Mineraller-2 PDF

MİNERALLER-2 Öğr. Gör. Soner Sinan 1 DEMİR (Fe) 2  DEMİR (Fe) Yetişkin bir bireyin vücudunda ortalama 3-5 gram demir bulunmaktadır. Toplam demirin; 2/3’ü kanda 1/3’ü Karaciğer, Dalak ve Kemik iliğinde depo...

MİNERALLER-2 Öğr. Gör. Soner Sinan 1 DEMİR (Fe) 2  DEMİR (Fe) Yetişkin bir bireyin vücudunda ortalama 3-5 gram demir bulunmaktadır. Toplam demirin; 2/3’ü kanda 1/3’ü Karaciğer, Dalak ve Kemik iliğinde depo edilmektedir. 3  DEMİRİN GÖREVLERİ Solunumda O2 ve CO2’nin taşınmasını sağlar. (Kanda hemoglobin, kasta miyoglobin) CO2 AKCİĞERLER HÜCRELER O2 4  DEMİRİN GÖREVLERİ Enerji oluşumu İlaç ve bileşiklerin suda çözünerek vücuttan atılması için gereklidir. hidrojen peroksiti (H202), oksijen ve suya yıkarlar. Bilişsel performans için gereklidir. Demir, bağışıklık sistemi için gereklidir. 5  DEMİRİN GÖREVLERİ Enfeksiyonlara karşı koruyucu etkisi vardır. Demir fazlalığında demire gereksinmesi olan bakterilerin artması sonucu enfeksiyon riski artar. 6  BESİNLERDE DEMİR Demir besinlerde hem ve non-hem (hem olmayan) olmak üzere iki şekilde bulunur. Hem demir; hayvansal kaynaklı besinlerde (%40- emilim %25-30) Hem olmayan demir ise bitkisel kaynaklı besinlerde bulunur (%60- emilim %4-15) 7  DEMİR EMİLİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Olumlu Etkileyenler: Mide asit salgısının yeterli olması Askorbik asit (vitamin C), sitrik asit Hem demir (Fe+2) Protein (lizin, histidin, sistein, metionin amino asit.) Gereksinmenin artması (emilim %50) 8  Olumsuz Etkileyenler: Fitatlar (tahıllar) Oksalik asit Tanenler (çay, kahve, kakao) Yüksek posa Diğer metal iyonlar ( Ca, Cu, Zn, Cd, Mn, Pb, Al…) Parazitler Enfeksiyon hastalıkları Emilim bozuklukları Doku doygunluğu 9  GEREKSİNİM Gebelik Emziklilik Büyüme çağındaki çocuklarda ve adolesanlarda gereksinme fazladır. 10  YETERSİZLİĞİ Demir yetersizliği anemisi görülür – Hipokromik Mikrositer anemi Kırmızı kan hücrelerinin sayısı azalır ve küçülür. Kırmızı kan hücrelerindeki Hemoglobin miktarı düşer, renkleri açılır. Serum ferritin düzeyi azalır, transferrin doymuşluk oranı düşer. 11  KLİNİK BELİRTİLERİ Kansızlık Kısa nefes alıp verme Baş dönmesi Üşüme hissi Yorgunluk Dikkatte azalma İştahsızlık Fiziksel iş Sindirim sistemi kapasitesinde azalma bozuklukları İş verimliliğinde düşme Tırnakların incelmesi Kil, toprak, buz yeme 12  ANEMİNİN NEDENLERİ Beslenme kaynaklı: Malnütrisyon Demirin yetersiz tüketilmesi *Demirden zengin besinlerin tüketilmemesi *Demirden zengin besinlerin yanlış besinler ile tüketilmesi 13  ANEMİNİN NEDENLERİ Beslenme dışında: Kan kaybı (ülser, menstrüasyon, ameliyat, aspirin kullanımı vb) Sağlık ve temizlik kurallarına uyulmaması sonucu paraziter enfeksiyonlar Alüminyum içeren antiasit kullanılması 14  KAYNAKLARI Etler (en iyi kaynak) Yumurta Tüm saflaştırılmamış tahıllar Kuru baklagiller Yağlı tohumlar Koyu yeşil yapraklı sebzeler Kuru meyveler Pekmez 15 BAKIR (Cu) 16  BAKIR Vücutta ortalama 80 mg (50-120 mg) bakır bulunur. Bunun; %40’ı kaslarda %15’i karaciğerde %10’u beyinde %6’sı kanda bulunur. 17  BAKIRIN GÖREVLERİ Birçok enzimin yapısında yer aldığından: enerji oluşumunda proteinlerin sentezinde Hemoglobin sentezinde Nörotransmitterlerin sentezinde Serbest radikallere karşı korunmada 18 BAKIR EMİLİMİNİ AZALTAN VE ARTTIRAN FAKTÖRLER Posa Fitatlar Bazı mineraller (çinko, kadmiyum, demir vb) Protein tüketimi Diyetle bakır alımının azalması 19  BAKIR YETERSİZLİĞİ Malnütrisyon Çok düşük doğum ağırlıklı prematüre bebeklerde Parenteral beslenmedeki solüsyonlar yeterli Cu sağlayamayabilir Nefrotik sendrom Malarbsorpsiyon hastalıklarında (çölyak vb) görülür. 20  BAKIR YETERSİZLİĞİ Menkes hastalığı; Bakırın dokular arası dağılım bozukluğu İntrasellüler bakır transportunda bozukluk Bakırın emiliminde bozukluk, idrar atımı artar Kemik ve sinir sisteminde bozukluk İlerleyen mental bozukluk Bebeklerde büyüme geriliği 21  WİLSON’S HASTALIĞI Bu hastalıkta genetik olarak karaciğerde seruloplazmin yapılamadığı için vücut dokularında aşırı miktarda bakır birikir. Gözde renk halkası KC sirozu Sinir sistemi bozuklukları 22  BAKIRIN KAYNAKLARI En iyi kaynaklar: Organ etleri Kabuklu deniz ürünleri Yağlı tohumlar Kurubaklagiller Pekmez Etler Çikolata, kakao Kurutulmuş meyveler Yeşil sebzeler 23 İYOT (I) 24  İYOT Yetişkin insan vücudunda 20- 30 mg iyot bulunur. Bunun ; % 75’i tiroit bezinde % 25’i meme bezlerinde, mide mukozası, kan ve diğer dokularda bulunur. 25  GÖREVLERİ Tiroit bezinden salgılanan triiodotironin (T3) ve tiroksin (T4) hormonlarının yapısında bulunur. İyot + tirozin T3 , T4 (amino asit) Tiroit hormonları Bu hormonların kandaki düzeyi hipofiz bezinden salgılanan TSH = Troid Sitimüle Eden Hormon tarafından düzenlenir. 26  Yeterli miktarda iyot alınmazsa Vücut yeterli tiroksini üretemez. Bunun sonucunda organizmanızın enerjiyi yakma hızı azalır ve ağırlık artışı sorun olmaya başlayabilir. 27  İyot Yetersizliği Hastalıkları nelerdir? Vücuda yetersiz iyot alınması, önemli sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Bunlara genel olarak; “İyot Yetersizliği Hastalıkları” adı verilmektedir. 28  1.Endemik Guatr Hava, su ve toprağında yetersiz iyot bulunan bölgelerde endemik guatr hastalığı sık görülmektedir. Guatr, tiroit bezinin büyümesidir. Guatrın oluşmasında diyette ki iyodun yetersizliği yanında, guatr yapıcı öğelerin ve genetik etmeninde rolü olduğu bildirilmektedir. 29  Ancak guatr oluşumunda esas etmen yetersiz iyot alımıdır. Ülkemizde Ege, Karadeniz ve Akdeniz’in iç kısımları, Doğu ve İç Anadolu’da bazı yerlerin guatr bölgesi olduğu bildirilmektedir. 30  2.Kretinizm İyodu yetersiz alan annelerden doğan çocuklarda görülen bir hastalıktır. ”Nörolojik” ve “Miksödemik” olmak üzere iki tipi belirlenmiştir. Nörolojik Kretinizm’de; Mental yetersizlik, Motor bozukluğu, Kas erimesi, Sağırlık, dilsizlik, Konuşma ve öğrenme güçlüğü vardır. 31  Miksödemik Tipte Mental işlevler (zihinsel) daha iyidir. Sağırlık ve dilsizlik yoktur. Tembellik, isteksizlik, kilo almaya meyil ve öğrenme güçlüğü bulunur. 32  İyot Yetersizliği; Dünya’da önlenebilir zeka geriliği ve beyin hasarının en temel nedenidir. Önemli bir halk sağlığı sorunudur. 33  Guatrojenler; doğal olarak besinlerde bulunur, iyodun kullanımı ve emilimine engel olurlar. Lahana Turp Pişirme ile inaktif Kolza tohumu hale gelirler Soya fasulyesi 34  İYODUN KAYNAKLARI En çok: İçme suyu ve deniz ürünlerinde bulunur Süt ve yumurtanın iyot içeriği hayvanın yemine Sebzelerdeki iyot içeriği yetiştiği toprağa bağlıdır. 35 En iyi kaynak iyot ile zenginleştirilmiş tuzun kullanılmasıdır Zenginleştirmede: 10.000-100.000 kısım tuza 1 kısım iyot konur. İyotlu tuzun 1 gramında 76 mcg iyot vardır. 36 FLUORİD 37  GÖREVLERİ Dişin iç ve mine kısmının oluşumu için gereklidir Kemiklerin yapısında bulunur Flor yetersiz alındığında : Diş çürüğü sıklığı artar Osteoporoz (kemik yoğunluğu azalır) Kadınlarda kemik bozukluklarının görülme sıklığı artar 38  KAYNAKLARI Esas kaynak su * İçme sularında 0.7-1.2 mg/L olmalıdır. (0.7 mg/L altında diş çürükleri ve kemik bozuklukları sıklığı) * Suların fluorid yoğunluğu 2 mg/L’nin üzerine çıktığında diş yüzeyinde sarımsı lekeler yani fluorozis görülür. 39  Deniz ürünleri Sebze ve meyveler Çay 40 ÇİNKO (Zn) 41  Yetişkin vücudunda 2-3 g çinko bulunur. Bunun; % 60’ı iskelet kaslarında % 30’u kemiklerde Kalanı: karaciğer, pankreas, böbrek, göz, prostat bezi, deri, saç, tırnaklardadır. Çinko hücre içi iyondur, hücre dışı sıvılarda nispeten daha düşük oranda bulunur. 42  ÇİNKONUN GÖREVLERİ Çinkonun major kimyasal fonksiyonu; *Enzimlern oluşumunda, * Hücre zarının oluşumunda görevlidir. Bitki ve hayvan dokularında, 200 farklı Zn içeren enzim saptanmıştır. 43  ÇİNKONUN GÖREVLERİ Nükleik asit sentezi Kemik metabolizması RNA ve DNA’nın yapısı ve ribozomların stabilizasyonunu sağlar Protein sindirimi, protein sentezi Karbonhidrat metabolizması Karanlığa adaptasyon Oksijen taşınması Serbest radikallerin hasarına karşı korunma 44  İnsülin hormonlarının bileşiminde yer aldığından insülinin depolanması ve salgılanmasında rolü vardır. İmmun sistemde hücresel bağışıklık için elzemdir. BÜYÜME VE GELİŞME 45  Yetersizliği: Yetersizlik belirtileri: Parenteral solüsyon ile Büyüme geriliği devamlı beslenen Cinsiyet organlarının hastalarda, gelişmemesi Malnütrisyonlu Kellik çocuklarda Deri lezyonları Enfeksiyonda görülür. Yara iyileşmesinde Fazlalığı: gecikme Günlük 50 mg çinko İmmün yetersizlik alımının HDL- Davranış değişikliği kolesterolde düşüşe Gece körlüğü neden olduğu Tat almada bozulma belirlenmiştir. 46  KAYNAKLARI Et Gereksininim Tavuk % 80’ini Balık karşılar Süt ve süt ürünleri DİĞER KAYNAKLAR Karaciğer Kabuklu deniz ürünleri Yağlı tohumlar Kuru baklagiller Peynir Tam taneli tahıllar 47 KROM (Cr) 48  KROM Laboratuvar hayvanlarında glikozun kullanılmasında gerekli olduğu 1950 yıllarında yapılan çalışmalarda gösterilmiştir. En çok karaciğerde, nükleoproteine bağlı olarak bulunur. 49  FONKSİYONLARI Glikozun vücutta kullanılmasında rolü vardır (İnsülinin etkisini arttırır). İnsan; inorganik krom (trivalent krom=Cr (III))+ niasin + amino asitlerden “glikoz tolerans etmeni” olan bileşiği sentezleyebilir. * Sentezin ince barsaklar veya karaciğerde yapıldığı düşünülmektedir. 50  KAYNAKLARI Etler Tam tahıllar Yağlı tohumlar Kuru baklagiller Yaş maya Su * Rafine ürünlerin krom içeriği düşüktür. *Saflaştırılmış (çekirdek ve kepek kısmı ayrılmış) tahıllardaki krom miktarı azalır. 51 DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKÜRLER 52