Psychologia postaw i perswazji

Podstawowe podejścia teoretyczne

• Perspektywa poznawcza: Zachowanie i emocje zależą od sposobu rozumienia sytuacji, który jest kształtowany przez posiadane już wiedzę. Zachowanie, emocje i sądy zależą od mechanizmów poznawczych, takich jak ograniczona pojemność uwagi.
• Perspektywa motywacyjna: Zachowanie człowieka ma na celu maksymalizację zysków i minimalizację strat. Ludzkie działania są ukierunkowane na cele podporządkowane ograniczonej liczbie motywów.
• Teoria uczenia się: Zachowania są wynikiem uczenia się, poprzez konsekwencje własnych zachowań lub obserwację innych. Nagradzane reakcje automatycznie przekształcają się w nawyki.
• Perspektywa społeczno-kulturowa: Zachowania i psychika zależą od kulturowo określonych wartości, norm i wzorców. Ludzka psychika i zachowanie różnią się w różnych kulturach.
• Perspektywa ewolucjonistyczna: Sposób pojmowania własnej osoby, relacje społeczne (agresja, konflikty, prospołeczność, miłość), socjalizacja i zachowania zależą od procesów przetrwania i sukcesu reprodukcyjnego.

Eksperyment i logika badań

• Metoda eksperymentalna: Pozwala na wykrycie kierunków zależności przyczynowo-skutkowych, kontrolę wpływu zmiennych zakłócających, wielką powtarzalność i precyzyjne sprzężenie zwrotne. Ma jednak ograniczenia, takie jak konstruowanie sytuacji przez badacza oraz stosowanie się do ograniczonego zakresu zależności.
• Metoda obserwacyjna: Pozwala na pomiar zmiennych niemożliwych do zmierzenia w inny sposób, nie wymaga dużej wiedzy badacza i dużych nakładów finansowych. Ma jednak ograniczenia w wykrywaniu kierunku zależności przyczynowo-skutkowych.
• Metody korelacyjne: Pozwala na pomiar wielu zmiennych równocześnie, nie wymaga dużej wiedzy badacza i dużych nakładów finansowych, ale jest niewrażliwa na pozorność wykrywanych związków i nie wykrywa kierunku zależności przyczynowo-skutkowych.
• Symulacje komputerowe: Pozwala na badanie zjawisk długotrwałych i powtarzalnych, ale nie stanowią rzeczywistego dowodu empirycznego.

Poglądy na naturę ludzką

• Zaufanie społeczne: Sieć formalnych i nieformalnych więzi międzyludzkich opartych na zobowiązaniach i wzajemności, kluczowym elementem jest zaufanie do intencjonalnych działań innych ludzi.
• Cynizm: Negatywny pogląd na ludzką naturę, przekonanie, że ludzie są egoistyczni, leniwi i lekceważą zasady etyczne.
• Stałość cech ludzkich (Dweck): Istnienie teoretyków stałości i wzrostu. Teoretycy stałości gorzej znoszą porażki, a teoretycy wzrostu traktują je jako wyzwania.
• Makiawelizm: Podporządkowanie zasady „cel uświęca środki” i wykorzystywanie manipulacji, oszustw do osiągnięcia celów.

Przekonania o świecie społecznym

• Autorytaryzm: Konwencjonalizm, autorytarna uległość i agresja, niechęć do głębokich refleksji, zamiłowanie do władzy oraz jej symboli. Dążenie do harmonii, porządku i przewidywalności.
• Orientacja na dominację społeczną: Zrozumienie nierówności grupowych jako uzasadnionych i pożądanych. Wiara, że pewne grupy są nadrzędne innymi.
• Wiara w sprawiedliwość świata: Przekonańia że świat społeczny jest sprawiedliwy i osoby cierpiące to sprawiedliwie zasłużyły.
• Legitymizacja porządku społecznego: Podzielanie tych samych poglądów przez całe społeczeństwo, ułatwiać komunikację i wzrost spójności w grupie.

Struktura i pomiar postaw

• Postawy: względnie trwałe tendencje do pozytywnego lub negatywnego wartościowania obiektu. Posiadają znak, natężenie, siłę i ważność oraz zgodność wewnętrzną.
• Trzy składniki postawy:
  • stosunek emocjonalny (uczuciowo-oceniający)
  • przekonania na temat danego obiektu (poznawczy)
  • tendencja do pozytywnych/negatywnych zachowań (behawioralny)

Teorie zmiany postaw

• Procesualny model perswazji (McGuire): Pięć etapów przetwarzania komunikatu perswazyjnego: uwaga, rozumienie, uleganie argumentom, utrzymywanie i wykorzystanie zmienionej postawy.
• Teorie dwutorowości przekazu (Petty i Cacioppo): Zmiana postawy może zachodzić poprzez centralny (staranne i przemyślane przetwarzanie informacji) lub peryferyjny (powierzchowny) tor.

Szczęście

• Reguła kontekstu: Subiektywne oceny szczęścia (satysfakcji i afektów) zależą od bieżącej sytuacji.
• Reguła adaptacji: Ludzie wracają do względnie stabilnego poziomu szczęścia pomimo pozytywnych lub negatywnych wydarzeń.
• Cebulowa teoria szczęścia (Czapiński): Szczęście ma hierarchiczną budowę: warstwa zewnętrzna: zadowolenie z życia, środkowa: satysfakcja z siebie, wewnętrzna: nastrój i dobrostan.

Wpływ społeczny

• Posłuszeństwo autorytetom: Podporządkowywanie się poleceniom osób lub instytucji o dużym autorytecie.
• Mechanizmy wywierania wpływu (stopa w drzwiach, drzwi w twarz, niska piłka, „a to nie wszystko"): Techniki manipulacji społecznej, które zwiększają prawdopodobieństwo ulegania prośbom.

Atrakcyjność fizyczna

• Kryteria urody: Ludzie w danym społeczeństwie zgodzają się w większości co do tego kto jest atrakcyjny i nie zależy to od płci czy rasy.
• Teorie atrakcyjności (Nagrody i kary): Lubimy osoby kojarzone z nagrodami, a nie z karami.
• Efekt aureoli: Atrakcyjność fizyczna wpływa na pozytywny obraz pozostałych cech osoby.
• Podobieństwo: Ludzie silniej przywiązują się do osób podobnych do siebie.
• Mimikra: Naśladowanie osoby sprzyja wzrostowi lubienia tej osoby.

Moralność

• Podstawy moralności: Ocena moralna ma cechy immanentności (sam w sobie dobry lub zły), uniwersalności i sankcji.
• Źródła niemoralnego zachowania: Naruszenie norm moralnych wynika ze świadomego egoizmu, impulsywnych zachowań, braku świadomości norm, z naśladowania innych lub wpływu społecznego.

Style przywiązania

• Style przywiązania (Ainsworth): Bezwzględny, unikowy i ambiwalentny (nerwowy).