Filosofie: Logica en Epistemologie

Logica

• Logica gaat over de kunst van het correct redeneren en argumenteren
• Groot deel gewijd aan weerleggen van (potentiële) drogredenen
• Voorbeeld: slipperyslope-redenering: als we vandaag A doen, zal vroeg of laat B gebeuren, en aangezien B onwenselijk is, moeten we ook A niet doen
• gebruikt in ethische discussies, zoals homohuwelijkdebatten

Epistemologie

• Epistemologie bestudeert aard, structuur en mogelijkheid van kennis
• Wat is kennis en hoe weten we wat we denken te weten?
• Reikwijdte en betekenis van kennis; wat kunnen we weten?
• Epistemologisch gedachte-experiment: brain in a vat; is het gerechtvaardigd om te geloven dat wat we 'weten' waar is?

Ethiek

• Ethiek of moraalfilosofie gaat over morele plichten en zaken die we wel of niet moeten doen
• Normatieve universum = verzameling van rechten, plichten, aanbevelingen, geboden en verboden
• Ethische kwesties = deelverzameling van normatieve universum
• Determinisme: alle gebeurtenissen en toestanden worden veroorzaakt door voorafgaande gebeurtenissen en toestanden

Deontologie

• Deontologie = moraalfilosofische strekking waarbij wordt verondersteld dat de morele waarde van een handeling niet gebaseerd is op het gevolg, maar op de intentie van die handeling
• Illustratie met gedachte-experiment Fat Man
• Grondlegger Immanuel Kant => kantiaanse ethiek
• Moraliteit van handeling bepaald door morele wet van toepassing op iedereen; door intentie en motief dat eraan voorafgaat
• Slechts één motief: de goede wil, het goede willen doen

Consequentialisme

• Consequentialisme = theorie gebaseerd op stelling dat morele waarde van handeling te maken heeft met de gevolgen ervan

Übermensch

• Concept van hoogst mogelijk ontwikkelde mens; intellectuele kracht, karaktersterkte, wilskracht, onafhankelijkheid, passie, …
• Vaardig in alles, intellectueel maar ook lichamelijk ===> mens die volledig vrij en onafhankelijk is, en het leven en universum bevestigt
• De Übermensch is eigenlijk alles wat Nietzsche had willen zijn, maar nooit is geworden

Nietzsche

• Nietzsche had niet gewoon afkeer van Joden, maar van godsdienst in algemeen, was dus geen fundamenteel Jodenhater
• Zijn conclusie: de westerse beschaving is verziekt door platonisch gedachtegoed en christendom => er is een oplossing, namelijk de Übermensch

Tegen Dualisme

• Het dualisme lijkt logisch, maar er zijn ook problemen met interactie tussen geest en lichaam, brein.
• Er is causale interactie tussen lichamelijke toestanden en mentale toestanden.
• Het conceptuele probleem is hoe die wederzijdse beïnvloeding mogelijk is in beide richtingen als lichaam en geest twee parallelle, gescheiden sferen vormen.
• Het wetenschappelijke probleem is dat dualisme lijnrecht in gaat tegen de wet van behoud van massa (wet van Lavoisier).

Problemen met Dualisme

• Het is moeilijk om de interactie tussen geest en lichaam te verklaren.
• Het gaat tegen de wet van behoud van massa, want als lichaam geest beïnvloedt, verdwijnt er energie uit het gesloten systeem.
• Als geest lichaam moet beïnvloeden, moet er energie toegevoegd worden aan het systeem.

Descartes' Dualisme

• Dualisme is de opvatting dat hersenentoestanden en lichaam (fysisch spul) en mentale toestanden (geestesspul) fundamenteel verschillen.
• Het fundament van Dualisme is 'ik denk dus ik ben'; hiervoor heeft hij enkel bewustzijn nodig, geen lichaam.
• Het lichaam en de hersenen zijn zelfstandige machines, onderworpen aan natuurwetten.
• De geest is een substantie van heel andere materie dan lichaam en hersenen.
• De geest is niet publiek toegankelijk; enkel jij hebt rechtstreeks toegang tot mentale toestand.

Argumenten voor en tegen Dualisme

• Argumenten voor Dualisme:
  • Het is het enige wat met 100% zekerheid vaststaat, dat mensen denken.
  • Het is mogelijk dat we zonder lichaam bestaan.
  • Geloofsovertuiging; dualistische ideeën waren al langer in omloop.
• Argumenten tegen Dualisme:
  • Het is moeilijk om de interactie tussen geest en lichaam te verklaren.
  • Het gaat tegen de wet van behoud van massa.
  • Fysicalisten komen met tegenargumenten dat fysica in haar huidige vorm niet alles kan beschrijven en verklaren.

Conclusie

• Het is onduidelijk hoe lichaam en geest zich verhouden tegenover elkaar.
• Er zijn verschillende argumenten voor en tegen dualisme, maar het is moeilijk om een definitieve conclusie te trekken.

Descartes' filosofie

• Geïnspireerd door meetkunde, ontwikkelde hij een eigen methode met 4 regels
• 1. Neem niets aan dat niet vanzelfsprekend waar is; moet helder en onderscheiden zijn
• 2. Deel probleem op in verschillende onderdelen
• 3. Begin met meest eenvoudige onderdelen
• 4. Wees grondig

Zoektocht naar zekerheid

• Descartes zocht naar onbetwijfelbare zekerheid als fundament voor meer zekerheden
• Hij trok alles in twijfel, ook zijn eigen geliefkoosde overtuigingen
• Hij paste zijn vierregelmethode toe om verder te bouwen vanaf eenmaal zekerheid gevonden

Critiek op zintuiglijke informatie

• Zintuiglijke informatie is betwijfelbaar en fundamenteel onbetrouwbaar
• Er kan verwarring zijn tussen droom en werkelijkheid
• Ook meest fundamentele zaken zijn onbetrouwbaar; misschien wordt zelfs ons denken op een dwaalspoor gezet door God of een kwaadaardig genie

Descartes' biografie

• Ging naar school in een jezuïetencollege in Frankrijk
• Werkte in Nederland, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland en Italië
• Werd uitgenodigd door de Zweedse koningin Christina om zijn filosofie te onderrichten
• Stierf in Zweden aan longontsteking in 1650

De relatie tussen filosofie en wetenschap

• Descartes zocht naar wijsheid, maar vond dit niet in filosofie, wel in wetenschappen
• Hij maakte huidige filosofie gelijk en bouwde stap voor stap terug op volgens methoden en principes uit de wetenschappen

Test uw kennis over logica en epistemologie. Leer over het correct redeneren en argumenteren, en de aard van kennis.