Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları PDF

Ünite 2 Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları  Topografya: Arazi şekillerini harita üzerinde Hangi yapısı, eğim ve yağış koşulları heyelana neden gösterme tekniği. Orojenez: Jeosenklinallerde biriken tortul...

Ünite 2 Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları  Topografya: Arazi şekillerini harita üzerinde Hangi yapısı, eğim ve yağış koşulları heyelana neden gösterme tekniği. Orojenez: Jeosenklinallerde biriken tortul Kavramlar Bilinmeli ? olan etmenlerdir. Karst Topoğrafyası: Kireçtaşlarının erimesi tabakaların kıvrılma ve kırılma hareketleriyle Transgresyon: Jeolojik zamanlar içinde denizin ve suda eriyik haldeki kireçlerin tekrar birikmesi yükselmesi olayına dağ oluşumu denir. sonucunda oluşan ve buna ait şekilleri kapsayan karaları basması. deniz sularının yükselmesi. Jeosenklinal: Derin deniz ya da göl çanakları. arazi. Epirojenik hareketlere bağlı olarak her devirde Akarsular, rüzgarlar ve buzullar, aşındırıp, kara ve deniz seviyeleri değişmiştir. İklim Lapya: Kalkerli yamaçlarda yağmur ve kar taşıdıkları maddeleri deniz ya da okyanus değişiklikleri ya da tektonik hareketler nedeniyle sularının yüzeyi eriterek açtıkları küçük tabanlarında biriktirirler. Tortullanmanın denizin karalara doğru ilerlemesine transgresyon oluklardır. görüldüğü bu geniş alanlara jeosenklinal denir. (deniz ilerlemesi) denir. Dolin: Kalker platolar üzerinde görülen, oval Senklinal: Yunanca syn-birlikte, beraber, Seizma: Yer kabuğu içindeki katmanların şekilli erime çukurluklarıdır. Genellikle derinlikleri klinein-eğim kelimelerin den yapılmış bir yerinden oynamalarıyla oluşan sarsıntının, dışa az, genişlikleri fazladır. Türkiye’de özellikle terimdir ki, kelime anlamı bakımından “birbirine ve çevreye doğru yayılan titreşim biçimindeki Toroslar’da dolinler yaygın olarak görülür. Halk doğru eğilmiş’ demektir. Böyle bir yer uzunca devinimidir. Diğer adı depremdir. arasında kokurdan, koyak, tava gibi adlar verilir. bir tekneyi andırır. Yani çukurluktur. Dilimizde Uvala: Genişleyip, derinleşen dolinlerin İç Kuvvetler: Yer yuvarlağının içindeki enerjiden senklinal kullanıldığı gibi, bunun yerine geçecek birleşmesiyle oluşan, dolinlerden daha büyük kaynaklanarak yeryüzü şekillerini oluşturan yer şekilde tekne kelimesi de vardır. çukurluklardır. Uvaların düzensiz şekle sahip kabuğu hareketleri, deprem, volkanizma gibi Antiklinal: Kıvrımlı dağın yükselen kısmıdır. olması ve tabanlarındaki erimeden geriye etkenler. kalan kalker çıkıntıları dolinlerden kolayca Horst: Çöküntü hendeklerinin kenarındaki Dış kuvvetler: Güneş enerjisinden ayırtedilmesini sağlar. yüksek yer. (Kırıklı dağlar) kaynaklanarak yeryüzü şekillerini biçimlendiren Polye: Karstik yörelerdeki genişliği birkaç Graben: Yer kabuğunun kırılarak çökmesi ile akarsu, rüzgar, buzul, dalga gibi etkenler. kilometre olan, uzunluğu 20-30 kilometreyi oluşan çöküntü sahası Erozyon: Toprak örtüsünün, akarsuların, bulan, hatta geçebilen ova görünümlü büyük Epirojenez: Karaların toptan alçalması ya da rüzgarların ve buzulların etkisiyle süpürülmesine karstik çukurlara polye denir. Türkiye’de özellikle yükselmesi olayına denir. erozyon denir. Toroslar’da polyeler yaygındır. Örneğin; Akdeniz Regrasyon: Deniz gerilemesi). Epirojenik Heyelan: Toprağın, taşların ve tabakaların Bölgesi’ndeki Ketsel, Elmalı ve Akseki ovası hareketlere bağlı olarak her devirde kara ve bulundukları yerlerden aşağılara doğru kayması birer polyedir. deniz seviyeleri değişmiştir. İklim değişiklikleri ya da düşmesine toprak kayması ve göçmesi Voklüz: Kalın kalker tabakaları arasındaki ya da tektonik hareketler nedeniyle denizin denir. Ülkemizde bu olayların tümüne birden boşlukları doldurmuş olan yer altı sularının çekilmesine regresyon (deniz gerilemesi) denir. heyelan adı verilir. Yerçekimi, yamaç zemin yüzeye çıktığı karstik kaynaktır.  hangikpsscografyadersnotu III. Jeolojik Zaman: Türkiye’nin bugünkü görünümünde en fazla TÜRKİYE'NİN YERŞEKİLLERİ etkiye sahip olan jeolojik zamandır. VE SONUÇLARI Bu dönemde Alp-Himalaya Kıvrım Kuşağı oluşmuş- Türkiye’nin yerşekillerini öğrenmek için; tur. Türkiye bu kıvrım kuşağı içerisinde yer alır. Türkiye’de- 1. Türkiye’nin Dağları ki kıvrım dağları, kırıklı dağlar, volkanik dağlar, platolar, tek- tonik ovalar, tektonik göller ve engebeli bir arazi yapısı 2. Türkiye’nin Ovaları III. Jeolojik zamanın eseridir. 3. Türkiye’nin Platoları Türkiye III. Jeolojik zamanda oluştuğu için aşağıdaki özelliklere 4. Türkiye’nin Akarsuları sahiptir. 5. Türkiye’nin Gölleri Türkiye III. Jeolojik Döneminde Oluştuğu için: 6. Türkiye’nin Kıyı Tipleri 7. Türkiye’nin Yeraltı Kaynak Suları Alp-Himalaya kıvrım kuşağındadır. konu başlıklarını sırasıyla öğrenelim. Dağlık ve engebeli bir yer şekline Kırıklı bir arazi yapısına sahiptir. Türkiye’nin bugünkü yeryüzü şekillerine sahip olmasında etkili olan sahiptir. jeolojik devirler ve etkileri; ▪▪ Faylı bir araziye sahiptir. ▪▪ Tarım alanları dar ve I. Jeolojik Zaman: Zonguldak ve çevresindeki taşköprü yatakları ▪▪ Deprem tehlikesi fazladır. parçalıdır. oluşmuştur. ▪▪ Tarımda makineleşme zordur. ▪▪ Sıcak su kaynakları fazladır. Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları ▪▪ Ulaşım zor ve pahalıdır. II. Jeolojik Zaman: Türkiye bu dönemde aşındırma ve biriktirme ▪▪ Sağlık turizmine elverişlidir. ▪▪ Akarsuların yatak eğimi hareketleri sonucu düzleşerek peneplen halini almıştır. ▪▪ Jeotermal enerji potansiyeli fazladır. fazladır. ▪▪ Akarsuların akış hızı fazladır. Türkiye’de platoların fazlaca bulunması neyin göstergesi- ▪▪ Linyit, tuz, bor mineralleri ▪▪ Akarsuların aşındırma gücü Hangi dir? krom ve mermer rezerveleri fazladır. Soru bakımından zengindir. ▪▪ Ulaşımda kullanılamazlar. Cevap Türkiye’nin II. Jeolojik zamanda peneplen halinde olduğunun Türkiye’nin epirojenik hareketlerle toptan yükseldiğinin ▪▪ Volkanik dağlara ve arazilere ▪▪ Enerji potansiyeli yüksektir. 2. ÜNİTE: sahiptir. ▪▪ Erozyon etkisi fazladır. seçenekleri işaretleyiniz. ▪▪ Doğrudan sulamada kullanılamazlar. 23  hangikpsscografyadersnotu IV. Jeolojik zaman: ▪▪ Alp-Himalaya oronejenezi (dağ oluşumu) döneminde oluşmuştur. ▪▪ Türkiye toptan yükselmiştir. Bu nedenle; ▪▪ Karadeniz’de bulunan Kuzey Anadolu Dağları ile Akdeniz’de bu- ▪▪ Türkiye’de platolar geniş yer kaplar. lunan Toroslar kıvrım dağlarına en iyi örnektir. ▪▪ Türkiye’nin yükselti ortalaması fazladır. ▪▪ Türkiye Alp-Himalaya Kıvrım Kuşağı üzerinde yer alır. ▪▪ İstanbul ve Çanakkale boğazları oluşmuştur. ▪▪ Türkiye’deki dağların çoğunluğu yer kabuğunun yan basınçlarla kıvrılması ile oluşmuştur. ▪▪ Ege Deniz’i oluşmuştur. ▪▪ Kıbrıs Adası Anadolu’dan kopmuştur. B. Türkiye'nin Kırıklı Dağları 1. TÜRKIYE'NIN DAĞLARI Türkiye’deki dağların oluşumuna göre çeşidi aşağıda gösterilmiştir. ▪▪ Kırıklı dağlar en fazla Ege Bölgesi’nde bulunur. ▪▪ Aydın dağları ▪▪ Bozdağlar ▪▪ Yunt dağı ▪▪ Madra dağı ▪▪ Kaz dağı A. Türkiye'nin Kıvrım Dağları ▪▪ Nur dağları (Akdeniz Bölgesi’nde) host dağlarımızdır. ▪▪ Doğu batı doğrultusunda uzanır. ▪▪ Bazılarının tepesinde 4 jeolojik zamandan kalma buzullar bu- lunur. ▪▪ Genelde yükseltileri 1500 metreyi geçer. 24  hangikpsscografyadersnotu Türkiye’de kırıklı arazi yapısının Ege Bölgesi’nde olması Hangi bölgede hangi özelliklerin görülmesinde etkilidir? Soru Cevap Böyle bir soruya; Sıcak su kaynaklarının en fazla Ege Bölgesi’nde olması Buna bağlı olarak: Jeotermal enerji üretiminde birinci olması Sağlık turizminde birinci olması Deprem tehlikesinin fazla olması gibi seçenekleri doğru cevap olarak işaretleyebilirsiniz. C. Volkanik Dağlar Yukarıdaki haritada Ege Bölgesi’nde bulunan Kırık Dağlar (Horst- lar) ve grabenler gösterilmiştir. Türkiye’deki volkanik dağların çoğu III. Jeolojik zamanda oluşsada IV. zamandada volkanik faaliyetler meydana gelmiştir. Türkiye’deki volkanik dağların ve arazilerin dağılışı aşağıdaki ha- ritada gösterilmiştir. Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları 2. ÜNİTE: Yukarıdaki harita incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşabilirsiniz. 25  hangikpsscografyadersnotu ▪▪ Türkiye’de en fazla volkanik arazi Doğu Anadolu sonrada İç Ana- ▪▪ Akarsular genellikle doğu-batı doğrultusunda uzanış gösterirler. dolu Bölgesi’ndedir. ▪▪ Dağlar doğu-batı doğrultusunda uzandığı için Akdeniz ve Ka- ▪▪ Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi’nde volkanik arazilere rastlanırken radeniz Bölgesi’nde deniz kıyısına paralel, Ege Bölgesi’nde kıyı volkanik dağa rastlanmamaktadır. çizgisine dik olarak uzanış gösterirler. ▪▪ Volkan dağları genellikle güneybatı kuzeydoğu istikametinde sı- ralanmaktadır. Bunun sebebi sorusuna fay hatlarının uzanış doğ- Dağların Kıyı Çizgisine Paralel Uzandığı Yerlerin Özellikleri rultusu bu yönde olduğu için şeklinde cevaplayabilirsiniz. ▪▪ Trakya yarımadasında volkanik faaliyetlere rastlanmamaktadır. ▪▪ Akdeniz Bölgesi’nde Teke ve Taşeli yarımadası, Karadeniz Böl- gesi’nde Doğu Karadeniz Bölümü’nde volkanik araziler yoğun değildir. Kıta sahanlığı 1km ▪▪ Ayrıca Türkiye’deki volkanik dağlar aktif değildir. KPSS’de genellikle dağların adları sorulmaktadır. Dağların Dikkat adlarını öğrenirken şöyle bir yol izleyebilirsiniz. Türkiye’de 6 1. Kıta sahanlığı dardır. Edilmeli tane kırıklı dağ vardır. (Aydın Dağları, ll Self alanı dardır. Bozdağlar, Yunt Dağı, Manda Dağı ve Kaz Dağı) Ege Bölgesi ll Kıyı derinliği fazladır. ve Akdeniz Bölgesi’nde bulunan (Nur Dağları-Hatay) bunlara ll Kıyı sığ değildir. örnektir. Birde yukarıdaki haritada gösterilen 13 tane volkan dağlarının 2. Dalga aşındırma şekilleri fazladır. isimleri bilinmelidir. Geri kalan bütün dağlar kıvrım dağları ll Falezli (Yalıyar) kıyılar yaygındır. olarak bilinirse daha kolay aklınızda tutabilirsiniz. 3. Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım zor ve pahalıdır. ll Kıyı ile iç kesimler arasında geçitler kullanılır. DAĞLARIN UZANIŞ DOĞRULTUSU VE SONUÇLARI ll Limanların hinterlandı dardır. mm Limanların ard bölgesi dardır. Türkiye’de dağlar doğu-batı doğrultusunda uzanır. Bu durumun sonuçları aşağıda verilmiştir. mm Limanların arka bahçesi dardır. mm Limanların gelişmesi zordur. 26 ▪▪ Doğu-batı doğrultusunda ulaşım kolay ve maliyeti düşüktür.  hangikpsscografyadersnotu 4. Kıyıda girinti-çıkıntı azdır. 2. Dalga biriktirme şekilleri fazladır. ▪▪ Doğal liman azdır. ll Falezli (Yalıyar) kıyılar azdır. ▪▪ Kültür balıkçılığı zordur. ll Kumsallar geniş yer kaplar. ▪▪ Kıyının gerçek uzunluğu ile kuş ucuşu uzunluğu arasındaki fark 3. Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım kolay ve ucuzdur. azdır. ll Kıyı ile iç kesimler arasında geçitlere gerek yoktur. 5. Denizel havanın iç kesimlere yağılışı zordur. ll Limanların hinterlandı geniştir. ▪▪ Kıyı ile iç kesimler arasında iklim, bitki örtüsü ve toprak tipi mm Limanların ard bölgesi geniştir. farkı fazladır. mm Limanların arka bahçesi geniştir. 6. Delta oluşumu zordur. mm Limanların gelişmesi kolaydır. 7. Yamaç yağışları fazladır. (Yağış miktarını artırmıştır.) 8. Fön rüzgarları görülür. 4. Kıyıda girinti-çıkıntı fazladır. ll Doğal liman fazladır. 9. Boyuna kıyı tipi görülür. ll Kültür balıkçılığı kolaydır. 10. Bu özellikler Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi’nin ortak özellikle- ridir. ll Kıyının gerçek uzunluğu ile kuş ucuşu uzunluğu arasındaki fark fazladır. Dağların Kıyı Çizgisine Dik Uzandığı Yerlerin Özellikleri 5. Denizel havanın iç kesimlere yayılışı kolaydır. Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları ll Kıyı ile iç kesimler arasında iklim bitki, örtüsü ve toprak tipi Kıta Sahanlığı 3 km İzmir farkı azdır. 6. Delta oluşumu kolaydır. 7. Yamaç yağışları azdır. (Yağış miktarını azaltmıştır.) 1. Kıta sahanlığı geniştir. 8. Fön rüzgarları görülmez. ll Self alanı geniştir. 9. Enine kıyı tipi görülür. 2. ÜNİTE: ll Kıyı derinliği azdır. 10. Bu özellikler Ege Bölgesi’ni Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi’nden ll Kıyı sığdır. ayıran özelliklerdendir. 27  hangikpsscografyadersnotu 2. TÜRKİYE’NİN OVALARI Çevresine göre alçakta kalan dözlüklere ova denir. Türkiye dağlık ve engebeli bir ülkedir. Bu nedenle ovalar küçük ve parçalıdır. TÜRKİYE’NİN OVALARI Türkiye’deki Kıyı Ovaların Özellikleri Türkiye’deki İç Ovaların Özellikleri 1. Denizel havanın etkisinde- 1. Karasal iklimin etkisinde- dir. dir. 2. Kış ılıklığı isteyen tarım 2. Kış ılıklığı isteyen tarım ürünleri yetişir. ürünleri yetişmez. 3. Yağış fazla olduğu için sula- 3. Yağış az olduğu için sulama ma sorunu azdır. sorunu fazladır. 4. Nadas uygulaması azdır. 4. Nadas uygulaması fazladır. YAZARIN DÜŞÜNCESİ Dikkat Türkiye’nin kıyı ovaları ile iç ovaları arasındaki farklar 5. Sebze ve meyve yetiştirilici- 5. Tahıl tarımı yaygındır. Edilmeli liği yaygındır. 6. Genellikle yerli ana kaya sorulduğunda veya örnek olarak “Çukurova ile Konya ovası arasında aşağıda verilenlerden hangisinin farkı olduğu 6. Taşınmış (Alüvyal) toprak- toprağı bulunur. söylenir?” şeklindeki sorulara yukarıdaki tabloda verilen bilgiler lar yaygındır. 7. Toprakların verimi bu- doğrultusunda cevaplayınız. 7. Toprakları (Alüvyal) toprak lunduğu yerin iklimi, bitki çok verimlidir. örtüsü ve kayaç yapısına Şimdi bu ovaları harita üzerinde ayrıntılı olarak öğrenelim. 8. Toprakları taşınmış olduğu göre değişir. için bulunduğu yerin iklimi, 8. Toprakları yerli ana kaya A. TÜRKIYE’NIN KIYI OVALARI bitki örtüsü ve kayaç yapısı toprağı olduğu için bu- A1. Alüvyal Tabanlı Ovalar (Taban Seviyesi Ovaları) hakkında bilgi vermez. lunduğu yerin iklimi, bit- Akarsuların deniz seviyesine yaklaştığı yerlerde eğimin azalmasıyla 9. Yılda aynı tarladan en az ki örtüsü ve kayaç yapısı taşıdığı materyalleri (alüvyonları) yatağı çevresinde veya tabanında iki ürün elde edilir. hakkında bilgi verir. biriktirmesiyle oluşan düzlüklerdir. Türkiye’deki alüvyal tabanlı ovalar 10. Tarım ürünü çeşidi fazladır. 9. Yılda bir ürün elde edilir. çoğu yerde delta ovaları ile iç içedir. Bu nedenle delta ovaları ile alüvyal 11. Türkiye’nin kıyı kesimlerin- 10. Tarım ürünü çeşidi azdır. tabanlı ovalar karıştırılmaktadır. de bulunurlar. 11. Türkiye’nin iç kesimlerinde 28 bulunur.  hangikpsscografyadersnotu Bu ovaların ikiside akarsu biriktirmesi sonucunda meydana gel- ▪▪ Gel-git olayı kuvvetli olmamalı (okyanusa kıyısı olmamalı) mektedir. Fakat delta ovaları akarsuların deniz içlerine doğru biriktir- ▪▪ Akarsu bol miktarda alüvyon taşımalı mesiyle meydana gelirken alüvyal tabanlı ovalar akarsu yatağına yani ▪▪ Susurluk ve Sakarya ırmakları denize döküldüğü yerde delta kara üzerine biriktirme yapmasıyla meydana gelirler. Türkiye’de bu ovası oluşturamaz (boğazlardaki akıntıdan dolayı) duruma en iyi örnek olarak Ege Bölgesi’nde bulunan Büyük Menderes, Küçük Menderes, Gediz ve Bakıçay ovaları gösterilir. Türkiye’nin kıyı ovalarında aşağıdaki toprak türlerinden hangisi yaygın olarak görülür? A) Alüvyal topraklar Adapazarı Ovası B) Kırmızı topraklar Susurluk Ovası Sakarya Irmağı C) Tüflü topraklar a y Balıkesir Ovası ç kır Susurluk Irmağı D) Kahverengi topraklar Ba Gediz eres E) Lösler end K.M B. Menderes Ak su Antalya Ovası Türkiye’nin kıyı ovalarında genellikle akarsuların biriktir- mesiyle oluşan alüvyal topraklar yaygındır. Amik Ovası Ayrıca; Asi Irmağı B) Kırmızı topraklar (Terra-Rossa) karstik ovalarda bu- Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları Yukarıdaki haritada Türkiye’nin alüvyal tabanlı ovaları ve bu ova- lunur. Örnek; Akdeniz Bölgesi’nde bulunan Tefenni, ları oluşturan akarsular gösterilmiştir. Elmalı, Kestel, Korkuteli ve Acıpayam ovalarında bulunan toprak tipidir. A2. Delta Ovaları C) Tüflü topraklar volkaniz arazilerde görülür. Örnek; Akarsuların taşıdığı materyalleri Kayserinin Develi ovasında bulunan toprak tipidir. (alüvyalları) denize döküldüğü yerde D) Kahverengi topraklar genellikle orman altı toprağıdır biriktirmesiyle oluşan ovalardır. ve Karadeniz iklim bölgesinde yaygındır. Bir akarsuyun delta ovasını oluşa- E) Lösler genellikle rüzgâr biriktirmesiyle oluşur ve çöl- bilmesi için; lerde yaygındır. Bu toprak tipine benzer topraklar 2. ÜNİTE: ▪▪ Döküldüğü deniz sığ olmalı (kıta Türkiye’de azda olsa Konya’nın Karapınar çevresin- sahanlığı geniş olmalı) de rastlanmaktadır. ▪▪ Kıyıda deniz akıntısı olmamalı A 29  hangikpsscografyadersnotu fra Ergene Ba ası Ov Çarşamba Ovası Yeşilırmak Bakırçay vas ı ı O vas en) yO nem ırça (Me Bak diz Gediz Kızılırmak Ge s ndere K.Me Seyhan Ceyhan s ere B.Menderes end K.M vası s O ere end ası Göksu B.M t) Ov la (Ba Çuk Yukarıdaki haritada gösterilen alanda (Antalya Bölümü) karstik Si lif uro k e va şekiller yaygındır. O va sı Bu ovaları “TAKKE” olarak kodlayabilirsiniz. Yukarıdaki haritada Türkiye’deki delta ovaları ve bu ovaları oluş- turan akarsular gösterilmiştir. B2. Volkanik Ovalar Volkanik arazilerde bulunur. Bu ovalar üzerinde genellikle mine- ralce zengin tüflü topraklar yaygındır. B. TÜRKIYE'NIN İÇ OVALARI B1. Karstik Ovalar Türkiye’de Develi ovası (Kayseri) en güzel örnektir. Kalker, jips ve kayatuzu gibi su ile temas ettiğinde eriyebilen ka- Doğu Anadolu Bölgesi’ndede bu tür ovalar bulunmaktadır. yaçların olduğu yerlerde yaygın olarak bulunur.  Karstik araziler en fazla Akdeniz Bölgesi’nde bulunur. Bu ovalar Terra-Rossa (Kırmızı toprak) toprak tipi yaygındır.   Bu ovalar çok verimli değildir. Geçirğen bir arazi yapasına sahip olduğundan yerüstü suları bakı-   mından fakir fakat yeraltı suları bakımından zengindir.    30  hangikpsscografyadersnotu Yukarıdaki haritada Türkiye’deki volkanik ovaya örnek olan Develi 3. TÜRKİYE’NİN PLATOLARI ovası ile tüflü toprakların yaygın olduğu alanlar gösterilmiştir. Akarsular tarafından derince yarılmış yüksekteki düzlüklere plato B3. Teknotik Ovalar denir. Kırıklı yapı (fay) boyunca iç kuvvetlerin etkisiyle çökme sonucunda oluşan ovalardır. Platolar ile yayla birbirine karıştırılan iki farklı kavramdır. Yayla Dikkat bir yerleşim birimidir. Yaz mevsiminde insanların hayvanlarını Türkiye’deki ovaların büyük bir kısmının oluşumunda tektonik ha- Edilmeli otlatmak, dinlemek veya serinlemek amacıyla geçici bir reketler etkili olmuştur. Bu ovalar kırık hatlar boyunca uzandıkların- süreliğine yerleşmesidir. Plato ise dağ, ova ve akarsu gibi dan deprem kuşağı üzerinde bulunurlar. yerşeklidir. Bu nedenle platolar yerleşkilleri konusu kapsamında, ▪▪ Altınbaşak Ovası yaylalar ise nüfus ve yerleşme konusu kapsamındadır. Örnek Güneydoğu Anadolu olarak Karadeniz Bölgesi yaylacılıkta ilk sırada yer alır fakat ▪▪ Harran Ovası Bölgesi’ndedir. bölgede platolara çok fazla rastlanmamaktadır. ▪▪ Ceylanpınar Ovası ▪▪ Polatlı Ovası Platoların Türkiye Ekonomisine Katkısı İç Anadolu ▪▪ Çubuk Ovası Platolar Türkiye’de daha çok hayvancılık alanında katkı sağlar. Ya- Bölgesi’ndedir. ▪▪ Konya Ovası zılıkaya, Haymana, Bozok, Uzunyayla, Obruk, Cihanbeyli, Adıyaman, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır platolarında koyun yetiştiriciliği, Er- ▪▪ Malatya Ovası Doğu Anadolu zurum-Kars platosunda büyükbaş hayvancılık Teke ve Taşeli platola- ▪▪ Iğdır Ovası Bölgesi’ndedir. rında da kıl keçisi yetiştiriciliği yaygındır. Platolar üzerinde yetiştirilen Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları hayvan türlerini platonun iklim ve bitki örtüsü belirlenmektedir. ▪▪ Tosya Ovası Karadeniz ▪▪ Zile Ovası Bölgesi’ndedir. Türkiye’deki platolarda hayvancılıktan sonra en önemli ekonomik faaliyet tarımdır. Türkiye’deki platolar üzerinde genellikle tahıl tarımı yaygındır. Erzurum-Kars platosunda sıcaklık çok düşük, yazlar çok kısa Dikkat Türkiye’de en fazla tektonik oluşumlu ova bulunur. Dikkat ve serin olduğu için diğer platolara göre tarım yapma olanağı Edilmeli Edilmeli daha azdır. 2. ÜNİTE: Türkiye’de en fazla plato alanı İç Anadolu Bölgesi’ndedir. Türkiye’de en az plato alanı Karadeniz Bölgesi’ndedir. 31  hangikpsscografyadersnotu 1. Karadeniz iklimi görülür. 1. Sert karasal iklim şartları hakimdir. 2. Bitki örtüsü ormandır. 2. Yazların en kısa, kışların en soğuk ve sıcaklık ortalamasının en düşük 3. Türkiye’deki yükseltisi en az olan platodur. olduğu platodur. 4. Sanayileşme oranı en fazla olan platodur. 3. Tarımsal faaliyetlere en az elverişli olan platodur. 5. En fazla göç alan platodur. 4. Çernozyom (karatoprak) toprak tipi görülür. (Dünyanın en verimli toprağı) 6. Yaz kuraklığı isteyen ürünlerin yetişmesi zordur. 5. En fazla kar yağışı görülen platodur. 7. Fındık, mısır ve tütün yetiştiriciliğine elverişlidir. 6. Büyükbaş hayvancılığının en fazla olduğu platodur. 8. Kahverengi orman toprağı yaygındır. 7. Türkiye’nin en yüksek platosudur. 9. Ahır, besi ve kümes hayvancılığının en fazla geliştiği platodur. 8. Yaz yağışlarının en fazla görüldüğü platodur. 1 2 4 3 1. Karstik arazilerin en yaygın olduğu platolardır. 1. Karasal (step) iklim şartları görülür. 2. Kıl keçisi yetiştiriciliğinin en fazla olduğu platolardır. 2. Bozkır alanlar geniş yer kaplar. 3. Akdeniz iklim şartları hakimdir. 3. Koyun yetiştiriciliği yaygındır. 4. Karstik şekillerin en fazla olduğu platolardır. 4. Tahıl tarımı yaygındır. 5. Maki bitki topluluğu yaygındır. 5. Kış ılıklığı isteyen tarım ürünleri yetiştirilemez. 6. Mağara, şelale, düden, sarkıt, dikit ve sütun gibi turizm güzellikleri 6. Kestane renkli step toprağı yaygındır. yaygındır. 7. Toplu yerleşmeler yaygındır. 7. Teke ve Taşeli platosundan sonra en fazla karstik arazi Obruk Platosu’ndadır. Yukarıda Türkiye’nin platoları ile ilgili özellikler verilmiştir. 32 Dikkat Görüldüğü gibi bazı platoların benzer özellikleri bulunmaktadır. Edilmeli  hangikpsscografyadersnotu 4. TÜRKİYE’NİN AKARSULARI Aşındırma sonucu oluşturdukları vadi içlerinden bir eğim doğrultusunda sürekli veya mevsimlik olarak akan sulara akarsu denir. Türkiye’deki yeryüzü şekillenmesinde en fazla etkiye sahip olan dış kuvvet akarsulardır. Türkiye’deki Akarsuları Etkileyen Faktörler ve Etkileri Eğim İklim Türkiye dağlık ve eğimli bir ülkedir. Türkiye’de yağış rejimi düzensizdir. Bu nedenle Akarsuların; Akarsuların akış rejimi düzensizdir. Yatak eğimi fazladır. Karadeniz Bölgesi’nde bulunan akarsuların reji- mi düzenlidir. Akış hızı fazladır. Aşındırma gücü fazladır. Yaz ayları sıcak ve kurak geçer. Erozyon etkisi fazladır. Bu nedenle akarsuların taşıdığı su miktarı en az yaz aylarındadır. Derin vadilerden akarlar. Yaz aylarında Türkiye’deki birçok akarsu kurur ve- Su tutma kapasiteleri fazladır. ya kuruma seviyesine yaklaşır. Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları Baraj yapımına elverişlidir. Türkiye’de özellikle ilkbahar aylarında yağışlar Doğrudan tarımda sulamada kullanılamaz. ve kar erimeleri artar. Sel ve taşkın yapma ihtimalleri azdır. Bu nedenle akarsuların su seviyesi (debileri) en Ulaşım ve taşımacılıkta kullanılamazlar. fazla ilkbahar aylarında görülür. Rafting sporlarına elverişlidirler. Kültür balıkçılığına uygunluğu azdır. Rejimleri düzensizdir. (İklimde etkili) 2. ÜNİTE: Boyları kısadır. (Türkiye’nin yarımada olmasıda etkilidir.) 33  hangikpsscografyadersnotu Tuz Gölü Konya Ovası ve Karadeniz Açık Havza Alanı Van Gölü Kapalı Hazar Gölü Kapalı Havza Alanı Afyon-Akarçay Kapalı Hava Alanı Not: Türkiye’nin en geniş açık havza alanıdır. Havza Alanı Aras Kura Kapalı Havza Alanı Akdeniz Açık Basra Körfezi Açık Havza Alanı Havza Alanı Ege Denizi Açık Göller Yöresi Kapalı Havza Alanı Havza Alanı Yukarıdaki Türkiye haritasında sularını denize ulaştıran açık Dikkat havza alanları ile sularını denizlere ulaştıramayan kapalı havza 34 Edilmeli alanları gösterilmiştir.  hangikpsscografyadersnotu Türkiye’nin Kapalı Havza Alanları ve Özellikleri Türkiye’de akarsular derin vadilerden akarlar. Bu nedenle Türkiye harıtasında sularını denize ulaştıramayan kapalı havza Hangi sel ve taşkın yapma ihtimalleri azdır. Bu genellemeye aşa- alanları ve özellikleri verilmiştir. Soru ğıda verilen akarsulardan hangisi uymaz? (veya daha az Cevap uyar?) Meriç Ergene Marmara Bölgesi’nde Aras ve Kura Susurluk Kapalı Havzası Büyük Menderes Van Gölü Tuz Gölü Kapalı Havzası Küçük Menderes Kapalı Havzası Ege Bölgesi’nde Göller Yöresi Gediz Kapalı Havzası Bakırçay Irmaklarının verildiği seçenekleri işaretleyiniz. Akarsu Havzaları Tuz Gölü Kapalı Havzası: Bir akarsuyun kollarıyla birlikte sularını topladığı alana havza de- Türkiye’nin en büyük kapalı havzasıdır. nir. Oluşumunda; Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları Akarsular havzasından topladığı sularını açık denizlere ulaştıra- mıyor ise kapalı havza durumundadır. Aras ve Kura ırmakları buna 1. Bölge etrafının yüksek dağlarla çevrili olması güzel bir örnektir. 2. Yağış miktarının az ve buharlaşmanın fazla olması etkilidir. Akarsular havzasından topladığı sularını açık denizlere ulaştıra- ▪▪ Bu kapalı havza alanında Konya Ovası, Tuz, Eber, Akşehir ve biliyor ise açık havza durumundadır. Kızılırmak, Yeşilırmak, Gediz, Beyşehir gölleri bulunur. Seyhan ve Ceyhan vs. buna güzel bir örnektir. Aras ve Kura Kapalı Havzası Oluşumunda; 2. ÜNİTE: Kuzeydoğu Anadolu bölümünden sularını toplayan Aras ve Kura nehirlerinin Türkiye sınırları dışına çıkarak Azerbaycan topraklarında birleştikten sonra Hazar Gölü’ne dökülmesiyle oluşur. 35  hangikpsscografyadersnotu ▪▪ Hazar Gölü Dünya’nın en büyük kapalı havza alanıdır. ▪▪ Türkiye ile Yunanistan sınırının büyük bir bölümünü Meriç ır- ▪▪ Bu kapalı havza alanında Aras ve Kura nehirleri ile Çıldır Gölü mağı (Doğal sınır) belirler. bulunur. ▪▪ Yatak eğimi ve derinliği az olduğu için sık sık sel ve taşkınlar yapar. Van Gölü Kapalı Havzası ▪▪ Oluşmasında; Meriç Tektonik Van Gölü çukurunun bulunması ve bu alana etrafını çev- releyen yüksek dağlardan inen yağmur, kar ve akarsu sularının dol- masıyla oluşur. Daha eski zamanlarda bu alan sularını açık denizlere ulaştırmak- taydı. Fakat Nemrut Dağı ve lavlarının suların çıktığı açık alanı ka- patması ile kapalı havza alanı olmuştur. ▪▪ Bu kapalı havza alanında Van, Erçek, Nazik ve Haçlı (Balık) gölleri bulunur. Göller Yöresi Kapalı Havzası Asi Oluşumunda; Karstik çukurların bulunması, bu çukurların etrafını yüksek dağ- Asi ların çevrelemesi ve arazinin karstik olması nedeniyle akarsuların Lübnan Dağları’ndan kaynağını alır ve Amik grabminden (Ha- yağmur ve kar sularının yeraltına sızması etkilidir. Bu kapalı havza tay) Akdenize dökülür. alanında Burdur, Acıgöl, Salda, Kestel vb. gölleri bulunur. ▪▪ Döküldüğü yerde kıta sahanlığı dar olduğu için delta ovası oluş- Türkiye’deki Akarsuları Üç Farklı Şekilde Öğrenebiliriz. turamaz. 1. Başka Ülkeden Kaynağını Alıp Türkiye’den Denize Dökülen ▪▪ Amik ovası üzerinde yatak eğimi azaldığı için alüvyonlarını ya- Akarsular tağa biriktirerek alüvyal tabanlı ovasını (Amik ovası) meydana Meriç getirir. Bulgaristan’ın Rodop Dağları’ndan doğar ve Ergene ırmağıyla ▪▪ Bir kısmı Türkiye ile Suriye arasındaki sınırı (doğal sınır) oluş- birleşerek Ege Denizi’ne dökülür. turur. ▪▪ Döküldüğü yerde küçük bir delta alanı (Meriç deltası) oluşturur. 36  hangikpsscografyadersnotu 2. Türkiye’den Kaynağını Alıp Başka Ülkeden Denize Dökülen Aras ve Kura Akarsular Kaynağını Erzurum-Kars Bölümü’nden alır. İki ırmak Azerbay- Fırat can topraklarında birleşerek Hazar Gölü’ne dökülür. Kaynağını Doğu Anadolu Bölgesi’nden alır ve Irak topraklarında Aras nehri Türkiye ile Ermenistan ve Türkiye ile Nahçıvan sınırı- Dicle nehriyle birleşerek Basra Körfezi’ne dökülür. nın bir kısmını oluşturur. ▪▪ Ortadoğunun en önemli akarsularındandır. Üzerine kurulan Çoruh barajlarla Türkiye’nin en fazla hidroeletrik üretimi sağlanan ırmağıdır. Kaynağının çoğunluğunu Doğu Karadeniz Bölümü’nden bir kıs- mınıda Doğu Anadolu Bölgesi’nden alır ve Gürcistan’ın Batum ken- ▪▪ Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Ortadoğu ülkelerinin içme ve tinden Karadenize dökülür. tarımda sulama amacıyla kullandığı suyun en önemli kaynağı- dır. ▪▪ Türkiye’nin en hızlı akan akarsuyudur. Bu nedenle üzerinde raf- ting turizmi yapılmaktadır. ▪▪ Türkiye’nin en büyük barajı olan Atatürk ile Keban ve Karaka- ya gibi önemli barajlara su temini sağlar. Dicle Kaynağını Elazığ’ın güneyindeki Hazar Gölü’nden alır ve ülkemiz Kura dışına çıkarak Fırat nehri ile birleştikten sonra Basra Körfezi’ne dökü- Çoruh Aras lür. Üzerinde çok sayıda baraj gölü bulunur. Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları Fırat Dicle M E SURİYE Z O P İRAN O T A IRAK M Y A ÜRDÜN Şat-ül Arab 2. ÜNİTE: SUUDİ B rf ARABİSTAN as ez K ö ra i KUVEYT 37  hangikpsscografyadersnotu 3. Kaynağını Türkiye’den Alıp Türkiye’den Denize Dökülen Akarsular Kızılırmak: Türkiye’den kaynağını alıp Yeşilırmak: Çarşamba Türkiye’den denize dökülen en uzun detla ovasını oluşturur. Ergene: Yatak eğimi az ve yatağı fazla derin olmadığı için üzerinde akarsuyumuzdur. Üzerinde Hasan Uğurlu, baraj yapılamamıştır. Gene aynı sebeplerden sık sık sel ve taşkınlar Denize döküldüğü yerde Bafra delta Suat Uğurlu, Almus ve yapmaktadır. Meriç nehri ile birleşerek Ege Denizi’ne dökülür. ovasını oluşturmuştur. Üzerinde Hirfanlı, Kılıç kaya gibi önemli Bakırçay, Gediz, K.Menderes ve B.Menderes: Büklümler yaparak Kesikköprü ve Altınkaya gibi önemli barajlar bulunur. akarlar. Hem kendi yatağına hem de deniz içine biriktirme yaparlar. barajlar bulunur. Hidroelektrik potansiyelleri düşüktür. Rafting sporlarına eleverişli değildirler. Her biri kendi adlarıyla aynı olan delta ovalarına sahiptir. Ergene Susurluk: Kaynağını Kütahya’dan alır. Manyas ve Ulubat göllerindende Yeşilırmak Sakarya kaynağını alarak Marmara Denizi’ne dökülür. Döküldüğü yerde boğaz Bakırçay vakıntıları güçlü olduğu için delta ovası yapamaz. Rafting sporlarına uygun Susurluk Kızılırmak Gediz değildir. K.Menderes Ceyhan B.Menderes Seyhan Sakarya: Kaynağını İç Anadolu Bölgesi’nden alır ve Karadeniz’e Dalaman Manavgat Göksu dökülür. Denize döküldüğü alanda kıta sahanlığının dar ve kıyıda deniz Ak su alkıntılarının olması nedeniyle delta ovası oluşturmamıştır. Denize dökülmeye yaklaştığı yerde kendi yatağına alüvyonlarını biriktirmesiyle (alüvyal tabanlı ova) Sakarya (Adapazarı) ovasını oluşturmuştur. Göksu: Taşeli platosu Manavgat: Kaynağını yeraltı sularından üzerinden derin vadiler aldığı için akış rejimi düzenlidir. Dalaman: Akdenize dökülür. Rafting turizmi yapılır. oluşturarak Akdeniz’e Üzerinde bulunan Manavgat şelalesi dökülür. Denize önemli turizm merkezlerindendir. Aksu: Kaynağını Göller Yöresinden alır ve Akdeniz’e dökülür. Antalya döküldüğü yerde Silifke Üzerinde Oymapınar barajı ovası üzerine alüvyonlarını biriktirerek topraktaki verimlilği artırmıştır. (delta ovası) ovasını bulunmaktadır. Ayrıca rafting sporlarına oluşturur. da ev sahipliği yapmaktadır. Ceyhan: Elbistan ve çevresinden kaynağını alır ve Akdeniz’e dökülür. Döküldüğü yerde alüvyonlarını biriktirerek Seyhan ırmağıyla beraber Seyhan: Uzunyayla platosundan kaynağını alır. Denize döküldüğü Çukurova’yı oluşturur. yerde alüvyollarını biriktirerek Çukurovayı oluşturur. Üzerinde Seyhan 38 Üzerinde Aslantaş ve Menzelet gibi önemli barajlar bulunur. barajı bulunur.  hangikpsscografyadersnotu 5. TÜRKİYE’NİN GÖLLERİ Sodalı Göller: Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü’dür. Gölden soda üretimi sağlanır. Van Gölü aynı zamanda üzerinde ulaşım yapılan Karalar üzerinde çeşitli sebeplerle oluşan çanakların içindeki su (Van ile Tatvan arasında feribot seferi) en önemli gölümüzdür. birikintilerine göl denir. Acı Göller: Acıgöl bu göllere güzel bir örnektir. Türkiye göl bakımından çok zengin bir ülkedir. Türkiye’de bulunan göller genellikle aşağıda verilen harita üzerinde gösterildiği gibi. Türkiye’deki Göllerin Özellikleri ▪▪ Genellikle yüzölçümleri küçüktür. Güney Marmara Van Gölü ve ▪▪ İçlerindeki su miktarı ilkbahar aylarında artarken yaz aylarında Çevresi azalır. Tuz Gölü ve Çevresi ▪▪ Yükseltileri genellikle fazladır. Göller Yöresi ▪▪ Batıdan doğuya doğru göllerin yükseltisi artar. ▪▪ Türkiye ekonomisine balıkçılık, tarımda sulama, tuz üretimi vs. bakımından katkı sağlarlar. Güney Marmara, Göller Yöresi, Tuz Gölü ve Çevresi ile Van Gölü ▪▪ Buharlaşmanın şiddetli olmasından dolayı Güneydoğu Anadolu çevresinde toplanmıştır. Bölgesi’nde doğal göl bulunmamaktadır. Göller sularını; yağmur, kar ve kaynak suları ile akarsulardan ▪▪ Türkiye’nin en büyük yüzölçümüne sahip gölü Van’dır. Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları toplar. Türkiye’deki göllerin suları: ▪▪ Türkiye’nin en büyük baraj gölü Atatürk barajıdır. ▪▪ İklim kuşallarına ▪▪ Türkiye’nin en büyük tatlı su gölü Beyşehir’dir. ▪▪ Göl tabanının arazi yapasına ▪▪ Türkiye’nin en büyük kapalı havzası Tuz Gölü’dür. ▪▪ Gölün beslendiği su kaynağına ▪▪ Tortum, Hazar, Çıldır ve Eğirdir gölleri doğal olmalarına rağmen ▪▪ Gidegelenin olup olmamasına bağlı olarak suları acı, tatlı, sodalı enerji üretimi yapılan ve elverişli olan önemli göllerimizdendir. ve tuzlu diye ayrılır. ▪▪ Eğirdir Gölünde tatlı su istakozu (Kerevit) üretilir. Tuzlu Göller: Türkiye’nin en tuzlu gölü olan Tuz Gölü’dür. Türki- 2. ÜNİTE: ye’nin tuz üretiminin büyük bir bölününü sağlar. ▪▪ Türkiye’de en fazla göl (Akdeniz Bölgesi) Göller Yöresi’ndedir. Akşehir ve Burdur Gölü’nün sularıda tuzludur. 39  hangikpsscografyadersnotu Tektonik Göller Karstik Göller TÜRKİYE’NİN GÖLLERİ Tektonik Karstik Buzul Volkanik Set Göller Göller Gölleri Göller Gölleri Salda Avlan Kuş (manyas) Elmalı Suğla Avlan Heyelan Set Kestel Ulubat Meke İznik (Konya) Kestel Volkanik Set Sapanca Kalkerli arazilerin erimesiyle oluşan çukurlara suların dolması ile Tuz Nemrut oluşmuşlardır. En fazla Akdeniz Bölgesi’nde bulunur. Suğla w Suni Set Eber (Bitlis) Göl tabanındaki erimeler devam ettiği için sürekli derinleşmek- Akşehir tedirler. Elmalı Alüvyal Set Burdur Gölcük AKSES olarak kodlayabilirsiniz. Eğirdir (Isparta) Salda Kıyı Set Buzul Gölleri Beyşehir D.Karadeniz Sapanca Ağrı Ulubat İznik Uludağ Erciyes K u ş Bingöl Buzul-Cilo (Man- Eber Tuz Bolkar Acıgöl Akşehir Aladağ- Hazar Bey lar Bur- Beyşehir dur Eğirdir Yukarıda buzul göllerinin bulunduğu dağlar gösterilmiştir. Türkiye’de en fazla bulunun göllerdendir. Türkiye’de en az bulunan göllerdendir. Türkiye’nin Orta Kuşak’ta ve bu kuşağın güneyinde bulunmasından dolayı Türkiye yerşekilleri Yerkabuğunun hareketiyle meydana gelen çöküntülerle oluşan ça- üzerinde buzulların etkisi çok azdır. En fazla buzul şekilleri ve gölleri 40 naklara biriken sularla oluşur.  hangikpsscografyadersnotu Doğu Anadolu Bölgesi’nin Hakkari Bölümü’ndedir. Güneydoğu Anadolu ve Ege Bölgesi’nde buzul göllerine pek rastlanmaz. Volkanik Göller Tortum Sera Abant Meke (Konya) Nemrut (Bitlis) Yedigöller Alüvyon Set Gölcük (Isparta) Heyelan Set En fazla Karadeniz Bölgesi’nde Ege Bölgesi’nde bulunur. Marmara Gölü Gediz bulunur. Bafa (Çamiçi) Gölü B.Çekmece Köyceğiz Gölü Dalaman En fazla Eymir Gölü SET GÖLLERİ Volkanik Set Mogan Ankara Çayı (Gölbaşı) Gölü Uzungöl Gölü Balık Suni (Baraj) Set Bulanık Kıyı Set Haçlı Atatürk Çıldır Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları Keban Erçek Büyük Çekmece Van Karakaya vb. Küçük Çekmece Nazik Terkos (Durusu) Daha çok Doğu ve En fazla Meke (Konya) Tuzlası Hepside Doğu Anadolu Güneydoğu Anadolu Marmara’nın Çatalca Bölgesi’nde Volkanik patlamalar sonucunda oluşan Maar ve Krater adı verilen Bölümü’nde yer alır. Bölgesi’nde bulunur. bulunur. çukurlara yağmur ve kar sularının dolmasıyla meydana gelmişlerdir. M.N.G (Kargo) olarak kodlayabilirsiniz. 2. ÜNİTE: Türkiye’deki akarsu ve göllerden en fazla içme, sulama ve Dikkat enerji üretimi alanında fayda sağlanır. Edilmeli 41  hangikpsscografyadersnotu Türkiye’deki Göllerden ve Akarsulardan Yararlanma Faaliyetleri Göllerden Yararlanma Akarsulardan Yararlanma 1. İçme suyu sağlanır. 1. İçme suyu sağlanır. 2. Tarımda sulamada faydalanılır. 2. Tarımda sulamada faydalanılır. 3. Enerji üretimi sağlanır. (Baraj göllerinden) 3. Enerji üretimi sağlanır. 4. Balıkcılık yapılır. 4. Balıkcılık yapılır. 5. Kültür balıkcılığı yapılır. (Beyşehir Gölü) 5. Hızlı aktıkları için fazla elverişli değildir. 6. Turizm geliri sağlar. 6. Turizm geliri sağlar. 7. Hayvancılık alanında katkı sağlar. 7. Hayvancılık alanında katkı sağlar. 8. Denge profiline ulaşamadığı için akış hızları fazladır. Bu nedenle 8. Ulaşımda kullanılır. (Van Gölü) ulaşım ve taşımacılıkta yararlanılamazlar. 9. Tuz üretimi sağlar. (Tuz Gölü) 9. Tuz üretimi sağlanamaz. 10. Soda üretimi sağlanır. (Van Gölü) 10. Soda üretimi sağlanamaz. 11. Tuz ve soda bir maden olduğuna göre göllerden 11. Madencilik alanında fayda sağlanamaz. madencilik alanında fayda sağlanır. 12. Tomruk ve kereste taşımacılığı yapılmaz. 12. Tomruk ve kereste taşımacılığı yapılır. (Dalaman Çayı) 13. Rafting turizmi yapılmaz. 13. Rafting turizmi yapılır. 42  hangikpsscografyadersnotu TÜRKİYEÕNİN KIYI TİPLERİ    Žˆ   ˆ
Ž‡‡   ‡   ˆ‡Œ‹ ‡
ˆ–    ‡ ’ ˆŒŒ ‹     ›  ‡             ­     Ž   ˜ ‚  € ’  ‘   Ž‰    ‘   
 ”
             
         ‘ˆ
            –     
    ƒ                   ‘ ˆ    ’  “ ˆ  ­ˆ 
   €ˆ    ‚ƒ       –   ‚  ‹ 
    †      €“€ ­ ƒ     €   €‚ƒ  
 ƒ  ƒ „    ­ ƒ ­ ‰‡   ‚ €       ƒ       €  