Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (Basic Life Support – BLS) 2021 PDF

4 tłumaczenie Marta Przybył Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (Basic Life Support – BLS) Theresa M. Olasveengen
a, Federico Semeraro
b, Giuseppe Ristagno
c,d,
Maaret
Castren
e, Anthony Handley
f, Artem Kuzovlev
g,...

4 tłumaczenie Marta Przybył Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (Basic Life Support – BLS) Theresa M. Olasveengen
a, Federico Semeraro
b, Giuseppe Ristagno
c,d,
Maaret
Castren
e, Anthony Handley
f, Artem Kuzovlev
g, Koenraad G. Monsieurs
h,
Violetta
Raffay
i, Michael Smyth
j,k, Jasmeet Soar
l, Hildigunnur Svavarsdottir
m,n,
Gavin D.
Perkins
o,p a Department of Anesthesiology, Oslo University Hospital and Institute of Clinical Medicine, University of Oslo, Norway b Department of Anaesthesia, Intensive Care and Emergency Medical Services, Maggiore Hospital, Bologna, Italy c Department of Anesthesiology, Intensive Care and Emergency, Fondazione IRCCS Ca’ Granda, Ospedale Maggiore Policlinico, Milano, Italy d Department of Pathophysiology and Transplantation, University of Milan, Italy e Emergency Medicine, Helsinki University and Department of Emergency Medicine and Services, Helsinki University Hospital, Helsinki, Finland f Hadstock, Cambridge, United Kingdom g Federal Research and Clinical Center of Intensive Care Medicine and Rehabilitology, V.A. Negovsky Research Institute of General Reanimatology, Moscow, Russia h Department of Emergency Medicine, Antwerp University Hospital and University of Antwerp, Belgium i Department of Medicine, School of Medicine, European University Cyprus, Nicosia, Cyprus j Warwick Clinical Trials Unit, Warwick Medical School, University of Warwick, Coventry CV4 7AL, United Kingdom k West Midlands Ambulance Service and Midlands Air Ambulance, Brierly Hill, West Midlands DY5 1LX, United Kingdom l Southmead Hospital, North Bristol NHS Trust, Bristol, United Kingdom m Akureyri Hospital, Akureyri, Iceland n Institute of Health Science Research, University of Akureyri, Akureyri, Iceland o Warwick Clinical Trials Unit, Warwick Medical School, University of Warwick, Coventry CV4 7AL, United Kingdom p University Hospitals Birmingham, Birmingham B9 5SS, United Kingdom Abstrakt Europejska Rada Resuscytacja wydała wytyczne podstawowych zabiegów resuscytacyjnych w oparciu o dokument Internatio- nal Consensus on Cardiopulmonary Resuscitation Science with Treatment Recommendations (CoSTR) z 2020 roku. Zagadnienia obejmują rozpoznawanie zatrzymania krążenia, powiadamianie służb ratunkowych, uciśnięcia klatki piersiowej, oddechy ratowni- cze, automatyczną defibrylację zewnętrzną (Automated External Defibrillation – AED), pomiar jakości resuscytacji krążeniowo-od- dechowej (RKO), nowe technologie, bezpieczeństwo oraz postępowanie w przypadku niedrożności dróg oddechowych spowodo- wanych ciałem obcym. Wprowadzenie i zakres tematyczny aguje i nie oddycha lub oddycha nieprawidłowo”5. Termin ten został Niniejsze wytyczne powstały w oparciu o dokument CoSTR, wy- włączony także do wytycznych BLS 2021 i przypomina on zarówno dany w 2020 roku przez Międzynarodowy Komitet Łącznikowy osobom uczącym się podstawowych zabiegów resuscytacyjnych, ds. Resuscytacji (International Liaison Committee on Resuscita- jak i przeszkolonym w tym zakresie, że wolny oddech z wysiłkiem tion – ILCOR), poświęcony podstawowym zabiegom resuscyta- (oddech agonalny) należy interpretować jako objaw zatrzymania cyjnym (Basic Life Support – BLS)1. W zakresie zagadnień nie- krążenia. Pozycja bezpieczna została omówiona w rozdziale po- uwzględnionych w przeglądzie ILCOR CoSTR 2020 Europejska święconym pierwszej pomocy. Wytyczne pierwszej pomocy pod- Rada Resuscytacji uzupełniła zalecenia o dane z przeglądu lite- kreślają, że w pozycji bezpiecznej należy układać wyłącznie osoby ratury celowanej przeprowadzonego przez Grupę Opracowują- dorosłe lub dzieci z obniżonym poziomem świadomości spowodo- cą Wytyczne ds. BLS ERC. Tam, gdzie było to konieczne, zale- wanym schorzeniem lub urazem innym niż fizyczny, które NIE speł- cenia zostały oparte o konsensus ekspertów grupy opracowują- niają kryteriów podjęcia oddechów ratowniczych lub uciśnięć klatki cej wytyczne. piersiowej (RKO). U każdego poszkodowanego ułożonego w pozy- Nadrzędnym celem Grupy Opracowującej Wytyczne BLS było cji bezpiecznej należy w sposób ciągły monitorować oddech. Jeśli stworzenie zaleceń zgodnych z poprzednimi wytycznymi, tak aby na jakimkolwiek etapie poszkodowany przestanie oddychać lub za- budować zaufanie społeczne i zachęcić większą rzeszę ludzi do cznie oddychać nieprawidłowo, należy go obrócić na plecy i rozpo- podejmowania działań w razie zatrzymania krążenia. Nierozpozna- cząć uciśnięcia klatki piersiowej. Z kolei w zakresie postępowania nie zatrzymania krążenia stanowi barierę uniemożliwiającą urato- w przypadku niedrożności dróg oddechowych spowodowanej cia- wanie większej ilości ofiar NZK. Dokument ILCOR CoSTR zawiera łem obcym dane zostały kompleksowo uaktualnione, ale algorytmy zalecenie, że RKO należy rozpocząć u każdej osoby, która „nie re- postępowania pozostały niezmienione. www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2021 www.prc.krakow.pl  Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (Basic Life Support – BLS) 127 Europejska Rada Resuscytacji stworzyła ponadto wytycz- madzeniu Europejskiej Rady Resuscytacji 10 grudnia 2020 i za- ne postępowania w przypadku zatrzymania krążenia u chorych akceptowane przez Zarząd ERC. na COVID-192. Wytyczne te opierają się na dokumencie ILCOR Kluczowe wiadomości opisane w tym rozdziale zostały zebra- CoSTR oraz przeglądzie systematycznym piśmiennictwa3,4. ne na Rycinie 1. Wiedza na temat optymalnego leczenia pacjentów z COVID-19 oraz ryzyka transmisji infekcji u osób prowadzących resuscyta- cję jest mała i nadal się rozwija. W zakresie aktualnych zaleceń Skrócone wytyczne w praktyce klinicznej czy lokalnych protokołów leczenia pacjentów z COVID-19, jak i zapewniania bezpieczeństwa ratownikom należy się zapoznać Jak rozpoznać zatrzymanie krążenia z narodowymi wytycznymi i wytycznymi Europejskiej Rady Re- suscytacji. RKO należy rozpocząć u każdej osoby, która nie reaguje i nie Poniższe wytyczne zostały opracowane i zatwierdzone przez oddycha lub oddycha nieprawidłowo. członków Grupy Opracowującej Wytyczne ds. Podstawowych Za- Wolny oddech z wysiłkiem (agonalny) należy interpretować biegów Resuscytacyjnych (BLS). Metodologia opracowania wy- jako objaw zatrzymania krążenia. tycznych została zaprezentowana w rozdziale Podsumowanie Ko- W pierwszych chwilach od zatrzymania krążenia można zaob- 4 mitetu Wykonawczego ERC4a. W październiku 2020 roku wytycz- serwować u poszkodowanego krótki epizod ruchów przypomi- ne zostały udostępnione do publicznej konsultacji. Na podstawie nających drgawki. Po ich ustąpieniu należy ocenić poszkodo- przeglądu opublikowanych komentarzy odpowiednio uaktualniono wanego: jeśli nie reaguje i nie oddycha lub oddycha nieprawi- wytyczne. Wytyczne zostały zaprezentowane na Walnym Zgro- dłowo, należy rozpocząć RKO. BLS 2021 5 ZASAD GĀÓWNYCH WYTYCZNE 2021 1. ROZPOZNAJ NAGĀE ZATRZYMANIE KRÆĸENIA IbROZPOCZNIJ RKO 2. WEZWIJ ZESPÓĀ RATOWNICTWA MEDYCZNEGO 3. PIERSIOWEJ ROZPOCZNIJ UCIėNIÚCIA KLATKI 4. DOSTARCZ AUTOMATYCZNY DEFIBRYLATOR ZEWNÚTRZNY (AED) 5. NAUCZ SIÚ, JAK PROWADZIÈ RKO Rycina 1. Infografika podsumowująca BLS (zob. też infografiki na końcu rozdziału) www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2021 www.prc.krakow.pl  128 Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (Basic Life Support – BLS) Oddechy ratownicze PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE Uciśnięcia klatki piersiowej należy prowadzić na zmianę z od- WYTYCZNE GUIDELINES 2021 U DOROSĀYCH dechami ratowniczymi tak, aby po każdych 30 uciśnięciach wy- konać dwa oddechy. Jeśli wykonanie oddechów ratowniczych jest niemożliwe, nale- ży prowadzić nieprzerwane uciśnięcia klatki piersiowej. Nie reaguje i nie oddycha lubboddycha nieprawidāowo AED Jak znaleźć AED Wezwij zespóā ratownictwa medycznego Lokalizacja AED powinna być oznakowana w widoczny spo- sób. Wykonaj 30 uciĘniÛÉ klatki Kiedy i jak używać AED 4 piersiowej Gdy tylko dociera AED lub dostępne jest od razu na miejscu zatrzymania krążenia, należy je włączyć. Elektrody AED należy przykleić do klatki piersiowej poszkodo- Wykonaj 2 oddechy ratownicze wanego zgodnie z oznakowaniem ich położenia umieszczo- nym na urządzeniu lub na elektrodach. Jeśli pomocy udziela więcej niż jeden ratownik, należy konty- nuować RKO w czasie przyklejania elektrod. Kontynuuj RKO w stosunku 30:2 Należy postępować zgodnie z wydawanymi przez AED polece- niami głosowymi (i/lub wizualnymi). Należy się upewnić, że nikt nie dotyka poszkodowanego w czasie, gdy AED analizuje rytm. Gdy dostÛpne AED – wāÇcz i wykonuj polecenia Jeśli wskazane jest wyładowanie, należy się upewnić, że nikt nie dotyka poszkodowanego. Należy nacisnąć przycisk wyłado- Rycina 2. Algorytm podstawowych zabiegów resuscytacyjnych u dorosłych wania zgodnie z poleceniem wydanym przez AED. Następnie (Basic Life Support – BLS) natychmiast należy wznowić RKO zaczynając od 30 uciśnięć. Jeśli defibrylacja nie jest wskazana, należy natychmiast wzno- Jak powiadomić służby ratunkowe wić RKO zaczynając od 30 uciśnięć. W każdym z powyższych przypadków należy kontynuować Służby Ratownictwa Medycznego należy powiadomić natych- RKO zgodnie z poleceniami AED. Po pewnym czasie prowa- miast, gdy rozpozna się osobę, która nie reaguje i nie oddycha dzenia RKO (zazwyczaj po dwóch minutach) AED znów wyda lub oddycha nieprawidłowo. polecenie przerwania RKO na analizę rytmu. Świadek zdarzenia, który jest sam i posiada telefon komórko- wy, powinien zadzwonić pod numer ratunkowy, włączyć tryb Uciśnięcia klatki piersiowej przed defibrylacją głośnomówiący lub inny umożliwiający rozmowę bez użycia Do czasu aż AED (lub inny defibrylator) nie dotrze na miejsce rąk i natychmiast rozpocząć RKO zgodnie z instruktażem dys- zatrzymania krążenia i zostanie uruchomiony oraz podłączony pozytora. do poszkodowanego, należy kontynuować RKO. Jeśli świadek zdarzenia, który jest sam, musi opuścić poszko- Gdy defibrylator jest gotowy do użycia, nie należy opóźniać dowanego, aby wezwać Pogotowie Ratunkowe, należy naj- defibrylacji w celu przeprowadzenia dodatkowych uciśnięć lub pierw wezwać służby ratunkowe, a dopiero potem rozpocząć oddechów. RKO. AED w pełni zautomatyzowane Wysokiej jakości uciśnięcia klatki piersiowej W pełni zautomatyzowane AED są zaprogramowane w taki spo- sób, że jeśli defibrylacja jest wskazana, dostarczają wyładowa- Uciśnięcia klatki piersiowej należy rozpocząć jak najszybciej. nie bez konieczności podejmowania żadnych dodatkowych dzia- Należy uciskać dolną połowę mostka („na środku klatki piersio- łań ze strony ratownika. Bezpieczeństwo stosowania w pełni wej”). zautomatyzowanych AED nie zostało wystarczająco zbadane. Należy uciskać na głębokość co najmniej 5 cm, ale nie głębiej niż na 6 cm. Bezpieczeństwo AED Należy uciskać z częstością 100–120 na minutę i jak najrza- Wiele badań nad publicznym dostępem do defibrylatorów wy- dziej przerywać uciśnięcia. kazało, że AED mogą być bezpiecznie używane przez świad- Po każdym uciśnięciu należy pozwolić klatce piersiowej powró- ków zatrzymania krążenia oraz osoby przeszkolone w zakre- cić do pierwotnego kształtu; nie należy się opierać na klatce sie udzielania pierwszej pomocy. Do urazów podczas dostar- piersiowej. czania wyładowania przez defibrylator dochodzi ekstremalnie Jeśli tylko jest to możliwe, uciśnięcia należy prowadzić na twar- rzadko, niemniej nie należy kontynuować uciśnięć podczas dym podłożu. wyładowania. www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2021 www.prc.krakow.pl  Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (Basic Life Support – BLS) 129 PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE KROK PO KROKU WYTYCZNE GUIDELINES 2021 KOLEJNOėÈ/DZIAĀANIE OPIS TECHNICZNY BEZPIECZEĂSTWO Upewnij siÛ, Ĺe ty, poszkodowany i Ęwiadkowie zda- rzenia jesteĘcie bezpieczni PRZYTOMNOėÈ Halo! Delikatnie potrzÇĘnij za ramiona i gāoĘno zapytaj Sprawdķ przytomnoĘÉ poszkodowanego: – Czy wszystko w porzÇdku? 4 DROGI ODDECHOWE JeĘli nie ma reakcji, poāóĹ poszkodowanego na UdroĹnij drogi oddechowe plecach Za pomocÇ dāoni na czole i opuszków palców drugiej rÛki pod brodÇ delikatnie unieĘ podbródek ibodchyl gāowÛ poszkodowanego do tyāu w celu udroĹnienia dróg oddechowych poszkodowanego ODDECH Wypatruj, wysāuchuj i wyczuwaj oddech nie dāuĹej Wypatruj, wysāuchuj niĹ przez 10 sekund i wyczuwaj oddech Poszkodowany, który ledwo oddycha lub wykonuje rzadkie, powolne i gāoĘne westchnienia, oddycha nieprawidāowo ODDECH NIEOBECNY JeĘli oddechu nie ma lub jest nieprawidāowy, poproĘ LUB NIEPRAWIDĀOWY 112 Ęwiadka zdarzenia, aby wezwaā pogotowie ratunko- Wezwij sāuĹby ratownicze we, lub zrób to sam JeĘli to moĹliwe, pozostaă z poszkodowanym Uruchom gāoĘnik lub zestaw gāoĘnomówiÇcy w tele- fonie, abyĘ mógā prowadziÉ RKO podczas rozmowy zbdyspozytorem WYėLIJ PO AED JeĘli jest moĹliwoĘÉ, wyĘlij kogoĘ, aby znalazā i przy- WyĘlij kogoĘ po AED niósā AED JeĘli jesteĘ sam, NIE opuszczaj poszkodowanego, ale rozpocznij resuscytacjÛ KRÆĸENIE Rozpocznij uciĘniÛcia UklÛknij obok poszkodowanego klatki piersiowej UmieĘÉ nasadÛ jednej dāoni na Ęrodku klatki pier- siowej poszkodowanego – to jest w dolnej poāowie mostka UmieĘÉ nasadÛ drugiej dāoni na pierwszej i spleÉ palce Utrzymuj wyprostowane āokcie Zajmij pozycjÛ bezpoĘrednio nad klatkÇ piersiowÇ poszkodowanigo i uciskaj jÇ na co najmniej 5 cm (ale nie wiÛcej niĹ 6 cm) Po kaĹdym uciĘniÛciu zwolnij nacisk, nie tracÇc kon- taktu dāoni z klatkÇ piersiowÇ Powtarzaj w tempie 100–120 uciĘniÛÉ/min Rycina 3. Instrukcje postępowania opisane krok po kroku www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2021 www.prc.krakow.pl  130 Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (Basic Life Support – BLS) PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE KROK PO KROKU WYTYCZNE GUIDELINES 202 KOLEJNOėÈ/DZIAĀANIE OPIS TECHNICZNY POĀÆCZ ODDECHY RATUNKOWE JeĘli jesteĘ przeszkolony, po 30 uciĘniÛciach Z UCIėNIÚCIAMI KLATKI ponownie udroĹnij drogi oddechowe PIERSIOWEJ ZaciĘnij pāatki nosa, uĹywajÇc palca wskazujÇcego ibkciuka dāoni znajdujÇcej siÛ na czole poszkodowa- nego 4 Pozwól, aby usta poszkodowanego siÛ otworzyāy, ale utrzymuj uniesiony podbródek Weķ normalny oddech i szczelnie obejmij swoimibustami usta poszkodowanego Skuteczny oddech ratowniczy: przez okoāo 1 s spo- kojnie wprowadķ powietrze do ust poszkodowane- go, tak jak podczas normalnego oddychania. Jedno- czeĘnie obserwuj unoszenie siÛ klatki piersiowej UtrzymujÇc droĹnoĘÉ oddechowÇ, odsuă swoje usta od poszkodowanego i obserwuj opadanie klatki piersiowej podczas wydobywania siÛ powietrza Weķ kolejny, normalny oddech I ponownie wpro- wadķ powietrze, tak by uzyskaÉ w sumie dwa odde- chy ratownicze PodajÇc dwa oddechy, nie przerywaj uciĘniÛÉ na dāuĹej niĹ 10 s, nawet jeĘli jeden lub dwa oddechy sÇ nieskuteczne NastÛpnie jak najszybciej umieĘÉ rÛce w odpowied- nim miejscu na klatce piersiowej i wykonaj kolejne 30 uciĘniÛÉ Kontynuuj uciĘniÛcia klatki piersiowej i oddechy ratownicze w stosunku 30:2 RKO – SAME UCISKI JeĘli nie jesteĘ przeszkolony lub nie jesteĘ wbstanie podawaÉ oddechów ratowniczych, wykonuj RKO wyāÇcznie uciskajÇc klatkÛ piersiowÇ (ciÇgāe uciĘniÛcia w tempie 100–120 uciĘniÛÉ/min) DOSTÚPNE AED WāÇcz deƓbrylator AED Gdy tylko dotrze AED, wāÇcz je i przyklej elektrody i przyklej elektrody do goāej klatki piersiowej poszkodowanego JeĘli na miejscu jest wiÛcej niĹ jeden ratownik, naleĹy kontynuowaÉ RKO podczas umieszczania elektrod na klatce piersiowej WYKONUJ WSKAZÓWKI PostÛpuj zgodnie z dķwiÛkowymi i wizualnymi GĀOSOWE/WIZUALNE wskazówkami podawanymi przez deƓbrylator AED JeĘli jest zalecane wyāadowanie, upewnij siÛ, Ĺebani ty, ani nikt inny nie dotyka poszkodowanego Zgodnie z zaleceniami wykonaj wyāadowanie naciskajÇc przycisk NastÛpnie natychmiast wznów RKO i kontynuuj zgodnie z komunikatami z AED Rycina 3. Instrukcje postępowania opisane krok po kroku, cd. www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2021 www.prc.krakow.pl  Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (Basic Life Support – BLS) 131 PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE KROK PO KROKU WYTYCZNE GUIDELINES 2021 KOLEJNOėÈ/DZIAĀANIE OPIS TECHNICZNY JEėLI DEFIBRYLACJA NIEZALECANA Kontynuuj RKO JeĘli deƓbrylacja jest niezalecana, natychmiast wznów i kontynuuj RKO zgodnie z poleceniami AED 4 JEėLI AED JEST NIEDOSTÚPNE Kontynuuj RKO JeĘli AED jest niedostÛpne LUB czekasz na jego dostarczenie, kontynuuj RKO Nie przerywaj resuscytacji do chwili gdy: – pracownik zespoāu medycznego kaĹe ci przerwaÉ LUB – poszkodowany zdecydowanie odzyskuje przytom- noĘÉ, porusza siÛ, otwiera oczy i oddycha prawidāo- wo LUB – opadasz z siā Rzadko siÛ zdarza, aby sama RKO przywracaāa pracÛ serca. JeĘli nie masz pewnoĘci, Ĺe poszkodowany odzyskaā oddech, kontynuuj resuscytacjÛ Oznaki odzyskania czynnoĘci Ĺyciowych: – budzenie siÛ – poruszanie siÛ – otwieranie oczu – prawidāowy oddech JEėLI NIE REAGUJE, ALE ODDYCHA PRAWIDĀOWO UāóĹ w pozycji bezpiecznej JeĘli masz pewnoĘÉ, Ĺe poszkodowany oddycha prawidāowo, ale nadal jest nieprzytomny, uāóĹ go wbpozycji bezpiecznej (patrz SEKCJA PIERWSZA POMOC) NaleĹy byÉ przygotowanym na natychmiastowe wznowienie RKO w sytuacji zaobserwowania braku reakcji, nieobecnoĘci lub nieprawidāowoĘci oddechu Rycina 3. Instrukcje postępowania opisane krok po kroku, cd. Bezpieczeństwo ponieważ ryzyko infekcji podczas prowadzenia uciśnięć, jak i urazów spowodowanych przypadkowym wyładowaniem pod- Należy się upewnić, że zarówno poszkodowany, jak i osoba czas stosowania AED jest bardzo niskie. udzielająca pomocy oraz pozostali świadkowie zdarzenia są Dostępne są odrębne wytyczne resuscytacji poszkodowanych bezpieczni. z podejrzeniem lub potwierdzonym SARS-Cov-2. Zob. www. Osoby niebędące pracownikami ochrony zdrowia powinny roz- erc.edu/covid. poczynać RKO, gdy podejrzewają zatrzymanie krążenia bez obaw, że wyrządzą tym krzywdę poszkodowanemu, który za- Jak może pomóc technologia trzymania krążenia nie ma. Osoby niebędące pracownikami ochrony zdrowia mogą bez- Systemy Ratownictwa Medycznego powinny rozważyć zasto- piecznie prowadzić uciśnięcia klatki piersiowej i używać AED, sowanie technologii, takich jak smartfony, wideokomunikatory, www.erc.edu Wytyczne resuscytacji 2021 www.prc.krakow.pl  132 Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (Basic Life Support – BLS) sztuczną inteligencję oraz drony do wspomagania rozpozna- Oddech agonalny wania zatrzymań krążenia, wysyłania osób przeszkolonych Oddech agonalny to nieprawidłowy oddech obserwowany u około w zakresie udzielania pierwszej pomocy na miejsce zdarzenia, 50% ofiar zatrzymania krążenia. Wskazuje na zachowane funkcje komunikacji ze świadkami w celu prowadzenia RKO z instruk- mózgowe i wiąże się z lepszymi wynikami końcowymi leczenia11,12. tażem dyspozytora oraz dostarczania AED na miejsce zatrzy- Oddech agonalny jest powszechnie mylony z oznaką życia, sta- mania krążenia. nowiąc wyzwanie dla osób niebędących pracownikami ochrony zdrowia i dyspozytorów pogotowia ratunkowego. Powszechne Niedrożność dróg oddechowych spowodowana terminy stosowane przez osoby niebędące pracownikami ochro- ciałem obcym ny zdrowia dla określenia oddechu agonalnego to: westchnienia, okazjonalny oddech, prawie brak oddechu, jęczenie, wzdychanie, Zadławienie należy podejrzewać, gdy ktoś nagle przestanie bulgotanie, stękanie, sapanie oraz głośny, ciężki oddech z wysił- rozmawiać lub nie może mówić, szczególnie jeśli ma to miej- kiem11,13,14. Oddech agonalny pozostaje największym utrudnie- sce podczas spożywania posiłku. niem w rozpoznawaniu zatrzymania krążenia w warunkach po- Należy zachęcać poszkodowanego do kaszlu. zaszpitalnych15-22. Wczesne rozpoznanie oddechu agonalnego 4 Jeśli kaszel staje się nieefektywny, należy wykonać do pięciu warunkuje szybkie podjęcie RKO i wykonanie defibrylacji, a nie- uderzeń w okolicę międzyłopatkową: rozpoznanie zatrzymania krążenia przez dyspozytorów na pod- Pochyl poszkodowanego do przodu. stawie telefonów alarmowych wiąże się ze zmniejszeniem prze- Nadgarstkiem jednej dłoni uderzaj poszkodowanego w ple- żywalności pacjentów z NZK18,23. cy w okolicę między łopatkami. W kontekście rozpoznawania oddechu agonalnego – zarów- Jeśli uderzenia w okolicę międzyłopatkową są nieskuteczne, no przez ratowników niezwiązanych zawodowo z ochroną zdro- należy wykonać do pięciu uciśnięć nadbrzusza: wia, jak i ratowników profesjonalnych – należy podkreślić, że ry- Stań za poszkodowanym i dwiema rękami obejmij go w gór- zyko opóźnienia RKO u poszkodowanych z zatrzymaniem krą- nej części brzucha. żenia znacznie przewyższa ryzyko wynikające z podjęcia RKO Pochyl poszkodowanego do przodu. u osób, które zatrzymania krążenia nie mają (zob. także część Zaciśnij pięść i umieść ją pomiędzy pępkiem a klatką pier- Bezpieczeństwo). Błędne zinterpretowanie oddechu agonalnego siową poszkodowanego. jako oznaki życia może skłonić świadków zdarzenia do niewska- Chwyć pięść drugą dłonią i pociągnij obie ręce do siebie i do zanego w tych okolicznościach ułożenia poszkodowanego z pozy- góry. cji bezpiecznej zamiast podjęcia RKO. Jeśli mimo wykonania pięciu uciśnięć nadbrzusza nie udaje się usunąć ciała obcego, należy kontynuować naprzemien- Drgawki nie pięć uderzeń w okolicę międzyłopatkową z pięcioma uciś- Krótkotrwałe ruchy drgawkopodobne występujące u pacjentów nięciami nadbrzusza do czasu usunięcia cała obcego z dróg z zatrzymaniem krążenia stanowią kolejną istotną barierę w roz- oddechowych lub do momentu, gdy poszkodowany straci poznawaniu zatrzymania krążenia. Drgawki są powszechnym me- przytomność. dycznym stanem nagłym, stanowiącym 3–4% przypadków wśród Jeśli poszkodowany straci przytomność, należy rozpocząć zgłoszeń alarmowych24-26. Tylko w 0,6–2,1% tych zgłoszeń po- RKO. szkodowany ma również zatrzymanie krążenia25,27. Przeprowa- dzone ostatnio badanie obserwacyjne obejmujące 3502 przy- padki pozaszpitalnego zatrzymania krążenia zidentyfikowało 149 (4,3%) poszkodowanych z aktywnością drgawkopodobną28. Pa- Dowody naukowe popierające wytyczne cjenci prezentujący objawy aktywności drgawkopodobnej byli młodsi (54 vs. 66 lat; p