Solunum Sistemi

Solunum Sistemi (Sistema Respiratorium)

• Canlılığın temel göstergelerinden biri soluk alıp vermektir.
• Atmosferdeki oksijenin akciğerlerden kana, kanda bulunan karbondioksitin de akciğerlere taşınması "solunum" olarak adlandırılır.
• Solunum, gaz değişimi, oksijen kullanımı ve hava hareketleri olmak üzere 3 temel fonksiyonu içerir.

Solunum Sisteminin Fonksiyonları

• Kan ve çevre arasında oksijen ve karbondioksit değişimini sağlar.
• Kanın pH'ını düzenler.
• Konuşma seslerini şekillendirir.
• Mikroorganizmalara karşı savunma yapar.
• Sistemik venlerden oluşan pıhtıların çözülmesini sağlar.

Solunum Fonksiyonu

• Ventilasyon (soluk alıp verme): Atmosfer havasının akciğerlere ve dışarı taşınması.
• Gaz değişimi: Akciğerlerde hava ile kan arasında, doku düzeyinde kan ile hücreler arasında sıvı ve hücreler arasında gaz alışverişi.
• Oksijen kullanımı: Hücresel solunumda enerji üretimi için oksijenin kullanımı.

Solunum Sistemi Organları

• Asıl Organlar: Burun, yutak (farinks), gırtlak (larinks), soluk borusu (trakea), bronşlar, akciğerler (bronşioller, alveoller)
• Yardımcı Organlar: İnterkostal kaslar, diyafram, frenik sinir

Hava Yolları

• Havanın dışarıdan alveollere taşınan iletici tüplerdir.
• Havayı ısıtır ve nemlendirirler.
• Üst ve alt solunum yolları olmak üzere ikiye ayrılır.

Üst Solunum Yolları

• Burun boşluğu, yutak (farinks) ve gırtlak (larinks)
• Havayı ısıtır, nemlendirir ve temizler.
• Koku almayı sağlar.

Paranazal Sinüsler

• Burun boşluğunun çevresindeki kemik boşlukları
• Kıkırdaklı yapılar için boşluk oluşturur.
• Konuşma sesinin yönlendirilmesinde rol alır.

Yutak (Farenks)

• Solunum ve sindirim sisteminin ortak yolu olan organıdır.
• Üç bölüme ayrılır: Nazofarinks, orofarinks ve laringofarinks.
• İşitme ve bağışıklık sisteminde rol oynar.

Gırtlak (Larenks)

• Yutak ile soluk borusu arasında yer alır.
• Ses üretmeye yardımcı olur.
• Soluk yolunu korur ve temizler.

Alt Solunum Yolları

• Soluk borusu (trakea), bronşlar ve bronşiyoller, alveoller.
• Hava, trakea ve bronşlar aracılığıyla akciğerlere taşınır.
• Oksijen ve karbondioksit alışverişinin gerçekleştiği yer alveollerdir.

Bronşlar

• Soluk borusundan ayrılan ve akciğerlere giden dallardır.
• Bronşlar bronşçuklara ve daha sonra da alveollere ayrılır.

Bronşiyoller

• Bronşlardan daha ince dallardır.
• Hava yollarını alveollere iletirler.

Alveoller

• Gaz değişiminin gerçekleştiği akciğer kesecikleridir.
• Çok sayıda ve ince duvarlı yapılar.
• Oksijen ve karbondioksitin taşınmasında rol oynamaktadır.

Akciğerler (Pulmones)

• Göğüs boşluğunda yer alan iki organdır.
• Solunum fonksiyonuna aktif rol almaktadır.
• Alveollerden oluşur ve pleura ile kaplıdır.

Akciğerlerin Görevleri

• Dışarıdan alınan oksijenin kana, kandaki karbondioksitin dışarı atılmasını sağlar.
• Vücut pH'ının dengelenmesinde rol oynar.
• Bazı önemli maddelerin parçalanıp yok edilmesini sağlar.

Akciğerlerin Ventilasyonu

• İnspirasyon (soluk alma) ve ekspirasyon (soluk verme)
• Diyafram kaslarının çalışması önemli rol oynar
• Plevra boşluğundaki basınç değişimi ile akciğerlerin hava ile dolması ve boşalması sağlanır.

Alveoller ve Surfaktan

• İnce duvarlı yapı olan alveollerde gaz alışverişi olur.
• Surfaktan, alveollerin hava ile temasını kolaylaştıran bir maddedir.
• Yüzey gerilimini azaltır.

Plevra (Göğüs Kafesi Zarı)

• Akciğerleri saran ince zar.
• Göğüs kafesi ile akciğer arasında bir boşluk oluşturur.
• Soluk alıp verme sırasında sürtünmeyi azaltır.

Solunum Döngüsü Sırasında Basınç Değişiklikleri

• Plevra boşluğunda negatif bir basınç bulunur.
• Negatif basınç, akciğerlerin göğüs boşluğuna yapışmasına yardımcı olur.

Hava Yolu Dallanması

• Hava yollarının trakeadan başlayarak akciğerlere doğru dallanmasını anlatır.

Akciğer Hacimleri

• Tidal hacim: Normal bir soluk alışverişinde alınan veya verilen hava miktarı.
• Residyel hacim: Akciğerlerde kalan hava miktarı.
• Inspirasyon yedek hacmi: Normal soluktan sonra alınan ekstra hava miktarı.
• Ekspirasyon yedek hacmi: Normal soluktan sonra verilen ekstra hava miktarı.

Solunum Sistemi Mekanizması

• Gaz değişimini sağlayan mekanizma.

Solunum ile İlgili Bazı Terimler

• Öpne: Normal solunum ritmi
• Apne: Solunumun durması
• Taşikne: Hızlı solunum
• Bradipne: Yavaş solunum
• Hiperkapni: Karbondioksit fazlalığı
• Hipokapni: Karbondioksit eksikliği
• Asfiksi: Solunum güçlüğü

Solunum Yolu Hastalıkları

• Pnömoni, tüberküloz, amfizem, astım, rinit, grip, bronşit, akciğer kanseri, dispne, siyanoz

Solunumun Sinirsel Kontrolü

• Solunumu kontrol eden beyin merkezleri.
• Solunumu düzenleyen omurilik soğanı (medulla).
• Bilinçli solunumu kontrol eden beyin korteksi.

Solunum Sisteminin Diğer Aktiviteleri

• Öksürme, aksırma, hıçkırık, horlama gibi diğer aktiviteler.