Adli Psikoloji 1 PDF

ADLİ PSİKOLOJİ Dr. Öğr. Üyesi Mune Aktay [email protected]  Adli psikolojinin doğuşu ve tarihsel gelişimi Adli psikoloji nedir? Alt alanları nelerdir? Adli psikoloji uygulamaları Adli psikoloğun görevleri Suç ve psikolo...

ADLİ PSİKOLOJİ Dr. Öğr. Üyesi Mune Aktay [email protected]  Adli psikolojinin doğuşu ve tarihsel gelişimi Adli psikoloji nedir? Alt alanları nelerdir? Adli psikoloji uygulamaları Adli psikoloğun görevleri Suç ve psikoloji ADLİ Suç teorileri Suç türleri PSİKOLOJİ Suç ve psikopatoloji Suça sürüklenen çocuklar Fail psikolojisi Kurban psikolojisi Türkiye’de adli psikoloji Adli psikolojide değerlendirme Adli psikolojide eDk ilkeler ADLİ PSİKOLOJİ Adli psikoloji- Nobel Yayıncılık- Emre Şenol Durak- Mithat Durak Adli psikoloji ve suç psikolojisine giriş- Dennis HowiD Suç psikolojisi- David Canter ADLİ PSİKOLOJİ NEDİR? Psikoloji bilgisinin hukuk ve adalet sistemi ile ilgili konulara ve sorulara uygulanması Hukuk sisteminin bireyleri ve bireylerin hukuk sistemini nasıl etkilediği, adli psikolojinin bilimsel inceleme konusudur. Psikolojinin her alanıyla ilişki içerisinde olan adli psikoloji, bu alanlardan elde eKği bilgi ve yöntemleri, hukuk sistemi ile insan arasındaki ilişkiye aktarmaktadır.  ADLİ PSİKOLOJİ Suç işlendikten sonra suçu işleyen kişinin akıl hastalığının etkisi olup olmadığı İşlediği suçun sonuçlarını anlamada yeterli olup olmadığı Suç nedeniyle mağdur olan bireylerdeki psikolojik hasarın tespiN Ceza süresince suçlunun işlediği suça yönelik riskleri fark edip değişNrmeyi denemesi Tahliye olan bireylerin topluma uyumu ADLİ PSİKOLOG Adli psikologlar, adli sistemde bilirkişiliğine başvurulan uzmanlardandır. Psiko-yasal sorunların çözümünde bilimsel veri üretmeyi, GelişNrilen kuramlar çerçevesinde yasal sistemi bilgilendirmeyi Yasal süreçlerin bireyin ve toplumun yaşamını koruyacak şekilde dizayn edilmesi için poliNka gelişNricilere destek sağlamayı amaçlar. ADLİ PSİKOLOG Ceza İnfaz Kurumları DeneNmli ve Serbestlik Şubeleri Çocuk ve Aile Mahkemeleri Sosyal Hizmet ve Çocuk Esirgeme Kurumları Kadın Sığınma Evleri  SUÇ NEDİR? Hukuksal ve kanuni boyutuyla bir kişinin ceza alıp almamasını belirleyen eylemler Yasalara aykırı davranış Toplum düzenine ve yasaklarına aykırı davranışlar Suç göreceli ve bağlamsal bir kavram Suçlu?  Bir çok alanla ortak çalışan disiplinler arası bir alan SUÇ Psikoloji BİLİMİ Hukuk Ahlak Sosyoloji ADLİ PSİKOLOJİ TARİHİ Psikolojinin poziFf bir bilim olarak kabulü Adli psikiyatrinin ve dolayısıyla adli psikolojinin temelini oluşturan “McNaughten Kuralları”nın ortaya çıkış̧ süreci  MC. NAUGHTEN KURALLARI 20 Ocak 1843’te İskoçya-Glasgow’da yaşayan, Daniel Mc Naughten isimli 29 yaşındaki bir ahşap oymacısı başbakanı (İngiltere) öldürmeye kalkışır. Başbakan Sir Robert Peel, o dönem İngiltere'sinde kiliseye-krala bağlı muhafazakar parN olan Tory parNsinin de başkanıdır. Silahlı saldırı sırasında McNaughten, başbakan yerine yanlışlıkla onun özel sekreteri Edward Drummond’u vurur. Drummond, hafif yaralanır, ancak olaydan birkaç̧ gün sonra tedavi gördüğü hastanede komplikasyon nedeniyle hayafnı kaybeder (Carter, 2010, s.6).  McNaughten, öldürme moNvasyonunu belirKği tek halk açıklamasında şunları söyler: “Kendi şehrimdeki Tory’ler (The Tories) beni bunu yapmaya zorladı. Nereye gidersem gideyim beni takip ediyorlar, zulmediyorlar ve zihnimin huzurunu tamamen yok e8ler. Beni Fransa'ya, İskoçya'ya ve tüm İngiltere'ye kadar takip e8ler. Aslında beni nereye gidersem takip ediyorlar. Uyuyamıyorum ya da onlar yüzünden dinlenemiyorum. Asla eskiden olduğum kişi olmayacağım. Önceden iyi bir sağlığım ve gücüm vardı, ama şimdi yok!!  Bu sözlerinden anlaşılacağı üzere McNaughten perseküsyon (kötülük görme) hezeyanlarından muzdarip; ve Tory par;sinin zarar verici eylemleri nedeniyle yaşamının tehlike al@nda olduğuna inanmaktaydı. McNaughten’ın yargılaması sırasında dokuz @bbi bilirkişi “akıl hastası ” ya da “kısmi akıl hastası” görüşlerini bildirerek Mc Naughten’ın lehine ifade vermiş;r. Jüri de hızlı bir şekilde “akıl hastalığı nedeniyle suçlu değil” kararını açıklamış@r. McNaughten bu karar ne;cesinde yirmi bir yıl boyunca akıl hastanesinde ya@lı tedavi al@na alınmış@r. Bu vaka ne;cesinde İngiliz Lordlar Kamarası (House of Lords) taraOndan “McNaughten Kuralları (Mc Naughten Rules)” oluşturulmuştur. Mc Naughten Kuralları Akıl hastalığı temelinde bir savunma oluşturmak için: ‘Kişinin eylemi gerçekleş/rdiği sırada böyle bir muhakeme arazı al:nda olması, akıl hastalığından muzdarip olması, bu nedenle yap:ğı eylemin doğası ve niteliğini bilmemesi, eğer biliyorsa da yap:ğının yanlış olduğunu bilmemesi’ gerekir.  ADLİ PSİKOLOJİ TARİHİ Psikolojinin daha doğrusu psikiyatrinin adli süreçler içerisinde yer alması öncelikle akıl hastalığı-ceza ehliyeN ilişkisi ile olmuştur. Çok farklı bakış̧ açılarına sahip iki öncü isim Sigmund Freud ve Hugo Münsterberg psikolojinin yasalar için önemli uygulamaları olduğunu savunmuştur (Brigham, 1999).  ADLİ PSİKOLOJİ TARİHİ 1906'da Avusturyalı hakimlerle yapılan bir konuşmada Freud (1906/1959) psikolojinin işleriyle çok ilişkili olduğunu iddia etmişNr. Freud, psikanalizden uyarlanan prosedürlerin, özellikle de kelime çağrışfrma tekniğinin yeni bir soruşturma yöntemi oluşturabileceğini öne sürmüştür.  ADLİ PSİKOLOJİ TARİHİ Münsterberg de bir makalesinde avukatların psikoloji bilimine dikkat vermelerini önemle vurgulamışfr Münsterberg aynı yıl ilk adli psikoloji kitabını (On the Witness Stand: Essays on Psychology and Crime) yayınlamışfr.  ADLİ PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARI Leipzig Üniversitesinde ilk psikoloji laboratuvarının kurulmasıyla burada yeNşen donanımlı psikologlar Avrupa’ya ve sonrasında Amerika’ya yayılmışlardır. CaDell, Schrenck-Notzing, Stern ve Marbe ADLİ PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARI Adli psikoloji alanındaki ilk araşfrma CaDell taraondan 1893 yılında Columbia Üniversitesinde yapılmışfr. 56 üniversite son sınıf öğrencisi Bir ha:a önce bugün hava nasıldı? Sonbaharda meşe ağacı mı kestane ağacı mı daha erken yaprak döker? Sını:a kullanılan kitabın ağırlığı nedir? Üniversitedeki iki bina arasındaki mesafe nedir? ADLİ PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARI zaman aşımı, doğruluk eksikliği, kişisel ilginin etkisi ADLİ PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARI Albert Von Schrenck-Notzing Paranormal olaylar, medyumluk, hipnoz, telepaN, telekinezi gibi konularda çalışmalar yapmışfr 1896 yılında Münih’de bir mahkemede görülmekte olan bir cinayet davasında modern anlamda ilk adli psikolog olarak görev almışfr  ADLİ PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARI William Stern William Stern, Berlin Üniversitesinde yeNşmiş̧ bir psikologdur. “gerçeklik deneyi” Deneyde öğrencilerin “sahte” tarfşması bir süre hızlanarak devam etmiş̧, nihayeNnde öğrencilerden biri diğerine silah çekmiş̧, bu noktada Stern araya girmişNr (Stern, 1939). yazılı ve sözlü raporlar duygusal reaksiyonların kesin gözlemi ve güvenilir hafrlamayı engellediği ortaya koyulmuştur. ADLİ PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARI 1921 yılında Amerika’da Coca-Cola şirkeN ile Chero-Cola şirkeN arasında yaşanan logo anlaşmazlığı Ncari marka ihlali davasını doğurmuştur. Bu davada psikologlardan “Benzer logolar halkın zihnini karışIrır mı? TükeKcinin aldaIlmasına yol açar mı?” soruları için görüş̧ istenmişNr. ADLİ PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARI Adli psikolojinin mesleki kabulü 1968 yılındaki organizasyonel toplanfnın akabinde (Grisso, 1991), 1969 yılında Amerika Hukuk ve Psikoloji Birliği'nin kurulmasıyla hız kazanmışfr ADLİ PSİKOLOJİNİN KONUSU VE ALT ALANLARI Polis ve soruşturma psikolojisi Hukuk psikolojisi Suç psikolojisi Mağdur psikolojisi Cezaevlerinde psikoloji  ADLİ PSİKOLOJİNİN KONUSU VE ALT ALANLARI Polis ve soruşturma psikolojisi Psikoloji prensiplerinin emniyet ve güvenlik alanındaki konulara uyarlanması Emniyet ve güvenlik alanlarında işe alım öncesi ve sonrasında psikolojik değerlendirme yapılması Çocuklarla yapılan görüşmelerde ve ifade alımlarında çocuğun korunması Soruşturma ve suçu önleme çalışmalarında eğiNm ve danışmanlık hizmetlerinde bulunulması ADLİ PSİKOLOJİNİN KONUSU VE ALT ALANLARI Suç psikolojisi Her yaştan suç işleyen kişilerin davranışsal ve zihinsel süreçlerini açıklamaya çalışır. Suç davranışının nasıl öğrenildiği, ortaya çıkfğı ve sürdürüldüğü temel sorular Yineleyen suç davranışı Şiddet psikolojisi Suç türleri Suç önleme çalışmaları  ADLİ PSİKOLOJİNİN KONUSU VE ALT ALANLARI Mağduriyet psikolojisi Fiziksel, cinsel, psikolojik, sosyal ve ekonomik şiddete, şiddet girişimine ya da tehdidine maruz kalmış ya da tanık olmuş bireylerle ve bu bireylerin yakınlarıyla çalışan adli psikoloji alanı Mağdurlarla ve tanıklarıyla görüşmeler, değerlendirmeler ve psikoterapi uygulamaları  ADLİ PSİKOLOJİNİN KONUSU VE ALT ALANLARI Mağduriyet psikolojisi çalışma konuları Şiddet ve suç mağduru olmanın psikolojik etkileri Aile içi şiddet Çocuk isNsmarı İleri yaşlardaki bireylerin isNsmarı ve ihmal edilmesi ADLİ PSİKOLOJİNİN KONUSU VE ALT ALANLARI Cezaevlerinde psikoloji Psikolojik değerlendirme Kadın mahkumlar Suç yaşanfsını terk etme ve rehabilitasyon