Typologia języków i cechy znaku językowego
39 Questions
0 Views

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Która z poniższych klasyfikacji języków grupuje je na podstawie wspólnego języka przodka?

  • Klasyfikacja genetyczna (correct)
  • Klasyfikacja typologiczna
  • Klasyfikacja morfologiczna
  • Klasyfikacja geograficzna

    • Który z poniższych języków jest przykładem języka aglutynacyjnego?

  • Polski
  • Fiński (correct)
  • Chiński
  • Angielski

    • Która z poniższych tendencji nie jest obserwowana w rozwoju języków świata?

  • Równomierny rozwój wszystkich języków. (correct)
  • Wzrost liczby użytkowników języków wielkich.
  • Wymieranie języków mniejszych.
  • Zanik języków na terenach Australii i obu Ameryk.

    • Który z wymienionych języków nie znajduje się na liście największych języków świata (dane z 2017 roku)?

    <p>Niemiecki (A)</p> Signup and view all the answers

    Który z poniższych języków jest przykładem języka wegetującego w Polsce?

    <p>Wilamowicki (C)</p> Signup and view all the answers

    Które z poniższych kryteriów nie jest brane pod uwagę w klasyfikacji typologicznej języków?

    <p>Pochodzenie języka z prajęzyka (D)</p> Signup and view all the answers

    Który z poniższych przykładów najlepiej ilustruje język tajny?

    <p>Żargon złodziejski (D)</p> Signup and view all the answers

    Która z poniższych cech nie jest charakterystyczna dla języka naturalnego jako obiektu badań językoznawstwa?

    <p>Monosemiczność - posiadanie tylko jednego znaczenia dla danego znaku (C)</p> Signup and view all the answers

    Który z poniższych przykładów najlepiej ilustruje indeks jako rodzaj znaku według Peirce’a?

    <p>Odcisk buta w błocie (C)</p> Signup and view all the answers

    Który z poniższych elementów nie stanowi cechy znaku językowego?

    <p>Statyczność (B)</p> Signup and view all the answers

    Która z poniższych rodzin językowych nie została wymieniona w tekście?

    <p>Nilo-saharyjska (B)</p> Signup and view all the answers

    Która z poniższych definicji najtrafniej opisuje fonem?

    <p>Najmniejsza jednostka językowa, pełniąca funkcję rozróżniającą w systemie. (C)</p> Signup and view all the answers

    Zgodnie z teorią znaku językowego Ferdinanda de Saussure'a, znak językowy jest jednostką dwoistą. Co nie wchodzi w skład tej dwoistości?

    <p>Kontekst użycia (D)</p> Signup and view all the answers

    Który z podziałów znaków nie został przypisany T. Milewskiemu?

    <p>Naturalne i konwencjonalne (B)</p> Signup and view all the answers

    Które stwierdzenie najlepiej charakteryzuje arbitralność znaku językowego?

    <p>Związek między formą a znaczeniem znaku jest umowny i nie wynika z logicznego powiązania. (D)</p> Signup and view all the answers

    Który z poniższych przykładów najlepiej ilustruje język izolowany?

    <p>Język baskijski (B)</p> Signup and view all the answers

    Które z poniższych stwierdzeń najlepiej opisuje różnicę między leksemem a wyrazem?

    <p>Leksem to abstrakcyjna jednostka języka obejmująca wszystkie formy gramatyczne o tym samym znaczeniu, a wyraz to konkretna forma używana w komunikacji. (B)</p> Signup and view all the answers

    Który z typów znaczeń odnosi się do pierwotnego znaczenia wyrazu, wynikającego z jego budowy morfologicznej?

    <p>Znaczenie etymologiczne (D)</p> Signup and view all the answers

    Który z poniższych przykładów najlepiej ilustruje metonimię?

    <p>Użycie słowa 'serce' na określenie miłości. (A)</p> Signup and view all the answers

    Która relacja semantyczna jest reprezentowana przez parę wyrazów 'wysoki' - 'niski'?

    <p>Antonimia (A)</p> Signup and view all the answers

    Do jakiego typu relacji w polu semantycznym zalicza się wyrazy, które mogą wystąpić w tym samym kontekście, np. 'krzesło', 'fotel', 'sofa'?

    <p>Relacje paradygmatyczne (A)</p> Signup and view all the answers

    Która z poniższych cech nie charakteryzuje 'parole' (mówienia) w odróżnieniu od 'langue' (języka) w ujęciu Ferdinanda de Saussure'a?

    <p>Społeczność (D)</p> Signup and view all the answers

    Co oznacza termin 'kompetencja językowa' w teorii Noama Chomsky'ego?

    <p>Zasób reguł i norm umożliwiających działanie językowe. (B)</p> Signup and view all the answers

    Która z wymienionych cech nie charakteryzuje odmiany pisanej języka ogólnego?

    <p>Spontaniczność (C)</p> Signup and view all the answers

    Który styl funkcjonalny języka ogólnego jest najczęściej wykorzystywany w publikacjach naukowych?

    <p>Techniczno-naukowy (A)</p> Signup and view all the answers

    Co to są izoglosy?

    <p>Granice występowania cech językowych (D)</p> Signup and view all the answers

    Która z funkcji języka według Karla Bühlera odnosi się do wpływania na odbiorcę?

    <p>Funkcja apelatywna (sygnału) (C)</p> Signup and view all the answers

    W schemacie komunikacji Romana Jakobsona, który element odnosi się do fizycznego kanału przekazu informacji?

    <p>Kontakt (C)</p> Signup and view all the answers

    Która z cech nie charakteryzuje znaku językowego?

    <p>Ikonizm (D)</p> Signup and view all the answers

    Który z wymienionych czynników jest najmniej istotny przy klasyfikacji języków metodą geograficzną?

    <p>Podobieństwa w strukturze gramatycznej (B)</p> Signup and view all the answers

    Który z poniższych elementów nie jest tradycyjnie uważany za część gramatyki w szerokim ujęciu?

    <p>Retoryka (B)</p> Signup and view all the answers

    Jaki typ formy gramatycznej reprezentuje wyrażenie 'będę pisał'?

    <p>Analityczna (A)</p> Signup and view all the answers

    Który z poniższych przykładów nie ilustruje fleksji wewnętrznej?

    <p>śpiewać – śpiewałem (D)</p> Signup and view all the answers

    Który z poniższych języków jest znany z używania fleksji aglutynacyjnej?

    <p>Turecki (A)</p> Signup and view all the answers

    Co oznacza termin 'walencja' w kontekście składni syntagmatycznej?

    <p>Zdolność wyrazu do łączenia się z innymi wyrazami (C)</p> Signup and view all the answers

    Która kategoria gramatyczna nie jest powszechnie uwzględniana w opisie języków?

    <p>Kolor (B)</p> Signup and view all the answers

    Jaka funkcja formantu jest realizowana w słowotwórstwie, gdy wyraz 'biegać' zmienia się w 'bieganie'?

    <p>Transpozycyjna (C)</p> Signup and view all the answers

    Która z następujących metod wyrażania znaczenia gramatycznego opiera się na zmianie wysokości tonu głosu?

    <p>Intonacja (B)</p> Signup and view all the answers

    Co to jest motywacja słowotwórcza?

    <p>Relacja między wyrazem podstawowym a wyrazem pochodnym (B)</p> Signup and view all the answers

    Flashcards

    Definicja języka

    Język to sposób porozumiewania się za pomocą języków naturalnych, wykształconych w procesie ewolucji.

    Rodzaje języków

    Języki dzielimy na naturalne, pomocnicze, tajne i sztuczne.

    Klasyfikacja genetyczna

    Grupuje języki według wspólnego prajęzyka oraz rodzin językowych.

    Prajęzyk

    Pierwotny język, z którego wywodzą się inne języki.

    Signup and view all the flashcards

    Języki zagrożone

    Języki mniejsze, które mogą zniknąć, np. 50% do końca XXI wieku.

    Signup and view all the flashcards

    Największe języki świata

    Obecne wielkie języki to chiński, hiszpański, angielski i arabski.

    Signup and view all the flashcards

    Sztuczne języki

    Języki stworzone przez ludzi, np. Interlingua i Tok pisin.

    Signup and view all the flashcards

    Rodziny językowe

    Grupy języków o wspólnym pochodzeniu, np. indoeuropejska, uraliska.

    Signup and view all the flashcards

    Język naturalny

    System znaków konwencjonalnych, służący do komunikacji.

    Signup and view all the flashcards

    Dwuklasowość

    Możliwość tworzenia nowych konstrukcji w języku dzięki gramatyce.

    Signup and view all the flashcards

    Teoria znaku językowego

    Znak jako dwoista jednostka, zawierająca treść i formę.

    Signup and view all the flashcards

    Rodzaje znaków wg Peirce’a

    Indeksy, ikony i symbole jako różne typy znaków.

    Signup and view all the flashcards

    Fonemy

    Najmniejsze jednostki językowe, które rozróżniają znaczenie.

    Signup and view all the flashcards

    Arbitralność znaku

    Relacja między formą a znaczeniem jest umowna.

    Signup and view all the flashcards

    Cechy języka naturalnego

    Konwencjonalność, foniczność, uniwersalność i inne cechy.

    Signup and view all the flashcards

    Polisemiczność

    Kreatywność w tworzeniu nowych znaczeń w języku.

    Signup and view all the flashcards

    Morfologia

    Badanie form wyrazów w języku.

    Signup and view all the flashcards

    Składnia

    Analiza struktury zdań oraz ich budowy.

    Signup and view all the flashcards

    Semantyka

    Badanie znaczenia wyrazów i ich funkcji.

    Signup and view all the flashcards

    Fleksja

    Zjawisko zmiany formy wyrazu w zależności od jego funkcji.

    Signup and view all the flashcards

    Afiksacja

    Dodawanie przyrostków do wyrazów w celu zmiany ich formy.

    Signup and view all the flashcards

    Paradygmat

    Zbiór wszystkich form gramatycznych jednego wyrazu.

    Signup and view all the flashcards

    Czas gramatyczny

    Określa, kiedy czynność ma miejsce w odniesieniu do czasu.

    Signup and view all the flashcards

    Syntagmatyczna składnia

    Opisuje łączliwość wyrazów w zdaniu.

    Signup and view all the flashcards

    Słowotwórstwo

    Proces tworzenia nowych wyrazów na podstawie istniejących.

    Signup and view all the flashcards

    Leksykologia

    Dziedzina językoznawstwa zajmująca się opisem słownictwa.

    Signup and view all the flashcards

    Langue vs Parole

    Langue to system językowy; Parole to konkretne użycie języka.

    Signup and view all the flashcards

    Kompetencja językowa

    Zasób reguł i norm pozwalających na komunikację w języku.

    Signup and view all the flashcards

    Odmiany języka ogólnego

    Istnieją różne formy języka: narodowy, mówiony i pisany.

    Signup and view all the flashcards

    Funkcje języka według Bühlera

    Język pełni różne funkcje: wyrażającą, apelatywną oraz przedstawiającą.

    Signup and view all the flashcards

    Schemat komunikacji Jakobsona

    Model komunikacyjny: Nadawca → Komunikat → Odbiorca.

    Signup and view all the flashcards

    Rodzaje znaków Peirce'a

    Indeksy (przyczynowe), ikony (podobieństwo), symbole (arbitralne).

    Signup and view all the flashcards

    Izoglosy

    Granice cech językowych: izofony, izomorfy, izoleksy.

    Signup and view all the flashcards

    Odmiany środowiskowe języka

    Gwara wiejska, miejska, zawodowa i żargon środowiskowy.

    Signup and view all the flashcards

    Klasyfikacja języków

    Może być genetyczna, geograficzna lub typologiczna.

    Signup and view all the flashcards

    Leksem

    Abstrakcyjna jednostka języka, obejmująca wszystkie formy gramatyczne o tym samym znaczeniu.

    Signup and view all the flashcards

    Znaczenie etymologiczne

    Pierwotne znaczenie wyrazu wynikające z jego budowy morfologicznej.

    Signup and view all the flashcards

    Homonimia

    Identyczna forma językowa o różnych znaczeniach.

    Signup and view all the flashcards

    Pole semantyczne

    Zbiór wyrazów w tej samej kategorii znaczeniowej, uporządkowany według relacji.

    Signup and view all the flashcards

    Study Notes

    Definicja języka

    • Język to sposób porozumiewania się międzyludzkiego za pomocą języków naturalnych.
    • Języki naturalne ewoluowały w społeczeństwach.
    • Języki są zróżnicowane geograficznie (np. języki narodowe, dialekty) i społecznie (np. gwary, żargony, języki specjalistyczne).

    Klasyfikacja języków

    Rodzaje języków

    • Naturalne: języki etniczne (żywe, martwe, wegetujące, odcyfrowane, zrekonstruowane, odrodzone).
    • Pomocnicze: języki międzyetniczne (np. pidżiny, interlingua).
    • Tajne: języki żargonowe.
    • Sztuczne: języki formalne, informacyjno-wyszukiwawcze.

    Klasyfikacja genetyczna

    • Grupowanie języków na podstawie wspólnego prajęzyka.
    • Kluczowym elementem są prajęzyki i rodziny językowe (zbiór języków wywodzących się z jednego prajęzyka).

    Klasyfikacja geograficzna

    • Grupowanie języków na podstawie kontaktów społeczności mówiących w danym obszarze (np. Liga Bałkańska, Liga Wielkich Języków Europejskich).

    Tendencje w rozwoju języków świata

    • Języki wielkie zyskują użytkowników, mniejsze zagrażają wymarciem (np. 50% języków może zniknąć do końca XXI w.).
    • Na obszarach Australii i obu Ameryk zniknie aż 90% języków.

    Największe języki świata

    • Obecnie (2017): chiński, hiszpański, angielski, arabski, hindi, bengalski, portugalski, rosyjski, japoński, pendżabski.
    • Prognoza na 2050 rok: chiński, hindi, arabski, angielski, hiszpański, portugalski, bengalski, rosyjski, japoński, malajski.

    Przykłady języków

    • Żywe i martwe języki: Wilamowicki (wegetujący język w Polsce), Koptyjski (odcyfrowany język starożytnego Egiptu), Praindoeuropejski (zrekonstruowany prajęzyk rodziny indoeuropejskiej).

    Rodziny językowe

    • Indoeuropejska: słowiańska, germańska, celtycka.
    • Uraliska: fiński, węgierski.
    • Ałtajska, chińsko-tybetańska, austroazjatycka, austronezyjska: inne rodziny języków.
    • Języki izolowane: baskijski, japoński.

    Język naturalny jako obiekt badań językoznawstwa

    • Definicja: system znaków konwencjonalnych, fonicznych służący do komunikacji.
    • Cechy: dwuklasowość, uniwersalność.

    Teoria znaku językowego

    • Znak (R. Grzegorczykowa): Zjawisko fizyczne, które coś oznacza i komunikuje.
    • Znak (T. Milewski): Element istotny ze względu na relację do innego elementu rzeczywistości.

    Cechy znaku językowego

    • Arbitralność (umowna relacja między formą a znaczeniem).
    • Linearność (układ w linii).
    • Zmienność (zmieniające się z czasem).
    • Semantyczność (przekaz znaczenia).
    • Dwustopniowość (podział na fonemy i wyrazy).

    Cechy języka naturalnego

    • Konwencjonalność znaków.
    • Foniczność (znak oparty na dźwięku).
    • Dwuklasowość (podział na słownictwo i gramatykę).
    • Uniwersalność (możliwość wyrażenia wszystkiego).
    • Polisemiczność (kreatywność tworzenia nowych znaczeń).

    Język i mówienie

    • System (Langue) i użycie systemu (Parole): Langue (system: kod, kompetencja), Parole (mówienie: tekst, akt mowy).
    • Konkrety, jednostkowość, aktualność, nieograniczoność, zdarzenie fizyczne.

    Kompetencja językowa (Chomsky)

    • Zasób reguł i norm umożliwiających korzystanie z języka.

    Język ogólny i jego odmiany

    • Język ogólnonarodowy (używany w szkołach, administracji).
    • Odmiana mówiona (dialogowa, spontaniczna, zależna od kontekstu).
    • Odmiana pisana (monologowa, trwała, staranna).
    • Style funkcjonalne (informacyjny, publicystyczny, techniczno-naukowy, normatywno-dydaktyczny, artystyczny).
    • Odmiany terytorialne (dialekty).

    Funkcje języka

    • Wyrażania
    • Apelatywna
    • Przedstawiania
    • Schemat komunikacji (Jakobson) (nadawca, komunikat, odbiorca, kod, kontekst)

    Teoria znaku językowego (definicje znaków Saussure'a i Peirce'a)

    • Znak (Saussure) – połączenie znaczenia (signifié) i formy (signifiant).
    • Rodzaje znaków (Peirce): Indeksy, Ikony, Symbole.
    • Podział wg Grzegorczykowej: Naturalne, Konwencjonalne.

    Klasyfikacja języków

    • Genetyczna (prajęzyk, rodzina językowa, dialekty)
    • Geograficzna (liga językowa, np. Liga Bałkańska)
    • Typologiczna (fonologiczna, morfologiczna, syntaktyczna)

    Podsystem fonologiczny

    • Fonologia i fonetyka
    • Kluczowe pojęcie: fonem; abstrakcyjna jednostka wyróżniająca znaczenia. (fonetyka bada fizyczne cechy dźwięków, a fonologia funkcje fonemów w języku).
    • Opozycje fonologiczne: prywatywna, równorzędna, gradualna.

    Podsystem leksykalno-semantyczny

    • Leksykologia (opis i klasyfikacja słownictwa, płaszczyzna mówienia - leksyka)
    • Semantyka (bada znaczenie leksykalne wyrazów)
    • Onomazjologia (analiza wyrazu jako nazwy).
    • Nominacja (proces nadawania nazw).
    • Typy znaczeń leksemów (aktualne, leksykalne, etymologiczne, realne, gramatyczne, słowotwórcze, przenośne).

    Rozwój semantyczny wyrazu

    • Polisemia, Metafora, Metonimia, Synekdocha.
    • Relacje semantyczne: Homonimia, Synonimia, Antonimia, Komplementarna, Hiponimia, Meronimia.
    • Pole semantyczne.

    Gramatyka

    • Podstawowe pojęcia: znaczenie gramatyczne, forma gramatyczna (syntetyczna, analityczna).
    • Rodzaje fleksji (afiksalna, wewnętrzna, aglutynacyjna).
    • Sposoby wyrażania znaczeń gramatycznych (afiksacja, wymiana głoskowa, akcent, supletywizm, intonacja, szyk wyrazów).
    • Podstawowe kategorie gramatyczne: czas, tryb, osoba, liczba, rodzaj, przypadek, aspekt, strona.
    • Słowotwórstwo (motywacja, formant).
    • Składnia (zdanie, składnia wypowiedzenia, kategorie gramatyczne).

    Językoznawstwo

    • Językoznawstwo jako dyscyplina (w kontekście innych nauk humanistycznych).
    • Definicja językoznawstwa.
    • Synchroniczne vs diachroniczne, wewnętrzne vs zewnętrzne.
      • Kryteria podziału nauk (metody uzasadniania twierdzeń: aprioryczne vs aposterioryczne).
    • Działy językoznawstwa (np. fonologia, fonetyka, morfologia, składnia, semantyka, leksykologia).

    Studying That Suits You

    Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

    Quiz Team

    Related Documents

    Językoznawstwo PDF

    Description

    Ten quiz sprawdzi Twoją wiedzę na temat klasyfikacji języków oraz cech znaku językowego. Zawiera pytania dotyczące języków aglutynacyjnych, typologii języków oraz elementów fonologicznych. Przetestuj swoją znajomość językoznawstwa i odkryj, jakie aspekty są kluczowe w badaniach nad językiem.

    More Like This

    Use Quizgecko on...
    Browser
    Open
    Browser
    Browser