda ng Decameron, nakoleksiyon ng mganakakatawang salysay nasampung kabatanan na tumakassa naganap na Black death  NiccoloMachiavelli - Misanthrope - “ Father of political theory” - Mayakda ng ThePrince (II Principe) na tumalakay kung paanomakukuha at mapapanatili ang political nakapangyarihan  BaldassareCastiglione - Isinulat ang thebook ofthe Courtier. Naglalarawan kung paanodapat umasal ang mga courtier o mgatagapangasiwasakorte ng hari o reyna.  DesideriusErasmus - Paring Dutch - Hinihikayat ang pagbabasa ng bibliya - Mayakda ng In Praise ofFolly  ThomasMore - Kristiyanong humanista - Sumulat ng Utopia(ideal namundo)  MigueldeCervantes - Nobelistamula Espanya - Mayakda ng Don Quixote  WilliamShakespeare - Bard of Avon - Father of Modern English Literature - Pinakamahusay na dramatista sadaigdig mulasainglaterra  GeoffreyChaucer - Father of English Literature - Isinulat ang Canterbury tales natungkol sa paglalakbay ng 30 na pilgrim  LeonardodaVinci - Taong Renasimyento (Renaissance Man) - Nagpintang Mona Lisa at theLast Supper  MichelangeloBuonarroti - Taong Renasimyento (Renaissance Man)  - Nag ikat ng Davidat Pieta  RaphaelSanzio/Sanzi/Santi - Ipininta ang Madonnaat TheSchool ofAthens  FilippoBrunelleschi - Lumikhang duomo ng Katedral sa Florence (dome of Florence) Jan Van Eyck Albrecht Durer JohannesGutenberg - Nagimbentong Gutenberg Machine (Unang printing press) - Unang iprininta ang Gutenberg Bible - Dahilan kung bakit lumaganap ang renasimyentosa iba’ t ibang lugar sa mundo. Scholar– Ipinasikat ang kasaysayan, literature, at pilosopiya Sonnet– Tulana meroong 14 na linya namay10 na pantig 1. Pagsibol ng Humanismo 2. Pagpapahalagasaindibiduwal 3. Pagmamahal sa klasikal nakaalaman 4. Materyal na pamumuhay 5. Pagpapahalagasaabilidad ng tao 1. Pag-unlad ng sining 2. Pag-usbong ng Humanismo 3. Ambag ng siyensiya at teknolohiya 4. Pagusbong ng panitikan 5. Rebolusyong pilosopiya 6. Pag-unlad sa musika 7. Ambag sa arkitektura