O Ethnikos Dichasmos kai i apophasi gia tin apostoli tou stratou stin Ionía (1914-1919) PDF

Ο Εθνικός Διχασμός και η απόφαση για την αποστολή του στρατού στην Ιωνία 1914-1919 Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και η Ελλάδα 1914-1918  Η έναρξη του πολέμου και η Ελλάδα  28 Ιουλίου 1914: κήρυξη πολέμου...

Ο Εθνικός Διχασμός και η απόφαση για την αποστολή του στρατού στην Ιωνία 1914-1919 Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και η Ελλάδα 1914-1918  Η έναρξη του πολέμου και η Ελλάδα  28 Ιουλίου 1914: κήρυξη πολέμου Αυστροουγγαρίας σε Σερβία.  Αύγουστος 1914: ο Βενιζέλος υποβάλει για πρώτη φορά ολοκληρωμένο σχέδιο για την ένταξη των βαλκανικών κρατών στην Εγκάρδια Συνεννόηση  Η Ρουμανία θα εξασφάλιζε την Τρανσυλβανία.  Η Σερβία θα εξασφάλιζε την Βοσνία, την Ερζεγοβίνη και τη Β. Αλβανία.  Η Βουλγαρία θα εξασφάλιζε μέρος της σερβικής Μακεδονίας.  Η Ελλάδα θα εξασφάλιζε τη Β. Ήπειρο.  Εντούτοις, οι πρωτοβουλίες του Βενιζέλου δεν έφεραν αποτέλεσμα:  Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄ τάχθηκε εξαρχής υπέρ της ουδετερότητας.  Οι δυνάμεις της Αντάντ και κυρίως η Ρωσία απέδιδαν σημασία στην οθωμανική και κυρίως στην βουλγαρική σύμπραξη, προσφέροντας στη Σόφια εδάφη της ελληνικής και της σερβικής Μακεδονίας.  Συμμαχικές προτάσεις για τη Μικρά Ασία  Οκτώβριος 1914: προσχώρηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις Κεντρικές Αυτοκρατορίες και επίθεση κατά της Ρωσίας.  Νοέμβριος 1914: η Ρωσία προτείνει στην Ελλάδα «μεγάλο μέρος της Μικράς Ασίας» προκειμένου να εισέλθει στον πόλεμο. Σε αντάλλαγμα, η Ελλάδα έπρεπε να προβεί σε εδαφικές παραχωρήσεις στη Βουλγαρία (Καβάλα και Έδεσσα) → ο Βενιζέλος αρνείται εδαφικές παραχωρήσεις.  Δεκέμβριος 1914: πληροφορίες ότι η Ιταλία διαπραγματεύεται μυστικά την είσοδό της στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ με αντάλλαγμα την Αττάλεια και τη Σμύρνη → ο Βενιζέλος αλλάζει άποψη.  10/23 Ιανουαρίου 1915: ο βρετανός υπουργός Εξωτερικών Sir Edward Grey στέλνει τηλεγράφημα στον Βενιζέλο, υποσχόμενος εδαφικές παραχωρήσεις στη Μικρά Ασία. Η Ελλάδα, πάντως, έπρεπε να προβεί σε «ικανοποιητικές παραχωρήσεις» στη Βουλγαρία στην περιοχή της Μακεδονίας.  Βενιζέλος vs. Μεταξά  11 και 17 Ιανουαρίου 1915: ο Βενιζέλος συντάσσει δύο υπομνήματα με αποδέκτη τον βασιλιά Κωνσταντίνο, επιχειρηματολογώντας υπέρ της εισόδου της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, ακόμα κι αν θα πρέπει να δοθούν εδαφικά ανταλλάγματα στη Βουλγαρία.  Συμμαχικές υποχρεώσεις προς την Σερβία (βλ. συμμαχία 1913).  Ηθική υποχρέωση της Ελλάδας προς τους «βιαίως εκπατρισμένους» Έλληνες της Μικράς Ασίας.  Το προσφυγικό ρεύμα των Ελλήνων της Μικράς Ασίας «απειλούσε» την Ελλάδα με δημοσιονομικό όλεθρο.  Δημιουργία μιας «Μεγάλης Ελλάδας».  14 Ιανουαρίου 1915: ο αναπληρωτής αρχηγός του ΓΕΣ, Ιωάννης Μεταξάς, συντάσσει υπόμνημα με το οποίο εκφράζει την άποψη ότι ήταν δύσκολο «να υποδιαιρέση τις την χώραν ταύτην πολιτικώς, χωρίς να περιπέση εις ανωμαλίας, αίτινες, έχουσαι αντίκτυπον επί του οικονομικού και εθνολογικού πεδίου, θα γεννήσωσι μοιραίως, εν τη εξελίξει του χρόνου, προστριβάς, αίτινες θα αγάγωσιν εις αγώνας προς συνένωσιν πάλιν των χωρών τούτων διά της επικρατήσεως της μιάς εξ αυτών».  Η εκστρατεία της Καλλίπολης  Φεβρουάριος 1915: οι Βρετανοί και οι Γάλλοι ζητούν από την Ελλάδα να συμμετάσχει στην εκστρατεία στα Δαρδανέλια. Αν και ο Βενιζέλος δέχεται την πρόταση (υπόμνημα Βενιζέλου στις 17 Φεβρουαρίου 1915), το Γενικό Επιτελείο την απορρίπτει (υπόμνημα Μεταξά στις 17 Φεβρουαρίου 1915).  Αδυναμία των δυνάμεων της Αντάντ να κάμψουν την αντίσταση των τουρκικών στρατευμάτων.  Ανάγκη αντιμετώπισης της βουλγαρικής επιβουλής.  Ρωσικές ενστάσεις*. * Τελικά, τον Απρίλιο του 1915 η Βρετανία και η Γαλλία υποσχέθηκαν να δοθούν η Κωνσταντινούπολη και τα Στενά στη Ρωσία μετά τον πόλεμο. Σε αντάλλαγμα, η Βρετανία θα ενίσχυε τη θέση της στο Ιράν και η Γαλλία στην Εγγύς Ανατολή.  Ο Μεταξάς πρόβαλε επιχειρήματα «αμιγώς στρατιωτικά», ενώ αντίθετα ο Βενιζέλος κυρίως πολιτικά → επιλογή σωστού στρατοπέδου.  Η οριστική ρήξη Κωνσταντίνου-Βενιζέλου  6 Μαρτίου 1915: πρώτη παραίτηση Βενιζέλου.  13 Ιουνίου 1915: επικράτηση Βενιζέλου στις εκλογές.  21 Σεπτεμβρίου 1915: η Βουλγαρία κηρύσσει επιστράτευση.  Αρχές Οκτωβρίου 1915: η Βουλγαρία εισέρχεται στον πόλεμο. Ο Βενιζέλος υποστηρίζει ότι η Ελλάδα έπρεπε να συνδράμει τη Σερβία. Βρετανικά και γαλλικά στρατεύματα αποβιβάζονται στη Θεσσαλονίκη.  6 Οκτωβρίου 1915: δεύτερη παραίτηση Βενιζέλου.  Νοέμβριος 1915: ήττα σερβικών στρατευμάτων → Κέρκυρα.  19 Δεκεμβρίου 1915: «μονόπλευρες» εκλογές.  Η κορύφωση του Εθνικού Διχασμού  Απρίλιος 1916: τα υπολείμματα του στρατού και ο βασιλιάς της Σερβίας μεταφέρονται στη Θεσσαλονίκη από την Κέρκυρα.  Μάιος 1916: γερμανικές και βουλγαρικές δυνάμεις προσβάλλουν το Ρούπελ. Η φιλοβασιλική κυβέρνηση «παραδίδει» το οχυρό.  Αύγουστος 1916: γερμανο-βουλγαρική επίθεση στην Αν. Μακεδονία. Η φιλοβασιλική κυβέρνηση παραδίδει την Καβάλα στον εχθρό.  5 Οκτωβρίου 1916: ο Βενιζέλος σχηματίζει προσωρινή κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη, όπου τον Αύγουστο είχε εκδηλωθεί το κίνημα της Εθνικής Αμύνης.  Νοέμβριος 1916: απόβαση των Αγγλογάλλων στην Αθήνα και ναυτικός αποκλεισμός. Ο Βενιζέλος κηρύσσει τον πόλεμο στη Γερμανία και τη Βουλγαρία. Η επάνοδος του Βενιζέλου και το τέλος του πολέμου  Μάρτιος 1917: η επανάσταση στη Ρωσία οδηγεί στην παραίτηση του τσάρου Νικόλαου Β΄ → ο Κωνσταντίνος χάνει ουσιαστικό στήριγμα.  Ιούνιος 1917: ο Κωνσταντίνος αναγκάζεται να αποχωρήσει από την Ελλάδα δίχως όμως να «παραιτηθεί». Ο Βενιζέλος επανέρχεται στην Αθήνα, αναλαμβάνει την πρωθυπουργία, προχωρά στην ανασύσταση της Βουλής του 1915 («Βουλή των Λαζάρων») και κηρύσσει τον πόλεμο στις Κεντρικές Αυτοκρατορίες.  Νοέμβριος 1918: τέλος Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου με την επικράτηση των δυνάμεων της Αντάντ. Η απόφαση για αποστολή στρατού στην Ιωνία 1918-1919  Οι ελληνικές διεκδικήσεις και η Μικρά Ασία  Στα τέλη του 1918, ο Βενιζέλος κατέθεσε στο Συνέδριο Ειρήνης υπόμνημα των εθνικών διεκδικήσεων, που συνέταξε ο ίδιος στις 17/30 Δεκεμβρίου, ζητώντας την ίδρυση αυτόνομου ελληνικού κράτους στη Δυτική Μικρά Ασία και τη μελλοντική ένωση αυτού με την Ελλάδα:  12ο σημείο Ουίλσον: «στις εθνικότητες οι οποίες βρίσκονται σήμερα υπό τουρκική κυριαρχία θα πρέπει να εξασφαλιστεί μια αδιαμφισβήτητη ασφάλεια της ζωής και μια απολύτως ανενόχλητη ευκαιρία για αυτόνομη ανάπτυξη».  Αρχή αυτοδιάθεσης εθνοτήτων. Σύμφωνα με το υπόμνημα Βενιζέλου, στα βιλαέτια Αϊδινίου και Προύσας ζούσαν 1.013.195 Έλληνες. Ο Βενιζέλος προσέθεσε στον αριθμό αυτό άλλους 350.000 Έλληνες που ζούσαν στην Ίμβρο, στην Τένεδο, στη Μυτιλήνη, στη Χίο, στη Σάμο, στην Ικαρία και στα Δωδεκάνησα. Τα νησιά αυτά συναποτελούσαν «γεωγραφικά και οικονομικά» μία ενότητα με τα μικρασιατικά παράλια.  Η εντολή για αποστολή στρατού στη Σμύρνη  Οι ΗΠΑ αντιτάσσονταν κατηγορηματικά στον διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τόνιζαν την αναπόσπαστη γεωγραφική και οικονομική εξάρτηση της Μικράς Ασίας από το εσωτερικό της Ανατολίας.  Η Ιταλία ήταν κατά των ελληνικών διεκδικήσεων στη Μικρά Ασία, καθώς επέμενε στις ιμπεριαλιστικές της βλέψεις στα οθωμανικά εδάφη.  Εντούτοις, η προσπάθεια επέκτασης της ιταλικής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία «έπεισε» τους Συμμάχους να δώσουν «εντολή» να καταληφθεί η Σμύρνη από τα ελληνικά στρατεύματα.  Στις 6 Μαΐου 1919 ο Λόιντ Τζωρτζ συναντήθηκε με τον Βενιζέλο:  Λόιντ Τζωρτζ: Απεφασίσαμεν σήμερον μετά του Προέδρου Ουίλσωνος και του κυρίου Κλεμανσό ότι δέον να καταλάβετε την Σμύρνην.  Βενιζέλος: Είμεθα έτοιμοι…