Duyular PDF

Duyular  Duyu: özel reseptörlerin aldığı dıştan veya içten kaynaklanan uyartıların korteksde oluşturduğu his Duyular   Genel duyular:  Yüzeyel duyular:  reseptörleri deri ve mukozalarda  uyaran dış kaynaklı  basınç, temas, ağrı, ısı ve iki nokta diskriminasyonu  protopatik ve epikritik (disk...

Duyular  Duyu: özel reseptörlerin aldığı dıştan veya içten kaynaklanan uyartıların korteksde oluşturduğu his Duyular   Genel duyular:  Yüzeyel duyular:  reseptörleri deri ve mukozalarda  uyaran dış kaynaklı  basınç, temas, ağrı, ısı ve iki nokta diskriminasyonu  protopatik ve epikritik (diskriminatif) olarak iki bölüm  Derin duyular:  reseptörler kas, kiriş ve derinin derinlerinde  proprioseptif (kinestetik), vibrasyon ve derin kas ağrısı  Visseral duyular:  reseptörler organların adventitiasında  açlık, bulantı, tiksinme ve visseral ağrı Özel duyular:  özel reseptörler göz, iç kulak, dil ve burun boşluğunda  görme, işitme, denge, tat ve koku Duyular Reseptör:   Uygun uyaranlarla uyarılabilen ve uyarıldıklarında elektriksel sinyaller (impuls) üreten yapılar Sınıflamaları:     bulundukları yere göre yapılarına göre modaliteye göre fonksiyonlarına göre Duyular Bulundukları yere göre reseptörler:    Exteroceptor'lar İnteroceptor (visceroceptor)'lar Proprioceptor'lar Duyular  Exteroceptor'lar:  Vücudun yüzeyelinde veya yüzeyin hemen altında  Dış kaynaklı uyaranlara duyarlı  Sınıflama:   genel duyu organları  serbest sinir sonlanmaları şeklinde  deride ve kıldibi yakınlarında  kapsülsüz  basınç, temas, ağrı ve ısı duyularını alır özel (spesifik) duyu organları  göz, kulak, dil ve burunda  görme, işitme, tat ve koku duyularını alır Duyular  İnteroceptor (visceroceptor)'lar:         Kan damarları, organ duvarları ve bezlerde Organların tüm tabakalarında Serbest sinir sonlanmaları şeklinde Mekanik ve termik etkinin kesin yerini algılayamaz Organların gerilmesi veya aşırı kontraksiyonuyla oluşan ağrı duyusunu alır Sindirim kanalı ve solunum yollarında bazı kimyasal maddelere karşı hassas interoseptörler vardır Damarlardaki kemoreseptörler ve baroreseptörler kanın kimyasal içeriğine ve basıncına karşı hassas interoseptörlerdir Derin fascia içerisinde mekanik stimülasyonlara duyarlı interoseptörler olduğu kabul edilir Duyular Proprioceptor'lar:  Kas, kiriş, bağ, eklem kapsülü ve iç kulakta  Kinestetik duyular ile Proprioseptif (pozisyon) duyuları alır  Pozisyonunun değişmesi esnasında gerilme sonucu uyarılırlar  Dengenin korunmasında rol oynarlar  Tipleri:     Golgi tendon organı Kas iğcikleri Eklem kapsülündeki reseptörler Vestibular reseptörler Duyular Yapılarına göre reseptörler:  Basit reseptörler:     Yapıları ve merkeze gidiş yolları basit Genel duyular ile ilgili: basınç, temas, ağrı, ısı ve vibrasyon Çok sayıda ve vücudun büyük bölümünde yaygın Kompleks reseptörler:    Yapıları ve merkezle bağlantıları kompleks Vücudun belirli yerlerinde Özel (spesifik) duyular alırlar: görme, işitme, koku ve tat Periferik sinir sistemi Modaliteye göre reseptörler:   unimodal reseptörler: tek bir modaliteye duyarlı polimodal reseptörler: 1’den fazla modaliteye duyarlı Duyular Fonksiyonlarına göre reseptörler:       Mechanoreceptor Thermoreceptor Nociceptor Electromagnetic (photo) receptor Chemoreceptor Osmoreceptor Duyular Mechanoreceptor:    Mekanik etki ile oluşan değişiklikleri alır Basınç, temas, vibrasyon, proprioseptif, işitme, denge ve kan basıncı duyuları reseptörleri Aldığı dokunma duyuları:  Temas duyusu  Diskriminatif temas: uyaranın cinsi ve şiddeti ile temas edilen yerin tam olarak belirlenmesi  Basınç duyusu  mekanoreseptörler derinin derin bölümlerinde  Vibrasyon duyusu  Süratli bir şekilde arka arkaya dokunma reseptörlerinin uyarılması sonucu oluşur Duyular Thermoreceptor:  Isı değişikliklerini alırlar  Bir kısmı sıcağa, bir kısmı soğuğa karşı duyarlı  Serbest sinir sonlanmaları olarak kabul edilirler Duyular Nociceptör'ler:    Basit sinir sonlanmaları şeklinde Fiziksel veya kimyasal etki ile dokuların zarar görmesi sonucu oluşan ağrı duyusu Aşırı sıcak-soğuk duyuları Duyular Electromagnetic (photo) receptor:    Göz küresinin retinasında Çubuk ve koni şeklindeki reseptörler Işığa karşı duyarlı Duyular Chemoreceptor:    Kimyasal değişıkliklere karşı duyarlı Tat ve koku duyuları Kandaki oksijen, karbondioksit, su ve glukoz konsantrasyonu değişikliklerini alırlar Periferik sinir sistemi Osmoreseptörler:  Osmotik basınç farklılıklarına duyarlı Periferik sinir sistemi Reseptörlerin yapıları:    Serbest sinir sonlanmaları Epidermal sinir sonlanmaları Kapsüllü sinir sonlanmaları Periferik sinir sistemi Serbest sinir sonlanmaları:  Bulunduğu yerler:                Deri Fascia Kas liflerini saran endomysium Tendon Ligament Eklem kapsülü Parietal peritoneum Periosteum Perichondrium Sindirim ve solunum yollarının epiteli Organların kapsülleri Damarların adventitia tabakası Meninges Cornea Dişlerin dentin tabakası Periferik sinir sistemi Serbest sinir sonlanmaları:  Deride:      Cornea, periosteum ve dişlerin dentin tabakası:   Nosiseptor: ağrı Derin dokular:   Termoreseptörler: ısı farklılıkları Mekanoreseptorler: hafif dokunma Unimodal nosiseptörler:aşırı sıcak ve soğuk Polimodal nosiseptörler: doku hasarı Nosiseptor: ağrı Eklem kapsülü:  Proprioseptör: eklem hareketleri Periferik sinir sistemi Epidermal sinir sonlanmaları:  Epidermis'in hemen altında ( genellikle kıl fölliküllerinin çevresinde )  Deri üzerine uygulanan basınç sonucu oluşan çöküntüyü algılarlar  Tipleri:  Merkel diskleri  Kıl follikülü reseptörleri Periferik sinir sistemi Epidermal sinir sonlanmaları:  Merkel diskleri:  Dokunma duyusu alır  Kılsız deride ve kıl folliküllerinde bulunur  Sinir lifleri disk şeklinde bir genişleme ile sonlanır  Kıllı deride küme halinde bulunurlar ve epidermis'de kıl follikülleri arasında yer alırlar  Uyarana yavaş adapte olan mekanoreseptörler  Basıncın derecesini alarak merkeze iletir Periferik sinir sistemi Epidermal sinir sonlanmaları::  Kıl follikülü reseptörleri:  Kıl folliküllerinin dış tabakasının etrafını sararlar  Yağ bezlerinin açıldığı yerin aşağısında  Hızlı adapte olan reseptörlerdir  Kıl follikülünün hareketi ile etkilenir Periferik sinir sistemi Kapsüllü sinir sonlanmaları:  Akson terminalleri uyarılma özelliği olmayan hücreler tarafından sarılı  Tipleri:      Meissner korpüskülleri Pacinian korpüskülleri Ruffini korpüskülleri Golgi tendon organı Kas iğcikleri Periferik sinir sistemi Kapsüllü sinir sonlanmaları:  Meissner korpüskülleri:       Yumurta şeklinde Bağ dokusundan oluşan bir kapsülle sarılır İnce dokunma duyusu ile ilgili Uyarana hızlı adapte olan mekanoreseptörler İki nokta diskriminasyonunda önemli rol oynar Bulundukları yerler:  kılsız deri (parmak uçlan, el ayası ve ayak tabanı ) dermal papillaları  palpebral konjunktiva  dil ucu mukoza tabakası  meme başı  dış genital organların derisi  dudaklar  clitoris  glans penis Periferik sinir sistemi Kapsüllü sinir sonlanmaları:  Paccini (Pacinian ) korpüskülleri:     Çabuk uyarılabilen mekanoreseptörler Dokunma, gerilme ve derin dokulardan algılanan vibrasyona duyarlı Saniyede 600'ün üzerinde uyarıyı alabilirler Genellikle deri, dış genital organlar, meme başı, membrana interossea ve periosteum'da Periferik sinir sistemi Kapsüllü sinir sonlanmaları:  Ruffini korpüskülleri:     Kıllı derinin dermis tabakasında Yavaş uyarılabilen reseptörler Dermisteki kollajenin gerilmesine ve yüzeyel dokulardan algılanan vibrasyona duyarlı Derinin devamlı gerginliği ( apse vs) sonucu uyarılabilir Periferik sinir sistemi Kapsüllü sinir sonlanmaları:  Golgi tenden organı:    Kas ile tendon arasındaki geçiş bölgesinde Kas kontraksiyonu ve tendon gerilmesi ile aktive ololur Proprioseptörler Periferik sinir sistemi Kapsüllü sinir sonlanmaları:  Kas iğcikleri:    Kas dokusunda Proprioseptörler Kasın gerilmesi ile aktive olur Periferik sinir sistemi Periferik sinir sistemi Ganglionlar  MSS dışındaki nöron toplulukları  Sınıflama:  Duyu ganglionları  Otonomik ganglionlar Periferik sinir sistemi Duyu ganglionları:  Unipolar veya pseudounipolar nöronlar bulunur  Periferik uzantıları organlara uzanır  Reseptörlerden alınan visseral, somatik veya özel duyular ile ilgili impulsları hücre gövdesine getirir  Santral uzantıları gelen impulsları MSS’ne iletir Periferik sinir sistemi Otonomik ganglionlar:  Multipolar nöronlar bulunur  MSS’deki visseral motor nöronların aksonları bu ganglionlarda sinaps yapar  MSS’den gelen lifler: presinaptik (preganglionik) sinir lifleri  Gangliondaki nöronun aksonu: postsinaptik (postganglionik) sinir lifleri  Postsinaptik lifler inerve edecekleri yapılara gider  Sınıflama:  Sempatik ganglionlar  Parasempatik ganglionlar Periferik sinir sistemi Sempatik ganglionlar:  Truncus sympathicus içerisindeki ganglionlar (paravertebral ganglionlar)  Abdomen'deki prevertebral ganglionlar (ganglia coeliaca, ganglion mesentericum superius, ganglion mesentericum inferius)  Abdomen veya pelvis içerisindeki sekonder pleksuslarda (plexus hepaticus, plexus renalis, plexus vesicalis vb.) Periferik sinir sistemi Parasempatik ganglionlar:    Cranium içerisindeki ganglionlar Thorax, abdomen ve pelvis‘teki ganglionlar Organlara yakın veya duvarında (terminal ganglionlar)