Türkiye'nin Yerşekilleri

Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları

• Topografya: Arazi şekillerini harita üzerinde gösterme tekniği.
• Orojenez: Jeosenklinallerde biriken tortul tabakaların kıvrılma ve kırılma hareketleriyle yükselmesi olayına dağ oluşumu denir.
• Jeosenklinal: Derin deniz ya da göl çanakları. Akarsular, rüzgarlar ve buzullar, aşındırıp taşıdıkları maddeleri deniz ya da okyanus tabanlarında biriktirirler. Tortullanmanın görüldüğü bu geniş alanlara jeosenklinal denir.
• Senklinal: Yunanca "birbirine doğru eğilmiş" demektir. Yer şekillerindeki çukurlu alanlardır.
• Antiklinal: Kıvrımlı dağın yükselen kısmıdır.
• Horst: Çöküntü hendeklerinin kenarındaki yüksek yer. (Kırıklı dağlar)
• Graben: Yer kabuğunun kırılarak çökmesi ile oluşan çöküntü sahası.
• Epirojenez: Karaların toptan alçalması ya da yükselmesi olayıdır.
• Regrasyon: Deniz gerilemesi. Epirojenik hareketlere bağlı olarak her devirde kara ve deniz seviyeleri değişmiştir.
• Transgresyon: Jeolojik zamanlar içinde denizin karaları basması. deniz sularının yükselmesi. Epirojenik hareketlere bağlı olarak her devirde kara ve deniz seviyeleri değişmiştir.
• Seizma (Deprem): Yer kabuğu içindeki katmanların yerinden oynamalarıyla oluşan sarsıntı, çevreye doğru yayılan titreşim.
• İç Kuvvetler: Yer yuvarlağının içindeki enerjiden kaynaklanan yeryüzü şekillenen yer kabuğu hareketleri, deprem, volkanizma.
• Dış Kuvvetler: Güneş enerjisinden kaynaklanarak yeryüzü şekillerini biçimlendiren akarsu, rüzgar, buzul, dalga.
• Erozyon: Toprak örtüsünün, akarsuların, rüzgarların ve buzulların etkisiyle süpürülmesi.
• Heyelan: Toprağın, taşların ve tabakaların bulundukları yerlerden aşağılara doğru kayması.
• Karst Topografya: Kireçtaşlarının erimesi ve suda eriyik haldeki kireçlerin tekrar birikmesi sonunda oluşan alan.
• Lapya: Kalkerli yamaçlarda yağmur ve kar sularının yüzeyi eriterek açtıkları küçük oluklar.
• Dolin: Kalker platolar üzerinde görülen, oval şekilli erime çukurlukları.
• Uvala: Dolinlerin birleşmesiyle oluşan, daha büyük çukurluklardır.
• Polye: Karstik yörelerdeki geniş ovalara verilen isim.
• Voklüz: Kalın kalker tabakaları arasındaki boşlukları doldurmuş olan yer altı sularının yüzeye çıktığı yer.

Türkiye'nin Yerşekilleri ve Sonuçları Özeti

• Türkiye'nin yerşekilleri, topografya, orojenez, jeosenklinal, senklinal, antikinal gibi farklı jeolojik süreçlerle oluşmuştur.
• Dış ve iç kuvvetler Türkiye'nin yerşekillerinde önemli rol oynar.
• Karslaşma, heyelan, erozyon gibi dış kuvvet etkileri de yerşekillerinde önemli rol oynarlar.

Türkiye'nin Jeolojik Zamanları

• Jeolojik zamanlar, Türkiye'nin günümüzdeki yer şekillerini şekillendirmesinde etkili olan farklı zaman dilimleridir.
• Jeolojik zamanlar içerisinde aşındırma ve biriktirme hareketleri sonucu aşındırma ve biriktirme hareketleri sonucu oluşan düzleşmeler olmuştur.
• Alp-Himalay kırışımlarla oluşan dağlar, Türkiye için önemlidir.

Türkiye'nin Dağları

• Türkiye'deki dağlar, kıvrım dağları, kırıklı dağlar ve volkanik dağlar olmak üzere sınıflandırılabilir.
• Dağların yeri, uzantısı ve özellikleri farklılık gösterir.

Türkiye'nin Ovaları

• Ovalar, çevresine göre alçakta kalan düzlüklere denir.
• Türkiye'nin ovaları genellikle küçük ve parçalıdır ve coğrafi özelliklere göre kıyı ovaları ve iç ovalar olarak sınıflandırılır.
• Farklı ovaların toprak tipi, bitki örtüsü ve tarım olanakları birbirinden farklıdır.

Türkiye'nin Platoları

• Platolar, akarsular tarafından kesilmiş olan yüksekteki düzlüklere denir.
• Türkiye'deki platolar, farklı coğrafi özelliklere ve tarım olanaklarına göre sınıflandırılır.
• Platoların çoğu, Türkiye'nin iç kesimlerine sahiptir.

Türkiye'nin Akarsuları

• Akarsular, yeryüzünde sürekli veya mevsimsel olarak akan sulara denir.
• Türkiye'nin birçok akarsuyunun rejimi düzensizdir, fakat Karadeniz'e dökülen akarsuların rejimi düzenlidir.
• Akarsuların taşkın yapma ihtimalleri, yatağın eğimine, yükselisine ve yağış miktarına göre değişir.
• Akarsular, erozyon ve biriktirme olaylarını meydana getirir.

Türkiye'nin Kıyı Tipleri

• Türkiye'nin kıyıları, ria tipi, boyuna kıyı tipi, enine kıyı tipi ve dalmaçya kıyı tipi şeklinde sınıflandırılabilir.

Türkiye'nin Yeraltı Su Kaynakları

• Yamaç Kaynağı: Yağan yağmur ve kar sularının yamaç boyunca tabakalar arasından sızması ile oluşur ve Türkiye'nin en yaygın kaynağıdır.
• Karstik Kaynak: Kırıklı arazilerde bulunur ve şifalı sudurlar.
• Fay Kaynağı: Kırıklı arazilerde olur, sıcak sulardır ve sağlık turizmine katkı sağlarlar.
• Artezyen Kaynak: Genellikle ovalarda, iki geçirimsiz tabaka arasında kalan ve sondajla elde edilen sulardır.

Türkiye'nin Mağaraları

• Türkiye'nin farklı bölgelerinde çeşitli mağaralar bulunur.
• Bu mağaraların özellikleri (karstik, volkanik vs.) bölgeye bağlı değişir.