Psychologie Geheugen

Geheugen

• Honderd letters die een zin vormen worden makkelijker onthouden dan honderd losstaande letters.
• De structuur wordt beter onthouden dan de onderdelen.
• Kippen experiment van Köhler:
  • Fase 1: 2 bakjes (lichtgrijze met voedsel, donkergrijze zonder voedsel)
  • Kippen lopen na een tijd direct naar het lichtgrijze bakje.
  • Fase 2: 2 bakjes (lichtgrijze met voedsel, nog lichter grijze zonder voedsel).
  • Alle kippen rennen naar het nog lichter grijze bakje.
  • Interpretatie: kippen vergeten snel de elementen van de structuur, maar onthouden de verhouding tussen elementen
• Cue-afhankelijke herinnering:
  • Herinneringen worden geactiveerd door cues (aanwijzingen) in de context
  • Expliciete herinnering is afhankelijk van de overeenkomst tussen codering en het herinneringsproces, dit verklaart waarom onze herinnering sterk contextafhankelijk is
  • Duikers experiment (Godden & Baddeley):
    • Duikers leren 40 woorden op het strand of in het water.
    • Herinneringstest op het strand of in het water.
    • Resultaten: Woorden geleerd op het strand werden beter herinnerd op het strand, woorden geleerd in het water werden beter herinnerd in het water.

Taakspanning en motivatie

• Experiment met afgeronde en niet-afgeronde taken (Zeigarnik):
  • Groep A en B krijgen 20 eenvoudige taken.
  • 10 taken worden onderbroken en de deelnemers worden gevraagd om door te gaan naar de volgende taak.
  • Resultaten: De onderbroken taken worden makkelijker en beter herinnerd dan de voltooide taken.
• Het Zeigarnik-effect:
  • Taakspanning ontstaat bij het starten van een taak, gericht op de voltooiing.
  • Deze spanning blijft bestaan tot de taak is voltooid en neemt dan af.
  • Motivationele betrokkenheid zorgt ervoor dat deze taken beter worden onthouden.
• Taakspanning is groter als de taak direct na het starten wordt onderbroken, later onderbreken leidt tot lagere spanning.

Hevige emoties en herinneringen

• "Sterk emotioneel gekleurde gebeurtenissen worden vergeten":
  • Freud ontdekte dat patiënten zich traumatische gebeurtenissen uit de kindertijd niet spontaan konden herinneren
  • Freud en de psychoanalyse: Verdrongen, onbewust gemaakt, het psychisme beschermt tegen bewuste herinnering van onaangename ervaringen.
  • Onderzoek Rozenzweig:
    • Twee groepen, 20 taken waarvan 10 onderbroken, deelnemers werden verteld dat de onderbreking een slechte prestatie betekende.
    • Onderzoeksvraag: Worden onaangename herinneringen (mislukkingen) minder gemakkelijk herinnerd dan aangename ervaringen (succes)?
    • Resultaten: deelnemers konden meer voltooide taken of successen opsommen dan onvoltooide taken of mislukkingen.
• "Sterk emotioneel gekleurde gebeurtenissen worden zelden vergeten":
  • Recent onderzoek ondersteunt de bevindingen van Freud en Rozenzweig niet.
  • Mensen vergeten dit soort gebeurtenissen alleen in zeer uitzonderlijke gevallen.
  • Bij sterk gekleurde herinneringen speelt de flitsherinnering (door Brown en Klick benoemd) een rol.
  • Persoonlijke betekenis bepaalt de duurzaamheid van een herinnering.
  • Flitsherinneringen blijven langer dan alledaagse gebeurtenissen, zelfs als ze vervagen of vergeten worden.
  • Redenen voor het onthouden van emotionele gebeurtenissen:
    • Vaker bespreken of overdenken, versterkt het geheugenbeeld.
    • Emoties vergroten de kans op onthouden.
  • Dit kan voor sommigen het dagelijks leven verstoren.
  • Maximale geheugenconsolidatie vindt plaats na niet-REM slaap, gevolgd door REM slaap.
  • Hersenactiviteit tijdens REM-slaap vertoont gelijkenissen met hersenactiviteit tijdens het leren.
  • Experiment naar de invloed van nachtrust op het leerproces (Robert Stickgold):
    • 24 deelnemers werden getraind om de oriëntatie van een computerpatroon te bepalen.
    • De helft mocht na afloop slapen, de andere helft niet.
    • Resultaten: deelnemers die sliepen presteerden na één nacht slaap 25% beter en sneller.
    • Deelnemers die niet mochten slapen gingen niet vooruit.
  • Diepe slaap wordt gebruikt om feiten of gebeurtenissen op te slaan (bewust herinneren).
  • REM-slaap wordt gebruikt voor het inbedden van kennis in het grotere geheel.
  • Uitspraak: "Diepe slaap maakt je slim, REM-slaap maakt je wijs."
  • Lichte slaap aan het einde van de nacht is belangrijk voor het aanleren van motorische vaardigheden (procedureel geheugen).
  • Slapen overdag kan helpen om beter te presteren.

Interferentietheorie

• Deze theorie beweert dat het geheugen permanent is, maar het ophalen van informatie moeilijker wordt 'hoe voller' het geheugen is.
• Retro-actieve inhibitie: nieuwe informatie verdringt bestaande informatie.
  • Experiment met retro-actieve inhibitie:
    • Fase 1: Inprenten lijst A
    • Fase 2: Inprenten lijst B
    • Fase 3: Reproductie van lijst A
    • Resultaten: de experimentele groep betoonde sterke retroactieve inhibitie van lijst B op het reproduceren van lijst A.

Psychologie

• Structuralisme: Zoektocht naar bouwstenen en de structuur van de menselijke psyche.
• Functionalisme: De vraag hoe bewustzijn ons kan helpen om dagelijkse problemen efficiënter te hanteren (John Dewey).
• Biologische invalshoek: De rol van erfelijkheid, zenuwstelsel en het endocriene stelsel in ons gedrag.
• Evolutionaire invalshoek: Verklaring zoeken voor ons gedrag via onze voorouders.
• Cognitieve invalshoek: Op zoek naar mentale processen die ons gedrag beïnvloeden.
• Psychodynamische invalshoek: Sterke energie in onze psyche. Verdrongen zaken veroorzaken sterke onbewuste reacties. Slaap is de oplossing.
• Humanistische invalshoek: Persoonlijke groei, zelfontplooiing en het idee dat mensen van nature goed zijn.
• Eclectisch werken: Inzichten uit verschillende stromingen gebruiken.
• Algemene psychologie: Bestudeert gedrag en gedragsprocessen van de normale volwassen mens.
• Differentiële-, persoonlijkheids- en individuele psychologie: Bestudeert verschillen tussen mensen in relatief permanente persoonlijkheidskenmerken.
• Psychopathologie: Bestudeert afwijkend gedrag, het gedrag van de psychisch gestoorde mens.
• Sociale psychologie: Bestudeert het gedrag van mens (en dier) als sociale wezens in interactie met soortgenoten.
• Toegepaste psychologie: Gebruik van kennis en inzichten om de verhouding tussen mens en omgeving zo optimaal mogelijk te houden.
• Beschrijvende methodes: Onderzoekers mogen gedrag beschrijven, maar geen oorzakelijke verklaringen geven.

Geheugen

• Procedureel geheugen/spiergeheugen: Vaardigheden.
• Automatisch geheugen: Stimulus-koppeling-stimulus
• Priming: Verwerving van perceptuele kennis, als gevolg van eerdere prestatie van een stimulus.
• Emotioneel geheugen: Emotionele betekenissen die je aan een object geeft.
• Elaboratieve codering: Nieuwe informatie moet grondig en diep worden verwerkt om te koppelen aan bestaande informatie.
• Infantiele amnesie: Geen herinneringen voor de periode voor je 3e levensjaar.

Stemming, Temperament en Karakter

• Stemming is een algemene affectieve toestand, positief of negatief, beïnvloedend psychische processen en gedrag.
• Temperament is aangeboren neiging tot bepaalde stemmingen en reactiepatronen op prikkeling.
• Karakter/persoonlijkheid: Temperament groeit door interactie met de omgeving uit tot karakter. Keuzes in het leven bepalen de ontwikkeling van het karakter tot persoonlijkheid.

Aandacht en Affecten

• Affect-priming: Een stemming werkt als een prime die informatie die aansluit bij de stemming gemakkelijker toegankelijk maakt in het geheugen.

• Selectieve aandacht: Stemming stuurt aandacht, focus op enkele onderdelen.

• Selectieve codering: Interpretatieschema's die aansluiten bij de stemming worden sneller gebruikt.

• Social outlook-principe: Rekening houden met de verwachte sociale uitkomst.

• Affecten: Emoties en stemmingen.

• Motivatie: Processen die betrekking hebben op:

  • De aanzet tot
  • De richting van
  • Het volhouden van lichamelijke en psychische activiteiten.

• Instinkten: Aangeboren biologische gedragspatronen die essentieel zijn voor overleving.

• Drijfveren: Verklaring voor gedrag om een biologische behoefte te bevredigen.

Test je kennis over de mechanismen van geheugen en herinnering. Dit quizje behandelt belangrijke concepten zoals cue-afhankelijke herinnering en experimentele onderzoeken zoals het kippenexperiment en het duikersexperiment. Ontdek hoe structuur en context invloed hebben op ons geheugen.