Natuurfilosofen PDF

Uitgangspunten: Theorie (vs. mythe), naturalisme (vs. toeschrijving aan goden), reductionisme (vs. veelheid aan verklarende factoren), kritisch individualisme (vs. traditionalisme) Verklarende principes: ‘Niets uit niets’, analogie Thema's Eerste beginsel (archê): waaruit is alles ontstaan?, ele...

Uitgangspunten: Theorie (vs. mythe), naturalisme (vs. toeschrijving aan goden), reductionisme (vs. veelheid aan verklarende factoren), kritisch individualisme (vs. traditionalisme) Verklarende principes: ‘Niets uit niets’, analogie Thema's Eerste beginsel (archê): waaruit is alles ontstaan?, elementen (stoicheia): waaruit bestaat alles?, ontstaan en vergaan, beweging/verandering Milesiërs Uit de stad Milete in Ionië Thales Dacht dat alles uit water kwam en dat de aarde dreef. Verklaarde zonsverduistering en voorspelde er een, deed dus af aan geloof goden. Anaximander Alles is apeiron: onbepaald, grenzeloos. Aarde is door apeiron ontstaan, vermenging van vocht met een schil van vuur, die breekt maar door nevel tegengehouden. Door gaten in de nevel zien we de zon, maan, sterren. Deel van het midden droogt op, dat is de aarde. Die beweegt dus niet want hoeft niet, regen is verdampt vocht, door de nevel komt ook zonsverduistering en stukken aarde zichtbaar. Levende wezens komen uit de zee. Anaximenes Hemel is een halve bol, niks komt onder de aarde door. De sterren zijn verder dan de zon. De aarde zweeft in de lucht en hoeft geen ondersteuning. Lucht is de oorsprong, goden bestaan uit lucht. Elementen veranderen uit zichzelf. Ioniërs Pythagoras Potentieel eerste sekteleider. Was helemaal into harmonieleer, alles heeft vaste verhoudingen. de oerstof is getal en harmonie. Mathematisering van de kosmologie. Dualistisch systeem, tien paren van tegendelen waaruit alles bestaat en waar alles naar terug te leiden is. Geloofde in zielsverhuizing en de onsterfelijke ziel dus vegetarisme is the way to go. Erg lastig om te stellen wat exact van hem kwam en wat niet. Xenophanes Dichter‐filosoof, had kritiek op traditionele religie. God lijkt niet op mensen, kunnen wij ook niet echt begrijpen. Was best sceptisch: je kan niet echt iets zeker weten, want hoe kan je dat zeker weten? Oerstof aarde/water -> hemellichamen zijn vuur-geworden wolken. Info uit vragen Bekritiseerde de goden zoals voorgesteld, omdat zij precies doen wat als zondig wordt gezien wanneer de mens het doet. Zijn God onttrekt zich aan al deze kenmerken, is van een heel andere aard. Hij schaft de oude goden niet af, hij is henotheïst: een God is duidelijk verheven boven anderen. Drukt deze God vooral uit in wat hij niet is. Kennis behoort tot de Goden. Het kleine beetje kennis dat we hebben komt van de Goden af. Mensen kunnen naar kennis blijven zoeken, maar het maakt niet echt uit. Over God en waarheid zal niemand ooit iets weten, ook als ze het wel ontdekken weten ze het niet want de mening zal overheersen. Contrast tussen kennis en mening. Mening is onzeker en veranderlijk. Heraclitus Eerste die we het woord philosophos zien gebruiken. Element is vuur, maar centraal was eigenlijk meer een soort systeem. Eenheid der tegendelen: strijd/oorlog. In afwisseling vorm je eenheid, samenwerkend spanning creeeren en daarmee ook de werkelijkheid. Koppeling tussen hoe dingen zijn en hoe ze zouden moeten zijn: ethisch naturalisme Allesbepalende beginsel geeft eenheid en structuur aan de universele flux, verandering en veelheid. Verklaringen kosmologie ook verklaring menselijk leven -> ziel (psyche) kan plek van vuur in de kosmische cyslus innemen. Menselijke natuur geintregeerd in cyclische regels van de grote natuur, toch zullen wij haar nooit echt begrijpen. Wat we zien en horen is een goede basis voor kennis, maar hoe we die verwerken doet er ook toe. Kritiek op traditionele religie Asociale kluizenaar Info uit vragen Er is een waarheid en die kan bestaan zonder geformuleerd te worden. Erg overtuigd van zijn eigen gelijk. Filosofie is niet alleen veelweterij, maar er zit een soort diepgaand begrip onder, dat heeft hij. Niet alleen waarneming volstaat, zielen hebben die te taal verstaan om tot die diepere inzichten te komen. Tegenpolen hebben elkaar nodig -> twee kanten van dezelfde munt. Het ene betekent niks als de ander niet bestaat, dat is de eenheid der tegendelen. Een boog en boogpees. Maatschappelijke ongelijkheid is een soort feit en eigenlijk wel ok, want daardoor ontstaat strijd en strijd is de motor van alles. "recht van de sterkste", maar dat recht zal elke dag bevochten moeten worden, het is geen geboorterecht. Hij was geen democraat. Eleaten Parmenides van Elea Leerdicht over de natuur. 1. de weg van de waarheid, het zijnde is/het zijnde is niet. Elke uitspraak waarin zijn en niet samen zijn wordt geschrapt, kan je hier niet over hebben. Radicaal rationalisme. Wat niet is kan überhaupt niet gedacht worden. Zijnde (eon) behoort niet tot onze dagelijkse ervaringen, beweging en verandering buiten de sfeer van denken en zijn. 2. de weg van de mening, de oerstof is licht en nacht, de aarde is bolvormig. In tegenstelling tot zijnde zijn elementen beweegbaar, gaan tegen ontologie in. Eros, liefde, om elementdeeltjes te verbinden. Elementen is incorrecte manier waarop mensen het zijnde zien en benoemen, wanneer ze niet in staat zijn zijn van niet zijn te onderscheiden. Meer over de manier waarop wij denken en spreken, dan over fysische wereld. Mensen spreken alleen op basis van ervaring, wereld wordt zo niet snel echt cognitief toegankelijk. Zeno van Elea Vooral bezig met Parmenides beschermen door tegenovergestelde aan te nemen en te laten zien dat je altijd vastloopt. Gebruikte vaak dat een bepaalde redeneerstap tot in het oneindige moet worden herhaald. Mede door hem is er later meer aandacht besteed aan definities van kernbegrippen en theoretische onderbouwing. Best bewaard zijn bewegingsparadoxen: dichotomie, hardloper die telkens helft van de afstand loopt, komt nooit aan. Pijl die ergens is of niet is, staat continu stil. (Aristoteles zei over hardloper dat potentieel altijd deelbaar is, actueel niet). Rekenen uit het ongerijmde: waar is p, of niet p, p is niet waar, dus niet p is waar. Kloof tussen fenomenale wereld en de wereld van het denken. Pluralisten Worden zo genoemd omdat ze het hebben over kwalitatief verschillende zijnden. Daarnaast zagen ze de noodzaak om externe bewegingsoorzaken in te voeren. Empedocles Ook weer twee leerdichten, een over de natuur, een reiniging. Raadde eten van wezens ook af, geloofde ook in zielsverhuizing. Wat niet is kan niet zijn, ook niet ontstaan en vergaan, op zintuigen mogen we vertrouwen. Ontstaan en vergaan mag je gebruiken, als je daarmee vermenging en ontmenging bedoelt. Vier elementen: aarde, water, lucht, vuur. Die zijn onveranderlijk, niet-ontstaan en onvergankelijk, wel deelbaar en beweeglijk. Er is ook een samenbrengende liefde en een scheidende haat, een van die domineert telkens. Kosmogonie en zoögonie, vinden die per cyclus een of twee keer plaats? In het geval van cyclus van Liefde ontstaan eerst delen van levende wezens, die smelten zich vervolgens samen. Hij vond dat iedereen behalve hijzelf niet in staat is om de werkelijkheid te begrijpen. Menselijke kennis is adequaat, maar niet volledig. Anaxagoras Verschijnselen boven ons hoofd, daardoor aangeklaagd voor godslastering. Door waar te nemen kan je het verborgene ontdekken omdat het in het verlengde van het verschijnende ligt. Wereld is geen denkfout, is de verbinding tussen de wereld van het zijnde en de wereld van de ervaring, veranderlijke werkelijkheid past wel in het zijnde. Hij vindt ook dat iets niet uit niets kan komen, wat niet is kan niet zijn. Ontstaan vervangen met tezamen gemengd worden, vergaan met van elkaar gescheiden worden. Kwalitatieve verandering kan niet, deeltjes mengen en scheiden zich. Tegengestelde deeltjes sluiten elkaar niet uit. Er is geen absoluut groot of klein, altijd iets groter of kleiner. Wat we waarnemen is het ingredient (moira) dat in het deeltjesmengsel domineert. Elementaire deeltjes zijn waarneembaar, niet meer fundamenteel en tot terug te reduceren. Iedere stof kan uit iedere andere voortkomen. De wereld was ooit in een oertoestand, maar zo kleinschalig met elkaar vermengd dat niets kon domineren. Kosmogonie, geen nieuwe elementen, maar andere menging. Oorzaak van die menging is nous (= geest, verstand). Intellect is alwetend en kent iedere graad van menging en ontmenging, maar niet iets onstoffelijks. Wel zuiverste, want met niets anders vermengd. Intellect veroorzaakt draaiing, daardoor gaan bepaalde elementen domineren. Intellect zet kosmisch proces in gang, maar doet vervolgens niets meer. Intellect is van een andere orde dan de elementen, maar kent het wel, juist omdat datgene wat niet gelijk is gemerkt kan worden. Zaden (‘Alles in alles’) Atomisten Leucippus en Democritus Niet goed uit elkaar te houden. Elementaire factoren zijn atomen, niet deelbaar en verschillen niet van elkaar qua zintuiglijk waarneembare eigenschappen, alleen in vorm en grootte. Altijd in beweging en bewegen in het tegenovergestelde, de leegte (kenon). Niets is er even goed als iets, alles bestaat uit combinatie van atomen en lege ruimte, het zijn de combinaties die vergaan en ontstaan. Vorm, positie en volgorde van die atomen bepaalt karakter van wat wij zien. Er is geen kosmische kracht of bewegingsoorzaak nodig, geen doeleinden. Atomen bewegen zelf en in dat wervelen ontstaan dingen zoals de wereld. Wij nemen de atomen niet waar, wij nemen de beeldjes (eidôla) waar. Alles hangt af van interactie tussen zintuigen en waarnemingsobjecten, wat verklaart dat iemand soms iets als net iets anders ziet. Zintuigelijke waarneembare eigenschappen zijn conventioneel of traditioneel (nomoî), atomen en lege ruimte zijn er in werkelijkheid of echt (eteî). Zegt niet dat we niet kunnen weten, maar wel dat we eigenlijk niets weten: waarneming is van secundaire aard tegenover atomaire, diep gelegen realiteit. Kennis via het verstand is authentiek. Voor een gematigde en terughoudende levenswijze, waardoor zielsatomen gelijkmatig en constant bewegen. Parmenides Empedocles Anaxagoras Atomisten Veelheid nee ja ja ja Beweging nee ja ja ja Ontstaan/vergaan nee nee nee nee Verandering nee nee nee nee Leegte nee nee nee ja