سبک رازی در معماری اسلامی

معماری اسلامی

• دوره اسلامی شامل دوره های مختلفی است.
• سبک رازی، چهارمین سبک معماری ایرانی و دومین سبک معماری اسلامی ایران است.
• این سبک در قرن های چهارم، پنجم و ششم هجری قمری، معادل دوره های سامانیان، آل زیار، آل بویه، آل کاکویه، غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان توسعه یافت.
• این سبک در نواحی شمال و شمال شرق ایران آغاز شده و در ری توسعه یافت.

سبک رازی

• این سبک معماری، از دوران آل بویه تا سلجوقیان پدید آمد.
• سبک رازی شامل ساخت مدارس شیعی، گنبد رُک (نماد شیعه) و استفاده از عناصر معماری قبل از اسلام در مساجد است (معمولا ساخت ایوان و گنبد بر روی زمینه چهار طاقی با زمینه مربعی).
• از جمله نمونه های این سبک، گنبد قابوس و مسجد محمدیه نایین هستند.
• در معماری رازی، از ایوان منتهی به گنبدخانه، استفاده از آجر پیش"بر" (خشت آجر پیش از خشک شدن با سیم و کارد)، گره سازی، ترمبه های سه قسمتی یا پتکانه، و طاق کلمبو به جای طاق آهنگ استفاده میشده است.
• طاق های تیزه دار (جناغی)، به جای طاق های بدون تیزه استفاده شده اند.

خصوصیات معماری عصر آل زیار و آل بویه

• ساخت مدارس شیعی (مانند مدرسه فخریه سبزوار).
• قرارگرفتن مقابر در سرداب و ساخت بناهای رفیع بر روی آنها.
• ساخت و استفاده از گنبدهای رک به عنوان نماد شیعه (مانند گنبد قابوس)
• استفاده از عناصر معماری تا پیش از اسلام برای ساخت بناهایی مانند مسجد محمدیه نایین.
• استفاده از الگوی هشت کامل برای گنبد. (مانند مسجد جامع قروه).
• استفاده از مصالح مرغوب (مانند آجرهای پیش بر) و گسترش تزئینات.
• عریض و مرتفع کردن میانوار، و گسترش ساخت ایوان ها.
• شروع استفاده از مقرنس های ساختاری.
• ساخت طاق ها، گنبدها و ... با مصالح مرغوبتر از قبل و با دقت، طراحی و هنرمندی بیشتری.
• به کارگیری طرح ها و روش های پیشرفته در آجرکاری و گچبری.
• تزئینات آجری و خط کوفی یا ثلث در کتیبه ها.
• در این دوران، از ضخامت های مختلف گچبری (مانند گچبری شیر شکری) استفاده شده است.

بناهای مهم دوره آل بویه

• گنبد قابوس، مساجد (مانند مسجد نایین )، مقابر، و غیره.

بناهای مهم دوره غزنوی

• کاخ ها، مناره ها، مساجد و غیره.
• منار مسعود سوم، و غیره.

سایر بناهای مورد بررسی

• برج قابوس، مسجد جامع قروه، بقعه پیر علمدار، بقعه دوازده امام یزد، برج رادکان، مسجد بالا محله نایین، مسجد جورجیر اصفهان و غیره.