Reviewer sa Ponolohiya - Aralin 1

File 1 Reviewer - Lesson 1: Ang Ponolohiya

• Titik at Ponema:

  • Titik: Mga simbolo na kumakatawan sa tunog sa pagsulat ng isang wika, may 28 titik sa modernong alpabetong Filipino (A-Z, kasama ang Ñ at NG)
  • Ponema: Pinakamaliit na yunit ng tunog sa isang wika na nagbabago ng kahulugan ng isang salita. Binubuo ng mga patinig at katinig.

• Ano ang Wika?:

  • Lingguwistika: Siyentipikong pag-aaral ng wika ng mga tao.
  • Linggwista: Isang taong gumagawa ng siyentipikong pag-aaral ng wika at may malalim na kaalaman sa wika.
  • Polyglot: Isang taong nakapagsasalita ng maraming wika.

• Ang Wika ay Tunog

  • Ang mga tunog na nalilikha ng tao ay nagmumula sa mga aparatong nasa katawan niya.

• Ponolohiya:

  • Ito ay isang sangay ng lingguwistika na nag-aaral ng tunog ng isang wika.
  • Pinag-aaralan nito ang mga tunog na bumubuo sa mga salita ng isang wika at kung paano ito ginagamit upang makalikha ng kahulugan.
  • Bawat tunog ay may natatanging kahulugan at tungkulin.

• Ponemang Segmental:

  • Pag-aaral ng mga tunog na may katumbas na titik o letra para mabasa o mabigkas.
  • Binubuo ng mga patinig, katinig, klaster, diptonggo, pares-minimal, atbp.

File 1 Reviewer - Lesson 2: Tono (Pitch)

• Tono:
  • Tumutukoy sa pagtaas at pagbaba ng tinig sa pagbigkas ng mga salita.
  • Ginagamit sa pagpapahayag ng intensyon, damdamin, o pahiwatig.
  • Mayroong iba't ibang uri ng tono:
    • Pataas na Tono (Rising Pitch): Ginagamit kapag nagtatanong or nag-aalinlangan.
    • Pababa na Tono (Falling Pitch): Ginagamit sa pagbibigay ng utos or pagpapahayag ng katiyakan.
    • Pataas-Pababa na Tono (Rising-Falling Pitch): Ginagamit sa mga emosyon tulad ng galit o pagkabigla.
    • Pantay na Tono (Level Pitch): Ginagamit sa simpleng pahayag na walang emosyon.

File 1 Reviewer - Lesson 3: Mga Uri ng Diin at Tuldik

• Kahalagahan ng Wastong Pagbigkas: Mahalaga ang tamang pagbigkas para maunawaan ang mga nag-uusap.
• Uri ng Diin:
  • Malumay: Diin ay nasa ikalawang pantig mula sa hulihan, binibigkas nang banayad.
  • Malumi: Katulad ng malumay, may impit na tunog sa dulo.
  • Mabilis: Tuloy-tuloy na pagbigkas, diin ay nasa hulihang pantig.
  • Maragsa: Tuloy-tuloy, may impit na tunog sa hulihang pantig.
• Tuldik: Mga pananda para sa iba't ibang uri ng diin.
• Pagpapantig: Paghahati-hati ng mga salita sa mga pantig batay sa mga patakaran.

File 1 Reviewer - Lesson 4: Tamang Gamit ng Gitling

• Pag-uulit ng Pantig: Pag-uulit ng pantig ay may mga patakaran batay sa unang tunog ng salitang-ugat.
• Gamit ng Gitling: Ginagamit sa pag-uulit ng salitang-ugat, mga katagang kinaltas, o salita na kapag ginitlingan ay nagbabago ng kahulugan.

Alamin ang mga pangunahing konsepto ng ponolohiya sa wikang Filipino. Kasama dito ang pag-unawa sa mga titik, ponema, at kung paano ang tunog ay bumubuo ng kahulugan sa wika. Isang masusing pagsusuri ng mga batayang kaalaman sa lingguwistika.