سرطان دهانه رحم

سرطان دهانه رحم (سرویکس)

• سرطان دهانه رحم (سرویکس) يك نوع سرطان است که در پایین‌ترین قسمت رحم رخ می‌دهد.
• اتصال رحم به واژن توسط سرویکس انجام می‌شود.
• سرویکس از دو نوع سلول پوششی (سلول‌های استوانه‌ای در داخل و سلول‌های سنگفرشی در بیرون) تشکیل شده است.
• ناحيه تبديلي (Transformation Zone) محل اتصال این دو نوع سلول است و اغلب منشأ سرطان‌های دهانه رحم است.

انواع سرطان دهانه رحم

• کارسینومای یاخته‌های سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma): شایع‌ترین نوع (حدود ۷۰٪).
• کارسینومای یاخته‌های ترشحی (Adenocarcinoma): نوع دوم (حدود ۲۵٪).
• سارکوم‌ها و لنفوم‌ها: بقیه موارد (موارد باقی مانده).

دیسپلازی (تغییرات پیش سرطانی)

• دیسپلازی، تغییرات پیش سرطانی در پوشش اپیتلیال سرویکس است.
• عفونت مزمن با ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) به طور عمده در ایجاد دیسپلازی نقش دارد.
• غربالگری به موقع می‌تواند از پیشرفت دیسپلازی به سمت سرطان جلوگیری کند.
• این بیماری در طبقه بندی بین المللی بیماریها (ICD-10) تحت کد C53 قرار دارد.

نشانه‌های بالینی

• خونریزی‌های شدید و نامنظم واژن، به ویژه بعد از نزدیکی
• ترشحات غیرعادی واژن (آبکی، موکوسی یا چرکی)
• درد کمر و لگن در مراحل پیشرفته
• نشانه‌های ادراری یا گوارشی ناشی از فشار تومور (خون در ادرار یا مدفوع، خروج ادرار و مدفوع از واژن)

درجه‌بندی تغییرات پیش سرطانی (CIN)

• CIN I: درگیری یک سوم از اپی تلیوم (دیسپلازی خفیف).
• CIN II: درگیری دو سوم از اپی تلیوم (دیسپلازی متوسط).
• CIN III: درگیری کل اپی تلیوم بدون تهاجم به استروما (دیسپلازی شدید یا سرطان درجا).
• سرطان مهاجم: درگیری غدد و استروما.

درجه بندی سرطان دهانه رحم

• روش توصیه شده سازمان جهانی بهداشت (WHO)، متداول ترین و کامل ترین سیستم طبقه‌بندی است، که چهار مرحله را با زیر مراحل مختلف توصیف می‌کند.
• پیش آگهی و بقا با توجه به مرحله بیماری در زمان تشخیص تفاوت قابل توجهی دارد.
• پیش آگهی در مرحله یک بین 95 تا 78 درصد بقا در 5 سال است. که در مراحل بعدی به تدریج کاهش می‌یابد.

اپیدمیولوژی (شیوع)

• در دهه‌های اخیر، بروز و مرگ و میر ناشی از سرطان دهانه رحم در بسیاری از کشورها کاهش یافته است.
• این کاهش به دلیل بهبود معیشت، آگاهی اجتماعی و کاهش تعداد عفونت‌های HPV و عفونت‌های مقاربتی است.
• در ایران طی سال‌های 1378 تا 1390، روند ابتلا به سرطان افزایشی بوده اما اخیراً روند نزولی وجود دارد که به دلیل افزایش برنامه‌های غربالگری است.
• سرطان دهانه رحم در زنان بین 15 تا 44 سال شایع دومین سرطان است.

عوامل خطر

• عفونت مزمن با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
• سابقه بیماری‌های مقاربتی، عفونت با ویروس هرپس سیمپلکس
• سرکوب سیستم ایمنی
• مصرف سیگار
• سن پایین در زمان اولین بارداری
• داشتن شرکای متعدد جنسی
• مصرف قرص‌های ضد بارداری خوراکی طولانی مدت
• مواجهه با دی اتیل استیل بسترول در دوران جنینی
• سابقه خانوادگی سرطان دهانه رحم

غربالگری

• غربالگری به موقع در مراحل اولیه، عامل کلیدی در کاهش میزان مرگ و میر ناشی از سرطان دهانه رحم است.
• روش‌های مختلفی برای غربالگری از جمله تست پاپ اسمیر و تست DNA ویروس HPV وجود دارد.
• میزان انجام غربالگری در بین زنان ایرانی نسبت به استاندارد جهانی پایین است و نیاز به افزایش آگاهی و ارائه اطلاعات بیشتر به زنان در این زمینه وجود دارد.

پیشگیری

• پیشگیری سطح اول شامل پیشگیری از ابتلا به HPV و عوامل خطر همراه‌ آن است.
• استفاده از واکسن HPV مهم‌ترین راه پیشگیری است.
• پیشگیری سطح دوم شامل غربالگری برای شناسایی زود هنگام ضایعات پیش سرطانی است.
• پیشگیری سطح سوم شامل درمان و حمایت از افراد مبتلا به سرطان در مراحل پیشرفته است.