Ponolohiya sa Wika

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Ano ang pangunahing layunin ng ponolohiya?

Pagbabalangkas ng mga pangungusap

Pag-aaral ng mga nakasulat na letra

Pag-aaral ng mga makabuluhang tunog (correct)

Paglikha ng mga bagong salita

Alin sa mga sumusunod ang hindi kabilang sa tatlong salik na kailangan sa pagsasalita?

Resonador

Pinagbubuhatan ng enerhiya

Artikulador

Oras ng pagbigkas (correct)

Ano ang tawag sa bahaging pinakamaliit na guwang para makalusot ang hangin?

Daanan ng tunog

Puwersa ng hangin

Punto ng artikulasyon (correct)

Paraan ng artikulasyon

Alin sa mga sumusunod na tunog ang halimbawa ng pang-ipin o dental?

/d/ Signup and view all the answers

Ano ang tawag sa paraan ng paglabas ng hangin na may harang na harang?

Pasara o istap Signup and view all the answers

Ano ang nangyayari sa dila na nagiging dahilan upang mabigkas ang mga patinig?

Tumaas at bumaba Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod na tunog ang bumubuo sa mga katinig na walang tinig?

/t/ Signup and view all the answers

Anong bahagi ng bibig ang mahalaga sa pagbabago ng tunog dahil sa resonansya?

Matigas at malambot na ngalangala Signup and view all the answers

Ano ang dapat gawin sa unang tatlong magkakasunod na katinig kung ang una sa kanila ay mo n at ang mga kasunod ay bl, br, pl, tr?

Isama ang unang katinig sa susunod na patinig. Signup and view all the answers

Anong simbolo ang ginagamit upang ipakita ang pagpapahaba ng patinig?

/./ Signup and view all the answers

Sa salitang 'kalayaan', anong simbolo ang tumutukoy sa impit na tunog?

/?/ Signup and view all the answers

Anong uri ng diin ang binibigkas sa ikalawang pantig mula sa huli?

Malumanay Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang hindi totoo tungkol sa mga salitang malumay?

Mayroon itong tiyak na tuldik. Signup and view all the answers

Ano ang representasyon ng simbolong /h/ sa isang salita?

Nagpapahag ng impit na tunog. Signup and view all the answers

Anong karakter ang kumakatawan sa glottal na pasutsot na kadalasang inilalagay sa hulihan ng salita?

/h/ Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod na anyo ang tamang notasyong ponemik para sa salitang 'tubo'?

/tu.boh/ Signup and view all the answers

Ano ang tawag sa proseso ng pagsasama ng dalawang katinig sa isang pantig?

Pagpapantig Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang tamang halimbawa ng KKP na pantig?

Bla-ter Signup and view all the answers

Ano ang magiging pagpapantig ng salitang 'Ekspiremento'?

Eks-pe-ri-min-to Signup and view all the answers

Paano ang pagpapantig sa salitang 'Pinto'?

Pin-to Signup and view all the answers

Sa aling sitwasyon kailangan ang paghihiwalay ng mga patinig?

Kapag may magkasunod na dalawa o higit pang pantig Signup and view all the answers

Ano ang kinakailangan kapag may tatlong magkaibang katinig na magkakasunod sa isang salita?

Ang unang dalawa ay kasama sa patinig na sinusundan Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang tamang pagpapantig ng salitang 'Kopya'?

Kop-ya Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang halimbawa ng katinig-patinig na pantig na di-pinal?

Kweba Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod na salita ang halimbawa ng 'MALUMI'?

lahì Signup and view all the answers

Anong tuldik ang ginagamit sa 'MABILIS' na mga salita?

tuldik na pahilis Signup and view all the answers

Ano ang katangian ng salitang 'MARAGSA'?

Palaging nagtatapos sa patinig Signup and view all the answers

Saan lumilipat ang diin kapag ang salitang-ugat ay nahulapian?

Sa susunod na pantig Signup and view all the answers

Alin sa mga ito ang hindi kabilang sa 'tono at intonasyon'?

Kaltas Signup and view all the answers

Anong simbolo ang ginagamit upang ipakita ang glottal sa pagsulat?

Gitling (-) Signup and view all the answers

Ano ang ginagamit upang tukuyin ang paghahaba sa diptonggo?

Patinig Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang halimbawa ng 'tone language'?

Wikang Mandarin Signup and view all the answers

Ano ang simbolong ginagamit upang ipakita ang haba ng tunog sa isang salita?

/:/ Signup and view all the answers

Aling lebel ng pangungusap ang karaniwang nagsisimula sa lebel 2?

Pahayag Signup and view all the answers

Anong layunin ng hinto o antala sa isang pangungusap?

Maging malinaw ang pagpapahayag Signup and view all the answers

Ano ang tawag sa hinto sa loob ng pangungusap na kinakatawan ng kuwit?

Hinto antala Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod na pangungusap ang gumagamit ng padamdam?

Kay hirap! Signup and view all the answers

Ano ang tawag sa pahayag na nagpapahayag ng tanong?

Patanong Signup and view all the answers

Paano nag-iiba ang kahulugan ng isang pangungusap batay sa hinto?

Dahil sa pagkakaroon ng hinto sa tamang lugar Signup and view all the answers

Ano ang representasyon ng simbolo (.) sa pagsasalita?

Nagsasaad ng pagtatapos Signup and view all the answers

Study Notes

Ang Ponolohiya

Ang ponolohiya ay ang pag-aaral ng mga makabuluhang tunog sa isang wika.

Mga Prinsipal na Sangkap sa Pananalita

Tatlong salik ang kailangan para makapagsalita:
- Ang pinagbubuhatan ng enerhiya (baga)
- Ang artikulador (dila, panga, ngipin, labi, ngalangala)
- Ang resonador (bibig)
Ang hangin ang nagiging midyum ng mga alon ng tunog.

Mga Bahaging Mahalaga sa Bibig

Apat na bahagi ng bibig ang mahalaga sa pagbigkas ng mga tunog:
- Dila at panga
- Ngipin at labi
- Matigas na ngalangala
- Malambot na ngalangala

Mga Katangian ng mga Tunog

Ang mga tunog ay nagbabago-bago dahil sa paggalaw ng panga at dila.
Nabibigkas ang mga patinig sa pamamagitan ng pagtaas at pagbaba ng dila kasama ang pagbabago ng hugis ng bibig.
Ang mga katinig ay naiiba batay sa:
- Punto ng artikulasyon (kung saan nagtatagpo ang dalawang bahagi ng bibig)
- Paraan ng artikulasyon (kung paano lumalabas ang hangin)
- Pagkakaroon o di pagkakaroon ng tinig

Punto ng Artikulasyon

Panlabi o Labial: Paglalapat ng mga labi (hal. /p/, /m/, /b/)
Pangipin o Dental: Pagdidikit ng dulo ng dila at likod ng ngipin (hal. /t/, /d/, /n/)
Pangalangala o Palatal: Pagdidikit ng gitnang bahagi ng dila at ng ngalangala
Velar: Pagdidikit ng likod ng dila at ng velum
Glottal: Impit na pagdidikit ng mga babagtingan
Panlalamunan o Larindyal/laryngeal

Paraan ng Artikulasyon

Pasara o Istap: Pagbuga ng hangin kapag nasasarhan ang daanan ng hangin (hal. /p/, /t/, /k/, /b/, /d/, /g/)
Pailong o Nasal: Kapag lumalabas sa ilong ang hangin (hal. /m/, /n/)

Ang /w/, /y/, /r/, /l/, /s/, at /h/

Ang mga titik na ito ay nagpapahayag ng iba't ibang tunog depende sa posisyon nito sa salita.
Ang titik na /h/ ay nagpapahayag ng impit na pahinga o glottal na pasutsot.

Mga Salitang Hiram

Maraming salitang-hiram (Ingles) ang may klaster (dalawa o higit pang magkakasunod na katinig ) sa posisyong Julian ng pantig (hal. iskwat, desk, kard, nars, beysbol).

Ang Pagpapantig o Silabikeysyon

May dalawang uri ng pantig:
- KP (Katinig-Patinig)
- KPK (Katinig- Patinig-Katinig)
Ang pagpapantig ay maaaring magkaroon ng klaster, na nagiging KKP, PKK, at KKPK 0 KPKK.

Paraan ng Pagpapantig

Kapag may dalawa o higit pang patinig sa posisyong inisyal, midyal, at pinal na salita, ito ay hiwalay na mga patinig (hal. Aalis = a-a-lis).
Kapag may dalawang katinig na magkasunod, ang una ay kasama sa patinig na sinusundan at ang pangalawa ay sa patinig na kasunod (hal. Buksan = buk-san).
Kapag may tatlo o higit pang katinig na magkakasunod, ang unang dalawa ay kasama sa patinig na sinusundan at ang huling ay sa patinig na kasunod (hal. Ekspiremento = Eks-pe-ri-men-to).
Kapag ang una sa tatlong magkakasunod na katinig ay m o n at ang kasunod ay bl, br, pl, o tr, ang unang katinig (m o n) ay kasama sa sinusundang patinig at ang huling dalawa ay susunod sa patinig (hal. Asembleya = a-sem-ble-ya).
Kapag may apat na magkakasunod na katinig, ang unang dalawa ay kasama sa patinig na sinusundan at ang huling dalawa ay sa patinig na kasunod (hal. Ekstradisyon = Esk-tra-dis-yon).

Notasyong Ponemik

Ang notasyong ponemik ay isang sistema ng pagsulat na nagpapakita ng paraan ng pagbigkas.
Ang simbolo na "/" ay ginagamit upang ipakita ang pagbigkas.
Walang salita na nagsisimula o nagtatapos sa a, e, i, o, u. Kaya kung hindi sa katinig nagsisimula ang isang salita, ito ay may /?/ o /h/ sa simula, depende sa paraan ng pagbigkas.
Ang tuldok (.) ay kumakatawan sa paghahaba ng patinig.
Ang /?/ ay ginagamit sa pagitan ng dalawang magkasunod na patinig sa loob ng isang salita.
Ang tuldik na paiwa (') ay nagpapahayag ng impit na tunog sa mga pusisyong midyal at pinal ng isang salita.
Ang /h/ ay nagpapahayag ng impit na pahinga o glottal na pasutsot.
Ang /n/ ay katumbas ng "ng".
Ang tuldok (.) ay kumakatawan sa pagpapahaba ng patinig na palaging inilalagay pagkatapos ng mahabang patinig.

Ang Stress o Diin

Ang stress o diin ay ang antas ng lakas ng bigkas ng salita o bahagi ng salita.
May apat na uri ng diin:
- Malumay (diin sa ikalawang pantig mula sa huli, walang tuldik)
- Malumi (diin sa ikalawang pantig mula sa huli, nagtatapos sa impit na tunog, may tuldik na paiwa (`))
- Mabilis (diin sa huling pantig, walang impit sa dulo, may tuldik na pahilis ('))
- Maragsa (diin sa huling pantig, may impit sa dulo, may tuldik na pakupya (^))

Paglilipat-Diin/Tono at Intonasyon

Karaniwan, ang diin sa mga salitang-ugat ay nasa ikalawang pantig mula sa huli.
Kapag ang mga salitang-ugat ay nahulapian ng -in/hin o an/han, lumilipat ang diin sa susunod na pantig.
Ang tono ay ang taas-baba ng tono ng boses sa pagsasalita. May mga wika na tinatawag na "tone languages" na may mga ponema na may iba't ibang tono.
Ang intonasyon ay ang pagbabago-bago ng tono sa pagbigkas ng isang pangungusap.

Ang Paghahaba ng Pantig

Ang paghahaba ng pantig ay ang bahagyang pagpapahaba ng pagbigkas ng isang pantig.
Ang simbolo na (:) ay karaniwang ginagamit upang ipakita ang paghahaba.
Ang gitling (-) ay kumakatawan sa glottal stop (?), na ginagamit sa pagitan ng dalawang magkasunod na patinig.
Sa mga diptonggo, ang paghahaba ay nasa patinig.

Lebel ng Pagsasalita

May iba't ibang lebel ng pagsasalita mula sa lebel 1 hanggang lebel 4.
Ang mga pangungusap ay karaniwang nagsisimula sa lebel 2 sa normal na pananalita.
Ang lebel 3 ay ginagamit sa mga tanong at ang lebel 1 ay ginagamit sa mga pahayag lamang.

Lebel ng Pangungusap

May iba't ibang uri ng pangungusap:
- Paturol/pahayag/deklaratib
- Patanong/interogatib
- Padulong tanong/(tag question)
- Pakiusap
- Pautos
- Padamdam
- Amenidad
- Panagot na tanong

Ang Hinto/Juncture

Ang hinto/juncture ay isang saglit na katahimikan sa pagsasalita.
May hinto bago at pagkatapos ng bawat pangungusap.
Ang kuwit (,) ay kumakatawan sa hinto sa loob ng pangungusap.
Ang hinto ay ginagamit upang maging malinaw ang pagpapahayag ng kaisipang nais iparating.
Ang paglalagay ng hinto sa iba't ibang bahagi ng isang pangungusap ay maaaring magresulta sa ibang kahulugan.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Tuklasin ang mga pangunahing konsepto ng ponolohiya sa quiz na ito. Alamin ang mga bahagi ng bibig na mahalaga sa pagbigkas ng tunog at ang mga katangian ng mga tunog sa pananalita. Mahusay na paraan ito upang maunawaan ang paglikha ng tunog sa isang wika.