Araling Panlipunan: Ikalawang Markahan, PDF

**Second Quarter Reviewer** **Kolonyalismo - Ito ay tumutugon sa gawaing pagtatamo, pagtatakda ng panirahan, at pagsasamantala ng isang makapangyarihan o dominanteng bansa.** **Tuwiranng Kolonyalismo - Ito ay pormal o kolonyalismong teritoryal. Tuwirang pagkontrol ng isang kolonyalistang bansa sa...

**Second Quarter Reviewer** **Kolonyalismo - Ito ay tumutugon sa gawaing pagtatamo, pagtatakda ng panirahan, at pagsasamantala ng isang makapangyarihan o dominanteng bansa.** **Tuwiranng Kolonyalismo - Ito ay pormal o kolonyalismong teritoryal. Tuwirang pagkontrol ng isang kolonyalistang bansa sa teritoryo at estrukturang administratibo o pamahalaan ng sinasakop ng teritoryo.** **Hindi Tuwirang Kolonyalismo - Impormal o kolonyalismong pang-ekonomiya. Minamanipula ng kolonyalistang bansa ang ekonomiya, politika, at kultura ng kolonya upang mapakinabangan ang yamang likas nito.** **Imperyalismo - Tumutukoy sa alintuntunin o ideolohiya ng pagpapalawak ng kapangyarihan at impluwensiya ng isang bansa sa iba pang teritoryo o bansa.** **Liberalismo - Isang Pilosopiyang Pampolitika at panlipunan na nagtataguyod ng kalayaan, karapatang pantao, at pagkakapantay-pantay. Pinpahalagahan nito ang mga indibidwal na karapatan tulad ng kalayaan sa pagsasalita, relihiyon, at pagpapahayag, pati na rin ang demokrasya, batas, at malayang pamilihan.** **John Locke - Pinaunlad niya ang salitang Liberalismo. Siya ay isang pilosopong Ingles, sa argumentong ang lahat ng tao ay may natural na karapatang mabuhay, karapatang maging malaya, at magkaroon ng ari-arian.** **Civilizing Mission - Binigyang-katuwiran nito ang kalagayan ng Britain bilang isang imperyalista na may karapatan at katungkulang pamahalaan.** **White's Man's Burden - Ang tungkiln nito ay ang ikolonisa at gawing moderno ang pagpapaunlad na mga bansa.** **Representative Colonial - Ang uri ng pamahalaang ito ay nagpapatupad ng pagtatalaga ng gobernador sa kolonya bilang puno ng administrasyong kolonyal.** **Viceroy - Ang pilipinas ay pinamamahalaan ng Viceroy o gobernador ng Mexico na noon ay kolonya rin ng Espanya.** **Reduccion - sapilitang paglipat ng maliliit at magkakahiwalay na tirahan sa isang higit na malaking bayan.** **Plaza Complex - kinakatawan nito ang isang pamayanan at karaniwang nagsisilbing simobolo ng pagkakakilanlan ng isang pamayanan.** **Encomienda - isang sistemang piyudal kung saan ang isang bahagi ng lupain kasama ang mga naninirahan at yamang likas nito ay ipinagkaloob sa mga Espanyol bilang gantimpala sa kanilang serbisyo sa hari.** **Tabako Monopoly - Ito ay itinatag ni Jose Basco y Vargas, ay matagumpay na nagpayaman sa mga Espanyol sa kapinsalaan ng mga Pilipino.** **MGA PAG-AALSA** - **Pag-aalsa na pinamuan ni Dagami (1565) -- naganap sa Leyte.** - **Pag-aalsa ng mga Kapampangan (1585) -- naganap bunsod ng nadamang pang-aabuso ng mga ekomenderong Espanyol.** - **Pag-aalsa laban sa Tributo (1589) -- nag-alsa bunsod ng pang-aabuso sa pangongolekta ng hindi makatarungang buwis.** - **Pag-aalsa ni Palaris -- Pinamunuan ni Juan de la Cruz Palaris.** - **Agraryong Pag-aalsa -- inangkin ng mga Espanyol ang mga minang lupain ng mga katutubo.** - **Pag-aalsa ni Pedro Ladia -- isang Moro mula Borneo na itinuring ang sarili bilang isa sa angkan ng Lakandula.** - **Pag-aaklas ni Tamblot -- Isang babaylan sa Bohol.** - **Pag-aalsa ni Bancao -- Pagpupumilit ng mga Espanyol sa mapabago ang pananalig ng mga mamayan sa kanilang lugar.** - **Pag-aalsa ng mga Igorot -- laban sa tangka ng mga Espanyol na gawing Kristiyano ang mga Igorot sa Hilagang Luzon.** - **Pag-aalsa ng mga Itneg -- pinamunuan ni Miguel Lanab at Akabahan.** **PARAAN NG KOLONYALISMO** - **Pagpapadala ng mga Kolonyalistang bansa ng pangkat ng mga maninirahan sa inokupang teritoryo.** - **Pagsasamantala ng mga kolonyalista sa yamang likas ng bansang inokupahan** - **Sapilitang pagpapatanggap ng mga kolonyalista sa kanilang kultura, wika, at pamantayang panlipunan sa mga katutubong populasyon o asimilasyon.** - **Tuwirang pagkontrol sa mga kolonya.** **EPEKTO NG KOLONYALISMO** - **Pagsasamantalang pang-ekonomiya** - **Sapilitang pagpapatrabaho at pang-aalipin** - **Pagkagamabala ng panlipunan bunga ng pagpapasunod ng kulturang dayuhan** - **Panunupil sa kapangyarihang Politikal ng mga katutubo** - **Hindi matatawarang Epektong Pangkalusugan** - **Pagpapaunlad ng Imprastruktura** **MGA DAHILAN NG KOLONYALISMO KANLURANIN** - **Pang-Ekonomiya --** Rebolusyong Industriyal - **Pampolitika --** Pinakamakapangyarihan sa daigdig - **Pangmilitar --** Seguridad **MGA KATANGIAN NG IMPEYALISMO** - Ang imperyalismo ay maaring maganap sa iba't ibang paraan tulad ng pangingibabaw sa ekonomiya ng isang bansa sa pamamagitan ng kalakalan, pamumuhunan, o pagpapautang, etc. - Tulad ng kolonyalismo, ang imperyalismo ay napatatakbo nang tuwiran ngunit sa banayad na pag-impluwensiya nang hindi tahasang kinokolonisa ang isang bansa. - Karaniwang sangkot ang pagiging makapangyarihan ng isang bansa sa imperyalismo. Ibig sabihin, karaniwan ang pagpapalawak ng isang makapangyarihang bansa sa higit a mahina o umuunlad pa lamang na bansa. **MGA URI NG IMPERYALISMO** - **Kolonya -** Pinakatuwirang uri ng pagkontrol ng Imperyalismo. - **Protectorate - May sariling pamahalaan ngunit kontrolado ng isang makapangyarihang bansa.** - **Sphere of Influence - Pag-angkin ng isang panlabas na kapangyarihan.** - **Kawalan ng Interes ng mga Europeo sa Lokasyon ng Thailand** - **Pagsisikap ni Haring Chulalongkom na magkaroon ng Modernisasyon** - Konsentrasyon ng Kapangyarihan - **Pagpapatibay ng nasyonalismo at pagkakakilanlan ng bansa**