Tiroid Bezi Histolojisi

Tiroid Hormonları

• Tiroid bezi, trakeanın her iki yanında, ortasında istmus ile birleşen iki lobdan oluşan, H şeklinde makroskopik yapıya sahip bir bezdir.
• Yaklaşık 15-20 gram ağırlığında ve 3-5 cm büyüklüğündedir.
• Mikroskopik olarak foliküller ve parafoliküler hücrelerden oluşur. Foliküller, kolloid maddesini (tiroglobulini içeren) tek katlı kübik epitel ile çevrilidir.
• Tiroid bezindeki foliküler hücreler, tiroid hormonlarını sentezler, depolar ve salgılarlar.
• Tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3), tiroid bezinden salgılanan hormonlardır.
• Tiroglobulin, T3 ve T4'ün öncülüdür (molekül ağırlığı 660 kDa ve yaklaşık %8-10 glikozillenmiştir).
• Aminoasit türevi olan bu hormonlar, tiroglobulindeki tirozinin iyodinasyonu sonucu oluşur.
• Periferik dokularda T4'ün bir kısmı iyod kaybederek T3'e dönüşür.
• Tiroid hormonları genel metabolik aktiviteyi düzenler. Başlıca etkisi enerji metabolizması üzerinedir.
• Hormon biyosentezi için inorganik iyot gereklidir.
• Besinlerle alınan iyodun yaklaşık 1/3'ü tiroid bezi tarafından alınır.
• Tiroid hormonlarının sentezi dört aşamada gerçekleşir.
  • 1. İyodun tiroid bezine alınması: TSH, tiroid bezini uyararak aktif transport ile iyodun alınıp tutulmasını sağlar.
  • 2. İyodun aktivasyonu ve organik yapılara katılımı: Tiroid perokşidaz enzimi tarafından oksitlenerek aktif hale getirilir.
  • 3. Bağlanma tepkimeleri ve kolloidal depolanma: Bir mono ve bir diiyodotirozini bağlanması sonucu triiyodotironin (T3) hormonu ve iki adet diiyodotirozinin bağlanması sonucu ise tetraiyodotironin - tiroksin (T4) hormonu oluşur. Sentez edilen hormonlar, kolloidde yer alan tiroglobulin yapısında depolanır. Monoiyodotirozin (MIT) ve diiyodotirozin (DIT), tiroid hormonlarının sentezinde ilk ürünlerdir.
  • 4. Kolloidin pinositoz ve sindirimi: Tiroid bezi hücreleri apikal yüzeylerinden kolloide yalancı ayaklar (psödopotlar) uzatarak pinositik veziküller oluştururlar. Primer lizozomlarla birleşen bu veziküllerdeki iyodotiroglobulinler, proteolitik enzimler (proteazlar) etkisiyle sindirilir. Aktif tiroid hormonları olan T3 ve T4, kana difüze olurken, öncül formlar tiroid bezinde tutulur. Periferik dokularda T4, T3'e dönüşür.
• Tiroksin metabolizmasının %75'inden sorumlu olan deiyodinasyon işleminde üç çeşit deiyodinaz(D1,D2,D3) bulunur.
• Tiroksin, karaciğer ve böbreklerde deiyodinasyon yoluyla yıkılır.
• Tiroid hormonları serum proteinlerine bağlanarak taşınır (karaciğerde sentezlenen en önemli protein tiroksin bağlayıcı globulindir (TBG)).
• Dolaşımdaki tiroksinin %3/4'ü ve T3'ün %1/3'ü TBG'in yapısındadır.
• Diğer proteinler: albumin fraksiyonunun hemen önünde yer alan transtreitin (tiroksin bağlayıcı prealbumin)
• Salınan tiroksinin %10 kadarı karaciğerde sülfat ve glukuronik asitle konjuge edilerek safraya atılır; barsakta bu bileşenlerde yıkım ürünü olarak serbest hormon intestinal geri emilime uğrayabilir.
• Tiroid hormonları, çekirdek düzeyinde etki gösterir, etkileri geç başlar ancak uzun sürelidir.
• Tüm hücrelerde enzimlerin, yapısal/taşıyıcı proteinlerin etkinlik ve derişiminde artışa yol açar.
• Tiroid hormonları mitokondri sayısı ve etkinliğini artırır.
• Genel metabolik etkiler: Bu hormonlar organ ve dokularda hücresel aktiviteleri hızlandırır. Bazal metabolik hızı arttırır; ATP oluşumunu ve yıkımını artırır, hücresel metabolik hızı arttırır.
• Karbonhidrat metabolizması: Barsaktan glikoz emilimini hızlandırır, glikojen depolarından katekolaminler etkisiyle glukoz salınımını arttırır, glikojenoliz ve glikoneojenezi uyaran bu hormonlar kan glukoz düzeyinin yükselmesine sebep olur.
• Yağ metabolizması: Hormona duyarlı lipaz aktivitesini uyarır, bu nedenle yağ dokusundan serbest yağ asidlerinin dolaşıma çıkışı artar, oksidasyonu hızlandırır, serum trigliserid düzeyinin azalmasına yol açar.
• Kolesterol metabolizması: Barsaktan kolesterol emilimini azaltır, safra asidlerinin üretimini arttırır, düşük dansiteli lipoprotein dönüşümünü etkileyerek serum kolesterolünün azalmasına sebep olur.
• Protein metabolizması: Fizyolojik dozlarda protein sentez hızını arttırır, yüksek dozlarda ise katabolik bir süreci tetikler ve negatif bir azot dengesi oluşur.
• Büyüme üzerine etkileri: DNA ve RNA sentezini doğrudan etkileyerek doku büyümesini hızlandırır, ipofiz büyüme hormonunun üretimini dolaylı olarak teşvik eder. Kemik büyümesi, iskeletin olgunlaşması, erken neonatal ve geç fetal dönemde sinir miyelinleme ve beyin gelişiminde önemli rol oynar.
• Olgu: 35 yaşındaki bir kadının TSH, sT3, sT4, ferritin ve B12 seviyelerini ölçerek tiroid fonksiyonel bozukluğundan şüphelenilip ön tanı için kullanılmış örnek.

Hormon Sentez ve Salınımının Düzenlenmesi

• Tiroid hormonlarının sentezi ve salınımı hipofizden salgılanan TSH etkisiyle düzenlenir.
• TSH, hipotalamustan salgılanan tirotropin salgılatıcı hormon (TRH) tarafından düzenlenir.
• Tiroksinin kan düzeyi artması, TRH üretimini inhibe eder.
• İyod yetmezliğinde tiroid hormon üretimini inhibe eder.

Hipotroidi/Hipertroidi

• Hipotroidi, tiroid hormonlarının yetersiz salgılanması sonucu yavaş metabolizma ile karakterize bir durumdur.
• Yenidoğan ve çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği; yetişkinlerde halsizlik, yorgunluk, kilo alma, unutkanlık, bradikardi, üşüme, saç dökülmesi, infertilite görülebilir.
• Hipertroidi, tiroid hormonlarının aşırı salgılanması sonucu hızlandırılmış metabolizma ile karakterize bir durumdur.
• Kilo kaybı, sinirlilik, çarpıntı, nefes darlığı, sıcağa tahammülsüzlük, artan iştah, oligomenore, terleme, diyare görülebilir.

Tiroid Hastalıkları Tanısında Kullanılan Testler

• TSH, sT3, sT4 seviyeleri, otoantikorlar (anti-TPO, anti-TG, anti-TSH reseptörü)
• Troid sintigrafisi, USG, troid biyopsisi

Timus ve Timik Hormonlar

• Timus, embriyolojik olarak tiroid ve paratiroid bezlerinden ortaktır.
• İmmünolojik yanıt üzerine etkili bir endokrin bezdir.

Timik Hormonlar

• Polipeptid yapısındadır.
• cAMP üzerinden etki gösterirler. (Timosin A1, Timosin B1, Timopoetin, Timik Humoral Faktör, Serum Timik Faktör)
• İmmünolojik olayları düzenler.
• Doğum sonrası lenfoid hücre proliferasyonunu arttırır.
• Lenfoid hücre topluluklarının olgunlaşma ve gelişimini etkileyerek hormonların sentez ve sekresyonlarını etkiler.

Olgu

• 35 yaşındaki kadının tıbbi geçmişi ve laboratuvar test sonuçları.