Quiz o metodach i aspektach rozwoju człowieka PDF

**Czym charakteryzuje się metoda dogmatyzmu?** b\) Opiera się na wierzeniach i przekonaniach, które są przyjmowane bez dowodów. **Która z poniższych metod polega na przyjmowaniu opinii osób uznawanych za autorytety (np. rodziców, nauczycieli)?** **c) Metoda autorytetu** **Metoda zdrowego rozsądk...

**Czym charakteryzuje się metoda dogmatyzmu?** b\) Opiera się na wierzeniach i przekonaniach, które są przyjmowane bez dowodów. **Która z poniższych metod polega na przyjmowaniu opinii osób uznawanych za autorytety (np. rodziców, nauczycieli)?** **c) Metoda autorytetu** **Metoda zdrowego rozsądku polega na:** **a) Przyjmowaniu przekonań na podstawie intuicji i codziennego doświadczenia.** **Jakie zagrożenie wiąże się z metodą autorytetu?** b\) Autorytety mogą mieć rację, ale nie zawsze są rzetelne. **W którym przypadku korzystamy z metody dogmatyzmu?** c\) Gdy opieramy się na tradycjach, wierzeniach lub przekonaniach, które nie wymagają dowodów. **Które z poniższych twierdzeń jest związane z metodą zdrowego rozsądku?** a\) \"To, co jest popularne, musi być prawdą.\" **Które z poniższych stwierdzeń najlepiej opisuje metodę naukową?** c\) Zawiera dowody, eksperymenty i badania, które potwierdzają teorie. **Które z poniższych założeń dotyczy porządku w naturze rzeczywistości?** **b) Zdarzenia są uporządkowane i podlegają pewnym prawom.** **Co oznacza determinizm w psychologii rozwoju?** b\) Zdarzenia są wynikiem wcześniejszych przyczyn, takich jak czynniki genetyczne i środowiskowe. **Co jest podstawą metody empirycznej w nauce?** **b) Doświadczenie i dane dostępne dla innych badaczy.** **W którym podejściu badacze próbują uogólnić wyniki na całą populację?** **c) Podejście nomotetyczne** **Czym zajmuje się psychologia rozwoju człowieka?** **b) Badaniem zmian psychicznych, społecznych i emocjonalnych na przestrzeni życia.** **Jakie są dwa główne znaczenia pojęcia „rozwój"?** **a) Wzrost i zmiana** **Co oznacza podejście idiograficzne w badaniach psychologicznych?** **b) Badanie jakościowe, koncentrujące się na jednostkowych przypadkach.** **W którym przypadku psychologia rozwoju uwzględnia zarówno uniwersalne, jak i indywidualne zmiany w rozwoju człowieka?** **c) Rozwój jako proces wielowymiarowy i wielokierunkowy.** **Co oznacza rzetelność badań w kontekście psychologii rozwoju?** **b) Powtarzalność wyników w różnych badaniach.** **Jakie są kluczowe problemy etyczne w badaniach rozwoju człowieka?** **a) Zgoda na udział w badaniach i ochrona prywatności.** **Co oznacza determinizm w psychologii?** **b) Zdarzenia są wynikiem wcześniejszych przyczyn, takich jak czynniki genetyczne, środowiskowe i interakcyjne.** **Jakie rodzaje determinizmu są wyróżniane w psychologii?** **b) Determinizm środowiskowy, genetyczny i interakcyjny.** **Co oznacza zasada przyczynowości w kontekście determinizmu?** **a) Każde zdarzenie i stan mają swoje przyczyny, które są związane ze wcześniejszymi wydarzeniami.** **Co oznacza empiryzm w kontekście naukowego poznania?** **b) Weryfikację i badanie zjawisk na podstawie dostępnych doświadczeń i danych.** **Jaki jest główny cel empiryzmu w badaniach psychologicznych?** **b) Sprawdzanie teorii za pomocą danych, które są dostępne dla wszystkich badaczy.** **Co jest źródłem ludzkiego poznania według empiryzmu?** **b) Bodźce zmysłowe, które docierają do umysłu z zewnętrznego świata, są głównym źródłem poznania.** **Co oznacza podejście nomotetyczne w badaniach psychologicznych?**\ **b) Uogólnianie wyników badań na całą populację.** **Co oznacza podejście idiograficzne w psychologii?** **b) Badania jakościowe, które uwzględniają unikalność jednostki.** **Jaka jest różnica między klasycznym a współczesnym rozumieniem psychologii rozwoju?** **b) Klasyczne rozumienie skupia się na uniwersalnych aspektach rozwoju, a współczesne uwzględnia indywidualność zmienność kontekstu.** **Co oznacza rozwój jako proces wielowymiarowy i wielokierunkowy?** c\) Rozwój obejmuje zmiany w wielu wymiarach, takich jak emocje, zachowania, myślenie i relacje, a zmiany mogą zachodzić w różnych kierunkach. **Kiedy zaczyna się okres prenatalny w rozwoju człowieka?** **b) Od momentu poczęcia** **Jaki okres obejmuje wiek niemowlęcy?** **b) Okres wczesnego dzieciństwa** **Co charakteryzuje okres prenatalny?** **c) To okres, w którym dziecko rozwija podstawowe funkcje psychiczne, a komunikacja z matką odbywa się neurohormonalnie.** **Jaka forma komunikacji zachodzi między matką a dzieckiem w okresie prenatalnym?** **b) Komunikacja neurohormonalna** **Co oznacza pojęcie „okres perinatalny"?** **a) Okres tuż przed narodzinami dziecka.** **W którym okresie rozwoju człowieka mówimy o „wyzwaniach" i „zagrożeniach" związanych z narodzinami?** **a) Okres prenatalny** **Jaki okres obejmuje adolescencja?** **c) Wczesna i późna adolescencja** **Co charakterystycznego dla okresu wczesnej dorosłości?** **c) Okres, kiedy człowiek kształtuje swoją tożsamość i podejmuje decyzje dotyczące kariery i życia osobistego.** **W jakim okresie rozwoju człowieka pojawia się tendencja do uregulowania życia rodzinnego i zawodowego?** **a) Okres średniej dorosłości** **Kiedy zaczyna się okres późnej dorosłości?** **b) Wiek 60 lat i więcej** **Jakie zagrożenia mogą występować w rozwoju dziecka w okresie prenatalnym?** **b) Problemy związane z jakością opieki matki oraz czynniki środowiskowe** **W którym okresie rozwoju człowieka pojawiają się zmiany fizyczne związane z dojrzewaniem płciowym?** **b) Okres adolescencji** **Jaką rolę pełni obecność ojca podczas porodu w kontekście rozwoju dziecka?** **b) Pomaga w budowaniu relacji przywiązaniowej z dzieckiem oraz dostarcza wsparcia matce, co sprzyja budowaniu spójności rodzicielskiej.** **W którym etapie rozwoju dziecka pojawiają się początki rozwoju moralnego?** **b) Wczesne dzieciństwo** **Co charakteryzuje rozwój dziecka w wieku niemowlęcym?** **b) Rozwój motoryczny, poznawczy, kompetencji komunikacyjnych oraz emocjonalnych.** **Co jest szczególnie istotne w rozwoju przedszkolaka?** a. **Rozwój somatyczny, sprawności językowych, emocjonalnych i społeczno-moralnych.** **Co oznacza \"dojrzałość szkolną\" dziecka?** b\) Gotowość dziecka do podjęcia wyzwań edukacyjnych, psychiczna i emocjonalna gotowość do nauki w szkole. **W jakim okresie rozwoju pojawia się myślenie formalno-logiczne?** **b) Okres dorastania** **Co jest charakterystyczne dla okresu dorastania?** **b) Zadania rozwojowe związane z przekształcaniem tożsamości i idealizm młodzieńczy.** **W którym okresie życia człowiek konsoliduje swoją tożsamość i system wartości?** **a) Wczesna dorosłość** **Co jest jednym z głównych wyzwań rozwojowych w okresie wczesnej dorosłości?** **a) Praca nad edukacją i przejście do życia zawodowego.** **Co charakteryzuje okres średniej dorosłości?** **b) Nabywanie wiedzy eksperckiej, mądrości życiowej oraz zmiany w rolach zawodowych i rodzinnych.** **Co jest ważnym zadaniem rozwojowym w okresie późnej dorosłości?** **b) Przepracowanie i konfrontacja z trudnymi wydarzeniami życiowymi, takimi jak choroba czy przejście na emeryturę.** **Co jest istotne w rozwoju społecznym w okresie późnej dorosłości?** **a) Zaangażowanie w aktywności prozdrowotne oraz pielęgnowanie relacji społecznych.** **Co oznacza \"wzrost\" w kontekście rozwoju człowieka?** **b) Proces różnicowania się struktur i funkcji psychicznych.** **Co charakteryzuje proces \"zmiany\" w rozwoju?** **b) Długotrwały proces różnicowania się struktury i funkcji psychicznych.** **Czym jest antropogeneza?** **b) Proces biologiczny prowadzący do powstania nowoczesnego człowieka homo sapiens.** **Jakie są cechy długotrwałości rozwoju psychicznego?** **a) Rozwój trwa przez całe życie, każdy okres życia jednostki jest ważny.** **Co oznacza \"wielokierunkowość\" rozwoju?** **a) Różnorodność zmian, które mogą wystąpić w różnych etapach życia, z różnymi priorytetami rozwojowymi.** **Co oznacza \"plastyczność\" w kontekście rozwoju?** **a) Zdolność do nauki nowych umiejętności przez całe życie, niezależnie od wieku.** **Kto z psychologów mówił o rozwoju jako o nieuchronnym procesie?** **b) Carl Jung** **Czym jest kontekstualizm w psychologii rozwoju?** **b) Rozwój można zrozumieć tylko w kontekście interakcji czynników związanych z wiekiem, historycznych i wyjątkowych.** **Czym jest \"procesualność\" rozwoju?** **b) Rozwój człowieka jest procesem, który ciągle trwa i jest zależny od wewnętrznych predyspozycji.** **Jakie dziedziny nauki są interdyscyplinarne w badaniu rozwoju człowieka?** **a) Psychologia\ b) Biologia\ c) Socjologia** **Jakie jest jedno z możliwych znaczeń rozwoju, według Brzezińskiej (2000)?** **b) Rozwój zmierza ku większemu zróżnicowaniu, większemu uporządkowaniu i lepszej integracji, prowadząc do większej samodzielności.** **Co oznacza \"tempo rozwoju\"?** **a) Szybkość zmian w strukturze i funkcjach psychicznych, zależna od wieku.** **Czym jest \"rytm rozwoju\"?** **b) Zmienność w czasie, przyspieszony lub opóźniony rozwój z powodu czynników zewnętrznych, takich jak urazy.** **Czym charakteryzuje się model liniowy zmiany rozwojowej?** **b) Jest to model oparte na przyroście umiejętności w czasie, najlepiej analizowany w krótkich przedziałach czasowych.** **Jakie zmiany charakteryzują model stadialny rozwoju?** **b) Każdy etap składa się z dwóch czynników: różnicowania i porządkowania.** **Co oznacza \"różnicowanie\" w modelu stadialnym?** **a) Poszerzanie zakresu doświadczeń, rozwój nowych czynności.** **Na czym polega porządkowanie w modelu stadialnym?** **b) Integracja nowych informacji w całość, powstawanie nowych umiejętności.** **Jakie zmiany zachodzą w fazie plateau w modelu cykliczno-fazowym?** **b) Wstępna integracja doświadczeń, ocena jakości badanego zjawiska.** **Co charakteryzuje fazę regresu w modelu cykliczno-fazowym?** **b) Konflikt wewnętrzny między nowym a starym doświadczeniem, obniżenie nastroju, wahania samopoczucia.** **Jaki jest kluczowy element fazy kryzysu w modelu cykliczno-fazowym?** **c) Konieczność rozwiązania konfliktu wewnętrznego, by przejść do kolejnego cyklu rozwoju.** **W czym tkwi trudność zastosowania modelu cykliczno-fazowego w badaniach rozwoju?** **b) Wymaga bogatej wiedzy opisowej i reguł interpretacyjnych do wyznaczenia wskaźników dla czterech faz rozwoju.** **Co to są czynniki endogenne w kontekście rozwoju człowieka?** **b) Czynniki związane z genetyką i wewnętrznymi predyspozycjami jednostki.** **Jakie znaczenie mają czynniki egzogenne w procesie rozwoju?** **b) Są to czynniki zewnętrzne, które współdziałają z genetycznymi uwarunkowaniami rozwoju.** **Co oznacza mechanizm rozwoju w kontekście psychologii rozwoju?** b\) Współdziałanie czynników genetycznych i środowiskowych w kształtowaniu rozwoju. **Jakie zmiany są charakterystyczne dla fazy progres w modelu cykliczno-fazowym?** Wyraźny rozwój doświadczeń, ich nasilenie i różnicowanie. **W jakim okresie życia model stadialny rozwoju jest najczęściej stosowany?** W adolescencji i dzieciństwie, do około 15. roku życia. **Jakie wyzwania związane są z operacjonalizacją modelu cykliczno-fazowego?** Wymaga precyzyjnego określenia faz rozwoju oraz zaawansowanych narzędzi analitycznych. **Czym jest genetyka?** B\) Nauka o dziedziczeniu i zmienności organizmów żywych **Na czym polega dziedziczenie?** Na przekazywaniu cech organizmów przez pokolenia **Co to jest genom?** B\) Kompletny materiał genetyczny właściwy dla danego gatunku **Co to jest genotyp?** Cały zestaw genów w organizmach **Czym jest fenotyp?** B\) Zestaw wszystkich cech ujawniających się u organizmu **Co to jest DNA?** B\) Cząsteczka, która przechowuje informacje do budowy białek **Co oznacza pojęcie \"rekombinacja\"?** B\) Proces tasowania się materiału genetycznego przy przekazywaniu go komórkom potomnym **Co oznacza termin \"rozrost\" w kontekście rozwoju organizmu?** B\) Zwiększanie liczby komórek **Co to jest \"różnicowanie\" w rozwoju?** C\) Doskonalenie funkcjonalne i adaptacja **Czym jest dojrzewanie organizmu?** B\) Proces doskonalenia funkcjonalnego organizmu **Jakie czynniki wpływają na rozwój organizmu?** C\) Czynniki endogenne (genotyp) i egzogenne (środowisko) **Co to jest \"współczynnik odziedziczalności\"?** B\) Miarą, w jakim stopniu cecha jest dziedziczona w populacji **Jakie znaczenie ma środowisko w rozwoju organizmu?** C\) Ma kluczowe znaczenie w pełnym rozwoju cech organizmu **Czym jest psychologia prenatalna?** C\) Badaniem procesów rozwoju od zapłodnienia do narodzin **Co to jest cykl płciowy u kobiet?** C\) Zestaw procesów prowadzących do dojrzewania jajeczek i owulacji **Co to jest owulacja?** B\) Wydobycie się komórki jajowej z jajnika do jajowodu **Jakie czynniki mogą wpływać na trudności w zapłodnieniu?** B\) Czynniki psychologiczne i środowiskowe **Co to jest niepłodność?** C\) Problem osobisty i społeczny związany z brakiem poczęcia dziecka **Co to jest zygota?** B\) Pierwsza komórka nowej istoty, zawierająca informacje genetyczne **Na czym polega proces implantacji?** B\) Połączenie zarodka z błoną śluzową macicy **Co dzieje się w pierwszym tygodniu rozwoju zarodka?** B\) Zygota dzieli się na 2 komórki, a zarodek żywi się glukozą **Jakie jest znaczenie pierwszych podziałów zygoty?** B\) Zygota dzieli się na dwie komórki, które zaczynają się dzielić wykładniczo **Co oznacza termin \"blastocysta\"?** C\) Kilkaset komórek tworzących zarodek, osiągające jamę macicy **Kiedy następuje zetknięcie zarodka z błoną śluzową macicy?** B\) Między 7 a 9 dniem rozwoju zarodka **Co to jest proces implantacji?** B\) Pierwsze zagnieżdżanie się zarodka w błonie śluzowej macicy **Co to jest konwersacja w kontekście rozwoju zarodka?** B\) Proces łączenia zarodka z organizmem matki **Co to jest gastrulacja?** C\) Proces zagnieżdżania się komórek zarodka **Co oznacza termin \"komórki totipotencjalne\"?** B\) Komórki, które mogą przekształcić się we wszystkie komórki organizmu **Jakie komórki powstają z komórek pluripotencjalnych?** B\) Komórki, które mogą przekształcić się we wszystkie komórki organizmu, z wyjątkiem komórek totipotencjalnych **Co oznaczają komórki multipotencjalne?** C\) Komórki ukierunkowane tkankowo, które tworzą komórki danego listka zarodkowego **W jakim etapie rozwoju zarodek osiąga długość 2,5 mm?** C\) Trzeci tydzień **Co to jest organogeneza?** Proces tworzenia zawiązków narządów w trakcie rozwoju zarodkowego **Kiedy zaczyna działać cewa sercowa w rozwoju zarodka?** B\) 21. Dzień **Co dzieje się w czwartym tygodniu rozwoju zarodka?** Tworzy się zamknięty system naczyń krwionośnych **Jakie struktury zaczynają się rozwijać w czwartym tygodniu?** C\) Zawiązki nerek, trzustki, żołądka, płuc **Na czym zarodek odżywia się w czwartym tygodniu?** Glukozą z pękniętych naczyń włosowatych **Jaką długość ma zarodek na końcu czwartego tygodnia?** C\) 5-6 mm **Co rozwija się w drugim miesiącu po zapłodnieniu?** B\) Struktury zapoczątkowane w pierwszym miesiącu **Dlaczego drugi miesiąc jest nazywany okresem krytycznym w rozwoju zarodka?** A. Zarodek jest w tym czasie szczególnie wrażliwy na czynniki teratogenne **Co może być skutkiem działania czynników teratogennych w okresie krytycznym?** Uszkodzenia i deformacje strukturalne **Kiedy najczęściej powstają wady serca u zarodka?** 6\. Tydzień **Jakie wady mogą wystąpić w wyniku wpływu czynników teratogennych w pierwszym i drugim miesiącu?** A\) Wady serca, deformacje kończyn **Co jest szczytowym okresem neurogenezy w rozwoju zarodka?** B\) 5. tydzień **W którym tygodniu rozwoju zarodka tworzą się synapsy w rdzeniu kręgowym?** D\) 8. tydzień **Co różnicuje się w 5. tygodniu rozwoju zarodka?** B\) Zawiązki dłoni i stóp, narząd wzroku, słuchu **W którym tygodniu rozwijają się pierwsze zawiązki narządów płciowych?** C\) 7. tydzień **Jakie zmiany zachodzą w 7. tygodniu rozwoju zarodka?** C\) Głowa się powiększa, kostnieją żebra i kręgi **Kiedy pojawiają się pierwsze oznaki fal mózgowych u zarodka?** C\) 43. dzień **Jakie są cechy zarodka pod koniec 8. tygodnia rozwoju?** Zarodek wygląda jak miniaturowy człowiek, ma 5 cm długości **Co osiąga zarodek pod koniec 8. tygodnia rozwoju?** C\) Serce bije rytmicznie, wątroba i śledziona wytwarzają komórki krwiotwórcze **Co jest charakterystyczne dla rozwoju mózgu w okresie prenatalnym?** A\) Genotyp i środowisko wpływają na kształtowanie się struktur mózgu **W jakim tygodniu zarodek osiąga długość 5 cm i wagę 2 g?** C\) 8. tydzień  **Jakie struktury funkcjonują w 8. tygodniu rozwoju zarodka?** A\) Układ krwionośny, trawienny, nerki, wątroba, serce **Jaka jest rola genotypu w rozwoju mózgu w okresie prenatalnym?** B. Wpływa na kształtowanie się struktur mózgu w zależności od warunków środowiskowych **Czym jest neuron?** Neuron to komórka nerwowa złożona z ciała komórkowego, dendrytów (odbierających informacje) i aksonu (przekazującego informacje) **Jaką rolę pełnią synapsy?** Synapsy umożliwiają przekazywanie impulsów między komórkami nerwowymi za pomocą neuroprzekaźników **Czym jest tkanka glejowa i jakie ma znaczenie?** Tkanka glejowa pełni funkcję izolatora w układzie nerwowym, wspierając neurony i osłaniając aksony za pomocą osłonek mielinowych. **Ile połączeń synaptycznych powstaje na sekundę do końca drugiego roku życia?** Około 1,8 miliona połączeń synaptycznych na sekundę. **Za co odpowiada lewa półkula mózgu?** Lewa półkula odpowiada za myślenie analityczne, logikę, język, pisanie, liczenie i wnioskowanie. **Jakie funkcje pełni istota szara?** Istota szara odpowiada za wyższe procesy poznawcze, takie jak język, inteligencja i pamięć. **Kiedy zaczyna się rozwój istoty białej w mózgu płodu?** Rozwój istoty białej zaczyna się od 30. tygodnia życia płodowego. **Co oznacza \"okres krytyczny\" w rozwoju mózgu?** To czas szczególnej wrażliwości neuronalnej na bodźce środowiskowe, które mogą trwale wpłynąć na rozwój mózgu. **Jakie są dwie kategorie okresów krytycznych?**  Oczekiwanie doświadczenia -- neurony wymagają określonych bodźców do tworzenia synaps.  Zależność od doświadczenia -- skutki bodźców środowiskowych zależą od czasu ich działania. **Co może się wydarzyć, jeśli wystąpi zakłócenie w systemie synaptycznym w okresie krytycznym?** Może dojść do zakłócenia trajektorii rozwoju neuronalnego, prowadząc do trwałych lub opóźnionych zaburzeń. **Kiedy kończy się organogeneza?** Organogeneza kończy się do drugiego miesiąca ciąży. **W którym okresie następuje intensywny podział prekursorowych komórek nerwowych?** Od 5. do 18. tygodnia ciąży. **czym jest pierwotna neurulacja?** Pierwotna neurulacja to proces tworzenia podstawowych struktur układu nerwowego w okresie zarodkowym. **Co charakteryzuje pierwszą połowę okresu prenatalnego?** To proces kształtowania się podstawowych struktur morfologicznych mózgu. **Kiedy najczęściej ujawniają się skutki uszkodzeń struktur mózgu powstałe w okresie prenatalnym?** Kiedy uszkodzona struktura, zgodnie z genetycznym programem, podejmuje swoją aktywność. **Czym jest migracja komórek nerwowych?** To przemieszczanie się komórek nerwowych do miejsc docelowych, gdzie unerwiają organizm, z pomocą komórek glejowych. **Kiedy przypada szczyt migracji komórek nerwowych?** W 3-4 miesiącu ciąży. **Jakie czynniki mogą zaburzyć proces migracji komórek nerwowych?** Alkohol, nikotyna, narkotyki, środki chemiczne, leki, czynniki aktyniczne **Co to jest redukcja selektywna neuronów?** To proces, w którym około 50% neuronów ginie tuż przed urodzeniem i tuż po nim, jeśli nie utworzyły synaptycznych połączeń. **Jakie jest znaczenie redukcji selektywnej?** Zwiększa efektywność pozostałych neuronów, eliminując te, które nie stały się częścią neuronalnych krążeń. **Jakie są najważniejsze neurotransmitery?** Noradrenalina, serotonina, dopamina, acetylocholina. **Jakie zaburzenia mogą wynikać z nieprawidłowego poziomu noradrenaliny?** Stany lęku, strachu, wyuczona bezradność, stany depresyjne. **Jakie skutki może powodować zaburzony poziom serotoniny?** Depresję, skłonność do agresji, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, bulimię. **Z czym wiąże się nadmiar neurotransmiterów w mózgu?** Z zaburzeniami rozwojowymi danej części mózgu. **Jakie używki mogą wpłynąć na gospodarkę neurohormonalną mózgu?** Alkohol, nikotyna, inne używki, a nawet tlenek węgla z papierosów. **Jakie zaburzenia rozwojowe mogą być spowodowane nieprawidłowościami w neurotransmiterach, mimo braku uszkodzeń mózgu?** Schizofrenia i inne choroby psychiczne niezwiązane z uszkodzeniami CUN. **Co decyduje o losie neuronu podczas procesu redukcji selektywnej?** Zasada „połącz się albo zgiń" -- tylko aktywne neurony tworzące połączenia synaptyczne przetrwają. **Gdzie, zgodnie z cytatem Chaza Bono, występuje płeć?** Płeć występuje między uszami, a nie między nogami. **Jaki jest najważniejszy narząd płciowy?** Mózg. **Co obejmuje termin „płeć" w kontekście psychospołecznym?** Wszystkie cechy psychologiczne, kulturowe i społeczne. **Jakie trzy składniki współdziałają w określaniu płci biologicznej?** Chromosomy, gonady, hormony. **Kiedy określana jest płeć chromosomalna?** W momencie poczęcia, kiedy plemnik łączy się z komórką jajową. **Kiedy zaczynają się rozwijać gonady?** Około 6 tygodni po zapłodnieniu. **Jakie hormony płciowe uwalniają gonady?** Estrogeny (przez jajniki) i androgeny (przez jądra). **Jak hormony prenatalne wpływają na mózg?** Organizują mózg w kierunku określonej płci i wpływają na maskulinizację lub feminizację. **Jaki jest efekt prenatalnej ekspozycji na hormony na całe życie?** Kształtowanie tożsamości płciowej i zachowań seksualnych. **Kiedy przypada krytyczny okres rozwojowy dla ekspozycji na hormony płciowe?** Między 6-7 tygodniem ciąży. **Co może być wynikiem zaburzenia współpracy między chromosomami, gonadami i hormonami?** Interseksualność **Co różnicuje obecność, brak lub nadmiar hormonów prenatalnych?** Wewnętrzne i zewnętrzne struktury seksualne ciała oraz maskulinizację lub feminizację mózgu. **Dlaczego trudno przewidzieć tożsamość płciową w przypadku nietypowych zdarzeń biologicznych w okresie prenatalnym?** Ponieważ prenatalna ekspozycja na hormony płciowe jest kluczowym czynnikiem organizującym mózg. **Jak prenatalna ekspozycja na hormony wpływa na zachowania seksualne?** Może organizować mózg w kierunku specyficznej płci i wzorca zachowań seksualnych. **Czym jest hipoteza krytycznego okresu rozwojowego w kontekście ekspozycji na hormony prenatalne?** Zakłada, że w krytycznym okresie (6-7 tydzień ciąży) hormony „łączą" mózg z zachowaniami seksualnymi. **Kiedy występuje krytyczny okres rozwojowy dla wpływu hormonów na organizację mózgu?** W 6-7 tygodniu ciąży. **Co może zrobić prenatalna ekspozycja hormonalna z mózgiem?** Może zorganizować mózg w kierunku konkretnej płci. **Co oznacza termin „interseksualność"?** Stan bycia pomiędzy dwiema płciami, wynikający z zaburzeń współpracy chromosomów, gonad i hormonów. **Jakie są potencjalne skutki zaburzeń sekwencji współpracy chromosomów, gonad i hormonów?** Mogą prowadzić do interseksualności. **Dlaczego trudno przewidzieć tożsamość** **płciową w przypadku nietypowych zdarzeń** **biologicznych w okresie prenatalnym?** Ponieważ zdarzenia te mogą zaburzyć typowe procesy organizacji mózgu i wpływać na postępowanie zgodne z wzorcami męskimi lub żeńskimi. **Dlaczego prenatalna ekspozycja na hormony płciowe jest tak istotna?** Ponieważ może być najważniejszym czynnikiem kształtującym tożsamość płciową i organizującym mózg w kierunku określonej płci. **Jak prenatalna ekspozycja na hormony wpływa na struktury mózgu?** Maskulinizuje lub feminizuje mózg, co wpływa na późniejsze zachowania seksualne i tożsamość płciową. **Który zmysł jest najbardziej rozwinięty po urodzeniu?** Zmysł dotyku. **Kiedy cała powierzchnia ciała staje się wrażliwa na dotyk?** W 14-15 tygodniu ciąży. **Dlaczego dotyk jest ważny dla dziecka w okresie prenatalnym?** Dotykiem eksploruje otoczenie i uczy się go, a prenatalna pamięć dotykowa wpływa na preferencje do otulenia się w małą przestrzeń w późniejszym życiu. **Od którego miesiąca ciąży dziecko rozwija wrażliwość na smak wód płodowych?** Od 4. miesiąca ciąży. **jaki smak dziecko preferuje w okresie prenatalnym i dlaczego?** Preferuje słodki smak, ponieważ pobudza on wydzielanie endorfin, które zmniejszają ból i uspokajają. **Jak zapach wpływa na noworodka po urodzeniu?** Uspokaja noworodka, szczególnie gdy rozpoznaje zapachy znane z okresu prenatalnego. **Dlaczego pamięć węchowa jest ważna?** Ponieważ jest trwała i wpływa na budowanie więzi między dzieckiem a matką. **Jakie doświadczenia wzrokowe ma dziecko w okresie prenatalnym?** Rozwija się w pomarańczowo-brunatnym mroku, a rzadko jest stymulowane światłem. **Kiedy rozwija się zdolność fiksacji wzroku i śledzenia poruszających się przedmiotów?** W 32. tygodniu ciąży. **Jakie reakcje wzrokowe mogą wywołać bodźce świetlne w okresie prenatalnym?** Odwracanie główki, zmiana pozycji ciała, przyspieszony rytm serca. **Jakie jest środowisko dźwiękowe w okresie prenatalnym?** Głośne, o poziomie hałasu 60-70 dB, ze względu na dźwięki narządów wewnętrznych, głos matki, pracę serca i przepony. **Jak różne dźwięki wpływają na aktywność ruchową dziecka w łonie matki?** Niskie dźwięki hamują aktywność ruchową, a wysokie ją przyspieszają. **Jakie dźwięki dziecko preferuje w okresie prenatalnym?** Spokojne dźwięki o stałym rytmie. **Czym jest imprinting tonów serca matki?** Jest to proces zapamiętania dźwięku uderzeń serca matki, który po urodzeniu daje noworodkowi poczucie ciągłości doświadczeń i bezpieczeństwa. **Dlaczego noworodek trzymany przy piersi matki** **czuje się bezpiecznie?** Słyszy uderzenia serca matki, co przypomina mu środowisko prenatalne, dając poczucie ciągłości i spokoju. **Który głos noworodek preferuje po urodzeniu?** Głos matki, a ogólnie głosy kobiece bardziej niż męskie. **Od którego tygodnia ciąży dziecko zaczyna zapamiętywać cechy mowy matki?** Od 23. tygodnia ciąży. **Jakie aspekty mowy matki dziecko zapamiętuje przed narodzinami?** Rytm, intonację i melodię mowy. **Czy dziecko zapamiętuje muzykę słyszaną przez matkę w ciąży?** Tak, dziecko rejestruje w pamięci muzykę słyszaną przez matkę przed narodzeniem. **Dlaczego habituacja do dźwięków matki w** **okresie prenatalnym jest istotna?** Przyzwyczajenie do dźwięków, takich jak praca narządów i głos matki, pomaga dziecku po narodzinach rozpoznawać i preferować te znajome dźwięki. **Która płeć ma lepiej rozwinięty układ kostny?** Dziewczynki **akie zmysły są bardziej rozwinięte u dziewczynek?** Zmysł słuchu, powonienia oraz wrażliwość dotykowa. **Która płeć wykazuje większą ruchliwość w okresie prenatalnym?** Chłopcy **Jakie cechy fizyczne charakteryzują noworodków płci męskiej w porównaniu do żeńskiej?** Są więksi, szybciej rosną, mają większy obwód głowy i klatki piersiowej. **Która płeć silniej reaguje na nowe bodźce w okresie prenatalnym?** Chłopcy **Dlaczego chłopcy są bardziej narażeni na działanie teratogenów?** są bardziej podatni na uszkodzenia okołoporodowe, wady wrodzone, samoistne poronienia i śmierć. **Kiedy bliźnięta jednojajowe są identyczne pod względem cech fizycznych?** W chwili urodzenia. **Jakie różnice w aktywności motorycznej bliźniąt można zaobserwować w łonie matki?** Dzieci różnią się typami ruchów i ich częstotliwością. **Jak aktywność motoryczna w okresie prenatalnym wpływa na rozwój po urodzeniu?** Dzieci bardziej aktywne w łonie szybciej rozwijają się psychoruchowo, w zakresie mowy i szybkości uczenia się. **Jakie cechy wykazują nadaktywne dzieci w łonie po urodzeniu?** Są bardziej drażliwe, płaczliwe i niespokojne. **Co to jest prenatalna komunikacja neurohormonalna?** Jest to proces, w którym hormony wydzielane przez matkę przenoszą na dziecko odpowiedniki jej emocji. Te neurohormony wpływają na rozwój dziecka, kształtując jego orientację emocjonalną. **Jakie emocje matki mogą wpływać na dziecko w okresie prenatalnym?** Zarówno pozytywne emocje, takie jak spokój i radość, jak i negatywne, takie jak agresja, smutek czy napięcie, oddziałują na dziecko poprzez zestaw neurohormonów, które odbiera i zapamiętuje. **W jaki sposób negatywne emocje matki wpływają na dziecko?** Negatywne emocje mogą wykształcić u dziecka predyspozycje do reagowania lękiem, agresją lub trwania w stanie napięcia. Dziecko może mieć trudności z adaptacją do stresu po urodzeniu. **Czym jest hormonalna „pamięć ciała"?** Jest to trwała pamięć o wpływie neurohormonów na dziecko w okresie prenatalnym. Kształtuje ona wrodzone predyspozycje emocjonalne dziecka, np. spokojne lub lękowe reagowanie na sytuacje życiowe. **Czy stan psychiczny matki podczas ciąży ma wpływ na przyszłe życie dziecka?** Tak, stan psychiczny matki odgrywa kluczową rolę. Negatywne emocje mogą prowadzić do problemów emocjonalnych i behawioralnych dziecka, podczas gdy pozytywne sprzyjają jego zdrowemu rozwojowi. **Jak można poprawić prenatalną komunikację neurohormonalną?** Poprzez dbanie o dobrostan psychiczny matki. Obejmuje to unikanie stresu, zapewnienie wsparcia emocjonalnego, regularny relaks i zdrowy tryb życia. **Czy dziecko zapamiętuje doświadczenia hormonalne matki?** Tak, dziecko zapamiętuje wpływ hormonów matki, co może mieć wpływ na jego wrodzoną orientację emocjonalną i sposób reagowania na stresujące sytuacje w przyszłości. **Dlaczego pozytywne emocje matki są tak ważne dla dziecka?** Pozytywne emocje sprzyjają rozwojowi spokojnego, bezpiecznego i stabilnego podejścia dziecka do życia, co ułatwia jego adaptację po narodzinach. **Jakie zadania ma matka w okresie prenatalnym, aby wspierać zdrowy rozwój dziecka?**  Dbać o zdrową dietę, higienę i odpowiedni odpoczynek.  Prowadzić różnorodną komunikację z dzieckiem: wyobrażeniową, myślową, dotykową, słowną, muzyczną i duchową.  Zadbać o dobre samopoczucie, unikać stresu i negatywnych emocji. **Jakie skutki może mieć długotrwały stres matki na rozwój dziecka?** Długotrwały stres może prowadzić do podwyższonego poziomu hormonów stresu, co zwiększa ryzyko wad rozwojowych, komplikacji ciążowo-porodowych oraz trudności adaptacyjnych u noworodka. **Czym jest diagnostyka prenatalna i jakie są jej główne rodzaje?** Diagnostyka prenatalna to zestaw badań mających na celu ocenę zdrowia i rozwoju płodu. Główne rodzaje to: - Diagnostyka przed zapłodnieniem (np. przedimplantacyjna). - Diagnostyka nieinwazyjna (wywiad, USG, testy biochemiczne). - Diagnostyka inwazyjna (np. amniopunkcja). **Jakie badania są przeprowadzane w okresie prenatalnym?**  Testy biochemiczne krwi matki.  Kardiotokografia (KTG) do oceny ryzyka niedotlenienia płodu.  Rezonans magnetyczny (MRI) w celu wykrycia nieprawidłowości mózgu i rdzenia kręgowego.  Diagnostyka wad genetycznych i infekcji wrodzonych. **Na czym polega terapia prenatalna?** Terapia prenatalna może obejmować: Farmakoterapię, np. podawanie leków doustnych przechodzących przez łożysko. Leki bezpośrednio do naczyń pępowinowych, np. w leczeniu arytmii, niewydolności krążenia czy w stymulacji dojrzewania płuc. **Czym jest teratogen i jakie są przykłady czynników teratogennych?** Teratogen to czynnik, który może spowodować anomalie rozwojowe płodu. Przykłady: Choroby zakaźne (np. różyczka, cytomegalowirus). Niewłaściwe odżywianie (niedożywienie, przejadanie się). Stres matki. Substancje toksyczne (alkohol, narkotyki, kofeina). Leki (np. talidomid). **Jakie rodzaje uszkodzeń rozwoju prenatalnego są wyróżniane w zależności od okresu działania czynnika szkodliwego?**  Genopatie i gametopatie: zaburzenia niezapłodnionych komórek.  Embriopatie: uszkodzenia w okresie zarodkowym.  Fetopatie: uszkodzenia w okresie płodowym, np. nadpobudliwość, dysleksje. **Jakie skutki może mieć alkohol w czasie ciąży?** Alkohol może prowadzić do płodowego zespołu alkoholowego (FAS), który objawia się deformacjami twarzy, uszkodzeniami fizycznymi i umysłowymi. **Dlaczego wiek rodziców jest istotny dla rozwoju dziecka?**  Późny wiek matki zwiększa ryzyko wystąpienia zespołu Downa.  Późny wiek ojca zwiększa ryzyko mutacji genetycznych, takich jak achondroplazja. **Jak stres matki wpływa na dziecko?** Stres matki wpływa bezpośrednio poprzez podwyższone hormony stresu, a także pośrednio, co może skutkować wadami rozwojowymi, komplikacjami porodowymi i trudnościami adaptacyjnymi u dziecka. **Kto jest twórcą teorii przywiązania?** Twórcą teorii przywiązania jest John Bowlby. **Czym jest przywiązanie według teorii Johna Bowlby\'ego?** Przywiązanie to tendencja do nawiązania emocjonalnej interakcji z opiekunem, która zwiększa szanse na przetrwanie. Jest to ewolucyjnie ukształtowana potrzeba nawiązywania i utrzymywania ważnych relacji społecznych. **Dlaczego przywiązanie jest ważne dla przetrwania jednostki i gatunku?** Przywiązanie warunkuje przetrwanie, ponieważ zapewnia ochronę i wsparcie w trudnych sytuacjach. W warunkach pierwotnych odrzucenie oznaczało wysokie ryzyko śmierci. **Czym są wyzwalacze społeczne i jakie mają znaczenie?** Wyzwalacze społeczne to genetycznie zaprogramowane wzorce zachowań, które umożliwiają przetrwanie, np. orientacja dziecka na opiekuna znaczącego. **Jakie znaczenie ma więź w podejściu ewolucyjnym?** Więź rozwija trwałe relacje między partnerami, co sprzyja przetrwaniu potomstwa. Ułatwia rozwój monogamicznych relacji i rozwiązuje problem ojcostwa, pozwalając samcowi skupić się na wychowaniu potomstwa do momentu ich dojrzałości płciowej. **Jakie znaczenie ma wewnętrzny model roboczy w teorii przywiązania?** Wewnętrzny model roboczy wpływa na zachowanie, regulację emocji i percepcję w relacjach interpersonalnych, kształtując styl przywiązania i interakcje w ciągu całego życia. **Co pokazują badania Harlow & Zimmermana na temat przywiązania?** Badania wykazały, że bliskość z opiekunem nie wynika tylko z potrzeby karmienia. Separacja od matki prowadziła do problemów z uczeniem się bliskości, a kontakt fizyczny i emocjonalny odgrywa kluczową rolę w rozwoju przywiązania. **Co to jest macierzyńska deprywacja i jakie są jej skutki?** Macierzyńska deprywacja to wczesna separacja dziecka od naturalnej matki. Skutkuje problemami w rozwoju kompetencji społecznych, bierną agresywnością, niewrażliwością seksualną, a także trudnościami w opiece nad potomstwem w dorosłości. **Na czym polega imprinting (wdrukowanie)?** Imprinting to proces uczenia się więzi i podążania za matką lub opiekunem, charakterystyczny dla zagniazdowników i ssaków. Orientacja na opiekuna rozwija trwałą więź i wpływa na otwartość na kontakt społeczny. **Jakie było odkrycie Konrada Lorenza w kontekście imprintingu?** Konrad Lorenz badał imprinting u gęsi sierot, które zaraz po wykluciu podążały za pierwszym obiektem, który postrzegały jako opiekuna, co ilustruje mechanizm wdrukowania w zachowaniach społecznych. **Co oznacza proces doświadczania w kontekście rozwoju mózgu?** Proces doświadczania odnosi się do uczenia się przewidywania zachowań i jakości relacji. Mózg oczekuje stabilnych doświadczeń, które pomagają w kształtowaniu jego struktury i funkcji. **Na czym polega proces doświadczania zależności?** Proces doświadczania zależności dotyczy kontroli relacji oraz wpływu na nie. Dziecko uczy się w tym procesie, jak stabilne i przewidywalne są jego interakcje z opiekunem. **Jakie są wczesne interakcje między niemowlęciem a dorosłym?** Wczesne interakcje polegają na tym, że dziecko uczy się wyrażania ekspresji emocjonalnej, „czytania emocji opiekuna" oraz reagowania na nie. Tworzy się również reprezentacja osoby znaczącej jako regulatora zachowań dziecka. **Jakie zachowania przywiązujące przejawia dziecko tuż po urodzeniu?** Dziecko uruchamia zachowania przywiązujące, takie jak krzyk, uśmiech, ssanie piersi, podążanie za opiekunem, które mają funkcję ochronną i uczą poznawania świata. **Jakie formy przywiązania obserwuje się w pierwszym roku życia dziecka?** Formy przywiązania obejmują: różnicujący uśmiech, różnicującą wokalizację, orientację motoryczno-wzrokową, reakcję powitania, wznoszenie ramion na powitanie, krzyk przy oddalaniu się matki, podążanie za matką, ukrywanie twarzy w jej ramionach, przywieranie w momencie strachu, eksplorację otoczenia z bezpiecznej bazy. **Jaki kontakt jest szczególnie ważny dla rozwoju przywiązania w pierwszym roku życia?** Do 13. miesiąca życia kluczowy jest kontakt wzrokowy i słuchowy między dzieckiem a opiekunem. **Jaki okres jest krytyczny dla rozwoju przywiązania?** Krytyczny okres dla rozwoju przywiązania to pierwsze dwa lata życia dziecka, szczególnie czwarty kwartał pierwszego roku i drugi rok życia (od 7--8 do 24, a nawet 30 miesiąca życia). **Co się dzieje, jeśli w okresie krytycznym rozwój przywiązania jest zaburzony?** Zaburzenia w okresie krytycznym mogą prowadzić do nieprawidłowości w relacjach dziecka z opiekunami. Badania pokazują, że w około 30% rodzin takie nieprawidłowości są obserwowane. **Co podkreśla aspekt neuropsychologiczny** **teorii przywiązania?** Aspekt neuropsychologiczny podkreśla, że modele i schematy wpływające na relacje międzyludzkie mają podłoże genetyczno-neuronalne. Ich jakość ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania społecznego jednostki przez całe życie. **Czy zachowania przywiązaniowe są wrodzone?** Tak, zachowania przywiązaniowe są wrodzone jako tendencje. Jednak ich ostateczny kształt nabierany jest w wyniku wczesnych doświadczeń z osobami znaczącymi, co wpływa na tworzenie określonych stylów przywiązania. **Czy model przywiązania ukształtowany w dzieciństwie może się zmieniać?** Tak, model przywiązania z dzieciństwa może ulegać zmianom w późniejszym okresie życia w wyniku różnorodnych doświadczeń, np. interakcji z innymi osobami niż pierwotni opiekunowie. **Jak jakość więzi matka-dziecko wpływa na rozwój dziecka?** Jakość więzi matka-dziecko tworzy podstawy do plastycznej i dojrzałej adaptacji dziecka do życia społecznego. **Jakie systemy wspierają zachowania przywiązaniowe?** Zachowania przywiązaniowe są wspierane przez neuro-endokrynologiczne oraz motywacyjno-afektywne neuronalne systemy. **Jak wczesne doświadczenia z opiekunem wpływają na rozwój mózgu dziecka?** Wczesne doświadczenia z opiekunem wpływają na kształtowanie się określonych typów przywiązania oraz na rozwój odpowiednich struktur mózgu, takich jak jądro migdałowate i okolice przedczołowe. **Czego dzieci uczą się w interakcji z opiekunami?** Dzieci uczą się wyrażania ekspresji emocjonalnej, „czytania" emocji opiekuna, co prowadzi do przejawiania pewnych emocji, a unikania innych. **Jak wczesne doświadczenia emocjonalne wpływają na życie dziecka?** Wczesne doświadczenia emocjonalne kształtują schematy przywiązania, które wpływają na zdolność dziecka do budowania relacji oraz regulacji emocji w życiu dorosłym. **Co według Zazzo jest podstawą przywiązania?** Zazzo uważa, że przywiązanie ma strukturę neurofizjologiczną i jest wrodzoną tendencją do szukania związków z innymi. Już w okresie płodowym rozwijają się neuronalne struktury i układy neurohormonalne, które warunkują dążenie do bliskości. **Jak niemowlę rozwija swoje systemy interakcyjne?** Poprzez kontakt z najbliższym otoczeniem niemowlę wykształca interakcyjne systemy, takie jak kontakt wzrokowy, słuchowy, uśmiech, płacz i krzyk. **Jak można zdefiniować przywiązanie?** Przywiązanie można zdefiniować jako: w miarę trwały związek społeczno-emocjonalny z drugim osobnikiem, intrapsychiczną organizację rozwijającą się na bazie indywidualnych doświadczeń z pierwszymi osobami przywiązania, wewnętrzny, roboczy model wpływający na zachowanie, regulację emocji i postrzegania w relacjach interpersonalnych. **Jak wczesne doświadczenia z opiekunem wpływają na przywiązanie?** Wczesne doświadczenia z opiekunem wpływają na kształtowanie się określonych typów przywiązania i rozwój odpowiednich struktur mózgu. **Jakie jest podstawowe założenie teorii przywiązania?** Podstawowym założeniem jest to, że wzór afektywnej regulacji we wczesnych relacjach kształtuje emocjonalne zasoby dziecka i stanowi prototyp relacji społecznych w przyszłych bliskich związkach.