Жеке мен топарлық құндылық жүйелері

A value system is a set of principles and beliefs that guide an individual's or group's decisions and actions
Types of value systems:
- Relativism: moral values are relative to the individual or culture
- Absolutism: moral values are absolute and universal
- Pluralism: multiple value systems coexist and are respected
Key concepts:
- Ethical relativism: moral judgments are relative to the cultural or personal context
- Moral absolutism: moral judgments are absolute and apply universally

Existentialism is a philosophical approach that emphasizes individual freedom and responsibility
Key concepts:
- Existential choice: individuals have the freedom to choose their own moral values and principles
- Moral responsibility: individuals are responsible for the consequences of their choices
- Authenticity: individuals must take responsibility for their own existence and create their own values
Famous existentialist philosophers:
- Jean-Paul Sartre
- Martin Heidegger

Professional ethics refer to the moral principles and standards that guide a profession or occupation
Key concepts:
- Code of ethics: a set of rules and guidelines that outline the ethical standards for a profession
- Professional responsibility: professionals have a duty to uphold the ethical standards of their profession
- Confidentiality: professionals have a duty to maintain confidentiality and privacy
Examples of professional ethics:
- Medical ethics (e.g. Hippocratic oath)
- Legal ethics (e.g. attorney-client privilege)

Moral principles are fundamental rules or guidelines that guide moral decision-making
Key concepts:
- Universalizability: moral principles should be applicable to all individuals and situations
- Respect for persons: moral principles should respect the autonomy and dignity of individuals
- Justice: moral principles should promote fairness and equality
Examples of moral principles:
- The Golden Rule: "do unto others as you would have them do unto you"
- The Categorical Imperative: "act only according to that maxim whereby you can at the same time will that it should become a universal law"

Құндылық жүйесі - бір адамның немесе топтың шешімдерін және әрекеттерін басқаратын принциптер мен сенімдер жиынтығы
Құндылық жүйелерінің түрлері:
- Релативизм: моральдық құндылықтар адамға немесе мәдениетке қатысты болады
- Абсолютизм: моральдық құндылықтар абсолютті және универсалды болады
- Плюрализм: бірнеше құндылық жүйелері қатар өмір сүреді және сыйланады
Негізгі ұғымдар:
- Этикалық релативизм: моральдық сауалтар мәдениеттік немесе жеке контексте болады
- Моральдық абсолютизм: моральдық сауалтар абсолютті және универсалды болады

Экзистенциализм - философиялық көзқарас, жеке бостандық пен жауапкершілікті көтереді
Негізгі ұғымдар:
- Экзистенциалдық таңдау: адамдар өздерінің моральдық құндылықтарын және принциптерін таңдай алады
- Моральдық жауапкершілік: адамдар өздерінің таңдауларының салдарына жауапкер болады
- Аутентификация: адамдар өздерінің болмысына жауапкер болып, өздерінің құндылықтарын құрады
Атақты экзистенциалист философтар:
- Жан-Поль Сартр
- Мартин Хайдеггер

Кәсіптік этика - кәсіп пен мамандықтың моральдық принциптері мен стандарттары
Негізгі ұғымдар:
- Этикалық кодекс: кәсіптің моральдық стандарттарын анықтайтын ережелер мен баптар жиынтығы
- Кәсіптік жауапкершілік: кәсіпкерлер өздерінің кәсіптің моральдық стандарттарын сақтауға міндетті
- Конфиденциальность: кәсіпкерлер өздерінің клиенттерінің жеке ақпараттарын сақтауға міндетті
Кәсіптік этиканың мысалдары:
- Медिकल этика (мысалы, Гиппократтың анты)
- Құқықтық этика (мысалы, адвокат-клиент арасындағы жеке байланыс)

Моральдық принциптер - моральдық шешімдердің негізі болып табылатын негізгі ережелер
Негізгі ұғымдар:
- Универсалдылық: моральдық принциптер барлық адамдарға және жағдайларға қолданылатын болуы керек
- Адамдардың құрметі: моральдық принциптер адамдардың автономиясын және ар-ұжданасын сыйлайды
- Әділет: моральдық принциптер әділет пен теңдікті қамтамасыз етуі керек
Моральдық принциптердің мысалдары:
- Алтын ереже: "өзге адамға сенбі болғанындай етіп, өзің де сенікті"
- Категориялық императив: "әрекет ет, өзің де universalдық заң болып табылатын мәнге іштейді"