Deusto Erizaintzako Oinarrizko Teknikak PDF

Erizaintzako Oinarrizko Teknikak 4 agertokia. Nutrizioa 4.2 Mikrobiologia: bakteriologia, birologia eta parasitologia Garazi Aldanondo Aristizabal, PhD garazi.aldanondo@deusto...

Erizaintzako Oinarrizko Teknikak 4 agertokia. Nutrizioa 4.2 Mikrobiologia: bakteriologia, birologia eta parasitologia Garazi Aldanondo Aristizabal, PhD [email protected] 1  AURKIBIDEA 1. Sarrera. 2. Mikroorganismoen sailkapena. 3. Mikroorganismo motak. 4. Elikadura toxiinfekzioak. 5. Ariketak 6. Bibliografia 2  SARRERA MIKROBIOLOGIA: Mikroorganismoak ikertzen dituen biologiaren atala. Klinikoa: gaixotasunen diagnostiko, tratamendu eta prebentzioa. ESPARRUAK Industriala (elikadura, kimikoa). Ingeniaritza genetikoa (konposatu organikoen sintesia). Belikoa (bioterrorismoa) 3  Zelula eukariota eta prokariota EUKARIOTA PROKARIOTA 4  MIKROORGANISMOEN SAILKAPENA TAMAINAREN ARABERA Mikroorganismo edo mikrobioa: Mikroskopioaren laguntzarik gabe ikusi ezin dugun organismoa (Oso bakteria Begi hutsez, gutxi gorabehera 0,1 mm (100 μm) neurtzen duen txiki motak) partikula bat ikus daiteke (orratz baten puntaren baliokidea edo 100 bakterio junturen tamaina izango litzatekeena) Glukosa, lipidoa, proteína, DNA… Talde txikiena: Atomoen multzoa (1 nm= 10 -9m; 1nm= 10 A; 1mikron= 10 -6m; 1mm= 10 -3m) 5  MIKROORGANISMOEN SAILKAPENA ADN Birusak BIRUSAK ARN Birusak Gram positiboak Gram negatiboak BAKTERIAK Azido-alkohol erresistenteak Miszelaneoak Zelula bakarrak (legamiak) ONDDOAK Multizelularrak (onddoak) Dimorfikoak Protozooak PARASITOAK Helmintoak (zizareak) Artropodoak 6  MIKROORGANISMO MOTAK 2. MIKROORGANISMOEN SAILKAPENA Tamainaren arabera 7  MIKROORGANISMO MOTAK BAKTERIAK Birusak baino handiagoak eta konplexuagoak Normalean mikroskopio optikoaren bidez ikusten dira Bi azido nukleiko motak dituzte (DNA eta RNA). Bere dimentsioak 0,2 eta 2 μm bitartekoak dira. Mikroorganismo prokariotoak dira (zelulabakarrak, mintz nuklear gabeak) Zatiketa asexual bidez ugaltzen dira, auterreplikazioa Mintza daukate Forma desberdinak: Kokoak, baziloak, espiral modukoak… 8  MIKROORGANISMO MOTAK BAKTERIEN HAZKUNTZA Oxigeno beharren arabera: Aerobio, anaerobio edo anaerobio fakultatiboak Hazkuntza medioak: Ura, karbono eta nitrógeno iturriak, zenbait gatz mineral eta abar Tenperatura 9  MIKROORGANISMO MOTAK BAKTERIEN IDENTIFIKAZIOA GRAMEN TINTZIOA ✓ Gramen tintzioa bakterien infekzioa susmatzen denean egiten da: Eztarrian, biriketan, genitalak edo larruazaleko lesioak ✓ Gorputzeko zeinbait jariakinetan bakterioak detektatzeko ere erabil daiteke, hala nola odolean edo gernuan 10  MIKROORGANISMO MOTAK BAKTERIEN IDENTIFIKAZIOA GRAMEN TINTZIOA Kolore aldaketa = Gram negatiboa Kolore purpurarekin jarraitzen du = Gram positiboa 11  MIKROORGANISMO MOTAK BAKTERIEN IDENTIFIKAZIOA GRAMEN TINTZIOA ✓ Infekzio grampositiboen artean, metizilinari erresistenta den Staphylococcus Aureus (SARM), estreptokoek eragindako infekzioak eta shock toxikoa barneratzen ditu ✓ Infekzio gramnegatibo ohikoenak berriz honako hauek dira: Salmonela, neumonia, gernu traktuko infekzioak eta gonorrea Bakteriak grampositiboak edo gramnegatiboak diren jakitea infekzio mota eta antibiotiko eraginkorrenak identifikatzen laguntzen du 12  MIKROORGANISMO MOTAK BAKTERIEN IDENTIFIKAZIOA TEST BIOKIMIKOAK BAKTERIA GRAM NEGATIBOAK IDENTIFIKATZEKO 13  MIKROORGANISMO MOTAK BIRUSAK Mikroorganismo patogeno txikienak (mikroskopio optikoaren bidez ikusten ez direnak.) Bizirauteko beren ostalaria infektatu egin beharra (ez dira bizidunak) Azido nukleiko mota bakarra dute (DNA edo RNA), ez biak Bere dimentsioak 20 eta 300 nanometro artekoak dira. 14  MIKROORGANISMO MOTAK ONDDOAK LEGAMIA Bakteriak baino handi eta konplexuagoak Bakteriekin alderatuta, beti geldirik egon ohi dira (Fimbriak, flageloak eta abar falta baitzaizkie) Zelula Eukariotoak dira: Mintz nuklearra, mitokondrioak eta beste organulu batzuk zehaztuta dituen nukleoa. Zelulabakarrak (Legamiak): Biribil eta potoloantzak LIZUNA Plurizelularrak (Lizuna edo moho): Mizelioak eratzen dituzte (Fibra edo iletxo hain karakteristikoak) 15  MIKROORGANISMO MOTAK ONDDOAK Eukariotak (nukleoa mintzez inguratua) Tamaina: > 2-4 m Materia organikoz elikatzen dira Hezetasunak hazkuntza errazten du Toxinak eta esporak sortzen dituzte 16  MIKROORGANISMO MOTAK PARASITOAK Beste organismo ostalari baten gainean edo barruan bizi dira, horietatik elikatuz. Herrialde tropikoetan oso ohikoak Konplexutasun-maila handiagoa. Zelulabakar edo zelulanitz eukariotoak izan daitezke Konplexutasunean desberdintasun handiak daude batzuen eta besteen artean: ✓ Organismo zelulabakar “soiletatik”: Amebak ✓ Zizare eta harretaraino 17  MIKROORGANISMO MOTAK PARASITOAK 2 klase dira gizakiei elikagaien bidez infektatzen gaituztenak Protozooak: Gizakietan ugaltzeko gai diren organismo mikroskopiko, mugikor eta zelulabakarrak. Hesteetan bizi direnen transmisioa uzki-aho bidetik gertatzen da. Adibidez Giardia - Sintomatologia: Gastrointestinala - Gehienbat higiene falta eta ur kontaminatua dagoen lurraldeetan 18  MIKROORGANISMO MOTAK PARASITOAK Helmintoak (zizareak): Organismo zelulanitzak dira, izaki infekziosoen artean bakarrak, haien forma (finak) eta tamainagatik (1 mm-tik 10 m-ra bitartekoak). Oxiuroa, zizare izenaz ere ezaguna, parasito helmintiko arruntena da - Oso arruntak dira 10 urtetik beherako umeetan gehienbat TRATAMENTUA: LOMPER Batzuetan familia osoak egin beharra du tratamentua 19  MIKROORGANISMO MOTAK PARASITOAK - Parasitoen arrautzak kaketan botatzen dira, hauek eskuetara pasa eta ukitutatukoa kontagiatzen dute (Objektu ez mugikorrek ere transmititzen dute) - Arrautzak heste lodian heldutzen dira eta hor hartzen dute beraien forma karakteristikoa - Hauek arrautzak zona perianalean jartzen dituzte, normalean gauez, narritadura eta azkura handia eraginez. Haurrak hazka egiten du eta kontagiatzen jarraitzen du LAGINA NOLA JASO? 20 TRANSMISIO BIDEAK Egile ezezagunaren argazki honek CC BYren lizentzia du 21 22  4- ELIKAGAIEN BIDEZ TRANSMITITUTAKO GAIXOTASUNAK TOXIINFEKZIOAK 23  ELIKADURA TOXIINFEKZIOAK ELIKADURA INTOXIKAZIOAK: Elikagaietan pilatutako mikroorganismoaren toxina irenstea. (Ez da toxina sortzen duen mikroorganismoa irentsi beharrik). Adib. Staphylococcus toxinak TOXIINFEKZIOAK: Elikagaietan dauden mikroorganismoak (kantitate handietan) irenstea (Hesteetan gaixotasunaren sintomak sortzen dituzten toxinak askatzen dituzte). ELIKADURA BROTEA Osasun-agintarien aurrean epidemia-agerraldiak Bi pertsona edo gehiago gaixo (* Botulismoaren deklaratzea nahitaezkoa da sistema publiko zein pribatuko medikuentzat, Espainiako legediaren kasuan kasu 1 nahikoa): arabera. 1. Janari bera (edo iturri bereko ura) 2. Leku berean 3. Denbora tarte labur baten ondoren 24  ELIKADURA TOXIINFEKZIOAK TRANSMISIO BIDEAK AGENTE KIMIKOEKIN: Bakteria, onddo eta Zoonosia: parasitoak: Elikagaietan modu natural edo JATORRIAN Animalia Elikagaietan hazi daitezke artifizialean dauden toxikoak jatorriko elikagaiek Birusak: AGENTE BIOLOGIKOEKIN: Elikagaietan garraiatuak, ez Mikroorganismo patogenoak sorturikoa dute hazkuntza gaitasunik Kutsadura gurutzatua: Elikagai gordina- sukaldatua PROZESUAN: AGENTE FISIKOEKIN Elikagaiak maneiatzen dituen pertsona: Patogenoen Elikagaiak manipulatu edo garraiatzean: eramaile Esku kutsatuak, tresna kutsatuak… Industrian, biltegiratzean edo etxeetan Ura: Kutsatutako ura erabili edo kontsumitzeagatik 25  ELIKADURA TOXIINFEKZIOAK KONTAMINAZIOA BALDINTZATZEN DUTEN FAKTOREAK Hezetasuna Tenperatura Denbora Osmolaritatea pH-a 26  ELIKADURA TOXIINFEKZIOAK TOXIINFEKZIOAK PREBENITZEKO 5 GAKOAK 1. Esku zein lan larruazalak garbiak mantendu 2. Janari gordin eta sukaldatua bereizi 3. Sukaldatu 4. Janaria egoera onean mantendu 5. Ura eta lehengai seguruak erabili 27  ELIKADURA TOXIINFEKZIOAK TOXIINFEKZIOAK PREBENITZEKO KONTSUMOAN PRESTATZEAN ❏ Elikagai gordinen kontsumoa saihestu ❏ Elikagai gordinak eta sukaldatutakoak bereizi ❏ Ez kontsumitu osasun bermerik gabeko elikagairik ❏ Elikagai gordinentzat tresneria independentea erabili ❏ Kontserba susmagarriak baztertu ❏ Fruta eta barazkiak kontsumitu aurretik garbitu ❏ Elikagaiak egosi (> 70ºC) eta esnea pasteurizatu MANIPULAZIOAN BILTEGIRATZEAN ❏ Eskuak garbitu ❏ Ez hautsi hotz-katea ❏ Zauriak babestu ❏ Iraungitzea zaindu ❏ Arropa egokia erabili: mantala, txanoa, eskularruak,... ❑ Sukaldatu ondoren, berehala kontsumitu ahal bada ❏ Ez erre, ez jan eta aldendu gaixotasun kutsakorra izanez gero ❏ Tenperatura egokian biltegiratu (freskoan, hotzean eta izoztuta) ❏ Manipulazio denbora minimizatu 1- Agente infekziosoaren inkubazio denbora (Miaketa zailtzen baitu) KONTUTAN EDUKI 2- Populazio zaurgarria: Haurdunak, haurrak, adinekoak eta pertsona immunodeprimituak 28  ELIKADURA TOXIINFEKZIOAK TOXIINFEKZIOEN SINTOMATOLOGIA Goragalea Gorakoak Beherako likidoak Sabeleko mina eta kalanbreak Sukarra Askotan berdina jan duten pertsonek síntoma Elikagaia kontsumitu eta ordu berberak dituzte gutxira azaltzen dira Historiatzean oso garrantzitsua da hau galdetzea 29  ELIKADURA TOXIINFEKZIOAK TOXIINFEKZIOEN TRATAMENDUA Elikagai kontsumoa eten ordu batzuetan 1- PREBENTZIOA: Hidratazioa + birjarpen elektrolitoa (Aho zein zainetik) OSASUN HEZKUNTZA Antipiretikoak Antiemetikoak 2- TRATAMENTU Atseden hartu SINTOMATOLOGIKOA Probiotikoak Pixkanaka elikagai bigun, garbi eta grasa gutxikoak jaten hasi Elikagai zein sustantzia batzuk ekidin: Esnea, gantz askoko jakiak, kafeina, alkohola, nikotina… Kasu berezietan antibiotikoak (listeria) 30  ELIKADURA TOXIINFEKZIOAK PATOGENO NAGUSIAK: # BAKTERIAK: Campylobacter (C. jejuni) Salmonella enterikoa Yersinia (Y. enterocolitikoa) # BIRUSAK: Escherichia (E. coli) Norobirusa Shigella (S. dysenteriae) A Hepatitisaren virusa Listeria (L. monocytogenes) Vibrio (V. parahaemolyticus, V. vulnificus eta Errotabirusa, V. cholerae) Astrobirusa Baziloa (B. cereus) Staphylococcus (S. aureus) Beste batzuk... Clostridium (C. perfringens, C. botulinum) Aeromonas eta Plesiomonas 31  ELIKADURA TOXIINFEKZIOAK # PROTOZOOAK: PATOGENO NAGUSIAK: Giardia lamblia, Cryptosporidium PARASITOAK Amebak # ONDDOAK: Beste batzuk Aspergillus # HELMINTOAK: Penicillium Taenia Trichinella Anisakis Beste batzuk 32  I. Elikadura-intoxikazioak BAKTERIEN TOXIKOEK ERAGITEN DITUZTE ELIKAGAI INTOXIKAZIOAK 33  I. Elikagaien intoxikazioak eragiten dituzten bakterio-toxinak 1. S. Aureus toxina (staphylococcus) - Gaixotasuna: Gastroenteritisa - S. aureus larruazalean, sudurrean, ahoan eta eskuetan egon ohi da modu naturalean. - S. aureus azkar hazten da elikagai heze eta proteina ugaridunetan, behar bezala hozten ez diren elikagaietan : esnea, kremak, saltsak, pastelak, kremak eta haragiak... - Elikagaien manipulazioa da kutsadura-iturri nagusia 34  I. Elikagaien intoxikazioak eragiten dituzten bakterio-toxinak 2. Clostridium botulinum toxina (toxina botulinikoa) - Gaixotasuna: Botulismoa - Pozoitze arraroak baina oso larriak, heriotza eragin dezaketenak - Espora erresistenteak sortzen dituen bakterio anaerobio bat da (baziloa) - Nerbio-sistemari eragiten dio: Ikusmen bikoitza, irensteko zailtasunak, mintzamena galtzea, paralisi progresiboa... Eraginez - Arnas-gutxiegitasuna ere eragin dezake, beraz, baita heriotza ere - Lurzoruan, landareetan eta animalia batzuen hesteetan bizi ohi da - Egoera txarrean dauden kontserbatan aurki dezakegu: Saihetsi etxean eginiko kontserbak, baztertu kontserben eremu kolpatu, pitzatu edo erdoilduak eta bota irekitzean gasak askatzen dituztenak 35 Clostridium botulinum 36 37 II. TOXI-INFEKZIOAK MIKROORGANISMO KAUSALAK 38  II. Toxiinfekzioak eragiten dituzten mikroorganismo batzuk A. Bakteriak: Salmonella, Campylobacter, Listeria, E. coli, Vibrio Cholerae Europan ohikoenak Salmonella eta Campylobacter- ek eragindakoak dira B. Birusak: A Hepatitisa, Norobirusa eta Errotabirusa Norovirus generoa da munduan gastroenteritis biriko gehien eragiten duena C. Parasitoak: Trichinella, Tenia, Anisakis 39  A. Bakteriak 1. Salmonelosia - Gizaki eta animalia askoren hesteetan bizi ohi da (gorotz bidezko kutsadura). - Elikagaiek transmititutako gastroenteritis gehienak eragiten ditu - Zein elikagaitan aurki dezakegu?: Arrautza gordina edo gutxi egina (tortila, mayonesa), esne natural edo tratatu gabea, hegazti haragia, hondakin urez ureztatutako barazkietan… - Sintomak: Buruko eta sabeleko mina, goragalea, beherakoa, sukarra eta dardarak - Inkubatze denbora: 12- 48 ordu - Iraupena: 2-5 egun - Deshidratazio arriskua (Haur eta adinekoetan) 40  A. Bakteriak 2. Campylobacter-a - Espezie garrantzitsuena: C. jejuni - Gaixotasuna: kanpilobakteriosia hesteetako infekzioa beherakoarekin - Gordailu nagusia: Hegaztiak - Infekzioa: Hesteetako mukosaren inbasio zuzena: Leukozitoak Gorotzetan Odola - Tratamentua: Hidratazio orala eta zain bidezkoa. Antibiotikoak ere behar izanez gero 41  A. Bakteriak 3. Listeriosia - Oso ohikoa. Lurrean, hautsean eta animalien beste produktu batzuetan. TENPERATURA BAXUETAN SUKALDATUTAKO JAKIETAN Gehienbat gaizki pasteurizatutako esnean, arraina eta txerri haragi gordina edo gutxi sukaldatuan Gorotz – aho bidezko transmisioa: Animalia zainketa eta hilketan parte hartzen duten langileak, eramaile osasuntsuak izan daitezke eta kaken bidez eliminatu - Sintomak: Sabeleko mina, beherakoa, gorakoak, sukarra eta buruko mina 42  A. Bakteriak 3. Listeriosia - Bi mota: 1. Gaixotasun gastrointestinal ez inbaditzailea: Pertsona osasuntsuetan 2. Gaixotasun arriskutsua talde zaurgarrietan: haurdunetan (Aborto eta fetoaren infekzioa), adinekoen artean eta haur txiki eta gaixo kronikoetan: Septizemia eta meningitisa. 43  A. Bakteriak 4. Escherichia Coli - Gizaki zein animalien digestio aparatuan egotea normala da, zepa gehienak ez dira birulentoak - Beste zepa batzuk (E. Coli Shiga produktorea) gaixotasun larriak eragin ditzakete jakien bidez: Kutsadura: Giza – animalia gorotzez kutsatutako ur edo elikagaietan. Gehienetan behien jakiak (Gutxi sukaldatuak edota kontaminazio gurutzatua) Sintomak - Gastrointestinalak: Sabeleko mina, gorakoak, beherako ugaria 44  A. Bakteriak 4. Escherichia Coli Kontuz E- Coli enterohemorragikoarekin: Beherako odoltsu akutua Sindrome hemolitiko- uremikoa eragiten du: - Umeetan giltzurrunetako arazo larriak - Helduetan koagulazio arazoak 45  A. Bakteriak 5. Vibrio Cholerae - Gorotz-ahozko transmisioa - Iturriak: Kutsatutako uretako arrainak edo itsaskiak. Kutsatutako edateko ura eta abar Gaixotasuna: Kolera - Sintomak: Sabeleko mina, gorakoak eta beherako urtsua - Tratamentua: Gehienek sintoma arinak dituzte, ahozko birhidratazioarekin tratatzen direnak Beste batzuek ordu batzuetan heriotza - Koleraren transmisioa prebenitzeko eta kontrolatzeko ezinbestekoak dira ur-hornikuntza eta saneamendu segurua 46  A. Bakteriak 2022ko Ekainaren 22 an Zer froga eginen Tratamentua? zela uste duzue? Rehidratazioa, suero orala. Deshidratazioa ekidin, kasu larrietan zain bideko likidoak eta antibiotikoak 47  B. Birusak Birusak ✓ Elikagaietatik datozen birusak bakterietatik datozenak bezala transmititu daitezke: Pertsonen artean, ur kontaminatua eta kontaminazio gurutzatua ✓ Elikagai bidez transmititutako birus gehienek gastroenteritis birikoa eragiten dute Zenbait kasutan gaixotasun larriagoak transmititu ditzakete ✓ Sintomak: goragalea, gorakoak eta beherakoak ✓ Prebentzioa: Edangarria ez den ura ez erabiltzea gomendatzen da, ez edateko bakarrik, baita janariak eta sukaldeko tresnak garbitzeko ere. Jatorri ezezaguneko moluskuak kontsumitzea ere saihestu 48  B. Birusak 1. A Hepatitisa - Elikagaien agerraldietan ohikoenetakoa den birusetako bat da - Transmisio bidea: Fekal-ahozkoa Gibelak ez du bilirrubina desegiteko gaitasunik eta - Gaixotasuna: Hepatitisa (gibelaren hantura), A motakoa metatu egiten da - Sintomak: Sukarra, goragalea, gorakoa, beherakoa, mialgia, hepatitisa eta ikterizia - Larritasuna: Gibeleko beste gaixotasunik ez daukatenen artean ez da larria izaten - Iturriak: Ura, itsaskiak, begetalak, frutak, esnekiak... - Prebentzioa: Jakiak 85 °C-ko tenperaturan egosi, eskuak garbitzea eta abar 49  B. Birusak 2. Norobirusa - Mundu mailan, ur eta elikagaien bidez transmititutako gastroenteritis ez bakterianoen %90a eragiten duena - Oso kutsakorra: Prestaketan kutsatutako elikagaien eta uraren bidez hedatzen da , kutsatuta dagoen norbaitek edo kutsatutako gainazal baten bidez. - Sintomak: Beherakoa, sabeleko mina eta gorakoak Haurrak eta adinekoak larri deshidratatu daitezke: arreta medikoa behar da. Jende asko dauden lekuetan zabaldu ohi da (Adinekoen egoitzak, haurtzaindegiak, ikastetxeak...) 50  B. Birusak 3. Errotabirusa - Gastroenteritisaren kausa ohikoena 2 urtetik beherako haurrengan - Haurtzaindegietan eta ume asko egon ohi diren aretoetan epidemiak oso ohikoak dira - Infekzioaren transmisioa: Bide fekal-ahozkoa ▪ Gordinik kontsumitzeko prestatutako elikagaien kontsumoagatik (entsaladak, prestatutako fruituak, ogitartekoak...) edota elikagaiak maneiatzen dituenaren ondorioz (higiene eskasa). - Sintomak: Bat- bateko agerpeneko beherakoa, gorako eta sukarrekin. Likido eta elektrolitoen galera nabarmena izan daiteke eta ospitaleratzea eska lezake - Bakuna badago: Umeak 6 aste eta 6 hilabete bitarte izan behar ditu. Orala izan ohi da, 2-3 dosi 51  C. Parasitoek (Bizkarroiek) eragindako Toxiinfekzioak Trichinella, Tenia, Anisakis 52  Infestazioak (Zelula anitzeko parasitoak) Zelulaniztun parasitoek eragindako gaixotasunei infestazio deitzen zaie 1. Trikinela - Helmintoa (Harra) - Gaixotasuna: Trikinosia - Gaixotasun parasitorik ohikoenetako bat. Trichinella spiralis- ekin kutsatutako txerrietatik gutxi egositako haragia kontsumitzearen ondorioz gertatzen da. - Sintomak: Sukarra, giharretako mina, gehiegizko izerdia, oka, hotzikarak eta betazalen hantura. - Agerraldi batzuk etxean egindako eta gaizki ondutako txerri-produktu batzuengatik - Trikinosia saihesteko, haragia tenperatura altuko egosketa (barne-tenperatura gutxienez 60º0-koa) edo arreta handiz onduz. 53  Infestazioak (Zelula anitzeko parasitoak) 2. Tenia - Ostalari primarioak, arrautzak kaken bidez botatzen ditu eta lurzoruan metatzen dira Ostalari Tarteko - Arrautzak tarteko ostalariak irensten dituenean, larbak atera eta primarioa ostalaria ehunetan sartzen dira, kisteak (cisticerkoak) sortuz. Kisteak - Zikloa behin betiko ostalariak tarteko ostalariaren kistedun haragiak Kisteak kontsumitzean “amaitzen da”, hesteetan parasito heldua garatuz. ehunetan Gutxi egina - Infestazio gehienak asintomatikoak dira Behin betiko GAIXOTASUNA BERAZ, KISTEAK INGERITU ONDOREN GARATZEN DA ostalaria 54 Zikloa ez da bukatzen  Infestazioak (Zelula anitzeko parasitoak) 2. Tenia (Lombrizak) - Tenia saginata: Tarteko ostalaria behia (eta pertsona) izan ohi dira Har helduak 4 eta 10 metro bitarte neurtu ditzake 25 urtez egon daiteke esteetan - Tenia Solium: Tarteko ostalaria txerria izan ohi da (Eta gizakia) Harrak 5 metro neurtu ditzake Tratamentua: Antihelmintikoak 55 3. Anisakisa - Nematodo zizareak. Gizakia da ustekabeko ostalaria, arrain eta itsaski gordinak edo erdi-gordiniketan aurkitzen diren larbak irenstean - Gaixotasuna: Anisakiasia - Tokiko kalte gastrointestinalak: Mina larria, goragaleak eta oka - Kalte sistemikoa: Hipersentsibilitate immunologikoa eragiten du, batzuetan larria (Urtikaria, bronkoespasmoa eta shock-a) - Sintomak jaki hauek kontsumitu eta 1-2 ordura agertzen dira - Prebentzioa: Arraina izoztu minimo 24 orduz; Sukaldatu +60 ºC (>10 min) - Tratamendua: Antihelmintikoak 56  ELIKAGAIEN BIDEZ TRANSMITITUTAKO GAIXOTASUNAK TAULAK 57  ELIKADURA TRASMISIOKO GAIXOTASUNAK: TOXIINFEKZIOAK Agente Gaixotasuna Jatorria Sintomatologia biologikoa Salmonella Salmonelosia Elikagai gordinak edo kutsadura gurutzatuagatik Sukarra, zefalea, giharretako (Sukar tifoideoa) *(Berotzearen ondorioz hiltzen da, 70ºC