Talambuhay ni Dr. Jose Rizal

Talambuhay ni Dr. Jose Rizal

• Si Dr. José Protacio Rizal Mercado y Alonzo Realonda (1861-1896) ay isang bayani ng Pilipinas at tagapagtaguyod ng pagbabago noong panahon ng pananakop ng mga Kastila.
• Kinikilala siya bilang isa sa mga pambansang bayani ng Pilipinas.
• Ipinanganak siya sa isang mayamang pamilya sa Calamba, Laguna, at ikapito sa 11 anak.
• Nag-aral siya sa Ateneo Municipal de Manila, nagtapos ng Batsilyer ng Sining, at nag-aral ng medisina sa Unibersidad ng Santo Tomas.
• Ipinagpatuloy niya ang pag-aaral sa Universidad Central de Madrid, Pamantasan ng Paris, at Pamantasan ng Heidelberg.
• Siya ay isang polimata na mahusay sa medisina, pagpinta, pagguhit, paglilok, at pag-ukit.
• Siya ay makata, manunulat, at nobelista, kilala sa "Noli Me Tángere" at "El filibusterismo."
• Si Rizal ay isang poliglota na nakakaunawa ng 22 wika.
• Itinatag niya ang La Liga Filipina, na naging daan sa pagkabuo ng Katipunan sa ilalim ni Andrés Bonifacio.
• Si Rizal ay nagtaguyod ng mapayapang pagbabago at naniniwalang ang kalayaan ay dapat ibalik ang karangalan ng mga mamamayan.
• Ang pagbitay kay Rizal ang nagtulak sa pagsisimula ng Himagsikang Pilipino.

Pamilya ni Rizal

• Ama: Francisco Rizal Mercado (1818–1897)
• Ina: Teodora Morales Alonzo y Quintos (1827-1911)
• Mga Kapatid: Saturnina, Paciano, Narcisa, Olympia, Lucia, María, José Protasio, Concepción, Josefa, Trinidad, at Soledad.
• Ikalimang salinlahi ni Domingo Lam-co, na napangasawa si Inez de la Rosa.
• May lahing Kastila at Hapones din si Rizal.

Edukasyon

• Ang ina ni Rizal ang kanyang unang guro, at nag-aral siya sa ilalim ni Justiano Aquino Cruz sa Biñan.
• Sa Ateneo Municipal de Manila, inalis niya ang huling bahagi ng kanyang pangalan at ginamit ang "Jose Protasio Rizal."
• Nag-aral siya ng Pilosopiya at Panitikan sa Unibersidad ng Santo Tomas, at Pagsasaka sa Ateneo.
• Nag-aral siya ng medisina dahil sa katarata ng kanyang ina.
• Nagtungo sa Espanya at nag-aral sa Universidad Central de Madrid, kung saan siya nagtapos ng Medisina at Pilosopiya-at-Titik.
• Nagpakadalubhasa sa paggamot ng sakit sa mata sa Pransiya at nag-aral sa Heidelberg, Alemanya.
• Nag-aral siya ng wikang Ingles at marami pang ibang wika.

Personal na Buhay

• Ang buhay ni Rizal ay isa sa mga pinakadokumentado, dahil sa kanyang mga talaarawan at sulatin.
• Kabilang sa mga tala ni Rizal ang kanyang mga lakbayin sa Europa, Hapon, Estados Unidos, at Hong Kong.
• Matapos mag-aral sa Ateneo, nakilala ni Rizal si Segunda Katigbak, ngunit may kasintahan na ito.
• Nanirahan si Rizal sa Hong Kong mula Disyembre 1891 hanggang Hunyo 1892.
• Kabilang sa mga babaeng hinangaan ni Rizal ay sina Gertrue Beckett, Nelly Boustead, Seiko Usui, Segunda Katigbak, Leonor Valenzuela, at Leonor Rivera.

Leonor Rivera

• Si Leonor Rivera ay inspirasyon ni Rizal para sa karakter na Maria Clara sa "Noli Me Tangere" at "El Filibusterismo."
• Nagsimula ang kanilang pagtatalastasan noong lumuwas si Rizal sa Europa.
• Gumamit sila ng kodigo sa kanilang mga sulat dahil hindi gusto ng ina ni Rivera si Rizal.
• Nasaktan si Rizal nang malaman niyang nagpakasal si Rivera kay Henry Kipping.

Josephine Bracken

• May dalawang mahalagang babae sa buhay ni Rizal: ang kanyang ina at si Josephine Bracken.
• Si Josephine Bracken ay maihahalintulad kay Salome sa "Noli Me Tangere."
• Taglay ni Josephine Bracken ang mga kaugaliang pagiging matatag at may buong-loob sa pakikipaglaban.
• Si Josephine Bracken ang naging daan upang makita ang liberalismo ni Rizal ng ina nito at mga kapatid.
• Gumanap siya ng papel sa Rebolusyon at patuloy na tumulong sa mga Pilipino.
• Nakilala ni Rizal si Josephine Bracken sa Hong Kong, at nagnais silang magpakasal.
• Hindi sila nakasal sa simbahan dahil tumangging bumalik si Rizal sa Katolisismo, ngunit naikasal sila sa kasalang sibil.

Bruselas at Espanya (1890-1892)

• Lumisan si Rizal sa Paris patungong Bruselas habang naghahanda sa paglilimbag ng "Sucesos de las Islas Filipinas."
• Ayon sa historyador na si Gregorio F. Zaide, umibig si Rizal kay Suzanne Jacoby, 45 taong gulang.
• Naniniwala ang Belgang si Pros Slachmuylders na umibig si Rizal sa 17 taong gulang na pamangking si Suzanna Thil.
• Nagbago ang mga nilalaman ng mga sinulat ni Rizal sa "Noli Me Tangere" at "El Filibusterismo."
• Maraming mga Kastila at mga edukadong Pilipino ang nagalit sa kaniyang mga sinulat dahil sa mga simbolismong pinapakita dito.
• Ang mga nobelang ito ang nagbigay inspirasyon sa mga Pilipino upang maglunsad ng Himagsikang Pilipino noong 1896.

Kilusang Propaganda at La Solidaridad

• Bilang pinuno ng kilusang propaganda, nagsulat si Rizal sa pahayagang La Solidaridad gamit ang sagisag-panulat na "Dimasalang."
• Ang kanyang mga adyenda ay: Gawing probinsya ng Espanya ang Pilipinas, magkaroon ng representasyon sa Cortes, mga Pilipinong pari sa halip na mga prayleng Kastila, kalayaan sa pagtitipon at pananalita, pantay-pantay na karapatan.
• Tumutol ang mga mananakop sa Pilipinas sa mga repormang ito, pati na rin ang ilang mga intelektwal na Kastila.
• Humingi ng tawad si Retana sa publiko at kinalauna'y naging isa sa mga pinakamalaking tagahanga ni Rizal.

Pagbabalik sa Pilipinas (1892-1896) at Pagpapatapon sa Dapitan

• Pagbalik sa Maynila noong 1892, binuo ni Rizal ang La Liga Filipina, ngunit ito'y binuwag ng gobernador.
• Nasangkot si Rizal sa mga gawaing rebelyon at noong Hulyo 1892 ay pinatapon siya sa Dapitan.
• Habang nasa Dapitan ay nagtayo siya ng isang paaralan, ospital at isang sistema ng suplay ng tubig, at nagturo din ng pagsasaka.
• Sa paaralang itinayo niya sa Dapitan para sa mga batang lalaki, wikang Kastila ang ginagamit sa pagtuturo, at nagtuturo din ito ng Ingles bilang wikang banyaga.
• Sinubukan ng mga Heswita na pabalikin si Rizal mula sa Dapitan ngunit nabigo. Blumentritt ang tagapamagitan niya sa Europa.

Pagbaril sa Bagumbayan

• Ang bumaril kay Rizal ay isang hanay ng mga Pilipinong kasapi ng Hukbong Kastila.
• Ang kanyang huling salita ay "Consummatum est."
• Lihim siyang nilibing sa Libingang Paco, at natagpuan ng kanyang kapatid na si Narcisa ang kanyang libingan.
• Nakatago sa lampara ang tulang "Mi ultimo adios," at binigay ito sa kaniyang pamilya.
• Sa kanilang pagbisita, pinaalalahanan ni Rizal ang kaniyang mga kapatid na mayroong isang bagay sa loob ng lamparang binigay ni Pardo de Taveras na ibabalik din pagkabitay, upang bigyang diin ang kalahagahan ng tula.
• Sa kaniyang huling sulat kay Blumentritt, sinabi niyang mamamatay siya ng may tahimik na konsensiya at inosente sa krimen na ipinaparatang sa kanya.

Mga Katha

• Si Rizal ay nakilala sa kanyang dalawang nobela, ang Noli Me Tangere at ang El Filibusterismo.
• Naglalaman ang mga ito ng mga paglalarawan at pagpuna sa lipunang Pilipino ng mga panahong iyon.

Mga Pamanang-lahi

• Si Jose P. Rizal ay isang Pilipinong repormista para sa isang lipunang malaya.
• Bilang puno ng Kilusan ng Pagbabago ng Pilipinas sa Barcelona, nag-ambag siya sa La Solidaridad.
• Nangangahulugan ng pagkawala ng pangingibabaw ng Kastila angpag ereporma. Kaya sa pagbabalik ni Rizal sa Maynila mula sa Espanya, pinaratangan siya ng paghahasik ng gulo dahil sa pagtatatag ng La Liga Filipina, nilitis at ipinatapon sa Lungsod ng Dapitan noong 1892.
• Doon, nagtayo siya ng isang paaralang pambata, at isang pagamutan. Bukod dito, nagsagawa rin siya ng isang pambayang sistema ng padaloy-tubig.