Talaarawan ni Jose Rizal: Angkan at Buhay

• Talaarawan ni Jose Rizal*

Angkan ni Rizal

• Si Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda ay anak nina Teodora Morales Alonso Realonda y Quintos at Francisco Engracio Rizal Mercado y Alejandro.
• Labing-isa silang magkakapatid, siyam na babae at dalawang lalaki.
• Ang mga kapatid ni Rizal ay sina Saturnina, Paciano, Narcisa, Olimpia, Lucia, Maria, Jose, Concepcion, Josefa, Trinidad, at Soledad.

Kapanganakan at Kamatayan

• Ipinanganak si Rizal noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba, Laguna.
• Namatay siya noong Disyembre 30, 1896 sa Bagumbayan (Luneta Park).

Buhay Pag-Ibig ni Rizal

• Unang pag-ibig ni Rizal si Segunda Katigbak, isang Batangeña na taga-Lipa.
• Sumunod si Miss L, isang taga Calamba, Laguna, na tinawag niyang simpleng dalagang L dahil sa kanyang maganda at kaakit-akit na mata.
• Si Leonor Valenzuela, kilala rin sa tawag na "Orang", ay pinadalhan niya ng mga love notes na ginagamitan ng ibang tinta.
• Si Leonor Rivera, pinsan niya sa Camiling, ay maituturing na tunay na pag-ibig ni Rizal.
• Nakilala niya si Consuelo Ortiga y Perez sa Madrid, anak ng dating gobernador sibil ng Maynila.
• Si Rizal ay nagkaroon din ng pag-ibig kay Seiko Usui, kilala rin sa tawag na "O-sei-san", anak ng may-ari ng pamilihan sa Yokohama, Japan.
• Sa London, nagkaroon siya ng pag-ibig kay Gertrude Beckett, na may palayaw na "Gettie".
• Si Nelly Bousted ay isa ring naging pag-ibig ni Rizal sa Paris, at nakahikayat pa sa kaibigan niyang si Antonio Luna.
• Si Susan Jacoby ay ang dalagang nagmula sa Brussles, Belgium.
• Nakilala niya sa Dapitan si Josephine Bracken, anak-anakan ni G. George Taufor, at sila'y ikinasal.

Kaligiran ng El Filibusterismo

• Noli Me Tangere ay nangangahulugang "Touch me Not (Huwag mo akong Salingin)".
• Ito ay ginawa para sa Inang Bayan.
• Ang kabanata tungkol kina Elias at Salome ay hindi naisama sa pag-imprenta.
• Inilimbag noong Marso 1887.
• Bumalik si Rizal sa Pilipinas noong Agosto 1887 upang magamot ang mata ng ina, makipag-usap kay Leonor Rivera, at alamin ang pagtanggap ng mga Pilipino sa kanyang nobelang Noli Me Tangere.
• Nagtungo siya sa Asya, Amerika, at Europa, kung saan natutunan niya ang katarungang panlipunan, demokrasya, at iba pang reporma na makikita sa akda.
• Dahil sa liberal na Espanyol na si Gobernador-Heneral Emilio Terrero, nailigtas si Rizal sa kalupitan ng prayle at nagpalisan sa Pilipinas.
• Umalis ng bansa si Rizal noong Pebrero 1888 upang gisingin at pag-alabin ang diwa at damdamin ng mga Pilipino ukol sa karapatan.

El Filibusterismo

• Ikalawang obra maestra ni Rizal.
• Ginawa para sa politika, na tungkol sa "Paghahari ng Kasakiman".
• Nakatulong ng malaki kay Andres Bonifacio at sa Katipunan upang maiwaksi ang mga balakid sa paghihimagsik noong 1896.
• Inialay sa Tatlong Paring Martir na binitay sa Bagumbayan noong Pebrero 1872 (GOMBURZA): Mariano Gomez, Jose Burgos, at Jacinto Zamora.
• Ang pilibustero ay isang taong kritiko, taksil, at lumalaban sa mga prayle, simbahang Katoliko, at pamahalaan.
• Labing-isang taon si Rizal nang marinig ito.
• Apatnapu't pitong pahina ang tinanggal, binura, at binago sa orihinal.
• Sinimulang isulat sa London, 1890.
• Ayon kay Maria Odulio de Guzman, binalangkas ni Rizal ang El Fili noong huling buwan ng 1884 at unang buwan ng 1885 habang isinusulat pa ang Noli.
• Ipinagpatuloy isulat sa Paris at Brussels, Belgium.
• Natapos noong Marso 29, 1891.
• Inilimbag Ghent, Belgium dahil dito ay mas mura.
• Ipinadala ni Rizal kay Jose Alejandrino ang manuskrito ng El Fili.
• Tinulungan siya ni Valentin Ventura na maipalimbag sa pamamagitan ng pagpahiram ng pera.
• Noong 1925, binili ng pamahalaan ang orihinal na kopya mula kay Valentin Ventura.
• Septyembre 1891 nang maituloy ang nahintong paglilimbag.
• Ipinadala niya ang karamihan sa Hong Kong at ang iba ay sa Pilipinas. Nasamsam man, may mga nakalusot at naging inspirasyon ng marami.
• Ilan sa mga kaibigan ni Rizal na nabigyan niya ng kopya ng El Fili ay sina Juan Luna, Marcelo H. del Pilar, Graciano Lopez Jaena, at Dr. Ferdinand Blumentritt.

Mga Suliranin Habang Isinusulat ang El Filibusterismo

• Kawalan ng pondo.
• Suliranin sa puso (Leonor Rivera ay ipinakasal sa ibang lalaki).
• Suliranin sa pamilya (Pinasakitan ng Pamahalaang Espanyol ang magulang at kapatid).
• Suliranin sa kaibigan (La Solidaridad - Lumayo sila kay Rizal).
• Kawalan ng pagkakaisa ng Pilipinong Ilustrado at nalimot ang pangakong tulong sa paglimbag.
• Dahil dito, sinunog ang ilang bahagi dahil sa mabigat na damdamin.

Mga Mahalagang Kabanata ng El Filibusterismo

• Kabanata 7: Si Simoun
  • Mga Tauhan:
    • Simoun: Mag-aalahas at tagapayo ng Kapitan- Heneral na naghahasik ng rebolusyon.
    • Basilio: Nalampasan ang hilahil ng buhay sa pamamagitan ng pagpapaalipin kay Kapitan Tiago.
• Kabanata 19: Paglisan (Mitsa)
  • Mga Tauhan:
    • Placido Penitente: Mahinahon at mapagtimpi.
    • Kabesang Andang: Butihing ina ni Placido Penitente.
    • Padre Millon: Guro ni Placido.
• Kabanata 35: Ang Piging
  • Mga Tauhan:
    • Padre Salvi: May pagtingin kay Maria Clara.
    • Padre Irene: Nag-udyok kay Kapitan Tiago upang malulong sa apyan.
    • Don Custodio: Tagapagpasya sa usaping Akademya ng Wikang Kastila.
    • Isagani: Makata o manunugma.
• Kabanata 39: Ang Wakas
  • Mga Tauhan:
    • Padre Florentino: Mabuti at kagalang-galang na paring Pilipino.