Sesbilim Temel Kavramlar 9

Dilin Bileşenleri: Sesbilim ve Sesbilgisi (Fonetik ve Fonoloji)

• Dilin beş bileşeni ve dilbilim terminolojisi ile yazımı
• Dilin beş bileşeninin Türkçe karşılıkları
• Dili üç ana başlık altında belirten terimler
• Sesbilim ve sesbilgisi tanımlarının kodları
• Seslerin özelliklerine göre konuşma seslerini oluşturma; bağlamlar ve amaçlar için işlev görebilme; seslerin anlam birimlerini oluşturma; mesajlar içindeki sözcüklerin ve sözcükler arası ilişkilerin anlam ifade etmesi; sözcüklerin cümleler oluşturması
• Dilin beş bileşeninin ayrıntılı bir açıklaması

Sesbilim - 1 (Fonetik)

• Dili incelemeye ve çözümlemeye sözlü veya yazılı metinlerden başlanır.
• Metinler, paragraflar, cümleler, kelimeler, heceler/sesler, yazı birimleri, sesler gibi birimlere ayrılır.
• Sesleri inceleyen iki alan vardır: sesbilim/sesbilgisi/fonetik ve sesbilgisi/sesbilim/sesdizim/görevsel sesbilim/fonoloji.
• Belirtilen alanların alt dalları (sesletimsel, akustik, işitsel fonetik) ve bu alanların incelediği konular ayrıntılı olarak açıklanmalıdır.

Sesbilim - Fonetik

• Fonetik, tüm dillerde kullanılan konuşma seslerinin özellikleri, oluşumu, sınıflandırılması ve değişik bağlamlardaki değişimleri hakkında bilgi verir.
• Yeryüzündeki dillerde kullanılan konuşma seslerini doğal özellikleriyle inceleyen bir bilim dalıdır.
• Fonetik, seslerin üretimi, fizyolojisi, akustik özellikleri, algılanması, çevriyazısı ve konuşma organları (ağız, damak, dil, yutak, küçük dil, dudaklar, dişler, çene) konularını ele alır.

Fonetik-Sesbilim

• Sesbilim, ses ve konuşma fizyolojisi ile ilişkilidir.
• Konuşma organlarının ve organların konuşma sırasında durumlarının incelenmesini kapsar.
• Konuşma sesleriyle ilgilenir.
• Konuşma seslerini oluşturmak için ses organlarının en önemli özelliklerini vurgular.
• Fonetik, genel dilbilim bilgileri ve doğa bilimiyle ilişkilidir.
• Fonetik alt dallarının ayrıntılı bir açıklaması (sesletimsel, akustik, işitsel)

Sesbilim

• Konuşma seslerin çözümlenmesi işidir.
• Ses zincirini, ses birimlerine ayırıp bu birimleri söyleyiş ve akustik özelliklerine göre sınıflandırma.
• Sesbilim, seslerin nasıl üretildiği, nasıl algılandığı ve söyleyişsel özellikleri hakkında bilgiler sağlar.

Sesbilimi - Fonetik özetlersek nedir?

• Fonetik, konuşma seslerinin nasıl üretildiği, özellikleri, nasıl sınıflandırıldığı ve nasıl gösterildiği ile ilgilenir.
• Konuşma seslerinin üretimi, özellikleri ve sınıflandırması hakkında daha detaylı bilgiler içermelidir.

Sesbilim

• Sesbilimci, bir sesin nasıl üretildiğini, üretim biçimlerini, fiziksel dayanağını ve akustik özelliklerini inceler.
• Sesin nasıl duyulduğunu ve algılandığını betimler.
• Sesin üretim mekanizması ve çıkışı nasıl gerçekleşir?

Sesbilim

• Soluk alıp verme, ses tellerinin titreşimi, yumuşak damağın durumu ve dil kütlesinin yüksekliği, konuşma seslerinin nasıl üretildiği hakkında bilgiler sağlar.

Fonetik Alt Dalları Neler ile İlgilenir?

• Sesletimsel Fonetik, seslerin ses organları tarafından nasıl üretildiğiyle ilgilenir (fizyoloji, üretim, sınıflandırma, adlandırma, çevriyazı).
• Akustik Fonetik, ses dalgalarının fiziksel özelliklerine odaklanır (ses dalgaları, ses özelliklerinin fiziksel özellikleri: şiddet, frekans, süre, fiziksel ortamda sesin davranışı).
• İşitsel Fonetik, konuşma seslerinin beyin tarafından nasıl algılandığını inceler (ses algılaması, sesler beyin tarafından nasıl algılanır, algısallık).
• Her bir alt alan için detaylı örnekler ve açıklamalar eklenmelidir.

Yazma/İmla ve Konuşma (Spelling ve Speaking)

• Fonetik daima yazı (imla) ile değil, seslerin söyleyişi ile ilgilenir.
• Yazma ve konuşma sesleri arasındaki farklar nedeniyle Uluslararası Fonetik Alfabe (IPA) kullanımı önerilmektedir.
• IPA'nın önemi, kullanım amacı ve örnek kullanımının ayrıntılı bir biçimde açıklanması

Fonetik Alfabe

• Konuşma sesleri ile yazılan gösterim arasındaki farklar Uluslararası Fonetik Alfabe'nin (IPA) kullanımı ihtiyacını doğurmuştur.
• IPA, tüm dillerdeki sesleri temsil edebilen semboller yaratmayı amaçlar.
• IPA'nın tarihi, önemi ve uygulama alanları hakkında detaylı bilgi eklenmelidir.

Sesbilim Terimleri

• Uluslararası Fonetik Alfabe (IPA), konuşmada kullanılan sesleri temsil etmek için bir sembol listesidir.
• Söyleyiş sesbilimi, seslerin üretildiği mekanizmayı, biçimleri, çeşitleri ve sınıflandırılması ile ilgilenir.
• Artikülasyon, sesleri oluşturmak için kullanılan konuşma organlarının hareketidir.
• Artikülasyon bozuklukları, konuşma bozukluklarının farklı türleri ve özellikleri hakkında detaylı bilgiler

Söyleyiş Sesbilimi - Articulatory Phonetics

• Konuşma üretiminin fizyolojik mekanizmasını ve seslerin konuşma düzeneğinde nasıl üretildiklerini inceler.
• Seslerin üretim dışında sınıflandırılması, adlandırılması ve farklı yazı biçimleriyle (transcription) incelenir.
• Söyleyiş, sesletim (articulation) adı verilen konuşmayı sağlayan hareketlerin tümünü kapsar.
• Seslerin çıkış yerleri, biçimleri, tınlama, sesleme gibi konular irdelenir.

Söyleyiş Sesbilimi

• Konuşmayı sağlayan hareketler olarak tanımlanır.
• Dil seslerinin üretilmesi, ses tellerindeki titreşimle başlar.
• Sesler, özelliklerine ve bağlantılarına göre incelenir.
• Söyleyiş sesbilim incelemesinin ayrıntılı bir açıklaması

Konuşma Organları

• Konuşma organlarının çizimleri ve tanımları (ağız, sert damak, yumuşak damak, dil, yutak, küçük dil, dudaklar, dişler, çene).
• Her bir organın görevleri ve fonksiyonları detaylı bir biçimde açıklanmalıdır.

Ünlüler

• Ünlülerin açık ses yolu ile üretildiğini vurgulamaktadır.
• Ünlülerin farklı çeşitleri ve özellikleri hakkında ayrıntılı bilgiler içermelidir.

Organlar

• Konuşma sisteminde yer alan vücut organlarının çizimleri ve tanımları (burun boşluğu, diş ardı, dudaklar, dişler, dil, damak, yumuşak damak, yutak, ses telleri).
• Her bir organın görevi detaylı bir biçimde açıklanmalıdır.

Akustik Fonetik

• Ses dalgalarının ve konuşma seslerinin fiziksel özelliklerini (şiddet, frekans, süre) ve fiziksel bir ortamda sesin davranışını inceler.
• Ses dalgalarının özelliklerinin (şiddet, frekans, süre, dalga şekli, spektrum vb.) ayrıntılı incelenmesi

İşitsel Fonetik - Auditory Phonetics

• Seslerin beyin tarafından nasıl algılandığını incelemektedir.
• Kulağın sesleri yakalaması süreci, seslerin özelliklerini (tiz, pes, hoş, kalın, ince, boğuk, kısık, çatlak, tırnak gibi) tanımlarken nasıl bir role sahip olduğuna yöneliktir.
• Algısal özellikler ve beyindeki prosesler detaylı bir biçimde açıklanmalıdır.

Özofagus - Yemek Borusu

• Sindirim sisteminin bir parçası olan özofagus, gıdaları ağızdan mideye taşıyan bir kanaldır.
• Yetişkinlerde yaklaşık 26 cm uzunluktadır.
• Özofagus'un yapısı ve işlevi detaylı olarak açıklanmalıdır.

Ses Artikülasyonu

• Ses artikülatörleri, konuşma organlarının hareketleri ile seslerin üretimini inceleyen yapılardır.
• Yutak, damak, çene, dudaklar, boşluk rezonansı, ses yolunun volümü gibi değişiklikleri içerir.
• Artikülasyon süreçlerinde rol alan tüm konuşma organlarının anatomik özellikleri ve fonksiyonları detaylı olarak açıklanmalıdır.

Konuşma Organları

• Konuşma organlarının çizimleri ve tanımları (ağız, damak, dil, yutak, küçük dil, dudaklar, dişler, çene).
• Her bir organın görevi ayrıntılı bir biçimde açıklanmalıdır.

Ünlüler

• Ünlülerin açık ses yolu ile üretildiğini vurgulamaktadır.
• Ünlülerin farklı çeşitleri ve özellikleri hakkında ayrıntılı bilgiler içermelidir.

Nefes Borusu

• Soluk borusu (Trakea), 2-5 cm genişliğinde ve yaklaşık 10 cm uzunluğundadır.
• Soluk borusu, akciğerlere hava taşıyan iki (sağ ve sol) ana bronş olarak ayrılır.
• Nefes borusunun yapısı ve fonksiyonları detaylı bir biçimde açıklanmalıdır.
• Not:* Sayfa numaraları ve ek bilgi not edilmiştir. Metinlerde bulunan çeşitli alt başlıklar ve ek bilgiler de not alınarak güncellenmiştir.

Bu quiz, sesbilimin temel kavramları ve ilgi alanları üzerine odaklanmaktadır. Sesletimsel ve akustik fonetik gibi konulara dair sorular içermektedir. Uluslararası Fonetik Alfabe ve seslerin sınıflandırılmasına dair bilgiler de bulunmaktadır.