Cursus Geschiedenis 6de jaar 2024-2025 PDF

**Cursus Geschiedenis 6^e^ jaar (20e -21e eeuw) 2024-2025** **'Tomorrow People, where is your past?' ( )** **Enkele afspraken** +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Wat doen we? | Het vak geschiedenis bestudeert | |...

**Cursus Geschiedenis 6^e^ jaar (20e -21e eeuw) 2024-2025** **'Tomorrow People, where is your past?' ( )** **Enkele afspraken** +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Wat doen we? | Het vak geschiedenis bestudeert | | | en onderzoekt het verleden.\ | | | In deze cursus werken we zoveel | | | mogelijk in chronologische | | | volgorde, maar steeds met | | | aandacht voor de verschillende | | | domeinen (het | | | sociaal-economische, het | | | politieke en het culturele | | | domein).\ | | | \ | | | In de tweede graad bestudeerden | | | we vnl. de nieuwe tijden.\ | | | Vorig jaar bekeken we de 19^de^ | | | eeuw op sociaal, economisch en | | | politiek vlak.\ | | | \ | | | Dit schooljaar zullen we, na een | | | algemene herhaling, het eerste | | | trimester wijden aan de toestand | | | op het einde van de negentiende | | | eeuw, alwaar de aanloop naar WO I | | | begint. Na WO I bespreken we het | | | interbellum -- afgeleid van de | | | Latijnse woorden 'inter' (tussen) | | | en 'bellum' (oorlog): de periode | | | tussen de twee wereldoorlogen. | | | Hierbij hebben we ook specifiek | | | aandacht voor de ontwikkelingen | | | in België, die ons beter de | | | huidige politieke situatie doen | | | begrijpen.\ | | | In het tweede trimester | | | bestuderen we de evoluties die de | | | wereld onderging tijdens en na | | | WOII en staan daarbij vooral stil | | | bij de Koude oorlog en de rol van | | | de internationale instellingen | | | (VN en NAVO).\ | | | \ | | | Het derde trimester tenslotte | | | zullen we vooral stilstaan bij de | | | hedendaagse politieke organisatie | | | en meer actuele internationale | | | gebeurtenissen in Palestina, | | | Oekraïne etc. | +===================================+===================================+ | Op welke manier gaan we te werk? | Zoals de vorige jaren zullen we | | | tijdens de lessen vooral op | | | onderzoek gaan a.d.h.v. teksten, | | | internet, cartoons en primaire | | | bronnen.\ | | | Zo oefenen we de | | | onderzoekscompetenties, die we de | | | vorige jaren aanleerden. Van | | | jullie wordt verwacht dat jullie | | | in staat zijn zelfstandig | | | opdrachten volgens de historische | | | methode uit te werken. | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Welke materiaal gebruiken we? | Je hebt een historische atlas. | | | **Je Pioneer 5 breng je steeds | | | mee naar de les.** | | | | | | Je atlas gebruik je thuis, bij | | | toetsen en op het examen. Vergeet | | | hem dan zeker niet mee te | | | brengen. | | | | | | Draag zorg voor je boek! | | | Eventueel kan je het beschermen | | | met kaftpapier en je noteert | | | sowieso je naam in de kaft | | | vooraan in potlood (om eventuele | | | latere misverstanden te | | | vermijden). | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Hoe word je geëvalueerd? | Het handboek Pioneer 5 vormt de | | | basis van de leerstof, maar | | | hiernaast bepalen korte - en | | | langetermijnopdrachten, inzet en | | | het toepassen van de | | | verschillende | | | onderzoeksvaardigheden jullie | | | cijfers. Naast aangekondigde | | | toetsen over grotere gehelen zijn | | | er dus ook taken en actuatoetsen | | | die meetellen voor de evaluatie. | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Kan je taken en toetsen inhalen? | **Bij afwezigheid tijdens een | | | toets bied je je spontaan aan | | | voor een inhaaltoets in de | | | eerstvolgende les.** Op deze | | | manier heb je de kans om toch nog | | | voldoende evaluaties te krijgen. | | | **Het is wel belangrijk dat je | | | jezelf aanbiedt**, dat maakt deel | | | uit van de verantwoordelijkheid | | | die je als zesdeklasser opneemt. | | | | | | **Deze** **inhaaltoets gaat | | | steeds door de eerstvolgende les | | | geschiedenis**. Noteer zoiets | | | zeker in je agenda. Vraag ook | | | tijdig aan klasgenoten of er een | | | toets was tijdens je afwezigheid. | | | | | | Als je een week of langer afwezig | | | bent, bekijken we samen wanneer | | | je je toetsen kan inhalen. | | | | | | Bij afwezigheid bij taken | | | bekijken we samen wat haalbaar is | | | en wat zinvol is, omdat sommige | | | taken voorbereidend werk vormen | | | op een klasbespreking. Het kan | | | ook zijn dat je een alternatieve | | | taak krijgt. | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Kan je naar een bijwerkles | Extra uitleg tijdens de les of | | geschiedenis? | een bijwerkles na een afwezigheid | | | kan altijd, maar vraag er tijdig | | | naar. Wacht niet tot problemen | | | zich opstapelen en kom op tijd | | | hulp vragen. Ook dat is een | | | stukje van je | | | verantwoordelijkheid. | +-----------------------------------+-----------------------------------+ | Hoe moet je geschiedenis | Zomaar uit het hoofd leren gaat | | studeren? | niet bij deze leerstof. Dat wist | | | je al van vorige jaren...... | | | | | | Maar hoe pak je het dan wel aan? | | | Wel, geschiedenis is een | | | verhalenbundel, waar | | | verschillende verhalen met elkaar | | | verbonden zijn. Wees niet te mild | | | voor jezelf. Ja, je moet de | | | verhalen kunnen navertellen. Ja, | | | je moet namen en data kennen. | | | Maar bovenal moet je proberen de | | | samenhang en de verbanden tussen | | | de verschillende verhalen te | | | begrijpen. Daar zullen dan ook | | | vragen over gesteld worden. | | | | | | Je kan ook, als proef op de som, | | | gebruik van (1) de lijst "kennen | | | en kunnen" vooraan in je cursus, | | | en van (2) de onderzoeksvraag, de | | | deelvragen en de controlevragen | | | bij elk hoofdstuk. | +-----------------------------------+-----------------------------------+ Kennen en kunnen in de derde graad: de onderwijsdoelen *historisch bewustzijn 8* voor finaliteit doorstroom (na modernisering, vanaf september 2023) ==================================================================================================================================================== +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | 08.01 | De leerlingen bouwen | | | | een historisch | | | | referentiekader op | | | | met | | | | structuurbegrippen, | | | | scharnierpunten en | | | | kenmerken eigen aan | | | | de moderne en de | | | | hedendaagse tijd. | | | | | | | | [Memorie] | | | | | | | | Structuurbegrippen | | | | hebben betrekking op | | | | tijd, ruimte en | | | | maatschappelijke | | | | domeinen. | | | | | | | | - Tijd zoals | | | | millennium, eeuw, | | | | jaar, | | | | tijdrekening, | | | | chronologie, | | | | periode, | | | | continuïteit, | | | | verandering, | | | | breuk, evolutie, | | | | revolutie, duur, | | | | gelijktijdigheid, | | | | ongelijktijdighei | | | | d; | | | | | | | | - Ruimte zoals | | | | lokaal, | | | | regionaal, | | | | (West-)Europees, | | | | westers en | | | | niet-westers, | | | | mondiaal, | | | | centrum-periferie | | | | , | | | | open-gesloten | | | | ruimte, stedelijk | | | | en ruraal, | | | | continentaal en | | | | maritiem; | | | | | | | | - Maatschappelijke | | | | domeinen zoals | | | | politiek, | | | | sociaal, | | | | cultureel, | | | | economisch.\ | | | |   | | +=======================+=======================+=======================+ | 08.02 | De leerlingen lichten | | | | verbanden toe tussen | | | | de maatschappelijke | | | | domeinen voor | | | | westerse en | | | | niet-westerse | | | | samenlevingen uit de | | | | moderne en de | | | | hedendaagse tijd. | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | 08.03 | De leerlingen lichten | | | | kenmerken toe van | | | | interculturele | | | | contacten tussen | | | | westerse en | | | | niet-westerse | | | | samenlevingen uit de | | | | moderne en de | | | | hedendaagse tijd. | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | 08.04 | De leerlingen | | | | vergelijken kenmerken | | | | van bestudeerde | | | | samenlevingen in | | | | eenzelfde periode en | | | | tussen periodes. | | | | | | | | [Memorie] | | | | | | | | Kenmerken hebben | | | | betrekking op | | | | politieke kenmerken, | | | | sociale kenmerken, | | | | economische kenmerken | | | | en culturele | | | | kenmerken. | | | | | | | | - Politieke | | | | kenmerken zoals | | | | staats(her)vormin | | | | g | | | | en veranderende | | | | territoriale | | | | invulling; | | | | imperialisme; | | | | (neo)kolonialisme | | | | ; | | | | dekolonisatie; | | | | politieke | | | | ideologieën; | | | | breuklijnen; | | | | natie; | | | | bestuurlijke | | | | organisatie en | | | | staatsvorm (zoals | | | | totalitaire | | | | staat, | | | | rechtsstaat, | | | | dictatuur, | | | | democratie); | | | | mensenrechten; | | | | supranationale en | | | | intergouvernement | | | | ele | | | | organisaties; | | | | | | | | - Sociale kenmerken | | | | zoals gelaagde | | | | samenleving; | | | | nomadische, | | | | agrarische, | | | | industriële en | | | | postindustriële | | | | samenleving; | | | | sociale | | | | bewegingen; | | | | verzorgingsstaat; | | | | welvaartsstaat; | | | | (on)gelijkheid; | | | | (on)vrijheid; | | | | oorlog, geweld en | | | | vrede; genocide; | | | | minderheden; | | | | wij-zij-denken; | | | | burgerrechten; | | | | onderdrukking en | | | | emancipatie; | | | | gezinsorganisatie | | | | ; | | | | demografische | | | | processen; | | | | migratie; | | | | interactie met | | | | natuur; | | | | | | | | - Culturele | | | | kenmerken zoals | | | | tradities en | | | | gewoonten; mens- | | | | en wereldbeelden; | | | | kunst- en | | | | cultuuruitingen; | | | | culturele en | | | | artistieke | | | | stromingen; | | | | filosofie; | | | | levensbeschouwing | | | | en | | | | levensbeschouweli | | | | jke | | | | organisatie; | | | | secularisatie; | | | | moderniteit; | | | | multiculturele | | | | samenleving; | | | | etnocentrisme; | | | | diversiteit; | | | | fundamentalisme; | | | | wetenschappen en | | | | technologie; | | | | onderwijs; | | | | informatie- en | | | | communicatie(r)ev | | | | olutie; | | | | propaganda; | | | | voedingspatronen; | | | | vrijetijdsbelevin | | | | g; | | | | | | | | - Economische | | | | kenmerken zoals | | | | economische | | | | systemen en | | | | theorieën; | | | | economische | | | | sectoren; | | | | industrialisering | | | | ; | | | | kapitalisme; | | | | mondialisering; | | | | arbeidsorganisati | | | | e; | | | | productiemethoden | | | | ; | | | | grondstoffen en | | | | materialen; | | | | energiebronnen; | | | | consumptiemaatsch | | | | appij; | | | | vraag en aanbod; | | | | concurrentie; | | | | transport(r)evolu | | | | tie; | | | | innovatie. | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | 08.05 | De leerlingen | | | | reflecteren over | | | | verschillen tussen | | | | periodiseringen in | | | | tijd en ruimte. | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | 08.06 | De leerlingen | | | | analyseren kritisch | | | | historische bronnen | | | | met betrekking tot de | | | | bestudeerde periodes | | | | in functie van een | | | | historische vraag. | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | 08.07 | De leerlingen | | | | beantwoorden een | | | | historische vraag aan | | | | de hand van | | | | historische bronnen | | | | met betrekking tot de | | | | bestudeerde periodes | | | | en historische | | | | redeneerwijzen. | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | 08.08 | De leerlingen | | | | beoordelen | | | | voorbeelden van | | | | historische | | | | beeldvorming aan de | | | | hand van historische | | | | redeneerwijzen. | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | 08.09 | De leerlingen lichten | | | | betekenissen toe die | | | | men geeft aan actuele | | | | fenomenen en | | | | historische fenomenen | | | | uit de bestudeerde | | | | periodes. | | | | | | | | [Onderliggende | | | | (kennis)elementen]{.u | | | | nderline} | | | | | | | | - Persoonlijke | | | | betekenisgeving | | | | | | | | - Collectieve | | | | herinneringen | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ | 08.10 | De leerlingen | | | | analyseren de invloed | | | | van de eigen | | | | standplaatsgebondenhe | | | | id | | | | en die van anderen op | | | | historische | | | | beeldvorming met | | | | betrekking tot de | | | | bestudeerde periodes. | | +-----------------------+-----------------------+-----------------------+ 1 Geschiedenis als een groter geheel ==================================== Hoewel we ons dit jaar bezighouden met de geschiedenis van de 19^e^ tot de 21^ste^ eeuw, is het belangrijk om het overzicht te behouden. Het curriculum van geschiedenis is immers opgebouwd over zes jaar. Het is dan misschien heel lang geleden, maar in de eerste graad, toen jullie nog schattig en onschuldig waren (de meesten toch), maakten jullie kennis met de eerste grote beschavingen van Mesopotamië en Egypte: het Summerisch spijkerschrift, een mysterieuze sfinx en piramides die als rustplaats dienden voor goddelijke farao's (hoewel het gewoon mensen van vlees en bloed waren) passeerden toen de revue. Piramides van Gizeh \| 5 tips voor een bezoek - Reis-Expert.nl (sfinx en piramides van Gizeh) Nadien leerden jullie ook nog over de cultureel en wetenschappelijk hoogstaande Grieken -- in de wiskundeles leren jullie nog steeds over Pythagoras (6^e^ eeuw v. Chr) en de vader van de meetkunde Euclides (3^e^ E v. Chr). Erathostenes (eveneens 3^e^ E v. Chr) wist zomaar even de omtrek van de aarde te berekenen. En dan was er nog de grote wiskundige en uitvinder Archimedes, en nog vele anderen. Vervolgens bekeken jullie de Romeinen en hun Rijk. Hoewel er regelmatig knotsgekke keizers (denk maar aan Nero en Caligula) aan het roer van dit rijk stonden, kon het dankzij de Romeinse bouwkunst, de uitgebreide wegeninfrastructuur, de zorgvuldige administratie en een uitgewerkt juridisch systeem meer dan 2000 jaar stand houden. Maar als jonkies stonden jullie waarschijnlijk nog niet stil bij hoe verwonderlijk dit eigelijk is. In ieder geval: België zal naar alle waarschijnlijkheid geen 2000 jaar meegaan, en Amerika evenmin. (op deze kaart zie je een overzicht van Romeinse wegen in onze streken; enkele creatieve wetenschappers ontwikkelden een Romeinse routeplanner, een 'Roogle Maps' zeg maar, waar je een vertrekpunt en bestemming kan ingeven, en vervolgens de kortste route kan volgen over het Romeinse wegennet. Bovendien kan je zien hoeveel dagen je trip zal duren en hoeveel *denarii* de trip je zal kosten afhankelijk van hoe luxueus je reist. zie https://orbis.stanford.edu/) In de tweede graad zagen jullie de middeleeuwen. In vele opzichten waren dit misschien wat 'donkere tijden' (toch in vergelijking met de Romeinse glorie van voordien), maar op andere gebieden waren ook de middeleeuwen hoogstaand. Er ontstonden universiteiten (vandaag nog steeds de centra van wetenschap) en er werden prachtige kathedralen opgetrokken ter ere van het goddelijke (en zo overheerst de Onze-Lieve-Vrouwentoren nog steeds de skyline van Antwerpen, als een levende herinnering uit een ver verleden). De middeleeuwen ademen het sacrale, met alle positieve en negatieve gevolgen die daarbij horen.  (Val van Constantinopel; *toegeschreven aan Philippe de Mazerolles, 3e kwart 15de eeuw)* Toen in 1453 de hoofdstad van het Oost-Romeinse Rijk Constantinopel door de Ottomanen werd veroverd en er een einde kwam aan het Oost-Romeinse Rijk (het West-Romeinse Rijk kwam al ten val in 476 n. Chr.), kwamen er heel wat Griekse geschriften terug met vluchtelingen mee naar het Westen. Mede hierdoor ontstond een heropleving van de oudheid tijdens de renaissance. Hier werden niet alleen de grondslagen gelegd van de moderne wetenschap (met Copernicus, Kepler, Galilei en later Newton -- men begon natuurfenomenen wiskundig te beschrijven in plaats van ze op een aristotelische manier te verklaren), maar ook van de huidige wereldstructuur. De cultuur bloeide immers op en Europese schepen voeren de oceaan over naar Amerika en begonnen de hele wereld te koloniseren om de westerse christelijke cultuur over te dragen, opnieuw met alle positieve en negatieve gevolgen vandien. Deze periode na de middeleeuwen duiden we aan met de vroegmoderne tijd, een tijd enerzijds vooruitgang in de wetenschap en pracht en praal (denk aan de Sixtijnse kapel van Michelangelo, de prachtige renaissancepaleizen met hun kunstzinnige tuinen -- een voorbeeld is de tuin van het Rubenshuis in Antwerpen, anderzijds van afschuwelijke heksenvervolgingen en waanzinnige godsdienstoorlogen). Uiteindelijk leidde de samenwerking tussen de Kerk en de machthebbers tot een onhoudbare situatie voor het volk, wat uitmondde in de Franse Revolutie (1789), en het einde van wat we het Ancien Régime noemen. Een belangrijke figuur uit deze periode is uiteraard Napoleon. Maar hoe dit verliep en waartoe dit leidde hebben jullie in principe de afgelopen twee jaar van nabij bekeken. In de volgende paragraaf gaan jullie aan de hand van kernbegrippen zien hoeveel je nog afweet van deze laatste periode. Toch wil ik jullie ontwikkelende breintjes nog even wijzen op een belangrijk inzicht omtrent dit curriculum. In zes jaar tijd wordt leerlingen een beeld meegegeven van hoe de menselijke (westerse) cultuur zich de laatste drieduizend jaar heeft ontwikkeld. Toch mogen we hierbij niet uit het oog verliezen dat er ook aan de geschiedenis een periode voorafgaat (de pre-historie) waarin mensen over deze wonderlijke aarde zwierven. De mensachtigen bestaan ruwweg zo'n 2,5 miljoen jaar (de moderne mens of *homo sapiens sapiens* zo'n 200 000 jaar). Dat betekent dat ze echt al een heel lange tijd over de aarde liepen, toen sedentair werden, en pas een hele tijd later (vanaf het ontstaan van het schrift) is men van 'geschiedenis' beginnen spreken. Om een idee te krijgen moet je eens een geproportioneerde tijdlijn tekenen van de geschiedenis van de mensheid (we nemen 10 cm om honderdduizend jaar aan te duiden -- markeer vervolgens de laatste vijfduizend jaar in het rood). Zo zie je dat wij niet zozeer het verhaal van de mensheid bestuderen, maar wel de geschiedenis van de menselijke beschaving. Toch zijn evolutionaire biologen het erover eens dat bepaalde gedragingen vandaag verklaard en begrepen kunnen worden vanuit ons verre verleden. Ons DNA is immers voornamelijk ontstaan in de periode waarin we als jagers over de aarde zwierven. Vanuit evolutionair opzicht zijn de laatste vijfduizend jaar eigenlijk heel recent en pineuts in vergelijking met de lange voorafgaande periode. Kan je enkele voorbeelden geven van gedragingen die je kan verklaren vanuit ons jager-DNA? \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_iOpmerking: historische periodes zijn relatief. We kunnen beter spreken over samenlevingsvormen, waarbij Franse Revolutie een scharnierpunt is. 2 Overgang Ancien Régime naar de moderne tijd. ============================================== Vorig jaar behandelden jullie voornamelijk de 19e eeuw als tijd van industrialisatie, in het vierde middelbaar hadden jullie het over de 17e en 18e eeuw als tijd van de Verlichting, die uitmondde in de overgang van het Ancien Régime naar de nieuwste tijd (of moderne tijd). Een **scharnierpunt** is de **Franse Revolutie** (datum: ) Vervolledig nu de tabel op de volgende bladzijde van de verschillende domeinen met onderstaande begrippen. Standenmaatschappij / vrijheid -- gelijkheid --broederlijkheid/ rechtsongelijkheid / massaproductie / adel --clerus- derde stand- / 1^e^ industriële revolutie / rococo / bourgeoisie / romantiek / nationalisme / grondwet van België / imperialisme/ Grootmachten : Rusland- Groot Brittannië -- Frankrijk -- Pruisen / cijnskiesrecht / landbouwhervormingen / stoommachine / algemeen meervoudig stemrecht / coöperatieven / bloei wetenschap (geef een voorbeeld) / 2^e^ [industriële](https://edusoantwerpen-my.sharepoint.com/:w:/g/personal/manuel_mertens_so_antwerpen_be/ER8cr7tlpjFMk52cE1e50PYBOJsZrGz6nRjxpgExQ0KwPQ) revolutie/mercantilisme / liberalisme / overwegend agrarische maatschappij / barok /petroleum / vakbonden / alleenheersers / inspraak van het volk / klassenstrijd / secularisering van de maatschappij / impressionisme / socialisme /vorming van de drie politiek partijen in België / steenkool/ Adam Smith/ mutualiteiten / vrouwen- en kinderarbeid / economisch liberalisme/ bondgenootschap kerk en staat / industrieproletariaat / communisme/ eenmaking van Duistland / Franse Revolutie / Napoleon / stoomtrein /verstedelijking. +-------+-------+-------+-------+-------+-------+-------+-------+-------+ | 17e - | 1789 | 19^e^ | | | | | | | | 18^e^ | | eeuw | | | | | | | | eeuw | Frans | (nieu | | | | | | | | (Anci | e | wste | | | | | | | | en | | tijd | | | | | | | | Régim | Revol | of | | | | | | | | e) | utie | moder | | | | | | | | | | ne | | | | | | | | | | tijd) | | | | | | | +=======+=======+=======+=======+=======+=======+=======+=======+=======+ | econo | socia | cultu | polit | | econo | soica | Cultu | polit | | misch | al | reel | iek | | misch | al | reel | iek | +-------+-------+-------+-------+-------+-------+-------+-------+-------+ | | | | | | | | | | +-------+-------+-------+-------+-------+-------+-------+-------+-------+ 3 De dominantie van het Westen (Pioneer 5, p. 168 e.v.) ======================================================= Afbeelding met tekst, kaart, atlas, schermopname Automatisch gegenereerde beschrijving Lees als opzet het krantenartikel op p. 168 (Pioneer 5) over de wedloop van de VS en Rusland om de poolgebieden in te palmen. - Welke motieven spelen een belangrijke rol bij de grootmachten om poolgebieden in te palmen?\ \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ - Moet deze wedloop op een andere manier politiek geregeld worden? Om welke andere gebieden zou er momenteel nog een wedloop bezig zijn? **Onderzoeksvraag**: **'Wat hield het westerse moderne imperialisme van de 19^e^ eeuw in?'** *Tijdens de lessen geschiedenis proberen we vaak via groepswerk en CLS (cooperative learning strategies) een antwoord te vinden op de onderzoeksvraag. Een hoofdvraag wordt opgedeeld in verschillende deelvragen. Elke groep is verantwoordelijk voor het oplossen van een deelvraag. Vervolgens worden nieuwe groepen gevormd en moet elke leerling zijn/haar nieuwe groepsleden inlichten over de opgeloste deelvraag. Alzo is iedereen verplicht actief deel te nemen, en is iedereen niet alleen verantwoordelijk voor zichzelf, maar ook voor de anderen.* **Deelvragen:** a. Wat is het verschil tussen kolonisatie uit de voorgaande eeuwen en het moderne imperialisme van de 19^de^ eeuw? (bron 1 tem 3) b. Wat waren de motieven van de westerse landen om tot imperialisme over te gaan? (bron 4 tem 7) c. Welke kolonisatoren namen het voortouw? (bron 13 tem 18) d. Hoe werd er gekoloniseerd? (bron 15 tem 19) e. Wat was het doel van de conferentie van Berlijn? (bron 16) f. Wat waren de gevolgen van de conferentie van Berlijn voor het Afrikaanse continent? (bron 19) **Bronnenanalyse:** De bronnen op p. 169-175 helpen ons een antwoord te vinden op bovenstaande deelvragen. Bespreek deze bronnen aan de hand van de volgende stappen: 1. Beschrijf/geef de inhoud van de bron. ---- ------------------------------------------------------------------------------------------ 2. Wat leren deze bronnen je over de feiten? 3. Op welke deelvraag van onze onderzoeksvraag geeft deze bron een (gedeeltelijk) antwoord? 4. Welke conclusie kan je trekken? Probeer eerst aan de hand van de bronnen de deelvragen te beantwoorden. Nadien lees je de synthese (p. 176-177) en formuleer je een volledig en correct antwoord. +-----------------------------------------------------------------------+ | Tijdens het groepswerk laat ik jullie regelmatig wat muziek | | beluisteren, die relevant is voor het huidige onderzoeksonderwerp. | | Alzo kunnen we ons een beetje beter inleven. Historische inleving en | | verbeelding is zeer belangrijk om de geschiedenis weer tot leven te | | wekken. Bij het bestuderen van het imperialisme is het gepast wat | | muziek te laten beluisteren die werd gespeeld in de paleizen om de | | rijken en machthebbers te laten dansen in al hun glitter en glamour, | | bijvoorbeeld in Wenen. Deze walsen werden in royale decors gedanst | | terwijl de wereld verder gekoloniseerd werd en het Europese | | proletariaat in erbarmelijke omstandigheden leefde. | | | | Hierbij een wals van de alom bekende Johan Strauss. | | | +-----------------------------------------------------------------------+ Wat is het verschil tussen het modern imperialisme en de kolonisatie uit de vorige eeuwen? -- -- Wat waren de motieven voor het modern imperialisme? -- -- Wie waren de belangrijkste kolonisatoren? -- -- Hoe werd gekoloniseerd? -- -- Wat was het doel van de conferentie van Berlijn? -- -- Wat waren de gevolgen van de conferentie van Berlijn voor het Afrikaanse continent? -- -- 4 Internationale verhoudingen eind 19de eeuw /5 =============================================== (individuele taak: vul aan met behulp van je historische atlas + internet) Internetbronnen: **\ [a) De alliantiepolitiek van Bismarck ]** Leg in enkele zinnen uit wie Otto von Bismarck was. [\ ]\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\ \ \* **1870**: \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ wint de oorlog tegen Frankrijk en\ \ neemt Elzas-Lotharingen in. Hierdoor ontstaat de *revanche-gedachte* bij\ Frankrijk ( dit betekent: \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_).\ \ \* In Duitsland groeit het nationalisme met als gevolg in\ \ **1871:** \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\ \ Bismarck wil vrede in Europa zodat hij zich kan toeleggen op het verwerven\ \ van kolonies en sluit hiervoor allianties. Zo vormen zich twee machtsblokken in Europa. \* **Triple Alliantie** (de Centralen):\ \ \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\ \ \ \* **Triple Entente** (de Geallieerden): \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\ [\ ] **[b) De Balkan is het kruitvat van Europa\ ]**\ Begin 20ste eeuw werd de Balkan beheerst door \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_.\ \ Op de Balkan leefden echter tientallen verschillende volkeren samen, die onder invloed van het nationalisme, hun onafhankelijkheid opeisten. Vervolgens namen ze delen van het sterk verzwakte Ottomaanse rijk in.\ \ Landen als Turkije en Oostenrijk-Hongarije kampten dus met een\ \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\ \ De sterkste groepen waren de Serviërs, Bosniërs en Kroaten.\ \ Rusland had belang bij het overheersen van de Balkan omdat de Bosporus en de Dardanellen toegang gaven tot de Russische havens aan de Zwarte Zee. Men noemt dit warme (of ijsvrije) havens (havens die dus het hele jaar door gebruikt kunnen worden omdat ze niet dichtgevroren zijn zoals in het noorden van Rusland). De Balkancrises die ontstonden waren eigenlijk 'regionale' ruzies waarmee de grote mogendheden zich bemoeiden. In het jaar 1912 besluiten Griekenland, Bulgarije, Servië en Montenegro het Ottomaanse rijk aan te vallen in de Eerste Balkanoorlog. Ze veroveren bijna heel het gebied dat het Turkse rijk nog restte en verdelen het onder elkaar. In de tweede Balkanoorlog in 1913 keerde Bulgarije zich tegen zijn voormalige bondgenoten. Op \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_brengt Frans-Ferdinand, troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije een officieel bezoek aan Sarajevo, de hoofdstad van het in 1908 door \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ geannexeerde Bosnië (Kijk in historische atlas!).\ \ Hij wordt er opgewacht door een moordcommando van nationalistische Bosnische Serviërs en doodgeschoten door de student G. Princip. Princip en zijn medestanders vonden dat Bosnië niet bij \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ hoorde, maar bij \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_.\ Deze moordaanslag wordt beschouwd als de rechtstreekse **aanleiding tot WOI.** **[c) Synthese\ ]**\ Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog waren er dus twee machtsblokken, nl de Entente: Frankrijk, Engeland en Rusland, en anderzijds de Centralen: Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië (hoewel de Italianen reeds voor het uitbreken van WO I van kamp gewisseld zijn). De belangrijkste oorzaken voor de oorlog waren: - De **Franse revanche-gedachte** (men wilde zich wreken voor de nederlaag in de Frans-Duitse oorlog en men wilde Elzas-Lotharingen terug); - De **Duitse vlootbouw** (hoe groter de Duitse vloot werd hoe bedreigender deze werd voor de Engelsen -- de Engelsen met hun wereldrijk hadden al lang suprematie over zee); - Het **ongelijke aandeel van Duitsland in het bezit van koloniën** (de Duitse eis om ook koloniën te mogen hebben was een bedreiging voor zowel Engeland als Frankrijk); - Het **toenemende nationalisme** (dat wakkerde in elk land de strijdlust aan vnl. op de Balkan). - De **bewapeningswedloop**. Elk land was ondertussen tot de tanden toe gewapend. Men was als het ware \'klaar\' voor de oorlog. (cfr. fragment over de 'Kogel van Princip') - Er was een toenemend aantal \'kleine incidenten\', die door de **alliantiepolitiek** (bondgenootschappen) tot grote gevolgen konden leiden. +-----------------------------------------------------------------------+ | **De kogel van Princip** | | | | Het verhaal van FN Herstal begon 135 jaar geleden in Luik. Op 3 juli | | 1889 sloegen tien lokale wapenhandelaren de handen in elkaar om de | | Fabrique Nationale d'Armes de Guerre op te richten. Startkapitaal: 3 | | miljoen Belgische frank. In het broeierige Europa van die tijd waren | | heel wat landen zich aan het bewapenen, en het Belgische leger wilde | | ook de stap zetten naar modernere grendelgeweren, die meerdere | | schoten kunnen afvuren zonder herladen. Het was echter onmogelijk om | | die elders te gaan kopen zonder extra diplomatieke deining te | | veroorzaken of compleet afhankelijk te worden van anderen. Vandaar | | dat nog geen dikke week na de oprichting van FN al een contract | | ondertekend werd voor de productie van 150.000 à 200.000 | | mausergeweren. | | | |  (1924: werknemers van FN leren mausers | | te assembleren. Foto uit Driving innovation van Ars Mechanica, de | | stichting van de FN-Groep. --- © rr) | | | | Twee jaar later haalde FN Herstal ook het contract voor de | | bijbehorende munitie binnen. De bouw van de fabriek waarin de mausers | | gemaakt zouden worden was nog niet rond, maar daar liet de Luikse | | ondernemerszin van die tijd zich niet door intomen. En het bleef niet | | bij wapens. FN diversifieerde volop en nog voor de Eerste | | Wereldoorlog uitbrak, werden er ook al fietsen, motorfietsen en zelfs | | auto's gebouwd. Het was tijdens die 'fietsjaren' dat er een | | ontmoeting plaatsvond die allesbepalend zou zijn voor FN. | | | | April 1897. Hart Ostheimer Berg, de commercieel directeur van FN | | Herstal, was naar Hartford gereisd, in de Amerikaanse staat | | Connecticut. Daar was een bedrijf gevestigd dat een nieuw type | | kettingaandrijving voor fietsen had ontwikkeld en Berg wou nagaan of | | er kennis dan wel een deal mee naar België te halen viel. Maar toen | | hij enkele weken later opnieuw in Luik stond, had hij een heel andere | | samenwerking op zak. In Hartford was hij in contact gekomen met John | | Moses Browning, een Amerikaanse wapenontwerper die eind 19de eeuw de | | patenten en nieuwe modellen aan elkaar reeg bij Winchester. Berg was | | een beroepsmatig mooiprater en Browning vertrouwde hem zijn ontwerp | | toe voor een automatisch *gas-operated* pistool. | | | | In Luik twijfelden ze niet en er werd prompt een contract opgesteld. | | In de archieven van FN ligt nog altijd het ontvangstbewijs voor het | | bedrag dat Browning kreeg voor zijn ontwerp. Onder een hoofding van | | 'Browning Bros. Armory' staat in een zwierig handschrift met grote | | krullen: '*Received of the Fabrique Nationale d'Armes de Guerre, two | | thousand dollars in payment on automatic pistol as per contract.*' | | Getekend, John M. Browning en broer Matthew. Het patent ging later | | dat jaar de deur uit. | | | | Tien jaar later werkten er in FN Herstal 3.500 werknemers, had | | Browning al verschillende ontwerpen lopen in de fabriek en werden er | | elke dag tot 500 browning-pistolen gemaakt. Browning is nog steeds | | integraal deel van FN. Het was trouwens met zo'n 9mm browning, | | gemaakt in Herstal, dat Gavrilo Princip op 28 juni 1914 de | | Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger Franz Ferdinand doodschoot en de | | wereld in brand zette. | | | | Uit *De Standaard*, Reportage FN Herstal, 25 november 2023 | +-----------------------------------------------------------------------+ **5 De eerste wereldoorlog** (Pioneer 5, p. 192 e.v.) 5.1 Verloop en aard van WO I ---------------------------- Lees als opstart het artikel *'100 jaar grote oorlog' moet Westhoek op wereldkaart zetten* (p. 192) en beantwoord volgende vragen. Wat lijkt volgens het artikel de belangrijkste motivatie voor de herdenking?\ \ \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ Vind je dat deze motivatie gerijmd kan worden met het leed van de oorlog en het eigenlijke opzet van de herinneringsactiviteiten (namelijk het niet vergeten van de oorlog)?\ \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ Het grote onheil hing al een tijdje in de lucht. Blakend van nationalistische trots en tot de tanden toe bewapend hadden de grootmachten zich verenigd in allianties zodat het kleinste conflict in een catastrofe kon uitmonden. Hoewel toen zeker niet iedereen er zo over dacht. Het is immers een eer om het vaderland te mogen dienen. De moed van de soldaten siert de glorie van de natie. Dat werd jongens van jongsaf ingeprent, en ook vandaag zijn er nog heel wat landen waar nationalistische motieven ervoor zorgen dat vele burgers met opgeheven hoofd de strijd voor hun land zouden opvatten. Indien er oorlog in België zou uitbreken, zou jij dan bereid zijn om naar het front te gaan? Of misschien voel je je wel geroepen om dit voor een ander land te doen? Waarom wel/niet? En zouden de dames het zien zitten dat hun geliefde, of de vader van hun kinderen de natie verkiest boven het eigen gezin (waartoe eigenlijk werd opgeroepen op onderstaande Britse affiche uit WO I)? Women of Britain Say Go, propaganda poster for enlistment, World War I, United Kingdom, 20th century, Stock Photo, Picture And Rights Managed Image. Pic. DAE-11104862 \| agefotostock Hoe je er zelf ook over denkt, indertijd was er aan het begin van de oorlog een algemeen enthousiasme. Men dacht dat de oorlog niet zou duren. Beide partijen waren (in een waan van nationalisme) ervan overtuigd de overwinning zo te kunnen binnenhalen. Dit enthousiasme blijkt onder andere uit het volgende oorlogslied '*Oh it's a lovely war'* ( ) Je kan de tekst meevolgen op p. 194. Hoe wordt de oorlog in dit lied voorgesteld?\ \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ Wat zou de reden kunnen zijn om de oorlog op deze manier voor te stellen, denk je?\ \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ **Onderzoeksvraag:** **'Hoe verliep de eerste wereldoorlog?'** **Zoals je weet, is het handig om grote onderzoeksvragen op te delen in kleinere deelvragen. Zo kan je tot een genuanceerd antwoord komen.\ \ Deelvragen:** a. Welke twee grote fasen kende de Eerste Wereldoorlog? (bronnen 1 tem 9) b. Hoe kwam de oorlog tot een einde? (bronnen 1 tem 9) c. Waarom was de oorlog baanbrekend op militair vlak? (bronnen 11 tem 20) d. Welke invloed had de oorlog op de bestaande sociale verhoudingen? (bron 10, 17, 20) e. Op welke manier was de oorlog vernieuwend op economisch vlak? (bron 10) **Bronnenanalyse:** De bronnen op p. 195-201 helpen ons een antwoord te vinden op bovenstaande deelvragen. Bespreek deze bronnen aan de hand van de volgende stappen: 1. Beschrijf/geef de inhoud van de bron. ---- ------------------------------------------------------------------------------------------ 2. Wat leren deze bronnen je over de feiten? 3. Op welke deelvraag van onze onderzoeksvraag geeft deze bron een (gedeeltelijk) antwoord? 4. Welke conclusie kan je trekken? Probeer eerst aan de hand van de bronnen de deelvragen te beantwoorden. Nadien lees je de synthese (p. 202-203) en formuleer je een volledig en correct antwoord. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Tijdens het groepswerk laat ik jullie regelmatig wat muziek beluisteren, die relevant is voor het huidige onderzoeksonderwerp. Alzo kunnen we ons een beetje beter inleven. Historische inleving en verbeelding is zeer belangrijk om de geschiedenis weer tot leven te wekken. Bij het bestuderen van de eerste wereldoorlog beluisteren we enkele liederen die dienden als propaganda of die de soldaten tijdens het marcheren moed moesten geven. Een hit uit die tijd is bijvoorbeeld 'It's a long way to Tipperary'. Tipperary is een klein dorpje in Ierland. Het lied werd in (https://nl.wikipedia.org/wiki/1912) geschreven door de Engelsman [Jack Judge](https://nl.wikipedia.org/wiki/Jack_Judge), wiens grootouders uit [Tipperary](https://nl.wikipedia.org/wiki/County_Tipperary) in [Ierland](https://nl.wikipedia.org/wiki/Ierland_(land)) kwamen. Het lied symboliseerde voor iedere soldaat het verlangen naar huis. Het werd in de Eerste Wereldoorlog eerst vertolkt door Ierse soldaten, maar later werd het overgenomen door zowel de Russen als de Fransen. ( ). --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- a. Twee grote fasen kende de eerste wereldoorlog -- -- b. Hoe kwam de oorlog tot een einde? -- -- c. Waarom was de oorlog baanbrekend op militair vlak? -- -- d. Welke invloed had de oorlog op de bestaande sociale verhoudingen? -- -- e. Op welke manier was de oorlog vernieuwend op economisch vlak? -- -- Beantwoord tenslotte nog de onderstaande controlevragen om te zien of je alles goed begrepen hebt: Wat was het von Schlieffenplan?\ \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ Waarom wil Duitsland Frankrijk aanvallen?\ \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ Op welke manier wordt de Duitse aanval in bron 4 voorgesteld (en wat wordt er juist aangeklaagd? Bespreek deze cartoon (zie Pioneer p. 375 voor het bespreken van een cartoon)?\ \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ Wat zie je op de foto van bron 10? Waren dit normale activiteiten voor een vrouw en waarom moesten vrouwen dergelijk werk verrichten? \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ Bij bron 11 zie je een foto van een Frans legeruniform uit 1914. Waarom was dit uniform niet praktisch voor de oorlog? \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_  Wereldoorlog 1: De Bolsjewieken en de oorlog -- 100 jaar Russische \... loopgravenen in WOI **John McCrae**\  Het gedicht \'In Flanders Fields\' is een van de meest beklijvende herinneringen aan WO I. John McCrae, een Canadese legerarts, schrijft het na de dood van zijn goede vriend en landgenoot luitenant Alexis Helmer. Helmer sneuvelt op 2 mei 1915, na de ontploffing van een granaat tijdens de tweede Duitse gasaanval. +-----------------------------------+-----------------------------------+ | *In Flanders fields the poppies | *In Vlaamse velden klappen rozen | | blow* | open\ | | | Tussen witte kruisjes, rij op | | *Between the crosses, row on | rij,\ | | row,* | Die onze plaats hier merken, wijl | | | in 't zwerk\ | | \*    That mark our place; and in | De leeuweriken fluitend werken, | | the sky* | onverhoord\ | | | Verstomd door het gebulder op de | | \*    The larks, still bravely | grond\ | | singing, fly* | \ | | | \ | | *Scarce heard amid the guns | Wij zijn de doden. Zo-even | | below.\ | leefden wij.\ | | * | Wij dronken dauw. De zon zagen | | | wij zakken.\ | | *We are the Dead. Short days ago* | Wij kusten en werden gekust. Nu | | | rusten wij\ | | *We lived, felt dawn, saw sunset | In Vlaamse velden voor de Vlaamse | | glow,* | kust.\ | | | \ | | \*    Loved and were loved, and | * | | now we lie,* | | | | *Toe: trekt gij ons krakeel aan | | \*        In Flanders fields.\ | met de vijand.\ | | * | Aan u passeren wij, met zwakke | | | hand, de fakkel.\ | | *Take up our quarrel with the | Houd hem hoog. Weest gíj de | | foe:* | helden. Laat de doden\ | | | Die wij zijn niet stikken of wij | | *To you from failing hands we | vinden slaap noch\ | | throw* | Vrede - ook al klappen zoveel | | | rozen open\ | | \*    The torch; be yours to hold | In zovele Vlaamse velde* | | it high.* | | | | | | \*    If ye break faith with us | | | who die* | | | | | | *We shall not sleep, though | | | poppies grow* | | | | | | \*        In Flanders fields.* | | +-----------------------------------+-----------------------------------+ Dankzij dit gedicht zijn klaprozen het symbool geworden voor de gesneuvelde soldaten in WO I. Bij de jaarlijkse herdenking worden dan ook talrijke klaprozen uitgestrooid. Waarom is de klaproos nu net het symbool voor deze gesneuvelde soldaten? \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_ 5.2 Videomateriaal over WO I ----------------------------- Na het bestuderen van de bronnen kan ik jullie verwijzen naar talrijke docu's die gemaakt zijn over de grote oorlog, bijvoorbeeld de docu *Apocalypse*, waarvoor men originele beelden heeft ingekleurd met hedendaagse technieken. Deze docu geeft je een beeld van Europa voor de grote oorlog, tijdens het belle époque: glitter en glamour in de hogere sociale klassen, die de (luxe)vruchten konden plukken van de tweede industriële revolutie, maar een uitgewrongen proletariaat dat uitgebuit werd in haast onmenselijke omstandigheden. Staatsmannen deden een cruise met hun luxejacht, terwijl de arme mannen, en (soms ook) vrouwen en kinderen lange dagen in erbarmelijke omstandigheden moesten zwoegen om te overleven. En zo werd Europa klaargestoomd door de wapenindustrie en het nationalisme; en zo stortten al deze mensen zich onwetend en enthousiast in de oorlog zonder te beseffen waar het zou eindigen.      Toch lijkt me de beste illustratie voor jullie de nieuwste bewerking van *Im Westen Nichts Neues* (momenteel te zien op Netflix); een ijzingwekkend en realistisch beeld van deze verschrikkelijke oorlog. In 2023 won deze film dan ook terecht een Oscar. Dus zeker een aanrader, maar niet voor gevoelige kijkers. De film is gebaseerd op een boek van Erich Maria Remarque uit 1928, werd al eens verfilmd en bekroond in 1930, en nadien nog eens in de jaren '70. (trailer: ) Ook het verhaal van Vlaanderen geeft de mogelijkheid om je in te leven in 'het leven zoals het was' tijdens de oorlog en aan het front. In de map van geschiedenis vind je dan ook een taak over deze aflevering met bijhorende vragen.   5.3 Hoop aan het front: de kerstbestanden  ------------------------------------------- Jullie hebben nu een beeld van WO I: hoe die begon, wat de diepgewortelde oorzaken waren, en wat de uiteindelijke aanleiding was, hoe die na lange jaren van zinloos geweld uiteindelijk toch beëindigd werd.   Een andere bekende en waardevolle docu is 'They shall not grow old' (2018), een recente documentaire (productie door P. Jackson) die door oud beeldmateriaal te vertragen, in te kleuren en van geluid te voorzien een ongelooflijk realistisch beeld geeft van het leven in de loopgraven.     Regisseur Lord of The Rings brengt WO I op ongekende wijze tot leven \| Film \| hln.be (uit *They shall not grow old*, ingekleurd beeldfragment)    Als je geconfronteerd wordt met al die gruwel van de grote oorlog (en beseft dat er helaas dagelijks nog oorlogsmisdaden plaatsvinden), kan je je afvragen waarom de mensheid zichzelf zoveel leed berokkent. Zou de aardbol eindelijk uit een nachtmerrie ontwaken, moest de mensheid zichzelf vernietigen? Toch kon men af en toe in de onmenselijke ellende aan het front, nog een licht van hoop ontwaren. Een voorbeeld daarvan zijn de kerstbestanden. Op initiatief van de manschappen in de loopgraven vond er op kerstavond in 1914 een verbroedering plaats tussen de beide partijen. Duitse, Belgische, Franse en Engelse soldaten hebben langsheen de frontlijn de wapens laten zwijgen en samen kerstliederen gezongen. Ze kwamen uit de loopgraven om elkaar de hand te schudden en gaven elkaar cadeaus. In sommige gevallen werden zelfs voetbalwedstrijden gespeeld in het niemandsland tussen de loopgraven. Deze merkwaardige situaties aan het front duurden van een paar uur tot enkele dagen. Vijandige soldaten waarschuwden elkaar als er een aanval zou komen. Als er in de loopgraven bezoek kwam van de legerleiding werd de tegenstander hiervan verwittigd en werd er duchtig heen en weer geschoten, over de hoofden heen. De dagen nadien werden alle lijken die nog in het niemandsland lagen gezamenlijk opgeruimd en begraven.  De eerste kerstbestanden ontstonden in Vlaanderen, meer bepaald in de Ieperse sector, op initiatief van Duitse soldaten, vooral Saksische en Beierse troepen. Op sommige plaatsen namen ook Pruisische soldaten deel. Langs de andere zijde waren het vooral Britse troepen die deelnamen aan deze verbroederingen. Maar ook Belgen en Fransen deden mee.     Verschillende monumenten gedenken deze kerstbestanden, bijvoorbeeld dit standbeeld in het West-Vlaamse Mesen, 2015) \       Deze episode heeft eveneens meerdere regisseurs geïnspireerd (tot reclamespots toe; kijk bijvoorbeeld naar [[https://www.youtube.com/watch?v=6qPUxYY51Lo]](https://www.youtube.com/watch?v=6qPUxYY51Lo)  ).   Het spreekt voor zich dat de legerleiding niet opgetogen was met deze bestanden. Eerst waren de kerstbestanden op sommige plaatsen eerder een onschuldige poging geweest er het beste van te maken, omdat er wegens de weersomstandigheden toch geen offensieven te verwachten waren. Maar in die periode zagen beide kampen echter van elkaar in dat ze met dezelfde miserie aan het front hadden te kampen en dat ze allebei een speelbal waren geworden van de politici en de legerleiding, ongeacht de nationaliteit die de soldaten hadden. Ook zagen ze van elkaar in dat lang niet iedereen voldeed aan de beschrijving die de propaganda langs beide kanten aan elkaar had gegeven. Op sommige plaatsen begonnen beide kampen zelfs de zin van de oorlog ernstig in twijfel te trekken. Voor het eerst was de waanzin van de oorlog pas goed duidelijk.  Sommige eenheden gingen erg ver in hun bestand. Het107e Saksische Regiment ging voor een tijd in staking en weigerde resoluut de wapens terug op te nemen.  De geallieerde en Duitse opperbevelhebbers raakten in paniek en reageerden furieus. Men zag dit als [muiterij](https://nl.wikipedia.org/wiki/Muiterij) en [hoogverraad](https://nl.wikipedia.org/wiki/Hoogverraad). Bovendien was men bang dat deze initiatieven weleens het begin van een revolutie en de omverwerping van de regering zou kunnen zijn. De algemene vaderlandstrouw en de propaganda waren echter sterker dan de initiatieven ter plaatse. Toen het voorjaar eenmaal begonnen was, gingen dezelfde soldaten elkaar weer te lijf.   Soldaten die later opnieuw probeerden te verbroederen met de vijand, zouden als deserteurs worden geëxecuteerd. Desalniettemin vonden opnieuw taferelen van verbroedering plaats tijdens Kerstmis 1915, maar door de uitgevaardigde bevelen echter op veel beperktere schaal. De legerleiding was opnieuw razend.  In de herfst van 1916 dreigde de legereleiding de artillerie (kanonnen en zware geschut) op de infanterie (voetsoldaten) te richten als die zich op vriendschappelijke wijze met de vijand inliet. Opnieuw zouden lagere officieren en soldaten standrechtelijk worden geëxecuteerd. Duitse of geallieerde soldaten die met Kerst 1916 het niemandsland betraden of contact zochten met de vijand vlogen de kogels nu om de oren. Er kwam geen kerstbestand dit jaar, en in 1917 evenmin.  Monument Christmas Truce 1914 UEFA \#1  (Het UEFA Christmas Truce Monument in Warneton, Henegouwen, alwaar de soldaten van beide partijen verbroederd hebben)  5.4 Propaganda in oorlogstijden  --------------------------------- Nu hebben jullie een beeld van WO I verworven via de studie van bronnen, en een handboek geschiedenis. Maar wie oorlog zegt, zegt ook propaganda. En wie kan verzekeren dat het handboek waaruit wij leren, ook niet een vorm van propaganda is? Natuurlijk wordt in ons handboek de slag bij Ieper vermeld, alwaar de Belgen de Duitsers op dappere wijze weten tegen te houden door de IJzervlakte onder water te zetten, maar de slag om Gallipoli (of çannakale, april 1915-januari 1916), alwaar de Turken de geallieerden een nederlaag toebrachten wordt natuurlijk niet tot op het bot uitgespit.^1^ Die zullen in de Turkse schoolboeken natuurlijk wel uitvoerig aan bod komen.   Het eerste slachtoffer in de oorlog is de waarheid. Dat geldt ook voor WO I, waarin propaganda een belangrijke rol speelde. Een medewerker van het Flanders Fields Museum aan het  woord over de kwestie:  [[https://www.wezoozacademy.be/video/tips-tricks-specials-wo-i-special-propaganda-wereldoorlog-1/]](https://www.wezoozacademy.be/video/tips-tricks-specials-wo-i-special-propaganda-wereldoorlog-1/)   Vandaag is dat niet anders natuurlijk. De oorlog in Oekraïne bijvoorbeeld is de eerste oorlog waarbij de propagandaoorlog op zo'n grote schaal via sociale media wordt gevoerd. Allerlei filmpjes doen de ronde via tiktok, instagram en facebook. Ook op jullie accounts zijn er waarschijnlijk heel wat beelden en filmpjes gepasseerd. Het is natuurlijk niet eenvoudig het kaf van het koren te scheiden. Welke beelden zijn waar? Welke beelden geven de werkelijkheid weer? Of welke beelden worden ons voor de ogen geworpen om ons te beïnvloeden? We zijn allemaal trots dat we voor onszelf kunnen denken, en als iemand ons zijn denkbeelden oplegt, zullen we eens zo fel reageren. Maar wat als we niet weten wat wel en niet waar is? Probleem....       In tegenstelling tot het kereltje hierboven (Hobbes), blijven wij wel rustig als we met een probleem geconfronteerd worden. Gelukkig zijn er immers nog journalisten die proberen de waarheid te achterhalen. Ze controleren of de beelden die verschijnen op sociale media wel overeenkomen met de omstandigheden van de plaats en tijd waar men beweert dat ze gemaakt zijn. Dit noemen we factcheckers. We kunnen samen enkele van deze beelden omtrent de recente oorlog in Oekraïne bekijken.   [[https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/02/24/oorlog-op-social-media-opgelet-voor-de-vele-fake-beelden/]](https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/02/24/oorlog-op-social-media-opgelet-voor-de-vele-fake-beelden/)     Opvallend is dat dezelfde technieken om fake news te verspreiden in het nog recentere conflict tussen Hamas en Israël (sinds oktober 2023) door beide partijen gebruikt worden. Ook hier kunnen we enkele voorbeelden van bekijken. In landen waar de persvrijheid is ingeperkt, en de overheid zowat alle mediakanalen in handen heeft, kan er natuurlijk welbepaalde informatie in groten getale verspreid worden. Dat betekent echter niet dat in zogenaamd 'vrije landen' het nieuws niet op een bepaalde manier gestuurd kan worden. Zie hiervoor het artikel op de site van de Universiteit Gent     **Doet het Westen ook aan propaganda in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne?**  Oekraïne  26 APRIL 2022  [ONDERZOEK EN MAATSCHAPPIJ](https://www.durfdenken.be/nl/onderzoek-en-maatschappij)   \|   [OEKRAÏNE](https://www.durfdenken.be/nl/oekraine)  **Wordt jouw perceptie over de oorlog in Oekraïne bepaald door de overheid? Vormt de pers jouw mening over het conflict of gaat het net andersom? Of is er iets anders aan de hand? Twee professoren communicatiewetenschappen aan de UGent bekijken de berichtgeving over de oorlog in Oekraïne en leggen bloot hoe men denkt over oorlog in het Westen.**  Propaganda is nog nooit zoveel besproken in de media als tijdens de oorlog in Oekraïne. De Russische propagandamachine is sinds het conflict begon door vrijwel alle Westerse nieuwsbronnen onder handen genomen en het beeld dat men schetst is onthutsend: de bevolking van het grootste land op aarde wordt al jarenlang systematisch om de tuin geleid en gelooft nu en masse dat de Russische invasie geen oorlog is, maar een 'speciale militaire operatie' met als functie de 'denazificatie' van Oekraïne. Maar is Rusland de enige partij in de oorlog in Oekraïne die aan propaganda doet? Wordt de wol ook over onze ogen getrokken?  Hierarchy of suffering  "Propaganda op de schaal zoals die vandaag verspreid wordt in Rusland is in het Westen gewoonweg niet mogelijk," zegt professor Sarah Van Leuven met klem. Ze is verbonden aan de vakgroep Communicatiewetenschappen en directeur van het Center for Journalism Studies. "Er bestaat in de meeste westelijke landen een zeer oude traditie van persvrijheid die vastgelegd is in de grondwet en diepgaande bescherming biedt aan journalisten. In België is dat sinds onze stichting in 1830 het geval. Tegelijkertijd wil dat niet zeggen dat het nieuws in landen zoals het onze per se objectief is."    **\"Propaganda op de schaal zoals die vandaag verspreid wordt in Rusland is in het Westen gewoonweg niet mogelijk. Tegelijkertijd wil dat niet zeggen dat het nieuws in landen zoals het onze per se objectief is."**  PROFESSOR SARAH VAN LEUVEN  "Nee, dat klopt," antwoordt professor Stijn Joye, verbonden aan de vakgroep Communicatiewetenschappen aan de UGent en gespecialiseerd in internationaal nieuws en berichtgeving over rampen. "De berichtgeving in het Westen over conflicten en rampen wordt mede bepaald door de manier waarop nieuwsconsumenten de slachtoffers van die gebeurtenissen indelen in een groep 'wij' en een groep 'zij', wat zoveel betekent als wie behoort tot mijn gemeenschap en wie is de andere? Dit proces -- dat overigens bijna volstrekt onbewust verloopt -- bepaalt hoeveel empathie nieuwskijkers voelen voor het lijden van de slachtoffers.  Behoort een slachtoffer tot de groep 'wij', dan kan de nieuwsconsument oprechte empathie voelen. Indien dat niet het geval is, is de empathie veel oppervlakkiger of ontbreekt deze zelfs volledig. De berichtgeving zal anders zijn, afhankelijk van die indeling. In de literatuur heet dat de *hierarchy of suffering*."  Wij en zij  "Dat is problematisch op vlak van ethiek, maar uit onderzoek naar het gedrag van nieuwsconsumenten blijkt dat we het wel degelijk doen," zegt professor Joye, "het indelen in 'wij' en 'zij' gebeurt op basis van geografische en gevoelsmatige nabijheid en wordt bepaald door zeer banale dingen zoals bv. iemand kennen uit de streek waar het conflict gebeurt of er al eens op reis geweest zijn. Ook historische en economische banden tussen de twee landen spelen mee."  Al deze puzzelstukjes bepalen samen of het volk dat de impact van een oorlog ondergaat behoort tot de 'wij' van de mensen die de berichtgeving erover lezen of zien. "Als onze 'wij' overlapt met de 'wij' van dat volk, dan is er een connectie. Dan krijg je empathie en medeleven," gaat professor Joye verder, "dat zien we vandaag met de oorlog in Oekraïne, maar in het verleden ook in het kader van andere rampen, zoals bv. de aanslagen in Parijs of 9/11.  Van zodra er echter minder overlapping is van 'wij' en 'zij', verandert ook de berichtgeving. Dan wordt deze afstandelijker en sensationeler. In het geval van natuurrampen worden in het nieuws veel vaker beelden getoond van een kolkende watermassa, bosbranden of afbrokkelende gebouwen. De mensen die aan het lijden zijn, verdwijnen naar de achtergrond. Denk bv. aan het verschil in verslaggeving over de overstromingen in België en Duitsland in 2021 en de even grootschalige overstromingen in de provincie Henan in China rond dezelfde tijd. Hoewel er bij het tweede voorbeeld meer dan 300 slachtoffers vielen, zullen de meesten in het Westen die ramp al vergeten zijn."  Racisme en beeldvorming  Dit klinkt als een schokkende vaststelling over de menselijke aard. We zijn blijkbaar zeer selectief in met wie we ons verbonden genoeg voelen om mededogen te hebben. "Ik had het daar laatst over in een van mijn lessen," zegt professor Van Leuven, "een studente met een migratieachtergrond maakte de opmerking dat de berichtgeving rond Oekraïne voor haar nogal moeilijk te verteren was omdat het verschil tussen de beeldvorming over zwarte Afrikaanse vluchtelingen en witte vluchtelingen zo groot was. Die laatsten worden veel warmer onthaald. De focus ligt op de vrouwen en de kinderen in plaats van op de schijnbare bedreiging die uitgaat van mannelijke vluchtelingen.  Het politieke discours over de kwestie is ook anders. In berichtgeving over vluchtelingen- en migratiestromen uit Afrika en het Midden-Oosten huist een permanente bedreiging; het wordt in de eerste plaats als een probleem ervaren. In het geval van Oekraïne, echter, benadrukt men de tijdelijkheid van de situatie: men spreekt over tijdelijke hulp en tijdelijke opvang. In tegenstelling tot het gevoel van dreiging die uitgaat van de zwarte Afrikaanse vluchteling, framet men de witte vluchtelingenstroom uit Oekraïne uitdrukkelijk op een manier die suggereert dat zij hier maar kort gaan zijn en er niets zal veranderen aan de manier waarop wij in België leven.  Zelfs in de communicatie van partijen zoals de N-VA merk je die shift, terwijl dat een partij is die normaal gezien een conservatief standpunt inneemt ten opzichte van migratie en vluchtelingenhulp. Maar in deze crisis benadrukken ook zij de noodzaak voor een tijdelijke oplossing."  "We moeten er niet omheen draaien," merkt professor Joye fijntjes op, "huidskleur en etniciteit zijn bepalende factoren in het afgrenzen van het 'wij' en het 'zij' en het ons kunnen identificeren met die andere personen. Hoewel veel vluchtelingen uit conflicten in Afrika dezelfde wantoestanden ontvlucht zijn als Oekraïense vluchtelingen, zal de berichtgeving doorgaans afstandelijker zijn en minder focussen op menselijk leed."  Oekraïne  Patroon in berichtgeving over rampen en oorlog  Uitzonderlijk in dit conflict is dat zelfs traditionele anti-immigratieregeringen zoals die in Polen en Hongarije, net als de hierboven vermelde conservatieve partijen, zich nu zeer open opstellen ten aanzien van de vluchtelingenstroom uit Oekraïne. Wil dit dan niets zeggen? Professor Van Leuven nuanceert: "Dat is het gevolg van die culturele proximiteit. Oekraïners zijn mensen met wie wij ons makkelijker lijken te kunnen identificeren. Maar de impact zal gaandeweg zo groot worden dat er onvermijdelijk een kantelpunt zit aan te komen. Mensen gaan zich beginnen afvragen wat de gevolgen zijn voor hun welvaart."  Professor Joye vult aan: "eens de energieprijzen boven een bepaald niveau stijgen dat onaanvaardbaar is voor de bevolking, zal je zien dat het medeleven en de openheid minderen. De hoeveelheid giften zal krimpen, de berichtgeving zal kantelen en pessimistischer worden door meer te focussen op de negatieve invloed van de oorlog op inwoners van België. Dat kan allemaal zeer plots omdraaien als het conflict langer duurt. Journalisten zijn zich daar bewust van.  Want, net als bij berichtgeving over rampen, bestaat er bij berichtgeving over oorlog een duidelijk patroon: in het begin is er enorm veel media-aandacht, waarbij er zeer veel onduidelijkheden zijn en zeer veel geruchten. Er is verwondering en medeleven. In een tweede fase merken we dat er verder wordt gekeken en gezocht wordt naar verantwoordelijken. In die fase ziet men dat de negatieve aspecten duidelijker naar de voorgrond komen. Tijdens dat proces verzwakt ook de aandachtscurve van het publiek. In die context schatten journalisten dus continu in of ze nog over hetzelfde kunnen en gaan berichten."  Beelden zijn cruciaal voor het sentiment  President Zelenski vecht dus eigenlijk tegen de klok. In die context valt op hoe meesterlijk de Oekraïners de beschikbare informatie aanwenden om de internationale focus op hun strijd te houden. "Het Oekraïense regime heeft sterk de controle over de beelden die uiteindelijk onder de aandacht komen, aangezien zij de enigen ter plekke zijn," vertelt professor Van Leuven daarover. "Daarnaast zijn er momenteel ook maar weinig internationale journalisten actief in Oekraïne die toegang hebben tot de gebieden waar het conflict zich afspeelt. De meeste verslaggevers ter plaatse werken vanuit de veilige zones. Dan zie je ze het nieuwsanker toespreken vanop het balkon in hun hotel met een plein in de achtergrond. Zo maken ze duidelijk dat ze toegang hebben tot informatie, maar dat het te gevaarlijk is om dichter bij de conflictgebieden te komen.  Dit is een troef voor de Oekraïense overheid. Zij laten de beelden zien van scholen en materniteiten die gebombardeerd worden, want daar wordt de kijker kwaad van, maar evengoed aangrijpende beelden zoals Oekraïense soldaten die Russische gevangenen helpen naar hun moeder te bellen. Uit dat laatste blijkt humaniteit en medeleven voor je opponent in een conflict. Men toont dat men geen beest is."  **\"Eens de energieprijzen boven een bepaald niveau stijgen dat onaanvaardbaar is voor de bevolking, zal je zien dat het medeleven en de openheid minderen. Dat kan allemaal zeer plots omdraaien als het conflict langer duurt.\"**  PROFESSOR STIJN JOYE    Nood aan een kritische geest  De berichtgeving in het Westen over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne is dus zeker niet objectief. Ze is afhankelijk van journalisten die in zeer moeilijke situaties moeten werken. De informatie komt bijna uitsluitend van een regime dat vecht voor haar leven en er dus alle belang bij heeft om sympathie op te wekken met de beelden die uit het conflictgebied naar buiten komen. Aan de andere kant is de Westerse nieuwsconsument bijzonder wispelturig. Hij voelt empathie voor het 'wij' en niet voor het 'zij', maar maakt dat onderscheid op basis van banaliteiten, onbewust racisme en een perceptie van nabijheid, in de meest brede zin van het woord.  Het beeld dat men heeft van oorlog wordt in het Westen dus niet gevormd door propaganda -- dat niet. Maar het stelt de nood naar een kritische geest wel op scherp: een die er niet voor terugdeinst niet enkel het nieuws, maar ook zichzelf onder de loep te nemen.    ([[https://www.durfdenken.be/nl/onderzoek-en-maatschappij/doet-het-westen-ook-aan-propaganda-de-oorlog-tussen-rusland-en-oekraine]](https://www.durfdenken.be/nl/onderzoek-en-maatschappij/doet-het-westen-ook-aan-propaganda-de-oorlog-tussen-rusland-en-oekraine)     **Vragen bij de tekst **   Leg uit wat de 'hierarchy of suffering' juist betekent.  \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_     Wat was het verschil tussen de weergave van de overstromingen in België en Duitsland in 2021, en de overstromingen in China in datzelfde jaar? Hoe komt dat?   \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_    Vergelijk het politiek discours over de vluchtelingenstroom uit Oekraïne, en die uit Afrika.   \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_    Leg uit waarom president Zelenski dus eigenlijk 'vecht tegen de klok'.   \_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_\_