Islamic Architecture Styles - Razavi, Ghaznavid, and Buyid Dynasties (PDF)

‫معماری اسالمی ‪2‬‬ ‫دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد‬ ‫استاد‪ :‬دکتر سیده فاطمه موسوی نیا‬  ‫سبک رازی‬ ‫شیوه رازی چهارمین شیوه معماری ایرانی و دومین شیوه معماری اسالمی ایران‪.‬‬ ‫ ‬ ‫شیوه رازی قرن های چهارم‪ ،‬پ...

‫معماری اسالمی ‪2‬‬ ‫دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد‬ ‫استاد‪ :‬دکتر سیده فاطمه موسوی نیا‬  ‫سبک رازی‬ ‫شیوه رازی چهارمین شیوه معماری ایرانی و دومین شیوه معماری اسالمی ایران‪.‬‬ ‫ ‬ ‫شیوه رازی قرن های چهارم‪ ،‬پنجم و ششم هجری قمری (معادل دوره های سامانیان‪ ،‬آل زیاار‪ ،‬آل وویا ‪ ،‬آل‬ ‫ ‬ ‫کاکوی ‪ ،‬غزنویان‪ ،‬سلجوقیان و خوارزمشاهیان)‬ ‫آغاز کار این شیوه از نواحی شمال ایران (شمال شرق) ووده ولای چاون در ری ویاوین یا با وا شایوه رازی‬ ‫ ‬ ‫مشهور شده است‪.‬‬  ‫سبک رازی‬ ‫ دوران آل ووی حد اصل سده های سوم و چهارم هجری وود‪.‬این دوره در شیل گیری هنر‬ ‫اسالمی نقش و سزایی داشت‪.‬‬ ‫ پای های رنسانس علمی‪ ،‬رهنگای و هناری کا در وااریر هنار ایرانای – اساالمی در ع ار‬ ‫سلجوقیان شیل گر ت‪ ،‬در این دوره آغاز شد‪.‬‬ ‫ ساخت وناهای عام المنفعا (سادها‪ ،‬وناد هاا و پال هاا و واسیساا آورساانی‪ ،‬کاروانسارا و‬ ‫کباوخان های وزرگ همانند کباوخان ری)‪ ،‬از آثار این دوره است‪.‬‬  ‫سبک رازی‪ -‬خصوصیات معماری عصر آل زیار و آل بویه‬ ‫‪ -1‬ایجاد و ساخت مدارس شیعی مانند مدرس خری سبزوار‬ ‫‪ -2‬ساخت مقابر بر روی کرسی و یا بلندی؛ قرار گیری رد د ان شاده در سارداو و سااخت‬ ‫ونایی ر یع ور روی آن‪ ،‬مانند گنبد قاووس یا مقبره دوازده امام یزد‬ ‫‪ -3‬ساخت گنبدهای ُرک و عنوان نماد شیع ؛ مانند مقبره قاووس یا گنبد قاووس‬ ‫‪ -4‬استفاده از عناصر معمااری بباا از اسادر در سااخت م اا د؛ وخ او در سااخت‬ ‫ونیادهای اصلی مسجد؛ ایجاد گنبد ور زمین چهار طاقی وا زمین مروع شیل و سااخت ایاوان‬ ‫واشیوه در مساجد‪ -‬م جد محمدیه نایین اولین نمون این مطلب است‪.‬‬ ‫‪ -5‬شروع ساخت ایوان منتهی به گنبد خانه‪ -‬مرووط و معمااری قبال از اساالم و وناهاایی‬ ‫ماننااد کااار هباارا و یروزآواااد‪( -‬در دوره آل ووی ا و وااداوم و ویاماال ایاان نااور ساااخبار در دوران‬ ‫سلجوقی)اوج ساخت مرووط و سلجوقی است‪.‬‬  ‫خصوصیات معماری عصر آل زیار و آل بویه‬ ‫در دوره‬ ‫‪ -6‬استفاده از الگوی هشت کاما برای ایجاد گنبد بر روی مربع پایه(این وینیا‬ ‫آل ووی شیل گر ت و در دوره ساسانی از الگوی هشت و نیم هشت وهره می وردند)‬ ‫نیب ا ‪ :‬الگااوی هشاات کاماال در دوره ساالجوقی وااداوم و اوج ماای گیاارد و در مساااجد جااامع‬ ‫اردسبان‪ ،‬مسجد جامع اصفهان(گنبدهای نظام المل و واج المل ) اجرا شد‪.‬‬ ‫گنبد ساسانی‬ ‫مسجد جامع قروه‬  ‫خصوصیات معماری عصر آل زیار و آل بویه‬ ‫‪ -7‬عریض و مرتفع نمودن میانوار در م ا د (نمون اولی مساجد واریخانا دامناان و نمونا‬ ‫دوران آل ووی در مسجد جامع نائین)‬ ‫میانوار یا "گیری" چیست؟ اندامی در میان چند اندام(اواق‪ ،‬ایوان و ‪ )...‬در سااخبمان کا وا‬ ‫هم آنها راه دارد و و نوعی هشبی داخلی یا سااخبمان اسات( در وعریا دیگار میاانوار وا‬ ‫وخش میانی ی نمای س وخشی نیز می گویند‪(.‬پالن مسجد جامع نیریز )‬ ‫‪ -8‬ساخت بنا با مصالح مرغوب از پای ب ت بنا‬  ‫خصوصیات معماری عصر آل زیار و آل بویه‬ ‫‪ -9‬استفاده از آ ر "پیش بر " در دوره آل بویه؛‬ ‫آجر پیش ور چیست؟ خشت آجر را پیش از خش شدن واا سایم و کاارد وریاده و شایل مای‬ ‫دهند و یا اینی وا ٌمهر منقوش می کنند‪.‬این روش عیس حالبی است ک آجر پخب شده را واا‬ ‫ویش و قطعا مخبلفی وقسیم می کنند ‪.‬‬ ‫این آجرها در دو گونۀ ساده و مهری وهی می شوند ک آجرهاای مهاری وا گونا هاای لاوزی –‬ ‫وادامی – سباره ای و پیلی (صلیبی) ساخب می شوند‪.‬از آجر پیش ور در سبون ها‪ ،‬سبونچ ها‬ ‫‪ ،‬نوارهای آذینی و ‪...‬اسبفاده می کنند‪.‬‬  ‫خصوصیات معماری عصر آل زیار و آل بویه‬ ‫‪ - 10‬پیشرفت در زمینه ساخت طاق و گنباد در دوران آل بویاه؛ وبادیل طااق هاای وادون‬ ‫ویزه و واق های ویزه دار یا جناغی؛‬ ‫‪ - 11‬استفاده از طاق کلمبو به ای تاق آهنگ در دوران آل بویه (طااق آهناد در سااخبار‬ ‫مساجد شبسبانی ویار می ر ت)‬ ‫طاق کلمبو چیست؟ واق های مسبحیمی هسبند ک و عقیده دکبر پیرنیا ییی از مقاوم وارین‬ ‫طاق ها و شمارمی آید‪.‬از نظر هندسی واق کلنبو نیم کره ای است ک قاعده دایاره شایل آن‬ ‫ور چهار واق می نشیند‪.‬واق کلنبو ورسطح مروع و مسابطیل نزدیا وا مرواع قارار مای گیارد‪.‬‬ ‫ییی از مشخ های این طاق کشیدگی دهان در دو جهت آن اسات کا واا هام وراورناد‪.‬وااق‬ ‫کلنبو ممین است ور ی زمین هشت وجهی نیز ونشیند ک گنباد کاوچیی وار وااالی آن قارار‬ ‫گیرد‪.‬مشخ دیگر این واق این است ک از زیر و صور مدور یا قاعده مدور دیده می شود‪.‬‬ ‫خصوصیات معماری عصر آل زیار و آل بویه‬  ‫خصوصیات معماری عصر آل زیار و آل بویه‬ ‫‪ -12‬ساخت و استفاده از ترمبه های سه ب متی یا پتکانه (پبیان هم کارورد سازه ای دارد‬ ‫و هم کارورد وزیینی)‪ -‬در دوران آل ووی شرور و در دوره سلجوقی کامل شد و وداوم یا ت‪.‬‬ ‫(نمون ‪ :‬گوش سازی مقبره دوازده امام یزد)‬  ‫خصوصیات معماری عصر آل زیار و آل بویه‬ ‫‪ - 13‬شروع ساخت مقرنس های استراکچری یا ساختاری که به چفت آویز نیز معزرو‬ ‫هستند‪.‬متداول شدن این نوع مقرنس در دوره سزجوویی بزوده اسزت‪.‬یزدیمی رزرین نمونزه‬ ‫مقززززرنس سززززازه ای در مق ززززره"عززززرا ع ززززا" در والیززززت سززززمریند و در ایززززران‬ ‫نی ورودی مق ره گن د یابوس؛ دیده شده است‬  ‫کاربندی‬ ‫‪ - 14‬نمونه کاماا کاربنادی‬ ‫در دوره آل بویااااه؛ اولااااین‬ ‫نمونا کاروناادی سااازه ای در‬ ‫گنبد مق وره مساجد جاامع‬ ‫نایین دیده می شود‪.‬‬ ‫کاروندی چیست؟ مجموع‬ ‫واریی ها و طاق های ماوروی‬ ‫اساات کا وااا ییاادیگر والقاای‬ ‫کرده و از وقاطع آنهاا مف ال‬ ‫ها جهت ایجاد پوششانهایی‬ ‫شیل می گیرد‪.‬‬  ‫خصوصیات معماری عصر آل زیار و آل بویه‬ ‫‪ - 15‬استفاده از گره سازی آ ری در نمای بناها؛ گره ساازی آجاری در دوره آل وویا آغااز و‬ ‫در دوره سلجوقی و اوج خود می رسد‪.‬از نمون های آن می ووان و سردر واقی ماناده مساجد‬ ‫جورجیر اصفهان اشاره کرد‪.‬‬ ‫‪ - 16‬اولین حضور کتیبه های گچی با خط کوفی در دوران آل زیار و آل ووی ؛‬ ‫‪ - 17‬آغاز اولین نمونه محراب با کتیبه های گچی‬ ‫‪ - 18‬استفاده از رنگ بر روی گچ‬ ‫‪ - 19‬استفاده از گچ تراش؛ ک همانند کاشی معرق گچ را وارش داده و در کناار ییادیگر قارار‬ ‫می دهند و طرح اندازی می کنند‪.‬‬  ‫خصوصیات معماری عصر آل زیار و آل بویه‬ ‫‪ - 20‬استفاده از انواع ضخامت گچبری در دوره آل ووی ‪ ،‬ک شامل موارد زیر است‪:‬‬ ‫ال ‪ :‬گچبری شیر شیری وا ورجسبگی کم‬ ‫ب‪ :‬گچبری ورجسب وا ورجسبگی زیاد‬ ‫ج‪ :‬گچبری زوره وا ورجسبگی ویشبر ودون سایدگی گوش ها‬ ‫د‪ :‬گچبری ورهشب وا ورجسبگی زیااد (در گچباری ورهشاب گااهی ماخامت گاچ وا ‪ 8‬واا ‪10‬‬ ‫سانبی مبر می رسید)‬ ‫‪- 21‬آغاز خط نوی ی به زبان فارسی در کتیبه ها‪ -‬دوران آل زیار در ونای گنبد قاووس‬ ‫بناهای سبک رازی – معماری آل بویه‬ ‫انواع مقبره سازی در دوره رازی‪ -‬اولین مقابر پس از اسالم‬ ‫انواع مقبره سازی در دوره رازی‪ -‬اولین مقابر پس از اسالم‬ ‫مقبره امیر اسماعیل سامانی‬ ‫(‪ 295‬هوری)‬ ‫انواع مقبره سازی در دوره رازی‪ -‬اولین مقابر پس از اسالم‬ ‫گور امیر اسماعیل سامانی در بخارا‬ ‫گور امیر اسماعیل سامانی در بخارا‬ ‫گور امیر اسماعیل سامانی در بخارا‬ ‫برج (گنبد) قابوس‬ ‫(‪ 397‬هوری)‬ ‫برج قابوس‬ ‫برج قابوس‬ ‫برج قابوس‬ ‫برج قابوس‬ ‫برج قابوس‬ ‫برج قابوس‬ ‫برج قابوس‬ ‫برج رادکان‬ ‫(‪ 411‬هوری)‬ ‫برج رادکان غربی‬ ‫برج رادکان غربی‬ ‫برج رادکان غربی‬ ‫برج رادکان شرقی‬ ‫تهرنگ استوانه ای ستوندار‬ ‫برج رادکان شرقی‬ ‫برج رسکت‬ ‫(‪ 413‬هوری)‬ ‫برج رسکت‬ ‫برج رسکت‬ ‫مسجد جامع قروه‪-‬ابهر‬ ‫(‪ 413‬هوری)‬ ‫مسجد جامع قروه‬ ‫مسجد جامع قروه‬ ‫مسجد جامع قروه‬ ‫مسجد جامع قروه‬ ‫مسجد باال محله نایین‬  ‫مسجد باال محله نایین‬ ‫الگوی اولیه ایوان منتهی به گنبدخانه‬ ‫مسجد جورجیر اصفهان‬ ‫(‪ 373‬هوری یمری)‬ ‫مسجد جورجیر اصفهان‬ ‫مسجد جورجیر اصفهان‬ ‫بقعه پیر علمدار‪ -‬دامغان‬ ‫(‪ 417‬هوری یمری)‬ ‫بقعه پیر علمدار‬ ‫بقعه پیر علمدار‬  ‫بقعه پیر علمدار‬ ‫خط کوفی مشجر‬ ‫بقعه پیر علمدار‬ ‫بقعه دوازده امام یزد‬ ‫(‪ 429‬هوری یمری)‬ ‫بقعه دوازده امام یزد‬ ‫بقعه دوازده امام یزد‬ ‫بقعه دوازده امام یزد‬  ‫سبک رازی‪-‬غزنویان‬ ‫اهمیت هنر غزنوی در واثیرش ور هنر سلجوقی است‪.‬‬ ‫هنر غزنوی واثیر گر ب از هنر ورک ها ووده است‪.‬‬ ‫معماری غزنوی در ساخت کار های پادشاهی و اوج رونق و شیو ایی رسید‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫َ َ‬ ‫امپراووری غزنوی یا غزنویان (‪ ۱۱۸۷–۹۶۷‬م) (‪ ۳۴۴‬ه‪.‬ق ‪ ۵۸۳ -‬ه‪.‬ق) ی امپراووری ورکنژاد وا رهناد ورکای‪-‬‬ ‫ایرانی و سنیمذهب وود ک از ‪ ۹۷۷‬وا ‪ ۱۱۸۶‬میالدی؛ و مد ‪ ۲۰۹‬سال در وخشهای شرقی ایران وزرگ و ویژه‬ ‫خراسان وزرگ و ا نانسبان امروزی حیومت کرد و و عنوان مروج و ناشر اسالم مورد ووج و وأیید خال ت عباسی‬ ‫وود‬  ‫خصوصیات معماری غزنوی‬ ‫‪ - 1‬شروع ساخت ابنیه چهار ایوانی غیر مذهبی مانند کاخ لشکری بازار‬ ‫‪ - 2‬ایجاد برج های نظامی با لبه های گرد‪-‬شبیه به برج های نظامی عصر ساسانی‬ ‫‪ - 3‬ایوان متصل به گنبد خانه در ساخت مساجد همانند عصر آل بویه؛‬ ‫‪ - 4‬ایوان متصل به چهار صفه؛‬ ‫‪ - 5‬ساخت مسجد با گنبدخانه و دو رواق موازی در جهت خالف قبله؛‬ ‫‪ - 6‬ساخت مناره های تکی به نشانه پیروزی‪-‬مانند مناره مسعود سوم در غزنه‪ ،‬افغانستان‬ ‫‪ - 7‬تزئینات آجری همانند آل بویه‬ ‫‪ - 8‬استفاده از خطوط کوفی ساده و گلدار در کتیبه ها؛‬ ‫آرامگاه ارسالن جاذب‬ ‫(‪ 420‬هوری)‬ ‫آرامگاه ارسالن جاذب‬ ‫آرامگاه ارسالن جاذب‬ ‫آرامگاه ارسالن جاذب‬ ‫آرامگاه ارسالن جاذب‬ ‫آرامگاه ارسالن جاذب‬ ‫کاخ لشگری بازار‬ ‫یرن ‪ 6‬و ‪ 7‬هوری یمری‬  ‫کاخ لشکری بازار‬ ‫پشت بندهای‬ ‫نیم دایره ای‬ ‫ چهار ایوان‬ ‫ چهار صفه‬ ‫منار مسعود سوم‬  ‫منار مسعود سوم‬ ‫در قسمت پایین پره دار‬ ‫و در قسمت باال گرد (خراب شده است)‬  ‫منار مسعود سوم‬ ‫خط کوفی گیسو‬ ‫مسجد جامع دامغان‬ ‫(‪ 450‬هوری یمری)‬ ‫گنبد مربوط به‬ ‫این ساختار‬ ‫مسجد جامع دامغان‬ ‫نیست‬ ‫شبستان‬ ‫قاجاری‬ ‫ایوان‬ ‫مسجد جامع دامغان‬