Untitled

O epoce

• Ramy czasowe renesansu są trudne do jednoznacznego określenia, ponieważ epoka ta rozwijała się stopniowo.
• Renesans wiązał się z procesami społecznymi i gospodarczymi trwającymi kilkadziesiąt lat.

Epoka Wielkich Odkryć

• Renesans to okres przełomowych odkryć w astronomii, geografii, chemii, fizyce, matematyce i inżynierii.
• Mikołaj Kopernik zakwestionował geocentryczny model Wszechświata Ptolemeusza.
• W dziele "O obrotach sfer niebieskich" (1543) Kopernik udowodnił teorię heliocentryczną.
• Teorię Kopernika potwierdzili Giordano Bruno, Galileusz i Jan Kepler.
• W XV wieku rozpoczęto odkrywanie świata w celu znalezienia drogi do Indii po złoto, srebro i przyprawy.
• W 1492 roku Krzysztof Kolumb dotarł do Ameryki, szukając drogi do Indii przez Atlantyk.
• Vasco da Gama w 1498 roku opłynął Afrykę i dotarł do Indii, otwierając nowy szlak handlowy.
• Ferdynand Magellan w latach 1519-1522 opłynął kulę ziemską.
• Holendrzy odkryli Australię (1606) i Nową Zelandię (1642).
• Podróże te doprowadziły do powstania połączeń oceanicznych i szczegółowych map.
• Wynalezienie prasy drukarskiej przez Johannesa Gutenberga było przełomem technologicznym.
• Prasa Gutenberga umożliwiała masową produkcję książek dzięki ruchomym czcionkom.

Humanizm Renesansowy

• Humanizm to kluczowy prąd umysłowy renesansu, koncentrujący się na człowieku, jego godności i wolności.
• Hasłem humanizmu stały się słowa Terencjusza: "Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce".
• Humanizm promował rozwój intelektualny i kulturowy, podkreślając możliwości ludzkiego rozumu.
• Retoryka i gramatyka były ważnymi elementami humanizmu, pełne zrozumienie kultury starożytnej było umożliwione dzięki czytaniu dzieł klasycznych.
• Człowiek, a zwłaszcza twórca, realizował ideały humanizmu, biegle posługując się językami klasycznymi.
• Humanizm nawiązywał do starożytnych artystów, filozofów i myślicieli zgodnie z hasłem "ad fontes".
• Humanizm podkreślał potrzebę spokoju, opanowania, harmonii i życia zgodnego z naturą.
• Idee humanizmu doprowadziły do powstania ponadnarodowej wspólnoty wybitnych osobistości.

Klasycyzm Renesansowy

• Klasycyzm przyczynił się do rozwoju gatunków literackich o antycznym rodowodzie.
• Artyści mieli za zadanie ukazywać uporządkowany świat zgodnie z zasadami mimesis i decorum

Podstawowe założenia klasycyzmu:

• Mimesis w renesansie to twórcze naśladowanie natury lub dzieł poprzedników.
• Decorum to dobór stylu, kompozycji, języka i gatunku wypowiedzi adekwatny do tematyki dzieła.
• Estetyczna jednorodność utworu to niełączenie kategorii estetycznie przeciwstawnych.
• Harmonia to uporządkowana i regularna konstrukcja dzieła.

Edukacja

• Szkoły, w których nauczano greki i klasycznej łaciny, odgrywały rolę w kształtowaniu renesansowych ideałów.
• Uniwersytety stały się ośrodkami rozwoju nauki i wymiany myśli.
• Akademia Krakowska była najważniejszą uczelnią w Polsce w XV wieku i studiował tam Mikołaj Kopernik.

Reformacja

• W XVI wieku w Europie rozwinęła się reformacja w celu odnowy chrześcijaństwa.
• Marcin Luter ogłosił w 1517 roku w Wittenberdze 95 tez, zapoczątkowując reformację.
• Tezy Lutra potępiały m.in. zepsucie moralne Kościoła i sprzedaż odpustów.
• Wystąpienie Lutra doprowadziło do podziału chrześcijaństwa zachodniego na katolicyzm i protestantyzm.

Herezja

• Jan Kalwin był reformatorem Kościoła we Francji i Szwajcarii.
• Kalwin sformułował teorię predestynacji, w której Bóg z góry przeznacza człowieka do zbawienia lub potępienia.

Renesans w Anglii

• W Anglii Henryk VIII Tudor utworzył anglikanizm.
• Władca zerwał stosunki z papieżem i ogłosił niezależność Kościoła Anglii od Rzymu w 1534 roku.
• Reformacja doprowadziła do tłumaczenia Biblii na języki narodowe.

Filozofia

• W renesansie narodziły się nowe teorie filozoficzne, będące odpowiedzią na zmiany społeczne.
• Neoplatonizm renesansowy interpretował mitologię i literaturę w odniesieniu do Pisma Świętego.
• Irenizm Erazma z Rotterdamu zakładał potrzebę otwartości w rozwiązywaniu kwestii społecznych.
• Sceptycyzm Michela de Montaigne inspirowany był stoicyzmem i podkreślał zmienność życia ludzkiego.
• Makiawelizm Niccolo Machiavellego zakładał, że cel uświęca środki w sprawowaniu władzy.
• Egalitaryzm Tomasza Morusa ukazywał wizję państwa z równymi prawami obywateli i podziałem dóbr.

Literatura

• Renesans odrodził klasyczną łacinę i nawiązywał do gatunków antycznych oraz Wergiliusza, Horacego i Cycerona.
• Popularnymi gatunkami były tragedia, komedia, pieśń, elegia, hymn, a także fraszka, sonet, tren.
• Języki narodowe zyskały na znaczeniu, a tłumaczenia literatury łacińskiej były popularne i traktowane jak utwory własne.

Sztuka

• Sztuka renesansu odrzuciła ascezę i zaczęła odkrywać piękno człowieka i jego cielesności.
• Cechowała się harmonią formy, statycznością i jasnością konstrukcyjną.
• Architektura renesansowa odrzuciła gotyk na rzecz form antycznych, z harmonią kompozycji i kolumnadą.
• W malarstwie odkryto perspektywę, stosowano światłocień i łączono tematykę mitologiczną z chrześcijańską.
• Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Rafael Santi, Tycjan, Michał Anioł Buonarroti to wybitni artyści renesansu.
• Artyści dążyli do realizmu w rzeźbie, studiując anatomię.
• Donatello, Andrea Verrocchio i Michał Anioł Buonarolli to wybitni rzeźbiarze.

Renesans w Polsce

• W Polsce odrodzenie rozwinęło się w XVI wieku w okresie rozwoju gospodarczego i potęgi państwa.
• Szlachta, a nie mieszczaństwo, stała się przeciwwagą dla władzy królewskiej i szczyciła się tolerancją religijną.
• Bracia Polscy (arianie) nawoływali do przestrzegania zasad etyki ewangelicznej i nosili drewniane miecze.

Cztery okresy w literaturze polskiego renesansu:

• Do 1506 roku dominowali poeci łacińscy i początki drukarstwa.
• Lata 1506-1543 to poeci łacińscy i publikacja dzieła Kopernika.
• Lata 1543-1584 to renesans dojrzały i twórczość Mikołaja Reja, Andrzeja Frycza Modrzewskiego i Jana Kochanowskiego.
• Lata 1584-1629 to schyłek epoki, zamknięty śmiercią Szymona Szymonowica.

Mecenat

• Mecenat pomagał wybitnym przedstawicielom nauki, kultury i sztuki w rozwoju.
• Medyceusze we Florencji i Jan Zamoyski w Polsce byli znanymi mecenasami.

Nazwa Epoki

• Termin "renesans" pochodzi od francuskiego słowa "renaissance", oznaczającego powtórne narodziny i odrodzenie.
• Określenie to wskazuje na odrodzenie kultury antycznej, wzrost zainteresowania człowiekiem i uznanie go za centrum działań poznawczych.
• Koncepcja antropocentryzmu głosiła, że człowiek jest miarą wszechrzeczy.