Teorie handlu międzynarodowego - PDF

Ekonomia międzynarodowa – teoria i praktyka Andżelika Kuźnar Teorie handlu międzynarodowego Wprowadzenie Cel zajęć i efekty uczenia Cel zajęć: Zapoznanie się z teoriami handlu międzynarodowego Po tych zajęciach powinieneś/powinnaś potrafić: Wyjaśnić, dlaczego...

Ekonomia międzynarodowa – teoria i praktyka Andżelika Kuźnar Teorie handlu międzynarodowego Wprowadzenie Cel zajęć i efekty uczenia Cel zajęć: Zapoznanie się z teoriami handlu międzynarodowego Po tych zajęciach powinieneś/powinnaś potrafić: Wyjaśnić, dlaczego kraje handlują ze sobą Wymienić i porównać założenia teorii handlu międzynarodowego Omówić przykłady korzyści z handlu międzynarodowego dla jednostki, kraju i świata  Po co zajmować się teorią handlu międzynarodowego?  Podstawy handlu Dlaczego kraje ze sobą handlują? Bo na tym korzystają Korzyści z handlu – najważniejsza koncepcja teorii ekonomii międzynarodowej Jakie są korzyści i co je powoduje? Brak zgodności co do przyczyn korzyści 6 Struktura handlu międzynarodowego – pozwala na ocenę skutków handlu Kto i co komu sprzedaje? I dlaczego? 7  Dlaczego uczyć się na temat teorii handlu? Krugman, 1993: Nobel, 2008 Podstawowe rzeczy, których należy nauczyć studentów, to nadal spostrzeżenia Hume'a i Ricarda Nobel, 1970 Samuelson and Nordhaus, 1998: (P. Samulelson) Ekonomia zdrowego rozsądku nie jest oczywista. Zdrowy rozsądek, który przyniesiesz ze sobą z domu na studia, nie pozwoli ci zrozumieć, dlaczego bogaty i biedny kraj mogą jednocześnie czerpać wielkie korzyści z wolnego handlu międzynarodowego.  Teorie handlu międzynarodowego Przegląd 10 Tradycyjne teorie handlu Merkantylizm – pierwszy nurt teoretyczny zajmujący się handlem Teorie klasyczne – koncentrujące się na stronie podażowej: Teoria przewagi absolutnej Adama Smitha Teoria przewagi komparatywnej Davida Ricarda i rozwinięcie Gottfrieda Haberlera (koszty alternatywne) Tradycyjne teorie handlu Teorie neoklasyczne – uwzględniają też popyt Teoria obfitości zasobów Eli Heckshera i Bertila Ohlina oraz rozwinięcia: Paula Samuelsona (wyrównywanie się cen czynników produkcji) Wolfganga Stolpera i P. Samulesona (redystrybucja dochodów w kraju) Tadeusza M. Rybczyńskiego (wpływ zmiany zasobów na produkcję) Paradoks Wassily’ego Leontiefa Teoria popytu wzajemnego Johna Stuarta Milla i rozwinięcie Alfreda Marshalla (krzywe oferty) Hipoteza podobieństwa preferencji Staffana Lindera  Temat osobnego wykładu Współczesne teorie handlu Teorie neotechnologiczne – podkreślają znaczenie postępu technicznego Luki technologicznej Cyklu życia produktu Korzyści skali Teorie popytowo-podażowe (por. teorie neoklasyczne) Teorie neoczynnikowe Oprócz pracy i kapitału także zasoby naturalne Niejednorodność pracy i kapitału Teorie handlu wewnątrzgałęziowego Nowa nowa teoria handlu Rola firm w wyjaśnianiu handlu międzynarodowego  Tworzymy model teoretyczny handlu międzynarodowego Po kolei będziemy rozważać warunki, które determinują handel międzynarodowy  Produkcja i konsumpcja oraz ceny we Wyobraź sobie świat, w którym wszystkich krajach świata nie ma handlu międzynarodowego… Co, jeśli kraje produkują dokładnie te same dobra w identyczny sposób? Co, jeśli kraje mają takie same zasoby czynników produkcji (jak kapitał, praca i ziemia, które są wykorzystywane do produkcji)? Co, gdy produkcja danej ilości dobra zmienia się proporcjonalnie do zmiany ilości wykorzystywanych zasobów? Co, jeśli wszyscy konsumenci na świecie mają dokładnie te same upodobania do produktów? W takim świecie wszystkie ceny w autarkii są Co, jeśli na ceny dóbr nie wpływają identyczne, a korzyści skali nie istnieją jakieś zakłócenia wewnętrzne? Warunki, przy których NIE będzie handlu: Potrzebujesz rozwinięcia? Przeczytaj rozdział 6 w podręczniku dostępnym na I. Identyczne funkcje produkcji (P) stronie: II. Takie samo względne wyposażenie w zasoby (P) https://spot.colorado.edu/~markusen/ Markusen-Maskus_textbook.pdf III. Identyczne i jednorodne gusty konsumentów (K) IV. Stałe korzyści skali (P) V. Brak zakłóceń na rynku krajowym, takich jak podatki, subsydia, niedoskonała konkurencja, efekty zewnętrzne Uchylenie tych warunków może doprowadzić do handlu międzynarodowego Teorie handlu opierają się na różnych założeniach P – warunki po stronie produkcji (podaży) K – warunki po stroni konsumpcji (popytu) Uwagi dotyczące konstrukcji modelu teoretycznego Konstruując model teoretyczny nie jest istotne, czy założenia modelu o braku zniekształceń, identycznych funkcjach produkcji i itd. są realistyczne, bo używa się ich nie do opisu rzeczywistego świata, a jako narzędzia metodologicznego pozwalające na rozważenie poszczególnych determinant (warunków 1-5) w izolacji. To, czy model jest realistyczny ma znaczenie przy analizach empirycznych. Wówczas musimy ustalić, jakie założenia są odpowiednie dla modelu wykorzystywanego do wyjaśnienia rzeczywistych przepływów handlowych. W idealnej sytuacji chcielibyśmy uwzględnić każdą determinantę, która może powodować handel. W praktyce raczej nie jest to możliwe – badacz musi zdecydować i wybrać te, które uważa za najważniejsze. Założenie, że handel między dwoma krajami będzie się odbywał, jeśli wystąpi tylko jedna determinanta (tylko jeden z warunków 1-5 nie jest spełniony) jest uproszczeniem przyjętym w celu zrozumienia indywidualnego wkładu tego warunku w wyjaśniającego przyczyny handlu. Dopiero analiza empiryczna może odpowiedzieć na pytanie, jakie jest ilościowe znaczenie tych pięciu warunków handlu. Klasyczne i neoklasyczne teorie handlu międzynarodowego Bardziej szczegółowo i w ramach modelu teoretycznego 19 Teorie klasyczne: Model Ricarda (i Smitha) Założenia Model 2x2x1 Praca jedynym czynnikiem produkcji Wartość dobra zależy jedynie od ilości zaangażowanej pracy = koszty produkcji Różne możliwości produkcji/technologie w krajach Brak postępu technicznego (stała funkcja produkcji w kraju, ale różne między krajami) Brak korzyści skali/stałe korzyści skali Koszty jednostkowe niezależne od wielkości produkcji, proporcjonalne do nakładów pracy Siła robocza mobilna w kraju, niemobilna między krajami Brak kosztów handlu: transportu, barier handlowych Brak zakłóceń na rynku: doskonała konkurencja na rynku dóbr i pracy w kraju Zrównoważona wymiana handlowa 20 Teoria przewagi absolutnej - Adam Smith Kraj powinien specjalizować się w produkcji dobra, którego może wytworzyć więcej niż zagranica, używając takiej samej ilości zasobów. Tzn. jest bardziej wydajny (ma przewagę absolutną) i wymieniać je na dobro, w produkcji którego przewagę absolutną ma zagranica. 21 Przewaga absolutna, przykład liczbowy Produkcja na godzinę (wydajność pracy) Wino Tkaniny USA 5 butelek 20 metrów UK 15 butelek 10 metrów Specjalizacja -- > lepsze spożytkowanie zasobów, produkcja większej ilości dóbr -- > korzyści z handlu obydwu krajów Kraj, KÓRY MA PRZEWAGĘ ABSOLUTNĄ może sprzedać towar taniej niż kraj, który nie ma takiej przewagi. Na przykład gospodarka kanadyjska, która jest bogata w tanie grunty, ma absolutną przewagę w produkcji rolnej w porównaniu z niektórymi innymi krajami. Chiny i inne gospodarki azjatyckie eksportują tanie towary przemysłowe, które wykorzystują swoje znacznie niższe jednostkowe koszty pracy. 22 Co jeśli jakiś kraj ma przewagę absolutną w produkcji obu dóbr? Produkcja na godzinę (wydajność pracy) Wino Tkaniny USA 40 butelek 40 metrów UK 20 butelek 10 metrów Teoria Smitha nie daje wskazówek krajom, które produkują wszystko absolutnie drożej/taniej. 23 Teoria przewagi komparatywnej – David Ricardo Haberler: niższy Kraj dysponujący absolutną koszt przewagą w produkcji obu dóbr alternatywny powinien specjalizować się w produkcji tego dobra, gdzie ma większą przewagę absolutną (ma przewagę komparatywną). Kraj, który nie ma przewagi absolutnej w produkcji żadnego dobra powinien się specjalizować w produkcji tego dobra, gdzie osiąga relatywnie mniejszą stratę w wydajności. Każdy ma przewagę komparatywną w czymś, choć może 24 nie mieć przewagi absolutnej Przewaga komparatywna, przykład liczbowy Przewaga absolutna USA w produkcji wina i tkanin Produkcja na godzinę (wydajność pracy) Wino Tkaniny USA 40 butelek 40 metrów UK 20 butelek 10 metrów Produkcja na godzinę (wydajność pracy) Wino Tkaniny USA 40 butelek 40 metrów UK 20 butelek 10 metrów Większa przewaga absolutna USA w produkcji tkanin niż wina = przewaga komparatywna USA w produkcji tkanin 25  Mankamenty teorii Ricarda Przyjęte założenia odbiegają od rzeczywistości. Praca nie jest jedynym czynnikiem produkcji Koncepcja kosztów alternatywnych „ratuje” teorię przewag absolutnych i komparatywnych. Wiele krajów i towarów, pieniądz; koszty transportu i handlu nie są zerowe. Nie zmienia to jednak wyników Nie określa dokładnych relacji wymiennych, a tylko ich granice Wyjaśnia to J.S. Mill w koncepcji popytu wzajemnego Tłumaczy tylko część strumieni handlu międzynarodowego. Handel surowcami i artykułami rolnymi (bo w przypadku Koszty produkcji przemysłowych ważny popyt). Handel między krajami rozwiniętymi i rozwijającymi się. Nie tłumaczy przyczyn różnic kosztów komparatywnych Wyjaśniają to Eli F. Heckscher and B. Ohlin w teorii obfitości zasobów. 26  Eli F. Heckscher 1879-1952 Teorie neoklasyczne Bertil Ohlin 1899-1979 Teoria obfitości Nagroda Nobla: 1977 (razem z J. Meade) zasobów 27 Twierdzenie H-O: założenia modelu Model 2x2x2 (+kapitał) Różne (względne) wyposażenie w zasoby Różna czynnikochłonność dóbr: jedno bardziej pracochłonne, drugie – kapitałochłonne Identyczne technologie produkcji w obu krajach UWAGA: u Ricarda to założenie inne - różne technologie Stałe korzyści skali Brak pełnej specjalizacji produkcji – oba kraje produkują oba towary Rynek doskonale konkurencyjny w obu krajach = brak zakłóceń rynku Identyczne gusty koncumentów w krajach Brak kosztów transportu, barier handlowych i innych przeszkód w wolnym handlu Brak wolnych czynników produkcji Doskonała mobilność czynników produkcji w kraju, brak mobilności między krajami Zrównoważona wymiana handlowa 28  Obfitość zasobów a przewaga komparatywna K1 K 2 Różnice we względnym wyposażeniu w zasoby  L1 L2 𝑟1 𝑟2 Różnice relatywnych cen zasobów < 𝑤1 𝑤 2 Różnice relatywnych cen dóbr Występowanie przewagi komparatywnej K – kapitał; L – praca 29 r – stopa procentowa; w- płaca  Przykład Czynnik USA Polska Kapitał (K) 1000 maszyn 200 maszyn Praca (L) 2000 pracowników 1000 pracowników Ważna nie absolutna wielkość zasobów, ale ich wielkość względna Względne wyposażenie w zasoby: USA: K/L=0,5 (maszyn na 1 pracownika) Polska: K/L=0,2 (maszyn na 1 pracownika) 0,5> 0,2 USA względnie zasobne w kapitał Polska względnie zasobna w pracę 30 Teoria Heckschera-Ohlina Dwie części teorii: Twierdzenie H-O Kraj będzie eksportował towary, których produkcja wymaga intensywnego zużycia czynnika produkcji relatywnie obfitego w kraju (a przez to i taniego) a importował towary, których produkcja wymaga intensywnego zużycia czynnika relatywnie rzadkiego (i przez to drogiego) w kraju. 31 Teoria Heckschera-Ohlina Dwie części teorii: Twierdzenie H-O Twierdzenie o wyrównywaniu się cen czynników produkcji (twierdzenie H-O- Samuelsona) Handel międzynarodowy prowadzi do wyrównywania się cen jednakowych czynników produkcji między krajami. 32  Jeśli ta tematyka jest dla Ciebie nowa, przeczytaj samodzielnie w dowolnym podręczniku do Ekonomii międzynarodowej (MSG) szczegółowe Rozwinięcia teorii H-O wyjaśnienia tych teorii Efekt Stolpera-Samuelsona (redystrybucja dochodów): handel międzynarodowy powoduje redystrybucję dochodów w kraju, korzystnie wpływając na dochody właścicieli czynników produkcji, które są obfite, i niekorzystnie na właścicieli czynników deficytowych. Twierdzenie Rybczyńskiego (wpływ zmiany zasobów na produkcję w kraju małym): wzrost jednego z zasobów produkcyjnych (np. w wyniku odkrycia złoża gazu ziemnego) prowadzi do zmian w strukturze produkcji, zwiększając produkcję i eksport dobra intensywnie wykorzystującego ten nowy zasób kosztem produkcji dobra wykorzystującego zasób, którego ilość się nie zmieniła. Związane z nim jest pojęcie „choroby holenderskiej”. Paradoks Leontiefa: odkrycie Leontiefa polegające na tym, że import USA, paradoksalnie, zbył bardziej kapitałochłonny niż eksport USA. Było to zaskakujące, ponieważ zakładano, że USA były krajem obfitującym w kapitał, a zatem zgodnie z teorią Heckshera-Ohlina należałoby oczekiwać, że eksport USA będzie stosunkowo bardziej kapitałochłonny. 33  Jeśli ta tematyka jest dla Ciebie nowa, przeczytaj samodzielnie w dowolnym podręczniku do Pozostałe teorie Ekonomii międzynarodowej (MSG) szczegółowe wyjaśnienia tych teorii neoklasyczne Teoria popytu wzajemnego Milla (i rozwinięcie: krzywe oferty Marshalla): handel międzynarodowy jest wynikiem interakcji popytu i podaży między krajami. Przyjęcie określonej relacji wymiennej w handlu (cen wymiany) zależy od siły popytu wzajemnego krajów uczestniczących w wymianie. Każdy kraj dostosowuje swoją produkcję i eksport do tego, co inne kraje są gotowe kupić, a równowaga w handlu osiągana jest w punkcie przecięcia krzywych oferty. Hipoteza podobieństwa preferencji Lindera: zdolność kraju do eksportu zależy od struktury popytu krajowego, w wyniku czego handlują ze sobą głównie kraje o podobnych preferencjach konsumpcyjnych, a więc i poziomach rozwoju gospodarczego. 34  Podsumowanie: dlaczego kraje handlują? Kraje różnią się od siebie: Handel wynika z innych przyczyn, takich jak rosnące Technologią/ funkcją Wyposażeniem w korzyści skali produkcji, zamiłowanie konsumentów produkcji czynniki produkcji do różnorodności. W związku z tym ceny tych samych dóbr w różnych krajach są różne (przewaga Cena nie jest czynnikiem decydującym komparatywna) Model Ricarda Model Heckshera- Współczesne teorie handlu Ohlina Im bardziej kraje się różnią, tym większe możliwości Im bardziej kraje są do siebie podobne, tym większe wymiany i korzyści z handlu możliwości wymiany i korzyści z handlu