Enfeksiyon Hastalıklarının Genel Patolojisi - 1 PDF

Enfeksiyon Hastalıklarının Genel Patolojisi - 1 Dr Yılmaz Baş Hitit Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji ABD  İnsan enfeksiyon etkenleri sınıfları Ektoparaziterler (Böcekler, bit, pire, kene vb) Kır ım Ko...

Enfeksiyon Hastalıklarının Genel Patolojisi - 1 Dr Yılmaz Baş Hitit Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji ABD  İnsan enfeksiyon etkenleri sınıfları Ektoparaziterler (Böcekler, bit, pire, kene vb) Kır ım Kongo Ateşli Hastalığı Doğuştan Bağışıklık Savunmasının Beş Bariyer Unsuru 1) Mikrobiyal girişe ve fiziksel tehlikeye karşı fiziksel bariyer 2) Mikrobiyal büyümeyi ve istilayı engellemek için yapısal kimyasal kalkan 3) Yabancı mikropların girişini tespit etmek için tanıma sistemi 4) Tanıma sistemi tarafından tetiklenen indüklenebilir antimikrobiyal yanıt 5) Savunmayı güçlendirme ve geliştirme süreci Cold Spring Harb Perspect Med 2013;3:a010090  Hastalık etkenlerinin geçiş yolları Deri geçiş yolu Bariyer: Keratinize bariyer, düşük pH, yağ asitleri. Birçok deri enfeksiyonu epidermisin mekanik hasarı sonucu oluşur Yüzeyel mantar enfeksiyonları (dermatofitler) Cerrahi insizyon ve yaralar (Stafilokoklar) Yanıklar (Psödomonas aeruginoza) Diyabetik hastalardaki yaralar, dekübit ülserleri, basınca bağlı yaralar Sağlık çalışanlarında intravenöz bulaşma (HBV, HCV ve HIV gibi) Böcek etkisi (Arbovirüsler-sarı humma ensefalit) Schistosoma larvaları (su salyangozları suya bırakır), Flaryazis (helmint) gibi direkt geçişler Hayvan ısırıkları (Pasteurella gibi bakteriler)  Gastrointestinal sistem yolu Bariyer: - Mide asidi (örn. Vibrio cholerae, Shigella ve Giardia) - Mukus visköz katmanı - Pankreatik enzimleri (litik etki) - Safra deterjan etkisi - IgA sekresyonu (peyer plaktan zengin dokularda) - Peristaltizm - Normal bağırsak florası microbe-associated molecular patterns Enteropatojenik patojenlerin GİS’te hastalık oluşturma mekanizmaları Adezyon ve lokal proliferasyon - V. Kolera - Giardia Lambia: Epitelin fırçamsı kenarına tutunur, hücre ve dokuya girmez. - Enterotoksijenik E. Coli Adezyon ve mukozal invazyon - Şigella - Salmonella enterika - Kampilobakter jejuni - Entameoba histolitika Antijen alımının konak yolunun gaspedilmesi - Poliovirüs  D. Ribet, P. Cossart / M HÜCRELERİ YOLUYLA GEÇİŞ: Poliovirüs, Enteropatik E. Coli, Vibrio Cholerae, Microbes Salmonella Enterica’nın Typhi serotipi ve Shigella Flexneri gibi çoğu patojen. and Infection İNVAZYON: Shigella, Salmonella ve Campylobacter 17 (2015) 173e183  Kriptosporidyumlar: Enterositler tarafından alınır, hücre içinde çoğalır. Mukozal hasar, villöz atrofi ve inflamasyon oluşturur. Entamoeba Histolytica: Kanal oluşturan bir por proteini üzerinden temas aracılı sitoliz yoluyla konak hücrelerini öldürür. Kolon mukozasında ülserler oluşturur. Ascaris lumbricoides: Lümeni tıkayabilirler. Safra kanalları ÜSY’e geçiş yapabilirler. Helmintler: Kancalı bağırsak kurtları mukozadan kan emerek demir eksikliğine neden olabilirler. Besin maddesi eksikliği oluştururlar. Balıklarda yaşayan bir helmint Diphyllobothrium konakta B12 vitamin eksikliği ile megaloblastik anemiye neden olur.  Solunum sistemi Bariyer: Bronş epiteli tarafından mukosiliyer temizleme, alveolar makrofajlar, IgA. Virüsler, bakteriler ve mantarlar toz veya aerosol parçacıkları halinde günlük olarak solunur. Büyük parçacıklar, burun ve üst solunum yolunu kaplayan muköz epitelde sıkışıp kalır. Mukus tabakasına hapsolmuş olan mikroorganizmalar yutulur ve temizlenir. 5 mikrondan küçük parçacıklar alveollere taşınır, bunlar alveolar makrofajlar veya sitokinler aracılığıyla nötrofiller tarafından fagositozlanır.  Solunum sistemi Yerel veya sistemik savunmaların zarar görmesi: - Mukosiliyer savunma mekanizmalarında kronik bozulma, * Sigara içenlerde ve kistik fibrozlu (S. Aureus, P. Auriginoza, Bulkhordari cepagia) kişiler * Mekanik ventilasyon uygulanan hastalar * Mide asidini aspire eden hastalar * Sistemik immün yetmezlikler (AIDS hastalarında P. jiroveci ve nötropenili hastalarda Aspergillus türleri tarafından fungal enfeksiyonlar) Yerel veya sistemik savunmaların zarar görmesi dışında, mikroplar birkaç farklı mekanizma ile lokal savunmaları aşar: 1. Alt solunum yolu ve farenks içindeki epitel hücrelerine bağlanma ve hücre içine girme, 2. Siliyer aktiviteyi azaltan toksinler üretenler, 3. Fagositozu takiben öldürmeye karşı birincil direnç oluşturanlar.  Solunum sistemi 1. Alt solunum yolu ve farenks içindeki epitel hücrelerine bağlanma ve hücre içine girme: - İnfluenza virüsleri, epitelyal hücrelerin yüzeyindeki sialik aside bağlanan hemaglutininler adı verilen zarf proteinlerine sahiptir. Giriş ve replikasyon olur. - Solunum epitelinde ortaya çıkan hasar, S. pneumoniae ve S. Aureus süperinfeksiyonuna yol açar. 2. Siliyer aktiviteyi azaltan toksinler üretenler: - Haemophilus influenzae, - Mycoplasma pneumoniae - Bordetella pertussis 3. Fagositozu takiben öldürmeye karşı birincil direnç oluşturanlar: - Mycobacterium tuberculosis: Makrofajların fagolizozomları içinde hayatta kalır - Pneumococcus Jiroveci: AIDS hastalarında mantar enf. - Aspergillus türleri kemoterapi alan hastalarda mantar enf.  Ürogenital sistem İdrar sterildir Miksiyon düzenli olarak enfeksiyondan korur. İdrar yolu patojenleri (örneğin, E. Coli, N. Gonore), üretra yoluyla erişirler ve atılmamak için ürotheliuma yapışabilirler Kadınlar erkeklerden 10 kat daha fazla idrar yolu enfeksiyonu geçirir, çünkü idrar kesesi ile deri arasındaki mesafe (yani, üretranın uzunluğu) kadınlarda 5 cm, erkeklerde 20 cm'dir İdrar akışının tıkanması veya idrarın reflüsü idrar yolu enfeksiyonlarına karşı duyarlılığı arttırır Ergenlikten menopoza girinceye kadar vajina, glikozu laktik asidi fermente eden ve patojenlerin büyümesini baskılayan düşük bir pH ortamı üreten laktobasillerle korunur. Antibiyotikler laktobasilleri öldürebilir ve vajinal kandidiyazise zemin hazırlayabilir. Uterus serviksi, enfeksiyona dirençli olan skuamöz mukoza ile kaplıdır. Küçük travma, cinsel yolla bulaşan önemli bir patojen olan insan papilloma virüs (HPV) enfeksiyonuna neden olabilir.  Vertikal (dikey) iletim Anneden fetüse veya yeni doğan çocuğa geçiş Plasental-fetal iletim. - Anneye gebelik sırasında patojen bulaştığında ortaya çıkar. - Örneğin, ilk trimesterdeki kızamıkçık enfeksiyonu kalp rahatsızlıklarına, zihinsel geriliğe, katarakta veya sağırlığa yol açabilirken, üçüncü trimesterdeki kızamıkçık enfeksiyonunun etkisi azdır. - Zika virüsü (ZIKV) (Flaviviridae ailesinin bir üyesi, Dengue, Batı-Nil ve Japon Ensefalit virüsleri ile ilişkili, insanlara sivrisineklerden ve cinsel yoldan geçer) konjenital mikrosefali ve MSS bozuklukları  oluşturabilir. Doğum sırasında temas yoluyla bulaşma. - Klamidya trahomatis (yeni doğan konjonktivitinin en sık nedeni) - Neisseria gonore - S. Aureus, S. Pneumoniae, S. Viridans, H. Influenzae, E. Coli, Pseudomonas türleri, Enterobacter türleri, Proteus türleri ve Centers for Disease Control virüsler de doğumdan 72 saat sonra konjonktivit yapabilirler. and Prevention - Anne sütüyle doğum sonrası bulaşma. https://www.cdc.gov/ncbdd - Sitomegalovirüs (CMV) d/birthdefects/images/micro cephaly-comparison- - İnsan immün yetmezlik virüsü (HIV) 500px.jpg, - Hepatit B virüsü (HBV)  Vücuttaki Mikropların Yayılması Bazı mikroorganizmalar enfeksiyonun ilk bölgesine lokalize kalır Patojenlerin vücut içinde yayılma yöntemleri: Lizis ve invazyon, litik enzim salgılama Hücreden hücreye taşınma, aksonlar boyunca seyahat Kan ve lenf akımı yoluyla yayılım Lizis ve invazyon (Enzim sağılama) - Dokuların parçalanmasına yol açar ve organizmalar engelsiz ilerleyebilir - Lenfatikler yoluyla bölgesel lenf düğümlerine ve kana geçebilir, potansiyel olarak bakteriyemiye yol açabilir. Kalp ve kemik gibi uzak organlara yayılabilir.  Kan kaynaklı patojenlerin yayılması ve sonuçları bazı faktörlere bağlıdır: Organizmanın virülansına Enfeksiyonun büyüklüğüne Üreme/enfeksiyon modeline İmmün sistem durumuna Doku tropizmi - Nörotropik virüsleri (kuduz, çocuk felci, varicella) - Cilde nüfuz edebilen, Schistosoma mansoni parazitleri, portal sistemin ve mezenterin kan damarlarına yerleşerek karaciğerde ve bağırsakta hasara yol açar. - Benzer şekilde, Schistosoma hematobium mesane damarlarına geçer ve sistite hatta mesane karsinomuna (ürotelyal karsinom) neden olur.  Bakterilerin konak hücrelere yapışması Adhezin molekülleri bağlanmayı sağlar Protein F ve tekoik asit: S. Pyogenez’in ekstrasellüler matriks ve konak hücre üzerindeki «fibronektin»e bağlanmayı sağlar. Pilus : Konak hücreye yapışmaya yardım eder. E. Coli, ürotelyal hücre yüzeylerindeki Gal(α1-4) bölgesine bağlanan, spesifik P pilusu eksprese eder. N. Gonore yüzeyinde de pilus vardır.  Listeria monocytogenes’in konak hücre istilası. Listeria fagositik olmayan hücrelere (insan enterositleri) fermuar tipi girişini gösteren taramalı elektron mikrofotografları. a) İlk temas, bakteri yüzeyine yapışan birkaç psödopod gözlemlenmekte. b) Psödopodlar, bakterileri aşamalı olarak hapseden sıkıca yapışan "fermuarlı" bir zar süreci oluşturarak kaynaşmıştır. c) Bakteriler, zar işlemi tarafından tamamen yutulur. Cain, Robert J. (2015). Molecular Medical Microbiology. Survival Strategies of Intracellular Bacterial Pathogens. 491–515. Fagositik olmayan hücrelere patojen kaynaklı girişin «tetikleyici» ve «fermuar» mekanizmaları. Tetikleme mekanizması: a) Konakçı hücre yüzeyine bağlanan bakteriler, efektör proteinleri özel salgılama sistemleri aracılığıyla konakçı hücreye iletir. b) Efektörler, konakçı hücre aktin dinamiklerini düzenleyen hücresel hedeflerle etkileşime girerek istilacı bakterilerin altında zarın kabarmasına neden olur. Fermuar mekanizması: a) Bakteriyel yüzey proteinleri, aktin hücre iskeletini kontrol eden sinyal kaskadlarını aktive ederek konak hücre zarı üzerindeki reseptörleri bağlar. b) Bir fermuarlı zar işleminde kaynaşan aktin güdümlü psödopodlar, bakterileri aşamalı olarak hapseder. c) Bakteriler, bir fagozom oluşana kadar aşamalı olarak yutulur. Cain, Robert J. (2015). Molecular Medical Microbiology. Survival Strategies of Intracellular Bacterial Pathogens. 491–515. Cain, Robert J. (2015). Molecular Medical Microbiology. Survival Strategies of Intracellular Bacterial Pathogens. 491–515.  Grup A Streptokok enfeksiyonun neden olduğu hastalıklar Yüzeysel Boğaz ağrısı, ateş, tonsillofarenjiyal inflamasyon, yamalı tonsillofarenjiyal eksüdatlar, Farenjit palatal peteşi, anterior servikal adenit Kızıl Makülopapüler döküntü, eksüdatif farenjit, 'çilek dili' İmpetigo hastalığı Bal rengi kabuklanmalar çoğunlukla yüz ve ekstremitelerde görülür Sekelleri Akut romatizmal Ateş, artrit, kardit, kore ateş (ARF) Romatizmal kalp Nefes darlığı, mitral ve/veya aort yetmezliği, ardından mitral stenoz hastalığı (RHD) Akut post- streptokokal Yüz ödemi, hipertansiyon, hematüri, kompleman eksikliği glomerülonefrit invazif Bakteriyemi Yüksek ateş, bulantı, kusma Selülit Eritem, ödem, sıcaklık ve hassasiyet Hamile veya yakın zamanda doğum yapmış kadınlarda ateş, titreme, ağrı, pürülan Lohusalık sepsisi vajinal akıntı Nekrotizan fasiit Ateş, halsizlik, lokal eritem, şişlik, miyalji, karın ağrısı Streptokokal toksik Ateş, döküntü, hipotansiyon, son organ yetmezliği şok sendromu (STSS)  Grup A Streptokok a) Yüzeyel M proteini ve kapsül, Grup A Streptokok'un (GAS) sırasıyla zar kofaktör proteini CD46, spesifik glikan yapıları ve CD44'e bağlanarak epitel hücrelerine bağlanmasını kolaylaştırır. Epitel yüzeyinde streptokokal pirojenik ekzotoksin B (SpeB) ve streptolizin S (SLS) toksinlerinin salgılanması, epitel hücrelerinin bağlantı proteinlerini dengesizleştirir ve hücre-hücre yapışmasının kaybına ve GAS'ın konak epitel bariyeri boyunca taşınmasına neden olur. Epitel hücrelerine bakteriyel invazyondan sonra, streptolizin O (SLO) ve NAD glikohidrolazın (NADase) ortak etkisi Golgi ağının bozulmasına yol açar ve bu da epitel bariyer bütünlüğünü daha da bozar. b) Daha derin altta yatan dokuların istilası, streptolizin (SLS ve SLO) ve NADaz ile indüklenen hücre ölümü veya SpeB ile indüklenen, gasdermin A (GSDMA) bağımlı epitel hücrelerinin piroptotik hücre ölümü yoluyla da oluşabilir. Ortaya çıkan doku hasarı, insan katelisidin LL-37, proinflamatuar sitokin interlökin-8 (IL-8) ve SpeB ile aktive edilen IL-36γ gibi çeşitli uyaranlar tarafından çekilen, doğuştan ve adaptif bağışıklık hücrelerinin bol miktarda infiltrasyonu ile karakterize güçlü bir inflamatuar yanıt oluşturur. Nat Rev Microbiol. 2023;21(7):431-447. Streptococcus pyogenes (gram-pozitif, katalaz-negatif, oksidaz negatif, β-hemolitik streptokok  S. pyogenes genellikle farinks, anüs ve genital mukozada kolonize olur. Akut romatizmal ateş ve post-streptokokal glomerulonefrit) Photomicrograph, Streptococcus pyogenes, bacteria, Pus specimen, Pappenheim stain, Rheumatic fever, Pathology. Contributed by The Centers for Disease Control and Prevention (CDC)  Streptococcus pneumonia enfeksiyonu patogenezi Streptococcus pneumonia enfeksiyonu sağlıklı bireylerin orofarenks ve nazofarenks kolonizasyonundan sonra gelişir. Bu kolonilerin solunması alt solunum yollarının enfeksiyonuna neden olur. Enfeksiyon, genellikle bir hastada yatkın risk faktörleri, bir bolus enfeksiyöz hücre veya özellikle virülan bir S. pneumoniae suşu olmadığı sürece ortaya çıkmaz. Kapsül, S. pneumoniae'nin patogenezinde, virülansında, önemli bir rol oynar. Polisakkaritlerden oluşur ve hücre duvarını çevreler. Kompleman C3b'nin hücrenin yüzeyine bağlanmasını ve nötrofillerin alttaki hücre duvarına erişmesini önler ve fagositozu engeller. Front Immunol. 20182;9:1366.  Streptococcus pneumonia enfeksiyonu patogenezi Pnömokok proteinleri de bakterinin virülansında büyük rol oynar. IgA1 proteaz, mukozal yüzeylerde konak savunmasına müdahale eder ve nöraminidaz, epitel hücrelere yapışmayı önler. S. pneumoniae'nin patojenitesinin ikinci önemli özelliği solunum epiteline yapışabilme ve invazyon yeteneğidir. S. pneumonia'nın virülansında rol oynayan diğer proteinler arasında pnömolizin, pnömokok yüzey proteini A ve otolizin bulunur. Son olarak, pili organizmanın hücre yüzeylerine yapışmasını sağlar ve konak iltihabında rol oynar. Pnömokok hastalığının şiddeti, hücre duvarı proteinleri, otolizin, kapsül polisakkaritleri ve bakteriyel son ürünlerden salınan DNA tarafından kompleman yollarının aktivasyonu ve sitokin salınımı ile oluşan belirgin inflamatuar yanıta bağlıdır. Front Immunol. 2018;9:1366.  Streptococcus pneumonia enfeksiyonu patogenezi Son birkaç yıldır, ilaca dirençli S. pneumonia (DRSP) ve penisiline dirençli S. pneumonia daha yaygın hale geldi. Penisilin direnci, penisilin bağlayıcı proteindeki (PBP) değişikliklerin sonucudur ve bağlayıcı penisilini etkiler, ancak tüm beta-laktamları etkilemez. DRSP, ilacın hücreden aktif bir şekilde dışarı atılmasına neden olabilen veya bağlanmasını engelleyebilen evrimsel genetik mutasyonların sonucudur.  Staphylococcus aureus enfeksiyon patogenezi Staphylococcus aureus hücre içi bakteridir. Ciltte ve mukoza zarlarında bulunur ve insanlar bu organizmalar için başlıca rezervuardır. Koküs şeklinde olan ve "üzüm benzeri" olarak tanımlanan kümeler halinde düzenlenme eğiliminde olan Gram pozitif bir bakteridir. İnvazyon başlangıcında önce salgıladığı faktörlerin yardımıyla cilt ve burun boşluğu gibi vücut yüzeyine yapışır. Konak yapışma süreci, S. aureus'un patogenezi için anahtar adımdır. S. aureus, konakçıların bağışıklık tepkisine direnmek ve böylece başarılı kolonizasyon elde etmek için birçok türde faktör salgılayabilir. Fibronektin bağlayıcı protein A, Fnbp B ve duvar teikoik asit kolonizasyonu destekler. Bu süreçlerde, S. aureus, konakçının bağışıklık savunmasına karşı dirence yardımcı olmak için bazı faktörler salgılar. Örneğin, demirle düzenlenen yüzey belirleyici A (Isd A), bakteriyel hücresel hidrofobikliği artırabilir ve böylece S. aureus'un bakterisidal yağ asitlerine direnmesine yardımcı olabilir.  International Journal of Nanomedicine 2018:13 Tipik biyokimyasal tanımlama testleri: - Katalaz pozitif (tüm patojenik Staphylococcus türleri) - Koagülaz pozitif (Staphylococcus aureus'u diğer Staphylococcus türlerinden ayırmak için) - Novobiyosin duyarlı (Staphylococcus saprophyticus'tan ayırmak için) - Mannitol fermantasyon pozitif (Staphylococcus epidermidis'ten ayırmak için) bulunur.  Staphylococcus aureus enfeksiyon patogenezi β-toksin ve δ-toksin yoluyla hücre zarına Staphylococcus aureus geçirgenliğinin şematik diyagramı. International Journal of Nanomedicine 2018:13 Coa/vWbp: coagulase/ von Willebrand factor-binding protein ClfA: Clumping factor A Annu Rev Pathol. 2016;11:343-64  Staphylococcus aureus enfeksiyon patogenezi Konak bağışıklık tepkisinden kaçınma mekanizmaları arasında antifagositik kapsül üretimi, konak antikorlarının sekestrasyonunun yapılması veya Protein A tarafından antijen maskelenmesi, biyofilm oluşumu, hücre içi hayatta kalma ve lökositlerin kemotaksisinin engellenmesi yer alır. Enfeksiyöz endokarditte bakterilerin hücre dışı matriks proteinlerine ve fibronektine bağlanması, fibrinojen bağlayıcı proteinler, kümeleşme faktörleri ve teikoik asitler gibi bakteriyel hücre duvarı ile ilişkili proteinler tarafından aracılık edilir. Stafilokok süperantijenleri (TSST-1 veya toksik şok sendromu toksin 1) enfeksiyöz endokardit, sepsis ve toksik şok sendromunda önemli virülans faktörleridir. Pnömoni (Zatürre) enfeksiyonları, PVL (Panton-Valentine lökosidin), Protein A ve alfa-hemolizin bakteriyel üretimiyle ilişkilidir ve enfeksiyonlar, influenza virüsü enfeksiyonunun yanı sıra Kistik Fibrozis’li hastalarda daha yaygındır. Protez cihaz enfeksiyonları genellikle S. aureus suşlarının biyofilm oluşturma ve bakteri hücre yoğunluğuna bağlı iletişim kurma yeteneği aracılığıyla gerçekleşir. Gram Boyası Bakteremi, apseler Enfeksiyöz endokardit, kateter kaynaklı endokardit Cilt ve yumuşak doku enfeksiyonları (örneğin, impetigo, folikülit, çıban, karbonkül, selülit, haşlanmış deri sendromu vb) Osteomiyelit, septik artrit, protez cihaz enfeksiyonları Ateroskleroz Akciğer enfeksiyonları (örn, pnömoni ve ampiyem) Gastroenterit Menenjit, beyin apsesi Toksik şok sendromu İdrar yolu enfeksiyonları Cerrahi alan enfeksiyonlarının yaklaşık %20'si. - Pseudomonas aeruginosa, kanser hastaları, kistik fibrozis hastaları, ameliyat sonrası, ventilatörle ilişkili, ciddi yanıklar veya insan immün yetmezlik virüsü (HIV) ile enfekte olan hastalar gibi bağışıklığı baskılanmış kişilerde hastane enfeksiyonlarının yanı sıra ölümcül enfeksiyonlara neden olan her yerde bulunan bir Gram- negatif bakteridir. - P. aeruginosa lipopolisakkarit (LPS), pili, hücre dışı enzimler, eksotoksinler, bir flagellum veya beş tip salgı sistemi gibi birçok virülans faktörüne sahiptir. Bu bakteri motilite, kemotaksis ve adezyon için çok önemli olan tek bir polar flagellum'a sahiptir.  Hücreden hücreye taşınma (Aksonlar boyunca seyahat) - Kuduz, çocuk felci ve Varicella - Periferik sinir enfekte olur - hücre içi aksonlar boyunca seyahat eder - merkezi sinir sistemine yayılır. Kan akımı yoluyla yayılım - En yaygın biçimdir - Plazma içinde = Poliovirüs, hepatit B virüsü, çoğu bakteri ve mantar, bazı protozoalar (Afrika tripanozomları) ve helmintler. - Lökositler içinde = Herpesvirüsler, HIV, mikobakteriler, leishmania, toxoplazma) - Eritrositler içinde = Malariyal parazitler (Plasmodium ve Babesia)  Bulaşma Yolları Enfeksiyöz mikropların “çıkış stratejileri” vardır Deri sızıntısı/taşınması Ağız / solunum yolu salgıları Öksürme, hapşırma İdrar veya dışkıyla altılma Genital kanal / Cinsel temas sırasında Vertikal bulaşma Böcek vektörleriyle bulaş Temas - Enterik patojen S. typhi gibi diğerleri, asemptomatik taşıyıcı konaklar tarafından uzun süre taşınıp yayılabilir. - Bazıları toz, yiyecek veya suda uzun süre hayatta kalır. - Bakteriyel sporlar, protozoan kistler ve helmint yumurtaları, serin ve kuru bir ortamda aylarca, yıllarca canlı kalabilir. - Bazı kırılgan patojenler vücudun dışında sadece kısa bir süre kalırlar  Öksürme ile patojenler damlacıklarda aerosol haline getirilir ve havaya salınır. Influenza virüsleri ve bazı solunum patojenleri, kaynaktan 90 cm’yi aşmayan büyük damlacıklarda yayılır, SARS virüsü (Örn SARS Cov-2) M. tüberkülozis ve varisella-zoster virüsü , küçük damlacıklarda veya daha uzun mesafelerde yol alabilecek toz parçacıkları içinde yayılır. Çoğu enterik patojenler fekal-oral yolla, yani dışkı ile kontamine su veya yiyeceklerin yutulmasıyla yayılır. Salgın olabilir (Hepatit A ve E virüsleri, çocuk felci ve rotavirüs). Fekal-oral yolla yayılan diğer önemli patojenler Vibrio Kolera, Şigella, Kampilobakter jejuni ve Salmonella  SARS-CoV-2, enfeksiyondan 48 saat sonra SARS-CoV'den 3.20 kat daha fazla bulaşıcı virüs parçacığı üretmektedir COVID-19 hastalarının solunum salgılarındaki yüksek viral yükü, başvurunun ilk günlerinde veya hatta inkübasyon sırasında kişiden kişiye yüksek bulaşma kabiliyetine sahiptir SARS-CoV-2 enfekte olmuş ve enfekte olmayan kişiler arasında sık sık yakın ve uzun süreli (15 dakika ve daha fazla) etkileşim nedeniyle büyük damlacıklar, kontamine eller, yüzeyler yoluyla olurken, alt ve üst solunum yolu örnekleri (balgam, oral swablar, nazofarengeal swablar, bronkoalveolar lavaj sıvısı), anal swab, dışkı, idrar ve kan ile de bulaşabilir. Damlacık iletimi havada kısa bir mesafe boyunca (genellikle 5 μm olan küçük damlacık çekirdekleri yoluyla olabilir.  Bazı parazitik helmintler (örneğin, kancalı kurtlar, şistozomalar) yumurtalarını dışkıda kuluçkaya yatırır. Cinsel yolla bulaşma için sıklıkla uzun süreli samimiyet veya mukozal temas gerekir. Virüsler (örneğin, Herpes simpleks, HIV, HPV), bakteriler (T. pallidum, Gonococcus), protozoa (Candida) ve eklembacaklılar (bit). Tükürük bezi veya orofarinkste çoğalan virüsler, bir öpücük veya ciddi bir ısırık ile yayılabilir (SARS, Kabakulak, Adenovirüs, Epstein-Barr virüsü ve kuduz virüsü). Eklembacaklı vektörler (sivrisinekler, keneler, akarlar) tarafından alınan kanlı öğünlerden yayılan protozoalar. Son olarak, hayvanlardan insanlara (zoonotik enfeksiyonlar olarak adlandırılır) doğrudan temas yoluyla bulaşma olur.  Virüslerin hücrelere hasar verme mekanizmaları  HIV glikoprotein gp120, T hücrelerindeki CD4'e ve kemokin reseptörleri CXCR4'e (esas olarak T hücrelerinde) ve CCR5'e (esas olarak makrofajlarda) bağlanır. Epstein-Barr virüsü, B hücreleri üzerindeki complement reseptör 2'ye (CR2 veya CD21 olarak da bilinir) bağlanır. Lökoensefalopatiye neden olan JC virüsü enfeksiyonu santral sinir sistemindeki oligodendroglial hücrelerle sınırlıdır; bunun nedeni, üretken bir enfeksiyon için gerekli olan JC viral genlerinin ekspresyonunun, nöronlarda veya endotelyal hücrelerde değil, yalnızca glial hücrelerde eksprese edilen konakçı transkripsiyon faktörlerini gerektirmesidir.  Patojen konak ilişkisi Bazı mikropların immün sistemden kaçışının örnekleri: 1. Antijenik varyasyon 2. Antimikrobiyal peptitlere karşı direnç 3. Fagositler tarafından öldürülmeye karşı direnç 4. İnflamazomdan (Apoptozdan) kaçınma ve konakçı hücre metabolizmasının manipülasyonu 5. Sitokin, kemokin ve kompleman aracılı savunmaya karşı direnç 6. CD4+ ve CD8+ T hücreler tarafından tanınmadan kaçış 7. İmmünregülatör mekanizmaların azaltılması 8. Latent peryoda geçiş  1- Antijen değişkenliği Antikor aracılı konak savunmalarından kaçmak için önemli bir mekanizmadır. Tanınmadan kaçmak için, mikropların farklı yüzey antijenlerini eksprese ederek “yüzey/kabuk değiştirmelerini" sağlayan birçok stratejileri vardır. * Borrelia türleri ve tripanozomalara ait spiroketler. * İnfluenza virüsleri, antijenik “sapma” ve “değişimlere” izin veren karmaşık bir RNA genomuna sahiptir. * Her biri farklı kapsüler polisakaritleri olan 90'ın üzerinde farklı S. pneumoniae serotipi vardır.  Antijen değişkenliği mekanizmaları yeniden çeşitlendirme Dönüştürme Ters çevirme çeşitlilik 2. Antimikrobiyal peptitlere karşı direnç: - Epitel hücreleri ve bazı lökositler, mikroplara toksik olan defensinler ve kathelisidinler gibi katyonik antimikrobiyal peptitler üretir. Bu peptitler ayrıca pro-enflamatuar kemokinler ve sitokinlerin üretimini uyararak antimikrobiyal bağışıklığı da artırabilir. - Bu peptitlere direnç, Shigella, S. Aureus ve Kandida dahil olmak üzere bir dizi patojenin virülansındaki bir faktördür. 3. Fagositler tarafından öldürülmeye karşı direnç. - Pnömoni veya menenjite (S. pneumoniae, N. meningitidis, H. influenzae) neden olan birçok bakteri yüzeyindeki karbonhidrat kapsülü, nötrofiller tarafından organizmaların fagositozunu önler. - Yenidoğanlarda menenjite neden olan E. coli, alternatif kompleman yolunun aktivasyonu ve opsonizasyona yönelik fagositoz için kritik olan C3b’nin bağlanmasını engelleyen sialik asit içeren özel bir kapsül sentezler. - S. aureus, antikorların Fc bölümünü bağlayan ve böylece fagositozu önleyen protein A'yı eksprese eder. Streptococcus Pyogenes ise M proteinini eksprese eder. - Mikobakteriler, Listeria, Cryptococcus neoformans ve bazı protozoalar (örneğin leishmania, tripanozomalar, toksoplazmalar) fagositlerde hücre içi öldürmeye dirençlidir. 4. İnflamazomdan kaçınma ve konakçı hücre metabolizmasının manipülasyonu: Bazı mikroplar IL1 ve IL8’in salgılanmasını uyarır ve bu piropitoz adı verilen bir tür hücre ölümünü başlatır. Yersinia ve Salmonella olgun inflamasyonun oluşumunu baskılar. Hücre içi kopyalayan mikroplar (virüsler, bazı bakteriler, mantarlar ve protozoalar) ayrıca, bozulmayı önleme ve çoğalma yeteneklerini arttırdığı görülen otofajiyi modüle eden faktörleri de eksprese eder. 5. Sitokin, kemokin ve kompleman aracılı savunmaya karşı direnç. Birçok virüs, sitokinlerin, kemokinlerin veya tamamlayıcının etkilerine müdahale eden faktörleri eksprese eder. Örneğin, bazı virüsler “çözülme” olarak işlev gören ve salgılanan IFN'lerin eylemlerini engelleyen IFN-α / β veya IFN-γ reseptörlerinin çözünür homologlarını üretir. Virüsler ayrıca JAK / STAT yolunu inhibe eden proteinler üretir.  Patojen virüslerin ve bakterilerin doğal ve adaptif bağışıklıktan kurtulmak amacıyla kullandıkları mekanizmalar