Taal en Communicatie HC 4

• HC 4 gaat over taal en communicatie, gepresenteerd door Dr. Evelien Urbanus op 26 februari 2025.
• De colleges behandelt Communicatie vs spraak vs taal, Componenten van taal, Spraak-, taal- en communicatieve ontwikkeling.

Communicatie vs Spraak vs Taal

• Communicatie is de uitwisseling van informatie door middel van gedachten, ideeën, gevoelens, behoeften en wensen.
• Communicatie gebeurt via verbale, geschreven, gebaren en tekens en is een actief proces tussen zender en ontvanger.
• Interpretatie van niet-linguïstische en paralinguïstische signalen zoals intonatie, houding, volume en gezichtsuitdrukking spelen ook een rol.
• Spraak is verbale communicatie door articulatie waarbij ademen, vibratie van de stembanden en het openen en sluiten hiervan essentieel zijn.
• Taal is een vorm van menselijke communicatie via gesproken woorden, geschreven symbolen of gebarentaal.
• Taal geeft betekenis aan spraak, symbolen en gebaren door middel van een gedeelde code van arbitraire symbolen.
• Spraak is geen essentieel kenmerk van taal, maar taal is een sociaal gereedschap.

Componenten van Taal

• De componenten van taal zijn vorm, inhoud en gebruik.
• Vorm omvat fonologie (klankleer), morfologie (woordstructuur) en syntax (zinsbouw).
• Inhoud omvat semantiek (betekenis).
• Gebruik omvat pragmatiek (taalgebruik in context).

Receptief versus Expressief

• Receptieve taal verwijst naar het begrijpen van taal.
• Expressieve taal verwijst naar het produceren van taal.
• Fonologie is de organisatie van spraakklanken in een taal.
• Morfologie is de manier waarop woorden gevormd worden uit kleinere betekenisdragende eenheden.
• Syntax is de manier waarop woorden gecombineerd worden tot zinnen.
• Semantiek betreft de betekenis van woorden en zinnen.
• Pragmatiek betreft het gebruik van taal in een sociale context, inclusief aanpassing aan de ontvanger, situatie en indirecte taal.
• Taal gebruiken in de context van communicatie, aanpassen aan de situatie en het volgen van ongeschreven regels is gelinkt aan "Theory of Mind".

Spraak-, Taal- en Communicatieve Ontwikkeling – Theorieën

• Nativisme, vertegenwoordigd door Chomsky, stelt dat taal aangeboren is en dat kinderen geboren worden met een Language Acquisition Device (LAD).
• Behaviorisme, vertegenwoordigd door Skinner, stelt dat taal geleerd wordt door conditionering, bekrachtiging en imitatie.
• Sociaal constructivisme, vertegenwoordigd door Bates en Vygotsky, benadrukt de rol van culturele en sociale interacties in taalverwerving.
• Emergentisme, gebaseerd op Piaget, stelt dat taal voortkomt uit cognitieve ontwikkeling.
• Usage based theorieën, zoals die van Tomasello, stellen dat taalverwerving gebaseerd is op aangeboren mogelijkheden en sociale interactie.
• Scaffolding is een model voor taalontwikkeling.
• Het spel, het volgen van interesses en het frequent aanbieden van interactieve taken spelen een rol in taalontwikkeling.

Ontwikkelingsverloop van Taal

• Al voor de geboorte zijn baby's toegerust op taal, via hersenontwikkeling en prenatale auditieve ervaringen.
• Kindgerichte spraak (parentese/motherese) wordt gekenmerkt door korte uitingen, uitgerekte klinkers, heldere uitspraak en duidelijke accenten.
• Taal ontwikkeling gaat via de fase van herkennen, begrijpen naar produceren.
• 0-3 maanden: Schrikt van geluiden, wordt stil/lacht bij aandacht, herkent stemmen en maakt pleziergeluidjes (cooing).
• 4-6 maanden: Beweegt de ogen in de richting van geluiden, reageert op verschillende tonen in de stem, merkt geluid makend speelgoed op, brabbelt meer, grinnikt en lacht.
• 7-12 maanden: Haalt plezier uit kiekeboe, draait/kijkt in de richting van geluid, luistert wanneer tegen gesproken wordt, herkent woorden voor gebruikte objecten, begint te reageren op simpele verzoeken.
• 1-2 jaar: Volgt simpele verzoeken, luistert naar verhalen/liedjes, wijst lichaamsdelen aan, produceert steeds meer woorden, gebruikt 1-2 woordvragen en voegt woorden samen.
• 2-3 jaar: Begrijpt verschillen in betekenis, volgt dubbele verzoeken, begrijpt (en gebruikt) steeds vaker ontkenning, heeft (eigen) woorden voor bijna alles, gebruikt 2-3 woordzinnen en verstaanbaar voor bekenden.
• 3-4 jaar: Begrijpt simpele vragen (wie, wat, waar, waarom), begint letters te herkennen, praat over activiteiten op school, gebruikt regelmatig zinnen met 4+ woorden en is verstaanbaar voor de meeste mensen.
• 4-5 jaar: Heeft aandacht voor verhalen en kan er vragen over beantwoorden, gebruikt meer details, vertelt verhalen, communiceert met gemak en begint grammatica toe te passen.
• 6-10 jaar: Heeft meer inzicht dat woorden meerdere betekenis hebben, ca. 10.000 woorden rond 6 jaar en ca. 20.000 woorden rond 10 jaar.
• 11+ jaar: Begrijpt sarcasme en spreekwoorden, heeft > 40.000 woorden en kan manipuleert fonemen.

Belangrijke Componenten voor communicatieve ontwikkeling

• Sociaal refereren, imitatie, gebaren/wijzen, sociale aandacht, kijkrichting volgen, joint attention/joint action en fast mapping.
• Joint attention / Joint action is wanneer je weet dat de andere naar de vlinder kijkt en andersom.

Veelgemaakte Fouten

• Overextension is het te algemeen gebruiken van woorden.
• Underextension is het te specifiek gebruiken van woorden.
• Overregularization is het onjuist toepassen van grammaticale regels.