Filosofie: Logica en Epistemologie

Logica

• Logica gaat over de kunst van het correct redeneren en argumenteren
• Groot deel gewijd aan weerleggen van (potentiële) drogredenen
• Voorbeeld: slipperyslope-redenering: als we vandaag A doen, zal vroeg of laat B gebeuren, en aangezien B onwenselijk is, moeten we ook A niet doen
• gebruikt in ethische discussies, zoals homohuwelijkdebatten

Epistemologie

• Epistemologie bestudeert aard, structuur en mogelijkheid van kennis
• Wat is kennis en hoe weten we wat we denken te weten?
• Reikwijdte en betekenis van kennis; wat kunnen we weten?
• Epistemologisch gedachte-experiment: brain in a vat; is het gerechtvaardigd om te geloven dat wat we 'weten' waar is?

Ethiek

• Ethiek of moraalfilosofie gaat over morele plichten en zaken die we wel of niet moeten doen
• Normatieve universum = verzameling van rechten, plichten, aanbevelingen, geboden en verboden
• Ethische kwesties = deelverzameling van normatieve universum
• Determinisme: alle gebeurtenissen en toestanden worden veroorzaakt door voorafgaande gebeurtenissen en toestanden

Deontologie

• Deontologie = moraalfilosofische strekking waarbij wordt verondersteld dat de morele waarde van een handeling niet gebaseerd is op het gevolg, maar op de intentie van die handeling
• Illustratie met gedachte-experiment Fat Man
• Grondlegger Immanuel Kant => kantiaanse ethiek
• Moraliteit van handeling bepaald door morele wet van toepassing op iedereen; door intentie en motief dat eraan voorafgaat
• Slechts één motief: de goede wil, het goede willen doen

Consequentialisme

• Consequentialisme = theorie gebaseerd op stelling dat morele waarde van handeling te maken heeft met de gevolgen ervan

Übermensch

• Concept van hoogst mogelijk ontwikkelde mens; intellectuele kracht, karaktersterkte, wilskracht, onafhankelijkheid, passie, …
• Vaardig in alles, intellectueel maar ook lichamelijk ===> mens die volledig vrij en onafhankelijk is, en het leven en universum bevestigt
• De Übermensch is eigenlijk alles wat Nietzsche had willen zijn, maar nooit is geworden

Nietzsche

• Nietzsche had niet gewoon afkeer van Joden, maar van godsdienst in algemeen, was dus geen fundamenteel Jodenhater
• Zijn conclusie: de westerse beschaving is verziekt door platonisch gedachtegoed en christendom => er is een oplossing, namelijk de Übermensch

Tegen Dualisme

• Het dualisme lijkt logisch, maar er zijn ook problemen met interactie tussen geest en lichaam, brein.
• Er is causale interactie tussen lichamelijke toestanden en mentale toestanden.
• Het conceptuele probleem is hoe die wederzijdse beïnvloeding mogelijk is in beide richtingen als lichaam en geest twee parallelle, gescheiden sferen vormen.
• Het wetenschappelijke probleem is dat dualisme lijnrecht in gaat tegen de wet van behoud van massa (wet van Lavoisier).

Problemen met Dualisme

• Het is moeilijk om de interactie tussen geest en lichaam te verklaren.
• Het gaat tegen de wet van behoud van massa, want als lichaam geest beïnvloedt, verdwijnt er energie uit het gesloten systeem.
• Als geest lichaam moet beïnvloeden, moet er energie toegevoegd worden aan het systeem.

Descartes' Dualisme

• Dualisme is de opvatting dat hersenentoestanden en lichaam (fysisch spul) en mentale toestanden (geestesspul) fundamenteel verschillen.
• Het fundament van Dualisme is 'ik denk dus ik ben'; hiervoor heeft hij enkel bewustzijn nodig, geen lichaam.
• Het lichaam en de hersenen zijn zelfstandige machines, onderworpen aan natuurwetten.
• De geest is een substantie van heel andere materie dan lichaam en hersenen.
• De geest is niet publiek toegankelijk; enkel jij hebt rechtstreeks toegang tot mentale toestand.

Argumenten voor en tegen Dualisme

• Argumenten voor Dualisme:
  • Het is het enige wat met 100% zekerheid vaststaat, dat mensen denken.
  • Het is mogelijk dat we zonder lichaam bestaan.
  • Geloofsovertuiging; dualistische ideeën waren al langer in omloop.
• Argumenten tegen Dualisme:
  • Het is moeilijk om de interactie tussen geest en lichaam te verklaren.
  • Het gaat tegen de wet van behoud van massa.
  • Fysicalisten komen met tegenargumenten dat fysica in haar huidige vorm niet alles kan beschrijven en verklaren.

Conclusie

• Het is onduidelijk hoe lichaam en geest zich verhouden tegenover elkaar.
• Er zijn verschillende argumenten voor en tegen dualisme, maar het is moeilijk om een definitieve conclusie te trekken.

Descartes' filosofie

• Geïnspireerd door meetkunde, ontwikkelde hij een eigen methode met 4 regels
• 1. Neem niets aan dat niet vanzelfsprekend waar is; moet helder en onderscheiden zijn
• 2. Deel probleem op in verschillende onderdelen
• 3. Begin met meest eenvoudige onderdelen
• 4. Wees grondig

Zoektocht naar zekerheid

• Descartes zocht naar onbetwijfelbare zekerheid als fundament voor meer zekerheden
• Hij trok alles in twijfel, ook zijn eigen geliefkoosde overtuigingen
• Hij paste zijn vierregelmethode toe om verder te bouwen vanaf eenmaal zekerheid gevonden

Critiek op zintuiglijke informatie

• Zintuiglijke informatie is betwijfelbaar en fundamenteel onbetrouwbaar
• Er kan verwarring zijn tussen droom en werkelijkheid
• Ook meest fundamentele zaken zijn onbetrouwbaar; misschien wordt zelfs ons denken op een dwaalspoor gezet door God of een kwaadaardig genie

Descartes' biografie

• Ging naar school in een jezuïetencollege in Frankrijk
• Werkte in Nederland, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland en Italië
• Werd uitgenodigd door de Zweedse koningin Christina om zijn filosofie te onderrichten
• Stierf in Zweden aan longontsteking in 1650

De relatie tussen filosofie en wetenschap

• Descartes zocht naar wijsheid, maar vond dit niet in filosofie, wel in wetenschappen
• Hij maakte huidige filosofie gelijk en bouwde stap voor stap terug op volgens methoden en principes uit de wetenschappen