Viral Enfeksiyonların Laboratuvar Tanısı

Viral Tanı Yöntemleri

• Viral hastalıkların laboratuvar tanısı, klinik tanıyı desteklemek, ayırıcı tanı yapmak, prognoz ve tedaviyi takip etmek ve epidemiyolojik verileri elde etmek için kullanılır.
• Etken virüsün saptanması direkt yöntemler ile gerçekleştirilir: virüsün izolasyonu/üretilmesi, virüs partikülünün gösterilmesi, viral antijenlerin gösterilmesi (direkt seroloji), viral inklüzyon cisimciğinin gösterilmesi ve viral nükleik asitlerin gösterilmesi.
• Virüse karşı immün yanıtın gösterilmesi dolaylı yöntemlerle yapılır.
• Virüs izolasyonu için hücre kültürleri, embriyonlu yumurta ve deney hayvanları kullanılır.
• Embriyonlu yumurta, bazı virüslerin primer izolasyonunda (HSV, influenza), antijen üretiminde (serolojik testler için) ve aşı hazırlanmasında (çiçek, influenza) kullanılır.
• Deney hayvanları, viral patogenez çalışmaları, ilaç ve aşı çalışmalarında kullanılır.
• Günümüzde, hücre kültürleri maymun böbreği hücre kültürü, insan akciğer fibroblast hücre kültürü ve HeLa hücre kültürleri) şeklinde genellikle kullanılır.
• Hücre kültürüne ekimde, izole edilmesi beklenen virüsün duyarlı olduğu hücre kültürleri seçilmelidir.
• Hücre kültürleri, insan/hayvan kökenli embriyonik/karsinoma dokusu, hayvan dokuları kullanılarak hazırlanır.
• Mekanik/enzimatik yöntemlerle hücreler ayrıştırılır, üremeyi destekleyecek özel kültür sıvısı eklenir, hücreler şişe/tüplerde inoküle edilir ve tek tabakalı olarak üreme izlenir.
• Hücre kültürlerine klinik örnek eklenerek virüsün üremesi beklenir.
• Farklı hücre kültürleri farklı virüsleri üretmek için uygun olabilir.
• Hücre kültürlerinde bazı virüslerin primer izolasyonu, antijen üretimi ve ilaç/aşı çalışmalarında kullanılır.
• Hücre kültürlerinin farklı tipleri vardır (primer kültür, organ kültürü, eksplant, hücre suşu vs.).
• Virüs üreme özellikleri ve örnek konsantrasyonuna bağlı olarak sitopatik etki oluşumu 2-3 gün ile 2-3 hafta arasında değişebilir.
• Sitopatik etki süresi önemlidir; sitopatik etki çeşidi ve şiddeti değerlendirilmelidir.
• Hücre kültürlerinde sitopatik etkiler (piknozis, agregasyon, sinsitya/füzyon-dev hücre, minimal etki) farklı görünümlerle izlenebilir.
• Viral enfeksiyonları teşhiste çeşitli teknikler kullanılır (mikroskobik değerlendirme, hücre kültürlerinin morfolojik değerlendirmesi, virus partikülünün gösterilmesi, viral antijenlerin gösterilmesi, viral nükleik asitlerin gösterilmesi).

Viral Besiyerleri

• Viral besiyerlerinin ana bileşeni, bikarbonat tampon sistemi içeren bir tuz solüsyonudur.
• Besiyerleri inorganik iyonlar, glikoz, fenol kırmızısı ve HEPES tamponu içerir.
• Vitaminler (A, B vitamini gibi) ve antibiyotikler/hormonlar gibi ek katkı maddeleri de besiyerlerine eklenebilir.

Viral Tanıda İmmünolojik Yöntemler

• Hasta serumunda viral antijenlerin veya antikorların aranmasında kullanılan yöntemler de bulunur. (Nötralizasyon testi, Hemaglütinasyon İnhibisyon testi, Hemadsorbsiyon İnhibisyon testi ve Direkt Floresan Antikor testi)

Viral İnklüzyon Cisimcikleri

• Virüslerin hücrelerde üremesi sonucu oluşan ışık mikroskobundan görülebilen yapısal oluşumlardır.
• Farklı viral enfeksiyonlarda, inklüzyon cisimcikleri sitoplazmada, nükleusta veya ikisinde de farklı özelliklere sahip olabilir.
• İnklüzyon cisimcikleri ışık mikroskobunda viral ürünlerin/virüslerin hücrede toplandığını ortaya koyan özellikler gösterir.
• Örnek virüs inklüzyonları: Kuduz (Negri cisimcikleri), CMV (baykuş gözü inklüzyonları), HSV/VZV- Cowdry A cisimcikleri, Poks virusu (Guarneri cisimcikleri), Adenovirus, Kızamık vs.

Moleküler Teknikler (Viral Nükleik Asitlerin Gösterilmesi)

• Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR), Northern Blot, Southern Blot gibi moleküler teknikler günümüzde viral tanı için yaygınlıkla kullanılmaktadır.
• PCR düşük miktarlardaki viral genetik materyali çoğaltarak tespit etmeyi sağlar.
• RNA genomlu virüslerde PCR yapmak için, işlemden önce ters transkripsiyon uygulanması gerekebilir (RT-PCR).
• PCR duyarlılığını artırmak için nested PCR'dan yararlanılır.

Katı Faz İmmünolojik Testler

• Katı faz immünolojik testler bazı yöntemler (Ag veya ab katı bir materyale bağlanır, bu bağlanma direkt ya da dolaylı olarak yapılabilir, kullanılan testler, kullanılan yöntemler ELISA(Enzim bağlı immün adsorban test) ve RIA(Radyo İmmun Analiz) vb. dır.).
• Bu yöntemlere örnek olarak ELISA ve RIA verilebilir.

Antijen Ve Antikor Testlerinde Kullanılan Diğer Yöntemler

• Hemaglütinasyon testi, hemadsorbsiyon inhibiton testi, İFA, immun diffüzyon, lateks aglütinasyon, direct floresan vb.

Enzim Kullanılan Yöntemler

• Enzime dayalı testlerdeki en önemli özelliklerden biri radyasyon maruziyeti olmamasıdır ve bu testler uzun süre saklanabilir.
• Testlerde renkli ürün ortaya çıkar ve bu ürün gözle veya spektrofotometrik olarak değerlendirilebilir.