Градна празнина, Теоретични предавања за дентална медицина PDF

GRADNA PRAZNINA Теоретски предавања за студентите по дентална медицина Проф. Biljana Bojaxieva Stojanoska Institut za anatomija Medicinski fakultet, Skopje GOLEMI KRVNI SADOVI I NERVI NA GRADNATA PRAZNINA, ОРГАНИ ВО ГРАДНАТА ПРАЗНИНА ХРА...

GRADNA PRAZNINA Теоретски предавања за студентите по дентална медицина Проф. Biljana Bojaxieva Stojanoska Institut za anatomija Medicinski fakultet, Skopje GOLEMI KRVNI SADOVI I NERVI NA GRADNATA PRAZNINA, ОРГАНИ ВО ГРАДНАТА ПРАЗНИНА ХРАНОПРОВОД ГРАДНА ЖЛЕЗДА ДИШНИК БЕЛИ ДРОБОВИ СРЦЕ ГОЛЕМИ КРВНИ САДОВИ горна шупла вена аорта белодробно стебло долна шупла вена  БЕЛОДРОБНО СТЕБЛО- TRUNCUS PULMONALIS косо кон горе и назад, прво пред а потоа лево од асцендентната аорта. На ниво на Th5 прешлен пулмоналниот прстен (annulus pulmonalis) на базата од десната комора, горе и лево од суправентрикуларниот гребен. суппулмоналниот инфундбулум десната комора Белодробното или пулмонално стебло пренесува деоксигенирана крв од ДК до белите дробови, должина околу 5 cm, a дијаметарот околу 3 cm. Бифуркацијата на белодробното стебло (bifurcatio trunci pulmonalis) лежи пред, под и лево од bifurcatio tracheae и долните трахео- бронхијални лимфни јазли и длабокиот срцев сплет (plexus cardiacus). Кај фетусот, на ниво на бифуркацијата, пулмоналното стебло е поврзано со аортниот лак со артерискиот канал (ductus arteriosus). СООДНОСИ  Напред, truncus pulmonalis е одвоен од стерналниот крај на левиот 2 меѓуребрен простор со плеврата, левиот бел дроб и перикардот.  целосно сместен во рамките на перикардот и заедно со  Соодветните аурикули и асцедентната аорта е обвиткан во коронарните артерии заедничка обвивка од лежат на секоја страна од висцералниот перикард,sinus неговото издвојување. arteriosus.  AORTA ASCENDENS Асцендентната аорта (aorta ascendens) oбично е долга околу 5 cm. Започнува од базата на левата комора, на ниво на долниот раб на третата лева ребрена ’рскавица. Се искачува косо нагоре, извивајќи се кон напред и десно, зад левата половина на стернумот, на ниво на горниот раб на втората лева ребрена ’рскавица. лева комора  AORTA ASCENDENS-СООДНОСИ Асцендентната аорта лежи во фиброзниот перикард, затворена во цевка од серозен перикард, заедно со пулмоналното стебло. Горе, асцендентната аорта е одделена од градната коска со перикардот, десната плевра, предниот раб од десното белодробно крило, растресито ареоларно сврзно ткиво и тимусот или неговите остатоци.  AORTA ASCENDENS-СООДНОСИ зад неа:Левата ПК, десната пулмонална артерија и десната главна дишница се V. cava superior и десната преткомора се десно. Левaта ПК и, горе, пулмоналното стебло, се лево. ГРАНКИ:  двете коронарни артерии десна и лева кои го васкуларизираат срцето  ARCUS AORTAE Неговиот почеток, е на ниво на горниот раб на десниот 2 стернокостален зглоб. кон назад и лево, кон средината на manubrium sterni, преку предната површина на трахеата, а потоа наназад, преку нејзината лева страна, Аортниот лак Завршува на ниво на стерналниот крај на левата 2- (arcus aortae) лежи целосно ра ребрена ’рскавица во горниот медијастинум. Прави лак околу хиумот на левото белодробно крило и конечно, се спушта лево од телото на Th 4 прешлен, продолжувајќи како десцендентна торакална аорта.  ARCUS AORTAE arcus aortae isthmus aortae, физиолошко стеснување на ниво на Т4 Aorta descendens s. thoracica ARCUS AORTAE, соодноси n. phrenicus sinister, r. cardiacus cervicalis inferior на n. vagus, r. cardiacus cervicalis superior на симпатичното стебло и n. vagus sinister. N. vagus sinister со неговата гранка n. laryngeus recurrens, поминува под лакот, формирајќи јамка лево и зад lig. arteriosum. Bifurcatio trunci pulmonalis, bronchus principalis sinister, lig. arteriosum, површниот plexuѕ cardiacus и левиот n. laryngeus recurrens се наоѓаат под аортниот лак. ARCUS AORTAE, ГРАНКИ ЛЕВАТА ЗАЕДНИЧКА БРАХИОЦЕФАЛИЧНО КАРОТИДНА АРТЕРИЈА СТЕБЛО (A. CAROTIS COMMUNIS TRUNCUS SINISTRA) BRACHIOCEPHALICUS ПОТКЛУЧНАТА Сите три АРТЕРИЈА однапред се (A. SUBCLAVIA) вкрстени со vena brachiocephalica sinistra СООДНОС СО NERVUS LARYNGEUS RECCURENS, N. VAGUS  TRUNCUS BRACHIOCEPHALICUS a. carotis communis dextra a. subclavia dextra должина од 4 до 5 cm. Завршува на ниво на горниот раб на десниот стерноклавикуларен зглоб Десно од truncus brachiocephalicus се наоѓа десната v. brachiocephalica, горниот дел од v. cava superior и плеврата,  ЛЕВАТА ЗАЕДНИЧКА КАРОТИДНА АРТЕРИЈА (A. CAROTIS COMMUNIS SINISTRA) На нивото на левиот стеноклавикуларен зглоб, влегува во вратот. цервикален дел Торакален дел долг 20 − 25 mm и лежи прво пред трахеата, а потоа се закосува налево. соодноси: левиот n. vagus и nn. phrenici, левата плевра и левото белодробно крило Лева потклучна артерија (a. ѕubclavia sinistra) Се качува во вратот латерално од медијалниот раб на m. scalenus anterior, поминува зад мускулот од каде што се означува како a. axillaris.. a. subclavia Sinistra, СООДНОСИ  3 ДЕЛ ОД АОРТАТА- ДЕСЦЕНДЕНТНАТА ТОРАКАЛНА АОРТА (AORTA THORACICA DESCENDENS) локализирана во задниот медијастинум Започнува на ниво на долниот раб на Th4, лево од ’рбетниот столб, спуштајќи се надолу доаѓа до средишната линија, каде што и завршува, пред неа се наоѓа езофагусот ТЕСНЕЦ, ISTHMUS AORTAE завршува пред долниот раб на Th12, во hiatus aorticus.  AORTA DESCENDENS, Пред aorta descendens Соодноси Назад и десно се протегаат v. azygos и ductus thoracicus. Хранопровод  AORTA THORACICA- ВИСЦЕРАЛНИ ГРАНКИ ГРАНКИ за перикардот (rr. pericardiaci), бронхиите (rr. bronchiales), хранопроводот (rr. esophagei), медијастинални (rr. mediastinales). AORTA THORACICA- ПАРИЕТАЛНИ ГРАНКИ за ѕидот на градниот кош дијафрагматски гранки - rr. phrenici superiorers и задните меѓуребрени артерии - aa. intercostales posteriores и подребрените артерии (aa. subcostales) се опишани во делот за васкуларизација на ѕидот на градниот кош.  VV. BRACHIOCEPHALICAE DEXTRA ET SINISTRA Настанува зад стерналниот крај на десната клавикула ДЕСНАТА БРАХИОЦЕФАЛИЧНА ВЕНА (V. BRACHIOCEPHALICA DEXTRA) е долга околу 2,5 cm. V. BRACHIOCEPHALICA SINISTRA долга околу 6 cm. зад долниот раб на првата десна ребрена ’рскавица, во близина на десниот раб на стернумот, ја формира v. cava superior. V. BRACHIOCEPHALICA DEXTRA Нејзини притоки се: Десната,vv vertebralis, vv. thoracicae internae и vv. thyroideae inferiorеs, а понекогаш и првите десни vv. intercostales. V. BRACHIOCEPHALICA SINISTRA Како притоки ги прима: левaтa v. vertebralis, vv. thoracicae internae, vv. thyroideae inferiores и v. intercostalis suprema,првите леви vv. intercostales posteriores, vv. tymicae и vv. pericardiacae.  V. CAVA SUPERIOR должина изнесува приближно 7 cm. Ce формира зад долниот раб на првата десна ребрена ’рскавица,зад првиот и вториот меѓуребрен простор, лесно конвексна надесно и зад третата десна ребрена ’рскавица се влева во горниот ѕид од ДПК. V. CAVA SUPERIOR Соодноси Притоки на v. cava superior се: v. azygos и малите вени што ја дренираат крвта од перикардот и од другите медијастинални структури. Долната половина на вената е во фиброзниот перикард. V. cava superior не поседува залистоци. Пред v. cava superior се наоѓаат предниот раб на десното белодробно крило и плеврата, а подолу, помеѓу нив се поставува перикардот. назад и медијално, Трахеата и десниот n. vagus назад и латерално, десното белодробно крило и плеврата и десниот белодробен хилум.  V. CAVA INFERIOR Долната шуплива вена (v. cava inferior) ја враќа во срцето крвта од поддијафрагматските ткива. низ дијафрагмата помеѓу десниот лист и централниот дел на centrum tendineum на ниво Th 8 и се влева во задниот долен дел на десната преткомора. Торакалниот дел е многу краток и делумно е внатре, а делумно надвор од перикардната кесичка. АЗИГОСНА ВЕНА (V. AZYGOS) Азигосната вена (v. аzygos) поминува надесно, зад десниот крак на дијафрагмата и се искачува во задниот медијастинум до нивото на Th4, каде што, формирајќи лак над десниот пулмонален хилум, се влева во v. cava superior (од назад) пред таа да влезе во перикардот. v. subcostalis десната v. lumbalis ascendens V. AZYGOS, соодноси во задниот медијастинум ПРИТОКИ НА Десните vv. intercostales posteriores V. AZYGOS v. hemiazygos Главни се: десните vv. intercostales posteriores и десните: vv. mediastinales, vv. esophageae, vv. pericardiacae и vv. bronchiales, како и v. hemiazygos и v. hemiazygos accessoria. ДОПОЛНИТЕЛНАТА ХЕМИАЗИГОСНА V. HEMIAZYGOS accessoria ВЕНА (V. HEMIAZYGOS ACCESORIA) функционира како левострана слика во огледало на горниот дел од v. azygos. Во неа се влеваат левите vv. intercostales posteriores V-VIII и понекогаш v. bronchialis dextra. Oбично, по преминувањето пред седмиот торакален прешлен завршува, влевајќи се во v. azygos.  МЕДИЈАСТИНАЛНИ ЛИМФНИ САДОВИ И ЈАЗЛИ  Со цел да се определи стадиумот на карциномот на белите дробови, торакалните хирурзи ги класифицираат медијастиналните лимфни јазли во регионални групи на лимфни јазли, кои не се остро разграничени.  Највисоко поставени медијастинални лимфни јазли нивото на коешто v. brachiocephalica sinistra ја вкрстува трахеата.  Горни паратрахеални лимфни јазли над горниот раб на аортниот лак.  Долни паратрахеални лимфни јазли под горниот раб на аортниот лак.  Субаортни лимфни јазли, десно од lig. arteriosum, аортата или a. pulmonalis sinistra.  6. Парааортни лимфни јазли, околу асцендентната аорта и аортниот лак  Супкаринеални лимфни јазли долж бронхусот за долниот лобус. МЕДИЈАСТИНАЛНИ  Параезофагеални лимфни јазли близу ЛИМФНИ САДОВИ И до пулмоналните вени. ЈАЗЛИ  Лимфни јазли во хилумите.  Интерлобарни лимфни јазли.  Лобарни лимфни јазли. ТОРАКАЛНИОТ КАНАЛ (DUCTUS THORACICUS)  Обично, настанува пред L1-L2, каде што интестиналното и двете лумбални лимфни стебла се спојуваат и формираат проширување (cisterna chyli).  Ductus thoracicus и cisterna chyli имаат варијации во начинот на формирање, текот и должината.  ТОРАКАЛНИОТ КАНАЛ (DUCTUS THORACICUS)  ductus thoracicus поминува низ hiatus aorticus и влегува во задниот медијастинум,  поставен десно, помеѓу аортата и v. azygos, сѐ до нивото на петтиот торакален прешлен,  каде што обично преминува пред ’рбетниот столб зад хранопроводот. ТОРАКАЛНИОТ КАНАЛ (DUCTUS THORACICUS) Оттука продолжува нагоре, прво зад аортниот лак а потоа зад левата a. subclavia, во горниот медијастинум. Формира лак над a. subclavia, се спушта кон напред и се влева во спојот на v. jugularis interna sinistra и v. subclavia sinistra, ANGULUS VENOSUS SINISTER Неговите три главни притоки: truncus jugularis sinister, truncus subclavius sin. и trunci bronchomediastinales sin.  Angulus venosus sinister ДЕСНОТО ЛИМФНО СТЕБЛО (TRUNCUS LYMPHATICUS DEXTER) Кратко стебло со три главни притоки: truncus jugularis dexter, truncus subclavius и trunci bronchomediastinales  АВТОНОМЕН НЕРВЕН СИСТЕМ НА ГРАДЕН КОШ десен симпатичен ланец од ганглиони езофагеален Торакалниот автономен сплет нервен систем се состои од срцевиoт сплет  десен и лев симпатичен ланец од ганглиони,  n. vagus и Вегетативни сплетови на органите:  срцевиoт сплет,  пулмоналниoт сплет и  езофагеалниoт сплет. n. vagus dexter  АВТОНОМЕН НЕРВЕН СИСТЕМ truncus sympathicus  торакалните спинални нерви (12, ретко 10 или 13).  првиот торакален ганглион е споен со долниот вратен ганглион, формирајќи го цервикоторакалниот (ѕвездест) ганглион (ganglion stellatum). Понекогаш, во овој спој е вклучен и вториот торакален ганглион.  Првите 4 ганглиони даваат симпатички гранки за сплет околу аортата.  truncus sympathicus ГОЛЕМИОТ, N. SPLANCHNICUS MAJOR 5ти до 9ти торакален ганглион  МАЛИОТ N. SPLANCHNICUS MINOR 10ти и 11ти торакален Целијачен сплет во ганглион И абдоминална  НАЈМАЛИОТ СПЛАНХНИЧЕН НЕРВ N. SPLANCHNICUS празнина MINIMUS 12 ти торакален ганглион.  НЕРВОТ СКИТНИК (N. VAGUS) содржи предганглиски парасимпатични влакна кои потекнуваат од неговото дорзално јадро и патуваат низ нервот и неговите белодробни, срцеви, езофагеални, гастрични и цревни гранки. Срцевите гранки (rr. cardiaci) Белодробните гранки, (rr. pulmonales) Гранки за езофагусот  НЕРВОТ СКИТНИК (N. VAGUS) Срцевите гранки го забавуваат отчукувањето на срцето и ја намалуваат силата на контракција. Белодробните гранки (rr. pulmonales) се моторни, наменети за кружните мазни мускулни влакна на бронхиите и бронхиолите и предизвикуваат бронхоконстрикција и вазодилатација. Езофагеалните гранки ја забрзуваат перисталтиката, го намалуваат притисдокот во долен езофагеален сфинктер и ја зголемуваат секреторната активност во лигавицата на езофагусот.  Десен вагус Лев вагус Десниот вагус поминува зад bronchus principalis Левиот вагус поминува зад dexter, дава rr. левиот белодробен хилум. bronchiales posteriores), кои формираат десен се дели на задни бронхијални заден пулмонален гранки (rr. bronchiales сплет. posteriores), кои го формираат левиот заден пулмонален десниот заден сплет. пулмонален сплет се одвојуваат две или три Две или три гранки се гранки за задниот спуштаат пред хранопроводот езофагеален сплет. го формираат предниот езофагеален сплет. влегувајќи во абдоменот низ hiatus пред хранопроводот и esophageus. влегува во абдоменот преку hiatus esophageus. ОРГАНИ ВО ГРАДНАТА ПРАЗНИНА ХРАНОПРОВОД ГРАДНА ЖЛЕЗДА ДИШНИК БЕЛИ ДРОБОВИ СРЦЕ  TIMUS, EZOFAGUS Теоретски предавања за студентите по дентална медицина Проф. Biljana Bojaxieva Stojanoska Institut za anatomija Medicinski fakultet, Skopje  ГРАДНА ЖЛЕЗДА (THYMUS)  Тимусот е инкапсулиран мек орган составен од два лобуса споени долж средишната линија со сврзно ткиво, кое се поврзува со капсулата на секој лобус.  Тимусот покажува бројни варијации во големината, формата и локализацијата.  Најголем е во раниот дел од животот, особено околу пубертетот.  Горните полови се спојуваат и се протегаат над нивото на incisura jugularis. Неговата форма во голема мерка е обликувана од соседните структури. Поголемиот дел од тимусот лежи во горниот и предниот медијастинум. Надолу достигнува до 4-тата ребрена ’рскавица.  ТИМУС ИЛИ ШТИТНА ЖЛЕЗДА  Тимусот или штитна жлезда продуцира и лачи хормони кои се неопходни за развојот на Т клетки кои имаат имунолошка функција.  Белите крвни клетки патуваат од коскената срцевина до тимусот каде созреваат и стануваат специјализирани Т клетки со одбрамбена функција.  Специјализираните Т клетки преку крвотокот доаѓаат до лимфните јазли и други органи на лимфниот систем каде му помагаат на имунолошкиот систем во борба против инфекции и болести.  ГРАДНА ЖЛЕЗДА (THYMUS)  соодноси  Назад со големите крвни садови  Пред тимусот, од горе кон долу, лежат m. sternohyoideus и m. sternothyroideus, fascia cervicalis, manubrium sterni, внатрешните торакални садови и горните три ребрени ’рскавици.  Плеврите се наоѓаат странично, а френичните нерви се напред, латерално и долу. Васкуларизација.  Артериската васкуларизација на тимусот и околното медијастинално ткиво  a. thoracica interna,  a. thyroidea inferior и  понекогаш thyroidea superior.  се протегаат низ интерлобуларните прегради пред да влезат во тимусот на спојот помеѓу кортексот и медулата, или влегуваат во тимусното ткиво директно преку капсулата. Вените од тимусот се влеваат во  v. brachiocephalica sinistra,  v. thoracica interna и  vv. thyroideae inferiores, а повремено и директно во v. cava superior. Одводните, еферентните лимфни садови преку екстраваскуларните простори, завршуваат во брахиоцефаличните, трахео бронхијалните и парастерналните лимфни јазли. Инервацијата на тимусот потекнува од симпатичните ланци преку цервикоторакалниот (ѕвездест) ганглион или ansa subclavia, како и од n. vagus.  Esophagus-хранопровод Цервикалниот дел на хранопроводот се должина околу 25 cm, и го протега зад трахеата, поврзува фаринксот со бочно се искачува желудникот. соодветниот n. Има 3 топографски дела: laryngeus recurrens. Зад езофагусот се ’рбетниот столб, m. longus colli и lamina prevertebralis fasciae cervicalis. Торакалниот дел на хранопроводот во горниот медијастинум помеѓу трахеата и ’рбетниот столб, зад и десно од аортниот лак и се спушта долж десната страна на десцендентната торакална аорта, влегува во абдоменот низ дијафрагмата на ниво на 10тиот торакален прешлен.  Esophagus-стеснувања На него се разликуваат четири стеснувања (angustiae esophagei), чија локализација се одредува во однос на долните инцизиви, а се мери за време на езофагоскопија: Крикоидно, на почетокот (15 cm од инцизивите); Аортално, на местата каде што пред езофагусот поминуваат аортниот лак (23 cm од инцизивите) и Бронхијално, левиот главен бронх (28 cm од инцизивите) и Дијафрагмално, на ниво на дијафрагмата (40 cm од инцизивите). Esophagus-хранопровод Gradba na zidoт: 5 sloevi Tunica mucosa Tunica submucosa gll esophageae Tunica muscularis напречно пругасти мускули во горната третина и мазни мускули во долните две третини. Tunica subserosa Tunica serosa  ВАСКУЛАРИЗАЦИЈА Цервикалниот дел од хранопроводот е васкуларизиран од а. thyroidea inferior, торакалниот дел, rr. bronchiales и rr. esophagei, од торакалната аорта.  ВАСКУЛАРИЗАЦИЈА Венската крв од хранопроводот се влева во субмукозниот сплет и оттаму во периезофагеалниот венски сплет, од којшто се издвојуваат езофагеалните вени. Вените од торакалниот дел на хранопроводот се влеваат претежно во v. azygos и, во помала мерка, во v. hemiazygos, vv. intercostalles и vv. bronchiales, а тие од цервикалниот дел се влеваат во vv. thyroideae inferiores. Езофагеалните вени од долната третина на езофагусот во пределот на езофагеалниот отвор и малата кривина на желудникот се влеваат во v. gastriсa sinistra s. v. coronaria (притока на v. portae) и формираат една од портокавалните венски анастомози.  ЛИМФНА ДРЕНАЖА Еферентните лимфни садови од цервикалниот дел на хранопроводот се дренираат во длабоките цервикални јазли директно или преку паратрахеалните лимфни јазли. Садовите од торакалниот дел на хранопроводот се дренираат во задните медијастинални јазли, а оние од абдоминалниот дел во левите гастрични лимфни јазли. Некои лимфни садови може да поминат директно во торакалниот канал.  ИНЕРВАЦИЈА Горниот дел од хранопроводот е инервиран од гранките на n. laryngeus recurrens и од постганглиските симпатични влакна кои доаѓаат протегајќи се долж aa. thyroideae inferiores. Долниот дел од хранопроводот е инервиран од езофагеалниот плексус (plexus esophageus), содржи мешавина од Освен моторните влакна n. vagus, носи и секретомоторни парасимпатични и влакна за мукозните жлезди во езофагеалната слузница и симпатични влакна. висцералните аферентни (сензитивни) влакна до телата на клетките во неговиот долен ганглион. ОРГАНИ НА РЕСПИРАТОРЕН СИСТЕМ ЛОКАЛИЗИРАНИ ВО ГРАДНАТА ПРАЗНИНА ДИШНИК И ГЛАВНИ ДИШНИЦИ БЕЛИ ДРОБОВИ ПЛЕВРА  TRACHEA , DI[NIK Започнува од долниот раб на прстенестата `рскавица (cartilago cricoidea) која се наоѓа во висина на шестиот вратен прешлен (C6), завршува во градниот кош со раздвојување (BIFURCATIO TRACHEAE) кое се наоѓа во Th5 висина на петтиот торакален прешлен (Th5). Трахеата се дели на две главни дишници, ДЕСНА (BRONCHUS PRINCIPALIS DEXTER) ЛЕВА (BRONCHUS PRINCIPALIS SINISTER)  TRACHEA , DI[NIK, ТОПОГРАФСКИ ДЕЛОВИ Вратниот дел на дишникот (pars cervicalis tracheae) лежи во висцералната вратна ложа. Задната страна на дишникот е во сооднос со хранопроводот. Градниот дел на дишникот (pars thoracalis tracheae) се наоѓа во задниот медијастинум и се спушта зад тимусот и големите крвни садови, а пред хранопроводот.  DI[NIK ГРАДБА Дишникот има цевковидна форма и е изграден од лигавица и Cartilagines tracheales 16-20 фибро`рскавичен слој Ligg. anularia Ligavica so trahealni `lezdi. Надолжни дипли од густо збиено Musculus trachealis сврзно ткиво  1 Tunica mucosa, tunica submucosa 1.1 Цилиндричен епител со трепки 1.2 glandulae tracheales – серомукозни жлезди 1.3 лимфоидно ткиво 2 tunica fibromusculocartilaginea 2.1 cartilago trachealis 2.2 paries membranaceus – фибромускулна мембрана која ја поврзува рскавицата на задните Trachea, napre~en presek краеви 3 tunica adventitia ZADEN ZID, membranozen zid, m. trachealis, дoa|a vo soodnos so ezofagusot  ДЕСНА И ЛЕВА ГЛАВНА ДИШНИЦА (BRONCHUS PRINCIPALIS DEXTER ET SINISTER) главните дишници меѓусебе формираат агол од 65-70º. преку белодробниот хилус главниот бронх навлегува во белите дробови и продолжува со белодробен дел. Главниот бронх има идентична градба како и дишникот. Двете дишници се асиметрични во поглед на правецот, големината и соодносите. Десната е покуса, поширока и со вертикалната оска на трахеата гради агол од 25º. Левата главна дишница е подолга, потесна и со оската на трахеата гради агол од 45º.  Белодробен корен (RADIX PULMONIS) Главниот бронх претставува централен елемент Функционалните крвни садови на белите дробови (aa. pulmonales et vv. pulmonales) се поставени пред главниот бронх. Нутритивните крвни садови, бронхијалните артерии(rr. bronchiales) и бронхијалните вени (vv. bronchiales) се поставени зад главниот бронх. белодробниот нервен сплет (plexus pulmonalis) Лимфните јазли (nodi lymphatici bronchopulmonales) се распределени околу главниот бронх и го исполнуваат хилусот на белите дробови.  ARBOR BRONCHIALIS По навлегувањето во hilus pulmonis, bronchi principales ce разгрануваат прво на лобарни дишници bronchi lobares. Потоа, bronchi lobares ce делат на сегментални дишници bronchi segmentales наменети за бронхопулмоналните сегменти. Со натамошно делење до 15 пати bronchi segmentales завршуваат како bronchioli terminales кои натаму продолжуваат со дихотомно делење 10-15 пати и даваат до 50 респираторни бронхиоли bronchioli respiratori. Овие пак, влегувајќи преку врвот на белодробното резенче (lobulus pulmonis) се делат уште три, четири пати и даваат до 10 алвеоларни каналчиња (ductuli alveolares) кои завршуваат со меурести проширувања белодробни алвеоли (alveoles pulmonum). PULMO DEXTER ET SINISTER Секој бел дроб (pulmo) е слободен во плевралната празнина, освен во делот на хилумот и пулмоналниот лигамент, преку кои се припојува за медијастинумот.  има сунѓереста конзистенција, многу е еластичен, може да лебди во вода и, заради воздухот во алвеолите површина е мазна и сјајна и со фини, темни линии ,поделена на бројни, мали, полиедарски површини. Десниот бел дроб кај возрасните, обично тежи околу 625 g, а левиот 565 g. Белите дробови се потешки кај мажите отколку кај жените. Волуменот на белите дробови, волуменот на воздух и волуменот на белодробното ткиво, се зголемуваат линеарно со висината на телото.  КАРАКТЕРИСТИКИ НА БЕЛОДРОБНАТА ПОВРШИНА ТРИ РАБА MARGO ANTERIOR, MARGO POSTERIOR ВРВ MARGO INFERIOR FACIES COSTALIS FACIES MEDIASTINALIS БАЗА Секое белодробно крило наликува на конус пресечен на половина  ВРВ (APEX PULMONIS) горен заоблен дел од белодробното крило, во контакт со цервикалниот дел од плеврата, покриен е со супраплевралната мембрана која формира џеб CUPULA PLEURAE. А. subclavia формира лак создава бразда на предната површина на врвот, раздвојувајќи го врвот од m. scalenus anterior.  ВРВ (APEX PULMONIS) 3 − 4 cm над нивото на првата ребрена ’рскавица. Како последица на закосеноста на горниот отвор на градниот кош, врвот проминира 3 − 4 cm над нивото на првата ребрена ’рскавица. Највисоката точка од врвот се наоѓа во базата на вратот, на ниво на вратот на првото ребро, 2,5 cm над спојот на средната и медијалната третина од клавикулата.  ВРВ (APEX PULMONIS)- Зад врвот лежат: СООДНОСИ ganglion cervicothoracicum s. stellatum, r. ventralis на првиот торакален спинален нерв а. intercostalis suprema латерално е m. scalenus medius медијално на десниот бел дроб се: truncus brachiocephalicus, десната v. brachiocephalica и трахеата на левиот бел дроб се: Левата a. subclavia и левата v. brachiocephalica  БАЗА (BASIS PULMONIS) е полумесечеста, конкавна површина, која го одделува секое белодробно крило од соодветниот лобус на црниот дроб, а левото белодробно крило и од фундусот на желудникот и од слезината. Бидејќи десно, дијафрагмата е поставена повисоко, базата на десното белодробно крило е поконкавна. Постеролатерално, базата има остар раб што малку навлегува во костодијафрагматскиот рецесус.  РЕБРЕНА СТРАНА (FACIES COSTALIS) е мазна и конвексна, а нејзината форма е приспособена на торакалниот sид, кој е повисок назад. Таа е во контакт со ребрената плевра и при анализа in situ, на оваа површина се забележуваат жлебови предизвикани од ребрата.  ВНАТРЕШНА ИЛИ МЕДИЈАСТИНАЛНА СТРАНА (FACIES MEDIASTINALIS) На неа се разликуваат заден, вертебрален и преден, медијастинален дел. БЕЛОДРОБЕН КОРЕН Вертебралниот дел (RADIX PULMONIS) Медијастиналниот дел поизразен на левото белодробно крило. Горе и назад во однос на срцевиот отпечаток, се наоѓа влезот во белите дробови, речиси ТРИАГОЛНИОТ ХИЛУМ (HILUM PULMONIS), низ кој разни структури влегуваат во белите дробови или ги напуштаат кои градат БЕЛОДРОБЕН КОРЕН (RADIX PULMONIS). Сите структури заедно се опкружени со „ракав“ од плевра, кој се протега под хилумот и зад impressio cardiaca како пулмонален лигамент (lig. pulmonale). lig. pulmonale  ВНАТРЕШНА ИЛИ МЕДИЈАСТИНАЛНА СТРАНА (FACIES MEDIASTINALIS) НА ДЕСНОТО БЕЛОДРОБНО КРИЛО sulcus oesophageus десната v. brachiocephalica sulcus venae azygos sulcus costae primae Десна дишница v. cava superior aa. pulmonales Срцев отпечаток,ДПК vv. pulmonales sulcus oesophageus Lig. pulmonale v. cava inferior ВНАТРЕШНА ИЛИ МЕДИЈАСТИНАЛНА СТРАНА (FACIES MEDIASTINALIS) НА ЛЕВОТО БЕЛОДРОБНО КРИЛО Trachea, esophagus a. Subclavia sinistra Arcus aortae sulcus costae primae Aorta descendens Incisura cardiaca Lig. pulmonale ПРЕДЕН РАБ (MARGO ANTERIOR) тенок и остар и го препокрива Засекот најчесто се протега перикардот. 3,5 cm латерално, па се Десно, е скоро вертикален се закривува кон долу и до преден крај на VI ребрена медијално до VI ребрена ’рскавица 4 cm од ’рскавица. средишната линија. Лево, предниот раб одговара на оваа линија сѐ до IV ребрена ’рскавица. Под оваа точка, се оддалечува од средишната линија и го формира срцевиот засек (incisura cardiacа pulmonis sinistri). ЗАДЕН РАБ (MARGO POSTERIOR)  БЕЛОДРОБНИ ПУКНАТИНИ И РЕЗЕНИ ДЕСНОТО БЕЛОДРОБНО КРИЛО (PULMO DEXTER) е поделено на: ГОРЕН (LOBUS SUPERIOR), 1 СРЕДЕН (LOBUS MEDIUS) И 1 ДОЛЕН РЕЗЕН (LOBUS INFERIOR) 2 3 со ДВЕ ПУКНАТИНИ, 2 мала, хоризонталнa (FISSURA HORIZONTALIS) голема, косa (FISSURA OBLIQUA) Косата пукнатина (fissura obliqua) го раздвојува долниот од горниот и средниот лобус. На површината се прикажува со линија која се протега од задниот раб, на ниво на processus spinosus на Тh4, се спушта низ V меѓуребрен простор и го следи VI ребро до VI костохондрален спој. Хоризонтална пукнатина (fissura horizontalis) гo раздвојува горниот од средниот лобус. Започнува од косата пукнатина, близу до средната аксиларна линија и се протега хоризонтално напред кон предниот раб на белодробното крило, на ниво на стерналниот крај на IV ребрена ’рскавица, а потоа преминува на медијастиналната страна и продолжува наназад до хилумот.  BRONHOPULMONALNI SEGMENTI SEGMENTA BRONCHOPULMONALIA PULMO DEXTER PULMO SINISTER 10-11 SEGMENTI 8-10 SEGMENTI  BRONHOPULMONALNI SEGMENTI SEGMENTA BRONCHOPULMONALIA Дихотомното разгранување на спроводните воздушни патишта на белите дробови кое започнува од главните дишници наликува на превртена крошна од дрво и се ознашува како БРОНХИЈАЛНО СТЕБЛО (ARBOR BRONCHIALIS). Секоја од главните дишници (bronchus principalis dexter et sinister) се дели на лобарни дишници (bronchi lobares). Првите гранки на лобарните дишници се означуваат како сегментални дишници (bronchi segmentales) секоја од нив се разгранува во функционално независна единица на белодробно ткиво, наречена БРОНХОПУЛМОНАРЕН СЕГМЕНТ.  СЕКУНДАРНИ БЕЛОДРОБНИ РЕЗЕНЧИЊА (LOBULI PULMONIS) Во секој сегмент, бронхот сукцесивно се дели, а бронхиите стануваат сè потесни. Сите интрапулмонални бронхии остануваат проодни со помош на ’рскавични плочи вградени во нивните ѕидови, чиј број и големина се намалуваа и конечно исчезнуваат кога бронхиите стануваат бронхиоли (bronchioli)  СЕКУНДАРНИ БЕЛОДРОБНИ РЕЗЕНЧИЊА (LOBULI PULMONIS) СЕКУНДАРНИОТ ЛОБУЛУС (LOBULUS) е најмалиот макроскопски видлив дел на периферниот дел од белите дробови, ограничен со септи од сврзно ткиво со променлива големина и форма. Се состои од приближно шест терминални бронхиоли (bronchioli terminales) поставени најпериферно и кои сѐ уште немаат алвеоли во своите ѕидови. Дистално од секоја терминална бронхиола се наоѓа ацинус (acinus pulmonalis).  СЕКУНДАРНИ БЕЛОДРОБНИ ПРИМАРНИОТ РЕЗЕНЧИЊА (LOBULI PULMONIS) ЛОБУЛУС е делот на белите дробови дистално од bronchioli respiratorii. Тоа е функционална единица на белите дробови каде што се врши размена на гасови, а се состои од 3 до 4 разгранувања на респираторните бронхиоли (bronchioli respiratorii), од кои секоја води до 3-4 реда на алвеоларни канали (ductuli alveolares). Ѕидовите на овие канали се состојат од acinus алвеоларни кеси или „усти“ на алвеолите (saculi alveolares). pulmonalis  ФУНКЦИОНАЛНИ КРВНИ САДОВИ Белите дробови имаат функционални и нутритивни крвни садови. ПУЛМОНАЛНИТЕ ВЕНИ Функционалните му припаѓаат на vv. Pulmonales МАЛИОТ КРВОТОК,CIRCULUS ЛЕВАТА ПРЕТКОМОРА SANQUINIS MINOR кој се одвива меѓу СРЦЕТО И БЕЛИТЕ ДРОБОВИ, односно белите дробови имаат две функционално различни циркулаторни патеки. ПУЛМОНАЛНИТЕ КРВНИ САДОВИ пренесуваат системска деоксигенирана крв од ДЕСНАТА КОМОРА на срцето до алвеоларните ѕидови (лобарни, сегментални и лобуларни гранки). ПУЛМОНАЛНИТЕ ВЕНИ (vv. Pulmonales), ја враќаат оксигенираната крв назад кон десна ЛЕВАТА ПРЕТКОМОРА, од каде што комора продолжува за системска дистрибуција truncus од левата комора. pulmonalis  КРВНИ САДОВИ Нутритивните крвни садови се бронхијални крвни садови, и потекнуваат од ТОРАКАЛНАТА АОРТА. Бронхијалните артерии се гранки на торакалната аорта и обезбедуваат оксигенирана крв до ткивата на белите дробови што немаат близок пристап до атмосферскиот кислород, т.е. оние на бронхиите и поголемите бронхиоли. Бронхијалните вени се притоки на азигосната вена.  ЛИМФНА ДРЕНАЖА НА БЕЛИТЕ ДРОБОВИ Пулмоналните лимфни садови започнуваат од површни и длабоки сплетови. Површниот сплет лежи длабоко од висцералната плевра до бронхопулмоналните лимфни јазли. Алвеолите немаат лимфни садови. Длабоките лимфни садови потекнуваат од бронхиолите и ги следат бронховаскуларните поделби во хилумот, завршувајќи во истите јазли. Анастомози помеѓу двата система постојат во пределот на хилумот и периферно.  BELODROBEN NERVEN SPLET- PLEXUS PULMONALIS Го регулира: тонусот на мазните мускули на дишните патишта, секрецијата на слуз од субмукозните жлезди и пехарестите клетки, васкуларната пропустливост и протокот на крв. Белодробниот сплет (plexus pulmonalis) лежи пред и зад останатите структури на хилумот на белите дробови. Предниот пулмонален сплет е мал и се формира од гранки на вагусните и симпатичните цервикални срцеви нерви, преку врски со површниот срцев N. VAGUS (N.X) TRUNCUS сплет. SYMPATHICUS parasimpati~ki Задниот пулмонален сплет се формира од вагусните гранки и симпатичните granki simpati~ki granki срцеви гранки од II до V/VI торакалeн симпатичeн ганглиoн. Левиот сплет bronhokonstriktori bronhodilatacija i прима и гранки од левиот n. laryngeus i vazodilatatori vazokonstrikcija recurrens.  BELODROBEN NERVEN SPLET- PLEXUS PULMONALIS Симпатичниот нервен систем (норадреналин) дејствува на β- рецепторите и предизвикува бронходилатација и вазоконстрикција. Парасимпатичниот нервен систем (ацетилхолин) дејствува на мускаринските М3- N. VAGUS (N.X) TRUNCUS рецептори и го одржува тонусот SYMPATHICUS parasimpati~ki на мазните мускули, granki simpati~ki granki предизвикува бронхоконстрикција и bronhokonstriktori bronhodilatacija i вазодилатација. i vazodilatatori vazokonstrikcija  PLEVRA,PLEURA Плеврата (рleura) е тенка серозна мембрана која посебно го обвиткува секое белодробно крило како целосно затворена ќеса. Се состои од два листа, ВНАТРЕШЕН ИЛИ ВИСЦЕРАЛЕН ЛИСТ (PLEURA PULMONALIS) НАДВОРЕШЕН ИЛИ ПАРИЕТАЛЕН ЛИСТ (PLEURA PARIETALIS). Помеѓу pleura pulmonalis и pleura parietalis се наоѓа виртуелен потполно затворен капиларен простор означен како ПЛЕВРАЛНА ПРАЗНИНА (CAVUM PLEURAE). Негативен притисок се создава во плевралната празнина Секоја промена во еластичноста на овие структури или акумулација на течност или воздух, ја менува респираторната активност регионално или во целина.  PLEVRA,PLEURA Десната и левата плеврална кесичка се во контакт само зад горната половина на телото на стернумот. Поставеноста на срцето предизвикува левата плеврална празнина да биде помала. Се приближуваат една до друга зад хранопроводот на ниво на средината на градниот кош, а ограничувајќи го медијастиналниот простор, меѓусебно се широко одделени.  ПАРИЕТАЛНАТА е континуирана структура, но нејзините делови во различни ПЛЕВРА (PLEURA регии обично се различно PARIETALIS) означени. Костовертебралниот дел од плеврата ја обложува внатрешната површина на торакалниот ѕид и телата на прешлените, дијафрагматскиот дел лежи на торакалната мускулна површина на дијафрагмата, цервикалниот дел од плеврата ги опфаќа пулмоналните врвови, медијастиналната плевра налегнува на структурите помеѓу белите дробови.  ПЛЕВРАЛНИ ЏЕБОВИ Префрлањето на плеврата преку рабовите и врвот на белите дробови формира структури означени како џебови или рецесуси. Работ на рецесусот е линија која го означува преклопувањето на плеврата (ЛИНИЈА НА РЕФЛЕКСИЈА), помеѓу работ на рецесусот и работ на белиот дроб, помеѓу двата листа на плеврата, постои простор кој во различен степен е пополнет со белодробниот раб. Има четири рецесуси, џебови.  ЏЕБОВИ НА ПАРИЕТАЛНАТА ПЛЕВРА Recessus costomediastinalis anterior et posterior Cupula pleurae RECESSUS COSTODIAPHRAGMATICUS, долната граница на recessus costodiaphragmaticus е важна при заден хируршки пристап кон бубрезите.  ВАСКУЛАРИЗАЦИЈА И Париеталната плевра има соматска ЛИМФНА ДРЕНАЖА артериска васкуларизација, односно ја снабдуваат артерии кои ги васкуларизираат ѕидовите на градниот кош. Костовертебралната плевра е васкуларизирана од гранки на аа. intercostales и a. thoracica interna; медијастиналната плевра од гранки на а. bronchialis, a. diaphragmatica superior, a. thoracica interna и a. mediastinalis; цервикалната плевра од гранки на a. subclavia; и дијафрагматската плевра од површниот дел на дијафрагматската микроциркулација. Вените се влеваат во вените на ѕидовите од градниот кош и на крајот во v. cava superior.  ИНЕРВАЦИЈА НА ПЛЕВРАТА Ребрената и периферната дијафрагматска париетална плевра се инервирани од nn. intercostales. Медијастиналнaтa и централнaта дијафрагматска париетална плевра се инервирани од n. phrenicus. Висцералната плевра претставува составен дел на белите дробови и, соодветно на тоа инервацијата од белодробниот сплет. КАРДИОВАСКУЛАРЕН СИСТЕМ-СРЦЕ  SRCE (COR)  Срцето е шуплив фибромускулен орган, со форма на конус или пирамида со затапени рабови  Димензиите на срцето одговараат на големината на човечка тупаница 12 cm од базата до врвот, напречно, во најширокиот дел, околу 8-9 cm и од напред кон назад околу 6 cm.  Тежината варира од 280-340 g а капацитетот на срцето изнесува околу 170 cm3.  Локализација, воторакалната празнина, во средниот дел од долниот медијастинум, помеѓу двете белодробни крила и плеврата, позади градната коска, ребрените рскавици и ребрата, над дијафрагмата  SRCE (COR) Сrcevata rabota se odviva vo 2 fazi:  Dijastola  Sistola  SRCE- LOKALIZACIJA.  ОПШТА ОРГАНИЗАЦИЈА НА СРЦЕТО  Срцето се состои од четири празнини,  ДВЕ ПРЕТКОМОРИ, ДЕСНА И ЛЕВА што добиваат венска крв и претставуваат слабо контрактилни резервоари што помагаат во конечното полнење на  ДВЕТЕ КОМОРИ, ДЕСНА И ЛЕВА кои потоа обезбедуваат моќна експулзивна контракција што ја истиснува крвта во главните артериски стебла.  ДЕСНО СРЦЕ  Десното срце започнува со ДПК, во која се влеваат v. cava superior и v. cava inferior, како и пулмонално стебло најголемиот дел од венската крв од миокардот преку коронарниот синус.  Оваа системска венска крв минува низ десниот преткоморно-коморен отвор и влегува во десната комора. Десна преткомора Контракцијата на ДЕСНАТА комора, особено нејзината апикална трабекуларна компонента, го затвора трикуспидниот залисток и со зголемен притисок ја исфрла крвта преку мускулниот одливен пат на десната комора во пулмоналното стебло, десната комора  ЛЕВО СРЦЕ  Левото срце започнува од Аорта левата преткомора, која ја прима сета оксигенирана белодробна крв и мал дел од Лева коронарната преткомора венска крв, со отворање на левиот преткоморно- коморен отвор Пулмонални вени доаѓа до полнење на левата комора. левата комора  NADVORE[EN IZGLED NA SRCETO На срцето опишуваме база, врв, три страни и три рабови. 1. БАЗАТА, насочена кон горе, назад и десно. 2. ВРВОТ НА СРЦЕТО е насочен кон долу, напред и во лево. ПРЕДНАТА СТРАНА (FACIES STERNOCOSTALIS) ДОЛНАТА СТРАНА (FACIES DIAPHRAGMATICA) ЛЕВАТА СТРАНА (FACIES PULMONALIS). ДЕСНА СТРАНА (FACIES PULMONALIS).  ПРЕДНА СТЕРНОКОСТАЛНА 1/3 ЛЕВА СТРАНА НА СРЦЕТО (FACIES комора STERNOCOSTALIS) Нејзиниот горен десен дел е десната означен како преткоморен и во најголем дел е формиран од ДПК, преткомора Долниот лев дел од стернокосталната страна се наоѓа под атриовентрикуларната бразда и се означува како вентрикуларен; приближно 1/3 е формирана од ЛК, а 2/3од ДК. 2/3 десната комора. Перикардот ја одвојува стернокосталната страна од телото на градната коска, стернокосталните мускули и III до VI ребрена ’рскавица., најголем дел од оваа површина се наоѓа зад левите ребрени ’рскавици. Стернокосталната страна, исто така, во различен степен е покриена и со плеврата и тенките предни рабови на белите дробови, освен во пределот на триаголната incisura cardiaca на левoто белодробно крило.  ДОЛНА ДИЈАФРАГМАТСКА СТРАНА НА СРЦЕТО (FACIES DIAPHRAGMATIC) facies inferior во најголем дел е хоризонтална, лесно закосена напред и надолу кон врвот на срцето. Формирана е од коморите (претежно ЛК) и налегнува главно на централниот тетивен дел од дијафрагмата, а со мал дел (апикално) на мала површина од левиот мускулен дел на дијафрагмата. ЛЕВА комора Од анатомската база е одвоена со sulcus atrioventricularis, а по неа се протега sulcus interventricularis posterior. sulcus interventricularis posterior  ЛЕВАТА ПУЛМОНАЛНА СТРАНА НА СРЦЕТО (FACIES PULMONALIS SINISTRA) ЛПК кон назад, горе и лево. тап раб претставена со тапиот раб на ЛК, со на исклучок на малиот горен дел каде ЛК што е формирана од ЛПК и левата аурукула. Најконвексна и најширока е во горниот дел, каде што ја вкрстува френичен атриовентрикуларната бразда, а се невроваскуларен стеснува кон срцевиот врв. сноп Перикардот ја одделува од левиот френичен невроваскуларен сноп, а левата плевра од длабоката конкавна медијастинална површина на левото белодробно крило. ДЕСНАТА ПУЛМОНАЛНА СТРАНА НА СРЦЕТО (FACIES PULMONALIS DEXTRA) v. cava superior е заоблена и формирана од ѕидот на ДПК. Од медијастиналната ѕид на ДПК површина на десното белодробно крило е одвоена со перикардот и интраторакален дел со плеврата. од v. cava inferior Нејзиниот конвексен дел, долу, преминува во краткиот интраторакален дел од v. cava inferior, а горе, во v. cava superior.  1. Горниот, преткоморен раб на срцето е претставен главно со ЛПК. Пред него се наоѓаат асцендентната РАБОВИ НА аорта и пулмоналното стебло. На неговиот десен крај, v. cava superior влегува во десната преткомора. СРЦЕТО 4. Левиот раб (margo sinister) на срцето, т.н. тап раб, ги одделува стернокосталната и левата страна. формиран од ЛК, со 2. Десниот раб на срцето исклучок на малиот горен дел, кој одговара на ДПК и е го гради левата аурикула. лесно конвексен кон Се спушта накосо, конвексен десно. налево, од аурикулата до врвот на срцето. ДПК 3. Долниот раб (margo inferior) на срцето е означен и како остар раб на срцето. формиран главно од ДК, со мал дел од ЛК во близина ДК ЛК на врвот.  БРАЗДИ НА СРЦЕВАТА ПОВРШИНА граници помеѓу шуплините во срцето. sulcus coronarius sulcus interventricularis sulcus interventricularis anterior posterior  ВНАТРЕШЕН ИЗГЛЕД НА СРЦЕТО ПРЕТКОМОРИТЕ ДЕСНА И ЛЕВА одговараат на базата на срцето. Потсетуваат на неправилни коцки одделени се меѓусебе со меѓупреткоморна преграда (SEPTUM INTERATRIALE). КОМОРИТЕ ДЕСНА И ЛЕВА се протегаат до срцевиот врв, имаат изглед на конуси, со базите свртени кон преткоморите, а со врвовите кон врвот на срцето. Меѓу себе се одделени со меѓукоморна преграда (SEPTUM INTERVENTRICULARE). НА ЅИДОТ НА КОМОРИТЕ СЕ РАЗЛИКУВААТ СПЕЦИФИЧНИ МУСКУЛНИ ТВОРБИ тетивни musculi papilares столпчиња месести столпчиња  пред и десно од ЛПК Нејзините ѕидови се: ДЕСНА ПРЕДЕН, ЗАДЕН, ПРЕТКОМОРА, ЛАТЕРАЛЕН, МЕДИЈАЛЕН, СЕПТАЛЕН ATRIUM DEXTER ГОРЕН ДОЛЕН. v. cava superior auricula dextra v. cava inferior Раскрсницата помеѓу венскиот дел (sinus ДЕСНА venosus) и атриумот, однадвор е обележан со плиток жлеб, sulcus terminalis, кој на ПРЕТКОМОРА, внатрешната површина од преткомората ATRIUM DEXTER одговара на терминалниот гребен (crista terminalis), од каде што започнуваат пектинатните мускули, кои поаѓаат сериски под прав агол од гребенот. Во горниот дел од жлебот е cместен синус-атријалниот (СА) јазол од спроводниот систем на срцето. sulcus terminalis  ATRIUM DEXTER Внатрешната површина на десната Внатрешни карактеристики преткомора може да се подели во три регии: ВЕНСКА КОМПОНЕНТА (ВЕНСКИ СИНУС) СО МАЗНИ ЅИДОВИ, CМЕСТЕНА НАЗАД, КОЈА ПОСТЕПЕНО ВОДИ НАПРЕД, V. cava superior V. cava inferior (ostium venae cavae inferioris) делумно покриен со залисток (valvula venae cavae inferioris Eustachi). Коронарниот синус (sinus coronarius) (ostium sinus coronarii Thebesi) cместен помеѓу отворот на v. cava inferior, fossa ovalis и предворјето на атриовентрикуларниот отвор. Честопати, отворот оддолу делумно е покриен со полумесечест залисток (valvula sinus coronarii Thebesi). ПРЕДВОРЈЕТО НА ТРИКУСПИДНИОТ ЗАЛИСТОК АУРИКУЛА. OSTIUM AV DEXTER  ДЕСНА ПРЕТКОМОРА,ATRIUM DEXTER На септалниот ѕид се наоѓа fossa ovalis, вдлабнување поставено лево и над од ostium venae cavae inferioris. Напред и долу во десната преткомора се наоѓа големото, овално предворје што води кон преткоморно-коморниот отвор. Аурикулата е широка, триаголна, пирамидална структура, која е широко споена со венската компонента на преткомората. Топографски, комората има ВЛЕЗНА КОМПОНЕНТА, која го поддржува и го опкружува ДЕСНА КОМОРА трикуспидниот залисток (valva (VENTRICULUS DEXTER) atrioventricularis dextra s. valva tricuspidalis); Потоа се искачува кон лево и овој дел се означува како инка грубо трабекулирана АПИКАЛНА (infundibulum) или артериски КОМПОНЕНТА; и конус (conus arteriosus), достигнувајќи до отворот на МУСКУЛЕН ИЗЛЕЗ ИЛИ белодробното стебло (ostium ИНФУНДИБУЛУМ, што ги trunci pulmonalis). опкружува и поддржува листовите од белодробниот залисток. ЅИДОВИ: ПРЕДЕН ЗАДЕН СЕПТАЛЕН  ДЕСЕН ПРЕТКОМОРНО-КОМОРЕН ЗАЛИСТОК (VALVA ATRIO- VENTRICULARIS DEXTRA S. VALVA TRICUSPIDALIS). и во двете комори, се состои од преткоморно-коморниот отвор (ostium), неговиот придружен прстен (annulus), листовите на залистокот (cuspis), потпорните chordae tendineae од разни видови и папиларните мускули (mm. papillares). Кога залистокот е затворен, се разликуваат три листа именувани според поставеноста. Листовите се наоѓаат антеросупериорно (cuspis anterior), септално (cuspis septalis) и долу (cuspis posterior). Chordae tendineae се влакнести колагени структури кои ги поддржуваат листовите на атриовентрикуларните залистоци. папиларни мускула во десната комора се означени се како преден папиларен мускул (m. papillaris anterior), заден папиларен мускул (m. papillaris posterior) и септален (медијален) папиларен мускул (m. papillaris septalis).  БЕЛОДРОБЕН ЗАЛИСТОК (VALVA TRUNCI PULMONALIS) Залистокот се состои од три полумесечести залистоци (valvulae semilunares), кои со своите конвексни рабови делумно се припојуваат на ѕидот на инфундибулумот и делумно на почетокот на пулмоналното стебло VALVULA SEMILUNARIS ANTERIOR, VALVULA SEMILUNARIS DEXTRA ET VALVULA SEMILUNARIS SINISTRA TRUNCI PULMONALIS. Пулмоналниот залисток се отвора пасивно за време на вентрикуларната систола и потоа брзо се затвора на крајот на систолата.  ЛЕВА ПРЕТКОМОРА (ATRIUM SINISTRUM) Левата преткомора има помал волумен од десната, но подебели sидови (во просек 3 mm). Поседува венска компонента која ги прима десната и левата горна и долна белодробна вена, вестибулум и аурикула. Кај приближно 20 − 60 % од населението четирите белодробни вени се отвораат во горните постеролатерални површини на левата преткомора, две на секоја страна. Десните пулмонални вени се протегаат зад соодветни кавални вени. Мазниот, кружен дел од ѕидот на преткомората што го опкружува преткоморнокоморниот отвор се означува како вестибулум ИМА 6 ЅИДА  ЛЕВА КОМОРА (VENTRICULUS SINISTER) На напречен пресек, под прав агол на оската, нејзината празнина е овална или скоро кружна, со sидови трипати подебели (8 – 12 mm) од оние на десната комора. Левата комора има ВЛЕЗЕН РЕГИОН, ЗАШТИТЕН ОД МИТРАЛНИОТ ЗАЛИСТОК, ИЗЛЕЗЕН РЕГИОН, ЗАШТИТЕН ОД АОРТНИОТ ЗАЛИСТОК И АПИКАЛНА ТРАБЕКУЛАРНА КОМПОНЕНТА. За време на дијастола, левиот преткоморно- коморен отвор (ostium atrioventriculare sinistrum) прима атријална крв, при што протокот е насочен кон срцевиот врв.  ЛЕВИОТ ПРЕТКОМОРНОКОМОРЕН ОТВОР (OSTIUM ATRIOVENTRICULARE SINISTRUM) Левиот преткоморнокоморен комплекс се состои од: залисток (valva atrioventricularis sinistra s. mitralis), отвор (ostium) со потпорен прстен (annulus), листови (cuspis), chordae tendinae и папиларни мускули (mm. papilares). Лев преткоморнокоморен залисток (valva atrioventricularis sinistra s. mitralis). Кусписите се означуваат како: ПРЕДЕН (CUSPIS ANTERIOR) И ЗАДEН (CUSPIS POSTERIOR).  Поседува три полумесечести валвули (valvulae semilunares: Мазниот излезен тракт на левата комора (аортен вестибулум) завршува на залистокот на аортaта VALVULA CORONATIA DEXTRA, (valva aortae). SINISTRA NONCORONARIA, cодржани во трите аортни синуси на Валсалва.  СВРЗНО ТКИВО И комплексна рамка од густ колаген ФИБРОЗЕН СКЕЛЕТ НА со мембранозни, тетивни и СРЦЕТО (БАЗА НА фиброареоларни продолжетоци, СРЦЕТО) која е интимно поврзана со атриовентрикуларните и со аортниот отвор и се означува како фиброзен скелет на срцето. Во состав на скелетот не влегува пулмоналниот отвор. Фиброзниот скелет е најсилен на ниво на спојот на аортната, митралната и трикуспидната валвула, таканареченото централно фиброзно тело (centrum fibrosum cordis). Два пара извиени, колагени снопови, Спротивно на тоа, аортната валва е fila coronaria, се издвојуваат од насочена нагоре, лежејќи централното фиброзно тело и антеросупериорно и десно од митралниот поминуваат делумно околу отвор. митралниот и трикуспидниот остиум. Две валвули од аортната валва се во фиброзен континуитет со предниот куспис на митралната валвула. Оваа субаортна завеса, исто така, е составен дел на фиброзниот скелет. Двата краја на завесата се зајакнати и формираат десен и лев фиброзен триголник (trigonum fibrosum dextrum et митрална валвула трикуспидална sinistrum),кои се најсилни валвула ЛК делови на фиброзниот скелет. ДК  COR- GRADBA NA ZIDOT NA SRCETO Ѕидот на секоја од срцевите празнини се состои од три слоја, Endocard ендокард,миокард и епикард. Ендокардот (endocardium) е тенка и мазна срцева обвивка која ги покрива срцевите празнини од внатрешна страна. Миокардот(myocardium) претставува дебел, најразвиен слој на ѕидот на срцето, составенод напречнопругасто срцево мускулно ткиво. Епикардот (epicardium) е тенок, надворешен слој, формиран од висцералниот слој на серозниот перикард. Miocard Epicard  COR- SPROVODEN SISTEM NA SRCETO, Ја иницира и координира работата на срцето изграден од специјализирани мускулни влакна Nodus sinoatrialis-Keith Flack Предводник на срцевите контракции,сместен субепикардно во задниот ѕид на десната ПК Fasciculus AV –His Nodus AV Aschoff-Tawara (septum interatriale, atrium dextrum) Truncus Crus dextrum et sinistrum  СПРОВОДЕН СИСТЕМ НА СРЦЕТО (SYSTEMA CONDUCENS CORDIS) Клетките на спроводниот систем се модифицирани срцеви клетки. Постојат ТРИ ТИПА СПРОВОДНИ КЛЕТКИ кои се разликуваат од работните миоцити: НОДАЛНИ КЛЕТКИ, ПРЕОДНИ КЛЕТКИ И КАРДИОМИОЦИТИТЕ НА ПУРКИЊЕ. Од сите клетки во срцето, оние на синуатријалниот (СА) јазол создаваат најбрз ритам и затоа функционираат како срцев пеcмејкер. Импулсот, за кој се верува дека се генерира во нодалните клетки на СА-јазолот, се пренесува преку преферирани спроводни патишта, кои хистолошки не може да се идентификуваат, до десната и левата преткомора и до атриовентрикуларниот (АВ) јазол.  ВАСКУЛАРИЗАЦИЈА НА СРЦЕТО, A. CORONARIA DEXTRA ET A. CORONARIA SINISTRA Двете артерии, како што кажува нивното генеричко име, формираат коса превртена круна (corona) во рамките на sulcus atrioventricularis. Главните артерии и нивните поголеми гранки обично се СУБЕПИКАРДНИ, оние во АВ и во интервентрикуларните жлебови, честопати се длабоко поставени, а понекогаш се покриени со миокардот или вклопени во него (премостување на миокардот). a. coronaria sinistra Тие се издвојуваат од почетниот, проширен дел на аорта(bulbus aortae). a.coronaria dextra A. CORONARIA DEXTRA васкуларизира ДК, ДПК и променливи делови од ЛК, како и атриовентрикуларниот септум. r. nodi SA a.coronaria Коронарната десна dextra артерија во коронарниот синус r. nodi AV r. marginalis dexter r. interventricularis posterior  a.coronaria dextra A. CORONARIA DEXTRA Дијафрагмална Во крстот на срцето, од десната страна коронарна артерија се издвојуваат задната меѓу?