Konsumpcja i inwestycje. Keynesowski model równowagi [PDF]

# Konsumpcja i Inwestycje. ## Keynesowski Model Równowagi (Prosty Mnożnikowy Model Gospodarki) ### Sytuacja gospodarstw domowych w Polsce w 2023 r. | Grupa społeczno-ekonomiczna | Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na osobę | Przeciętne miesięczne wydatki na osobę | |---|---|---| | Pracując...

# Konsumpcja i Inwestycje. ## Keynesowski Model Równowagi (Prosty Mnożnikowy Model Gospodarki) ### Sytuacja gospodarstw domowych w Polsce w 2023 r. | Grupa społeczno-ekonomiczna | Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na osobę | Przeciętne miesięczne wydatki na osobę | |---|---|---| | Pracujący na własny rachunek | 3313 zł | 1862 zł | | Pracownicy | 2662 zł | 1604 zł | | Emeryci | 2616 zł | 1748 zł | | Rolnicy | 2447 zł | 1245 zł | | Renciści | 2162 zł | 1617 zł | | Ogólem | 2678 zł | 1636 zł | _Źródło:_ _Sytuacja gospodarstw domowych w 2023 r. w świetle wyników badania budżetów gospodarstw domowych, GUS, 31.05.2024 r._ ### Czynniki wpływające na wielkość konsumpcji - Bieżący dochód rozporządzalny (dyspozycyjny) - Dochód stały (permanentny) - dochód osiągany w długim okresie - Dochód osiągany w ciągu całego życia* - Majątek - Dostępność i koszty pożyczek (stopa procentowa) *Dochody ludzi wahają się w czasie. Ludzie nie lubią, gdy konsumpcja znacząco się waha; patrzą na dochód w dłuższym okresie i do niego dopasowują rozmiary konsumpcji. ### Czynniki wpływające na rozmiary inwestycji - Wielkość popytu na dobra wytwarzane przez dobra inwestycyjne - Wysokość stóp procentowych - Wysokość podatków - Oczekiwania przedsiębiorstw (np. dotyczące sytuacji gospodarczej, politycznej) ### Czynniki wpływające na rozmiary oszczędności - Dochód - Pragnienie zaspokojenia przyszłych potrzeb (oszczędzamy, żeby coś potem kupić) - Ilość i różnorodność form oszczędzania - Wysokość stopy procentowej ## Keynesowski Model Równowagi (Prosty Mnożnikowy Model Gospodarki) ### Produkcja potencjalna a faktyczna Produkcja potencjalna to produkcja osiągana przy pełnym zatrudnieniu. Istnienie niewykorzystanych zasobów (wolnych mocy wytwórczych) oznacza, że faktyczna produkcja jest poniżej potencjalnej. ### Krótki okres W krótkim okresie zagregowany popyt (AD) wpływa na wielkość produkcji. W krótkim okresie niektóre koszty są stałe (np. wynagrodzenia, czynsz). W miarę wzrostu AD przedsiębiorstwom opłaca się zwiększanie produkcji. ### Założenia prostego modelu gospodarki (Keynesa) - Stałość cen i płac - Istnieją niewykorzystane zasoby - Analiza dotyczy krótkiego okresu - Zasoby i technologia są dane (nie zmieniają się) ## Konsumpcja - Przeciętna skłonność do konsumpcji - część dochodu narodowego przeznaczona na konsumpcję (C/Y) - Krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC, KSK) - część przyrostu dochodu narodowego przeznaczona na zwiększenie konsumpcji KSK = zmiana C/ zmiana Y ### Funkcja konsumpcji, zwana prostą funkcją konsumpcji *Wykres funkcji konsumpcji. Na osi pionowej C - konsumpcja, a na osi poziomej Y - dochód/produkt. Prosta przebiegająca od punktu CA na osi pionowej do punktu na osi poziomej, odcinającego odcinek o długości Y. Cała prosta przedstawia funkcję C = CA + (KSK)•Y. Pod wykresem znajduje się opis: CA - konsumpcja autonomiczna (niezależna od dochodu).* ## Oszczędności - Przeciętna skłonność do oszczędzania - część dochodu narodowego przeznaczona na oszczędności (S/Y) - Krańcowa skłonność do oszczędzania (MPS, KSO) - część przyrostu dochodu narodowego przeznaczona na zwiększenie oszczędności KSO = zmiana S/ zmiana Y ### Funkcja oszczędności *Wykres funkcji oszczędności. Na osi pionowej S - oszczędności; na osi poziomej Y - dochód/produkt. Prosta przebiegająca od punktu -CA na osi pionowej do punktu na osi poziomej, odcinającego odcinek o długości Y. Cała prosta przedstawia funkcję S = -CA + (KSO)•Y.* ## Funkcja inwestycji Inwestycje w prostym mnożnikowym modelu gospodarki są w pełni autonomiczne (niezależne od dochodu) *Wykres funkcji inwestycji. Na osi pionowej I - inwestycje; na osi poziomej Y - dochód/produkt. Prosta pozioma przecinająca oś pionową w punkcie I.* ### Przy stanie równowagi - Produkcja i zatrudnienie pozostają bez zmiany; przedsiębiorstwa nie odnotowują nieplanowanego przyrostu/spadku poziomu zapasów - Planowane łączne wydatki (AD) = faktycznemu produktowi (Y) - Planowane inwestycje = planowanym oszczędnościom ### Stan równowagi w prostym mnożnikowym modelu gospodarki *Wykres stanu równowagi w prostym mnożnikowym modelu gospodarki. Na osi pionowej AD = C + I; na osi poziomej Y - dochód/produkt. Dwie proste prostopadle do osi przechodzące przez środek układu współrzędnych. Prosta AD1 przecina prostą 45 stopni w punkcie E na osi poziomej, odcinającym odcinek o długości YE. Cała prosta AD1 przedstawia zsumowane funkcje konsumpcji i inwestycji. Punkt E - punkt równowagi w modelu.* ### Stan równowagi w prostym mnożnikowym modelu gospodarki - inne ujęcie (planowane inwestycje = planowane oszczędności) *Wykres stanu równowagi w prostym mnożnikowym modelu gospodarki. Na osi pionowej I, S - inwestycje i oszczędności; na osi poziomej Y - dochód/produkt. Prosta I przebiegająca poziomo. Prosta S przebiegająca od punktu -CA na osi pionowej do punktu na osi poziomej, odcinającego odcinek o długości Y. Dwie proste przecinają się w punkcie E na osi poziomej, odcinającym odcinek o długości YE.* ### Skutki wzrostu inwestycji w prostym mnożnikowym modelu gospodarki *Wykres skutków wzrostu inwestycji w prostym mnożnikowym modelu gospodarki. Na osi pionowej AD (zagregowany popyt); na osi poziomej Y (dochód/produkt). Zaznaczona prosta 45 stopni. Dwie proste - AD1 i AD2, które przedstawiają zagregowany popyt przed i po wzroście inwestycji. Zastosowane są oznaczenia równowagi E1 i E2 oraz poziomu dochodu (produktu) Y1 i Y2.* ## Mnożnik inwestycyjny (m) - Pokazuje, o ile wzrośnie dochód (narodowy), gdy inwestycje wzrosną o jednostkę. m = 1/(1- KSK) lub m = 1/KSO, bo KSK + KSO = 1 Przy spełnionych założeniach modelu: ΔY = ΔI•m ## Paradoks zapobiegliwości Gdy gospodarstwa domowe dążą do zwiększenia oszczędności przy każdym poziomie dochodu (czyli oszczędności autonomicznych), wywoła to obniżkę dochodu (produktu), a nie wzrost poziomu oszczędności. (funkcja oszczędności w górę -> w dół f. konsumpcji -> spadek dochodu) Wg szkoły keynesowskiej oszczędzanie wywołuje antyprodukcyjne skutki w krótkim okresie. ## Budżet państwa - Kwota dochodów, wydatków i planowanego deficytu budżetu państwa wraz ze źródłami jego pokrycia - Łączna kwota dochodów, wydatków i wynik budżetu środków europejskich ### Zasada jawności - Jawność debaty budżetowej - Jawność debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa - Informowanie o: wykonaniu budżetu państwa za okresy miesięczne, zbiorczych danych dot. finansów publicznych ### Zasady budżetowe - Zasada zupełności - w budżecie państwa powinny być ujęte wszystkie dochody i wydatki państwa - Zasada jedności - dochody i wydatki państwa powinny być objęte jednym planem (budżetem) - Zasada realności - dotyczy precyzji w planowaniu pozycji w budżecie ### Założenia do projektu budżetu na 2025 r. | Wyszczególnienie | 2024 | 2025 | |---|---|---| | Procesy realne (rok poprzedni = 100) | | | | PKB | 103,1 | 103,9 | | Eksport | 102,5 | 104,0 | | Import | 104,0 | 104,9 | | Popyt krajowy | 104,0 | 104,3 | | Spożycie | 104,8 | 103,8 | | Nakłady brutto na środki trwałe | 100,4 | 106,4 | | Wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych (średniorocznie) | 3,7% | 5,0% | | Przeciętne wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej | 8 097 zł | 8 673 zł | | Zmiana przeciętnego zatrudnienia w gospodarce narodowej | 0,0% | +0,4% | | Stopa bezrobocia rejestrowanego (koniec roku) | 5,0% | 4,9% | | Kurs EUR/PLN (średni) | 4,30 | 4,29 | | Stopa referencyjna NBP (średnia) | 5,75% | 5,38% | _Źródło:_ _Ustawa budżetowa na rok 2025. Uzasadnienie._ ## Dochody budżetu państwa (mld zł) | Wyszczególnienie | Projekt na 2025 | |---|---| | Dochody ogółem | 632,6 | | Dochody podatkowe | 570,5 | | Dochody niepodatkowe | 57,9 | | Środki z UE i innych źródeł niepodlegające zwrotowi | 4,1 | ## Dochody podatkowe (mld zł) | Wyszczególnienie | Projekt na 2025 | |---|---| | Dochody podatkowe, w tym | 570,5 | | Podatek od towarów i usług | 349,4 | | Podatek akcyzowy | 98,7 | | Podatek od gier | 5,3 | | Podatek dochodowy od osób prawnych | 70,7 | | Podatek dochodowy od osób fizycznych | 31,2 | | Podatek od wydobycia niektórych kopalin | 3,5 | | Podatek od niektórych instytucji finansowych | 6,9 | | Podatek od sprzedaży detalicznej | 4,9 | ### Podatek akcyzowy Wykonanie dochodów z podatku akcyzowego za 2023 r.: 84,8 mld zł 1. Paliwa silnikowe: 36,0 mld zł 2. Wyroby tytoniowe: 27,5 mld zł 3. Wyroby alkoholowe: 14,1 mld zł 4. Samochody osobowe: 3,5 mld zł ### Podatek od towarów i usług - Stawki: 23%, 8%, 5% i 0% (mogły występować stawki przejściowe). - Stawka 0% ma zastosowanie m. in. w eksporcie towarów. - VAT wprowadzono w Polsce w 1993 r. Wcześniej istniało ok. 100 stawek podatku obrotowego. ### Podatek dochodowy od osób fizycznych - Podatek o skali progresywnej - stawki 12% and 32% (od 120.000 zł) - Podatek liniowy (proporcjonalny) - stawka 19% - wybór dla osób prowadzących działalność gospodarczą - Początkowo (od 1992 r.) były stawki: 20%, 30% i 40%. - W latach 1994-1996: 21%, 33% and 45%. ### Podatek dochodowy od osób prawnych - Podatek o skali proporcjonalnej (liniowy) - stawka 19% (9% w przypadku małych lub nowych podatników). - Na początku lat 90. XX w. (do 1996 r.) stawka tego podatku wynosiła 40%.